Under Zhou-dynastiet foregikk en overgang fra slavesamfunn til føydalsamfunn. Zhou-herskerne, som kaltes konger, gav sine klanledere og allierte stammeledere len, mot at de ble vasaller under kongen og støttet ham militært, slik vi kjenner det fra Europa mer enn tusen år senere. Bildet viser Zhou-kongen Wuti, som levde på 500-tallet f.Kr. Maleri av Yen Li-pen. Museum of Fine Arts, Boston.
Zhou var ei kinesisk kongeslekt og ein periode i Kinas historie frå 1046 til 256 fvt. Det var ein formativ periode for kinesisk sivilisasjon. Tidsmessig blir han gjerne delt inn i det vestlege (1046–771 fvt.) og austlege Zhou (771–256 fvt.).
Zhōu cháo 周朝
Ca 500 fvt. Bronsedyr, truleg tapir.
Zhou-dynastiet vart etablert i 1046 fvt. då Zhou-klanen sigra over Shang-dynastiet (ca. 1600–1046) i slaget ved Muye. Zhou hadde halde til langs Wei-elva, ei bielv til Guleelva, og hadde truleg vore vasallar under Shang-dynastiet. Etnisiteten og språket deira er omstridd, men dei var truleg i slekt med både kinesarar og såkalla rong som heldt til vest for territoriet til Shang.
Etter sigeren over Shang delte Zhou-herskarane Shang-territoriet og nyerobra område opp i len og delte dei ut til familie og viktige allierte; storkongen (wáng 王) gav forholdsvis store og fast avgrensa område som lensrike til dei fornemste klanane, som gjennom arvefølgje beheldt og administrerte dei. Det vart innført eit detaljert hierarki, der rikshovudstaden, omgitt av kron-lenet, vart lagt i nærleiken av noverande Xi'an.
Kinesisk kultur gjorde seg for første gong verkeleg gjeldande også i områda omkring Yangtze-elva, som då var dominert av ikkje-kinesiske folkeslag. Fleire rike i sør, mellom dei Chu, vart langsamt trekt inn i den kinesiske kulturkrinsen.
Adelen kravde inn skattar in natura. Ein del gjekk vidare til det kongelege hoffet som tributt. Kongen var omgitt av eit veksande embetsverk, med forvaltningsorgan for fellessaker som krigføring, offentlege arbeid, kult, justis og så vidare. Som innehavar av «mandatet frå himmelen» var kongen ein mellommann som skulle sikre harmonien mellom «himmelen sin veg» og «menneska sin veg».
Etter eit par hundre år byrja Zhou-kongen å miste taket på vasallfyrstane, som styrkte stillinga si både økonomisk og militært. Funksjonane til kongen vart deretter meir og meir avgrensa til det reint sakrale.
Frå 771 fvt. utøvde fyrstane fullstendig kontroll over kongen, og systemet utgjorde nærast ein konføderasjon av statar med einskapleg kultur. Hovudstadene til enkeltstatane vart sentrum for eit rikt og variert kulturliv. Aukande rivalisering mellom statane førte til lange krigar (400–200-talet, «dei krigande statanes tid»).
Zhou-hoffet hadde i namnet herredømme fram til 300-talet, då fleire av hertugane byrja å kalle seg kongar. Zhou-hoffet eksisterte heilt fram til 256 fvt., då Zhous direktestyrte len vart invadert av eit av desse kongedømma og den siste Zhou-kongen drepen. Dette kongedømmet var Qin, som samla Kina og oppretta keisarriket i 221 fvt.
Den siste delen av Zhou-dynastiet fall saman med Kinas første og kanskje største kulturblomstring, då Kinas klassiske litteratur vart til. Omvandrande filosofar spelte ei rolle som rådgivarar for fyrstane, som samla skarar av disiplar om seg og skipa lærdomsskular som underviste i dialektikk, statsmannskunst og ritualvesen. Av desse konkurrerande retningane vart den konfutsianske av størst historisk betydning.
Austre Zhou vart ein ekstremt formativ periode for Kina. Jamvel dei kinesiske orda for eigen etnisitet og kultur stammar frå denne perioden. Den enorme utviklinga særleg innanfor idear blir gjerne tilskrive den politiske fragmenteringa. Viktige tenkjarar som Konfutse, Zhuangzi, Laozi, Mozi, Mengzi og Xunzi levde alle i denne perioden. Dei fleste hadde Kinas politiske kaos som utgangspunkt for filosofering.
Også i materiell kultur vart det gjort framsteg (jernet kom i bruk mot slutten av Zhou, kamelen og eselet på 200-talet fvt., plog trekt av oksar på 600-talet fvt., matpinnar, lakk og betre skrivereiskapar). Samfunnsstrukturen var aristokratisk-oligarkisk med eit utprega skilje mellom adelen og folket. Storparten av befolkninga var landsbybønder som budde i hòler i løssjord (som til dels enno i Shanxi) eller i hytter av stampa jord. Dei fekk bruksrett til jorda, som adelen åtte. Avlinga bestod av ris, kveite, hirse, hamp, silke og så vidare. Til husdyra høyrde også vassbøffelen, som var trekkdyr.
Kommentarar
Kommentarar til artikkelen blir synleg for alle. Ikkje skriv inn sensitive opplysningar, for eksempel helseopplysningar. Fagansvarleg eller redaktør svarar når dei kan. Det kan ta tid før du får svar.
Du må være logga inn for å kommentere.