jap

JAP kal.

1. I lë dikujt diçka në dorë, i dorëzoj një gjë; i zgjat, i nxjerr a i vë diçka përpara për ta marrë, për ta përdorur etj., dorëzoj diçka. I jap bukën (ujin, ushqimet...). I jap librin (kazmën, pushkën, rrobat, plaçkat). I jap një gotë ujë (çaj, raki, verë). I jap (foshnjës) qumësht. I jap (kafshës) tagji (bar). I jap dorën i zgjat dorën. Nuk e jap! Jap për diskutim (për shtyp, për botim...). E dha me qira (me para). E jap me qejf (me dëshirë). Ia jap në dorë. Ta jap prapë (përsëri) ta kthej. I jap të hajë (të pijë). I jap hua. Ç'jep, atë merr. fj.u.
2. I fal dikujt një gjë timen, i dhuroj diçka. I dhanë një dhuratë (një tufë lule). I dha një palë këpucë. Ia dha me gjithë zemër. S'të jep as sa maja e thoit (asnjë majë thoi, as një majë gjilpëre).
3. I dorëzoj a i përcjell dikujt diçka që i takon sipas punës, sipas shërbimit, sipas meritave etj.; i dorëzoj dikujt një dokument, një titull vlerësues etj. në shenjë nderimi ose shpërblimi për punën, për veprimtarinë e tij etj. I dha rrogën (pagën mujore). I dhanë flamurin. U dhanë diplomat (fletëlavdërimet). I dhanë shpërblim. U dhamë votat.
4. bised. Fejoj ose martoj vajzën etj. me dikë. I ka dhënë vajzën (motrën, mbesën). E dha në shtëpi të mirë. Kanë dhënë e kanë marrë kanë bërë krushqi.
5. Ia ngarkoj, ia besoj a ia lë në dorë dikujt një punë, një detyrë etj.; e detyroj të bëjë diçka, ia vë si detyrim, si dënim etj. I jap një punë (një detyrë, një rol). Na dha detyrat (problemet, pyetjet). I dhanë punë e futën a e vunë në punë, i gjetën punë. Dha një goditje dënimi. sport.
6. I bie dikujt, e godas me diçka; gjuaj, qëlloj dikë a diçka me armë. I dha një grusht (një shuplakë, një shkelm). Ia dha me top (me pushkë). bised. Ta dhashë, po ikë! thjeshtligj.
7. Arrij ose sjell diçka; nxjerr, prodhoj. Dha prodhime të bollshme. Dha bereqet (pemë, grurë). Jap pak (shumë). Jep qumësht (lopa, delja). Dha përfundime të mira. Do të japim mbi planin ...
8. I paraqit a i bëj të ditur dikujt një gjë, parashtroj, i njoftoj diçka, e lajmëroj për diçka; përçoj diçka. I dha një lajm (një sihariq). Jap sqarime (prova). I jap shenjë (shenja) njoftoj dike për diçka me shenja, ia bëj me shenjë. Jep muzikë (këngë, lajme). I jap emërimin. Jap me gojë (me shkrim, me telefon).
9. fig. Nxjerr diçka që u drejtohet të tjerëve dhe ua paraqit atyre për ta zbatuar, për ta njohur, për të vepruar etj. Jap një vendim vendos për diçka. Jap urdhër urdhëroj. Jap përgjigje përgjigjem. Jap pëlqimin tim. Jap komandën komandoj. Jap lejë lejoj. I jap emrin i vë emër. I jap përkufizimin një fjale. I jap një këshillë. I dha një mësim (të mirë).
10. fig. Nis menjëherë diçka, filloj me forcë e menjëherë, shpërthej; lëviz diçka me vrull. Ia dha të qeshurit (të qarit, vajit...). Ia dha britmës (ulërimës). Ia dha vrapit. Ua dha këmbëve iku me vrap. I dha trupit (vetes, shtatit) mori hov; bëri një lëvizje të vrullshme. I dha kokës (trupit) përpara (prapa). Ua dha këmbëve.
11. fig. I sjell dikujt a diçkaje një gjë, e pajis me diçka; lë në duart e dikujt një gjë për ta pasur të tijën; fal, dhuroj. I dha pushtetin. Shkrimtari na dha një roman të bukur. Më jep nder më bën me nder. Ka dhënë dy dëshmorë për Atdheun.
12. I krijoj dikujt lehtësi a mundësi për të bërë diçka, e lë të bëjë një gjë; lejoj të bëhet ose të ndodhë diçka. I dha të drejtën e fjalës. I Jap mundësinë (rastin). I jap shkak. I dhanë një muaj (një javë) kohë (afat). S'e jep ligji (zakoni).
13. Veproj mbi dikë, i bëj diçka, bëj që të ndërrojë gjendjen, të fitojë diçka etj. (zakonisht në një varg njësish frazeologjike). I jep gjallëri e gjallëron. I jap ngjyrë (bojë) e ngjyros (e bojatis). I jap ndihmë e ndihmoj. I jap përkrahje e përkrah. I jap arsim (dituri, mësim) e arsimoj. I jap shkollë e shkolloj. I jap dritë e ndriçoj. I dha një të shtyrë (një të rrahur, një të sharë) e shtyu (e rrahu, e shau). I dha një të puthur e puthi. I dha lirinë e çliroi. I jap forcë e bëj të jetë më i fortë. I dha fuqi e bëri të fuqishëm. I jap bukuri e zbukuroj. I dha sëmundjen (gripin) i ngjiti sëmundjen. I dha zjarrin (flakën) e ndezi, i vuri zjarrin. I dhanë shtetësinë. I jap shpresë e bëj të shpresojë. I dha datën i futi frikën; e bëri të tmerrohet. I jap të kuptojë e bëj ta kuptojë diçka. I jap fund e kryej, e mbaroj, e përfundoj.
14. Shtroj a bëj një drekë a një darkë, një pritje etj. me një rast të caktuar ose për nder të dikujt; dal përpara popullit me një shfaqje, me një koncert etj. Dha një darkë (një drekë, një pritje). Dha një shfaqje (një koncert).
15. vet. veta III. Krijon, formon diçka; shfaq, tregon diçka (një dukuri, një gjendje të re etj.). Jep kripë (thartirë, nxehtësi). Ka dhënë të çara (të krisur). Jep të skuqur (të nxirë). Ka dhënë bark (anës, përpara). I dha një shprehje (një pamje) të re fytyrës.
16. Jam në gjendje të bëj, të kryej a të krijoj diçka, të marr pjesë në një punë ose të ndihmoj për një gjë. I jep shoqërisë. Jep shumë (pak). Mund të jep ende. Kaq jep ai.
17. bised. Ngas një mjet udhëtimi; vë në lëvizje diçka. I dha makinës (kamionit, biçikletës). I dha çikrikut (dorezës). Jepi majtas (djathtas)! Jepi më shpejt! I dhe shumë!
18. edhe jokal. vet. veta III kryes. kr. thj. Fillon menjëherë, papritur, pa kujtuar dhe me forcë; shpërthen (për dukuri të ndryshme); vjen si pa u kuptuar, si papritur. Ia dha një shi (një breshër, një borë, një erë). Dha mëngjesi (mbrëmja). Më jep një dhembje. Ma jep në kokë (në shpatull, në krah). Ia dha me të madhe.
19. bised. Paguaj; çmoj, vë një çmim të mundshëm (për një send që shitet nga dikush). Sa jep ti? I dha shumë (pak). Dha pazar (pazarin).
20. bised. Shes; dua ta shes. Sa e jep? S'e jepte as me flori.
21. Caktoj moshën e dikujt sipas pamjes së tij të jashtme, sipas shtatit etj. S'i jepnin as njëzet vjet. Sa vjet i jep atij?
22. Përdoret si pasthirrmë për të nxitur dikë kur është duke bërë një punë, për t'i dhënë zemër dikujt kur kryen një veprim etj. Jepini, forca! Jepi, more, luaji këmbët! Jepini, shokë (shoqe, burra)!
Jap (vë) alarmin shih tek ALARM, ~I. Dha (hodhi, dorëzoi, la, lëshoi, uli) armët shih tek ARM/Ë, ~A. I jap arsye dikujt shih tek ARSYE,~JA. I jap arratinë shih tek ARRATI,~A. Dha (bëri) ballë shih te BËJ. Ta jep (ta çon) në ballë shih te BALL/Ë, ~I. I dha (i kalli) barut e vrau. I jap besën zotohem para dikujt, e siguroj për diçka me fjalën e nderit. I jap besë dikujt i besoj. I dha një bojë shih te BOJ/Ë,~A. Dhashë e bot (dhashë e dhashë, dhashë e mora)
a) u përpoqa shumë me të gjitha mënyrat, me të gjitha mjetet; u mundova për një kohë të gjatë për të gjetur një zgjidhje;
b) e rraha diçka nga të gjitha anët; u rreka me dikë a me diçka. Të jep bukë
a) është burim të ardhurash për të jetuar, të siguron mjetet e jetesës;
b) të ndihmon, të jep dorë. S'e jep burrëria shih te BURRËRI,~A. I jap çik shih te ÇIK,~U. Jep çikë dikush a diçka shih te ÇIK/Ë,~A I. I dha (një) dajak (dru, kopaçe)
a) e rrahu;
b) e qortoi rëndë, i foli shumë ashpër, e bëri për ujë të ftohtë;
c) e mundi, e rrahu (në një lojë, në një ndeshje etj.). I dha dërrmën
a) dikujt e përzuri, e shporri;
b) dikujt a diçkaje e dërrmoi, e shkatërroi krejt. Jap dorën jap fjalën e besën, zotohem të zbatoj ose të plotësoj një marrëveshje, një premtim etj. I jap dorën dikujt e ndihmoj të kapërcejë një pengesë a një vështirësi, të dalë nga një gjendje e vështirë etj., nuk e lë në baltë. Më jep dorë më ndihmon, më leverdis, më intereson. I dha duart dikujt e dëboi, e përzuri, e ndoqi, e nxori jashtë. Ja jap në dorë diçka (dikujt) ia paraqit shumë qartë, ia bëj shumë të kuptueshme, shumë të kapshme. I dha (i vuri) drunë dikujt mospërf. e përzuri (nga shtëpia, nga një vend etj.); e përjashtoi (nga një organizatë, nga një mbledhje etj.). Nuk i jap dot dum diçkaje shih te DUM. Jepi dum punës! shih te DUM. I jap një duman i përvishem me vrull një pune, vë të gjitha forcat për të kryer a për të përfunduar diçka. I dha dushkun dikujt shih te DUSHK,~U. I dha dhenë dikujt shih te DHE,~U. I dha një dhëmb dikujt e qortoi rëndë, e shau që ta ndalojë për diçka, i foli një herë që të frikësohej. Dha faqe shih te FAQE,~JA. Jep faqe shih te FAQ/E,~JA. I dha një faqe shih te FAQ/E,~JA. Mos i jep faqe dikujt shih te FAQ/E, ~JA. E jap me firmë shih te FIRM/Ë,~A. Jap fjalën (e nderit) i premtoj dikujt a e siguroj për diçka, i zotohem se do të bëj a të veproj si i them. I dha fletë (krahë) e gëzoi shumë, i dha kënaqësi të madhe dhe e bëri ta ndiejë veten të fortë për një punë, e mbushi me shpresa, me guxim etj. për të bërë a për të arritur diçka. I jap frymë dikujt e ndihmoj dikë, i gjendem pranë kur ka nevojë. I jap fund diçkaje e kryej, e mbaroj, e përfundoj diçka. I dha një furçë shih te FURÇ/Ë,~A. I dha fytyrë dikujt
a) e mori me të mirë dikë, u tregua shumë i afërt e i përzemërt;
b) e përkëdheli shumë sa e prishi dikë, i dha sy dikujt. I dha fytyrë diçkaje i dha një trajtë të caktuar diçkaje. I jep gojës ushqehet mirë, kujdeset shumë për të ngrënë, e sheh shumë gojën. Ia dha grumbull dikujt shih te GRUMBULL,~I. Jepte (merrte, fitonte, kishte) me grusht (me grushte) shih te GRUSHT, ~I. Jap gjakun (jetën) bëhem theror, bie, vdes, flijohem për dikë a për diçka të shtrenjtë. I jep gjuhës shih te GJUH/Ë,~A. Jap gjyq shih te GJYQ,~I. I jep hajat diçkaje shih te HAJAT,~I. Nuk i jep hesap dikujt shih te HESAP,~I. I jep jetë e gjallëron, e bën të jetojë e të zhvillohet. I dha karmën dikujt shih te KARM/Ë,~A. I dha kënd shih te KËND,~I. Jap kokën për dikë a për diçka e dua shumë, jap dhe jetën për të. I dha kërnallen shih te KËRNALL/E,~JA. I jep (i bën) lak diçkaje shih te LAK,~U. I dha limë diçkaje shih te LIM/Ë, ~A. Jap llogari jap shpjegime para dikujt për punën e kryer, për veprimet që kam bërë, përgjigjem për punën a për sjelljen time. I dha majë (fill, rrugë) punës shih te FILL,~I. Jep e merr me dikë hyn e del, ka marrëdhënie të mira me dikë (edhe për tregti). As jep as merr nuk bën dot gjë, ngec; s'shkon as tutje as këtej, s'lëviz nga vendi. I jep mend shih te MEND, ~TË. I dha munxat e munxosi. I dha partallet dikujt shih te PARTALL/E,~JA. I dha një perdah bised. shih te PERDAH,~U. I jap rëndësi e vlerësoj, e çmoj. I dha rrugët (udhët) dikujt e dëboi nga shtëpia, e përzuri, e la pa asnjë ndihmë e përkrahje. I jep sy shih te SY,~RI. Jep shenjë (shenja) shih te SHENJ/Ë,~A. Jep shenja për... shih te SHENJ/Ë, ~A. I dha një sheqerkë keq. shih te SHEQERK/Ë,~A. I dha shkelmin dikujt shih te SHKELM,~I. Po jep (po heq) shpirt (po heq për shpirt) vjet. shih te SHPIRT,~I. Jep shpirtin për dikë shih te SHPIRT, ~I. I dha shpirt
a) e ngjalli;
b) e mbajti gjallë me pahir. Jep shpresë premton se do të ecë përpara, se do të bëhet një njeri me vlerë në këtë ose në atë fushë. I dha shuplakën vjet. e mori mësysh (sipas besëtytnive, kur kujtohej se një fëmijë ishte sëmurur nga që gjoja e kishin goditur hijet a syri i keq). I jep tonin (jetës, mbledhjes etj.) libr. shih tek TON,~I. I dha një thembër shih te THEMB/ËR,~RA. I dha thonjtë dikujt keq. shih te THUA, THOI. I jap udhë diçkaje e zgjidh, i gjej mënyrën e zgjidhjes; vendos si duhet bërë a si duhet vepruar. S'e jep udha shih tek UDH/Ë,~A. I jap ujë (hekurit) e kalit. Nuk e jep veten
a) s'e tregon shqetësimin, tronditjen etj. që e ka kapur, hiqet sikur s'ka gjë a sikur s'i ka ndodhur gjë;
b) nuk thyhet përpara vështirësive, përpara vuajtjeve etj. I jap zemër dikujt i jap guxim, e bëj më trim dhe e mbush me besim, e bëj ta ndiejë veten më të sigurt, e gjallëroj dhe e nxit për diçka. I jap zë dikujt i bëj zë, i thërras; e lajmëroj për diçka. I dha zjarr (flakë) diçkaje e bën më të ashpër, e zhvilloi më me vrull, e ndezi më shumë etj. (bisedën, luftën, lojën etj.). I dha barin e ballkotit dikujt shih te BALLKOT,~I. I jap dorën e fundit diçkaje shih te FUNDIT (i, e). I dha (i la) dorë të lirë dikujt shih te LIRË (i, e). I jep të drejtën e qytetarisë libr. shih te QYTETARI,~A. Ia dha flokët (leshrat, veshët) në dorë
a) ia shkuli flokët (leshrat, veshët);
b) e rrahu mirë, ia tregoi qejfin kur i ra në dorë. Dha frymën e fundit vjet. shih te FRYM/Ë,~A. I jap fuqi të plotë drejt. shih te PLOTË (i,e). I dha një gisht mjaltë dikujt shih te GISHT,~I. I dha grushtin e fundit shih te FUNDIT (i, e). I dhanë (hëngri mori) gjysmën e lekut përçm. shih te LEK,~U. Ia dha këpucët (opingat) në dorë maspërf. shih te KËPUC/Ë,~A. I dhanë lamtumirën e fundit lart. e përcollën me nderime për në varr (zakonisht për një njeri të shquar). Ia dha leckat në duar dikujt mospërf. shih te LECK/Ë,~A. I ka dhënë liri gjuhës keq. shih te LIRI,~A. Ia dha llokum në gojë dikujt shih te LLOKUM,~I. Japim e marrim me gishta shih te GISHT,~I. I dha mendtë në dorë dikujt shih te MEND,~TË. I dha nderin në dorë (në grusht) dikujt shih te NDER,~I. I jap ngjyrë tjetër (të re) shih te NGJYR/Ë,~A 4. Nuk jep shenjë jete shih te SHENJ/Ë, ~A. I jep shtrëngim vetës shih te SHTRËNGIM,~I. U ka dhënë një thes bukë shih te THES,~I. I dhënça ujë me lugë! mallk. shih te LUG/Ë,~A. Të jep ujë me shoshë shih te SHOSH/Ë,~A. S'i jep kush një gotë ujë dikujt shih tek UJË,~I. Të jep ujë me bisht (me shpinë) të lugës shih te BISHT,~I. Të jep ujë me shpinë të dorës shih te SHPIN/Ë,~A. S'di t'i jep ujë (as) gomarit dikush mospërf. shih te GOMAR,~I. Ia dha vetë bishtin dikujt ia rriti vetë mendjen, duke e marrë me të mirë e duke e lavdëruar. Të jep vezë pa të verdhë (pa të kuqe) shih te VERDH/Ë,~A (e). I dha zjarr barutit shih te BARUT,~I. Dhashë andej, dhashë këtej (andej, këtej) shih tek ANDEJ. Po i dhe (po i zgjate) gishtin, të merr (të rrëmben) dorën shih te GISHT,~I. E jep me dorë dhe e merr me këmbë shih te DOR/Ë,~A. Po i dhe (po i zgjate) krahun, të merr (të rrëmben) kokën po i dhe gishtin të rrëmben dorën, aq do e s'pyet me se ç'dëm të sjell. Të jep kaun në vorbë dhe shpatën pa dorëz shih te VORB/Ë,~A. Të jep thonjtë e bufit për të të nxjerrë sytë keq. shih te SY,~RI. Të jep një thelë e të merr (të rrëmben) një pelë keq. shih te THEL/Ë,~A. S'të jep as gur për të çarë kokën përb. shih te GUR,~I. Të shpie (të çon) në njëqind (në dyzet) çezma (në krua, në shtatë kroje) e s'të jep ujë shih te KRUA, KROI. I zoti e shet, tellalli s'e jep fj. u. shih te ZOTI (i). Atij s'i japin bukë, kërkon edhe gjellë shih te GJELL/Ë,~A. Po nuk qau fëmija, nuk i jep nëna (e ëma) sisë (gji, të pijë) fj. u. shih te QAJ. Nuk hahen ato petulla që t'i jep (t'i sjell) shigjetulla fj.u. shih te PETULL,~A.