Tora Aasland

Aasland er fødd i Skien og tok der examen artium ved Telemark handelsgymnas i 1961. Etter eit opphald i USA utdanna ho seg til sosionom ved Norske Kvinners Nasjonalråds sosialskole. Kontakt med den framveksande samfunnsvitskapen førte henne inn i oppgåver som assistent for etablerte forskarar som Vilhelm Aubert, Ottar Brox og Else Øyen.

Etter sosionomutdanninga tok Aasland del i den nye samfunnsvitskapen som då voks fram. I 1973 fekk ho godkjent ei avhandling i sosiologi ved Universitetet i Oslo, med forbruk som tema, og fram til 1984 hadde ho ulike jobbar som forskar, blant anna som forskar ved Institutt for samfunnsforskning frå 1976 til 1982. I 1984–1985 arbeidde ho som generalsekretær i Norsk faglitterær forfatter- og oversetterforening.

I 2022, 79 år gammal, disputerte Aasland med avhandlinga «Frivillighet i samvirke. Frivillige organisasjonars medverking i redningsteneste og beredskapsarbeid» og vart dr.philos. som ei av dei eldste nokon gong.

Aaslands mest markante samfunnsinnsats ligg i hennar svært omfattande deltaking i offentlege komitear, styre og råd, mellom anna innanfor forskings- og utdanningspolitikk.

Aasland var kommunepolitikar for Sosialistisk Venstreparti på Nesodden frå 1975 til 1983.

Ho var ein av frontfigurane i «Politisk Forum», som hadde som formål å fornye venstresida. Forumet retta seg spesielt mot den veksande gruppa som hadde høgare utdanning. I Sosialistisk Venstreparti fekk Aasland stor tillit både som nestleiar og som leiar av arbeidet med nytt prinsipprogram. Ho var nestleiar i Sosialistisk Venstreparti 1983–1987, og var kandidat til vervet som partileiar i 1987. Men Hanna Kvanmo engasjerte seg kraftig for at Aasland ikkje skulle ta over leiarvervet, og Erik Solheim vart vald i staden.

I 1985 vart Aasland vald til stortingsrepresentant frå Akershus for Sosialistisk Venstreparti, og i 1989 vart ho attvald. I 1993 gjekk ho frå Stortinget til embetet som fylkesmann (no statsforvaltar) i Rogaland. Aasland hadde rolla som fylkesmann i Rogaland i to periodar, på høvesvis fjorten (1993–2007) og to år (2012–2013), og fekk etter kvart det godlynte kallenamnet «fylkeskånå».

Heilt sidan 1980 har Aasland vore medlem av ei rad ulike offentlege utval. Mellom anna var ho nestleiar i Mjøs-utvalet (NOU 2000:14). Utvalet la grunnlaget for ei omfattande reform av høgare utdanning. Aasland har òg vore engasjert i statleg språkpolitikk, som leiar av ei arbeidsgruppe for norskfaget (2005–2006) og styreleiar i Språkrådet (2006–2007). Ho var leiar for den norske UNESCO-kommisjonen frå 2013 til 2021.

I 2007 gjorde Aasland eit uventa politisk comeback i den nyskipa rolla som eigen statsråd for forsking og høgare utdanning i Stoltenberg II-regjeringa.

I 2005 vart Tora Aasland utnemnd av kongen til kommandør av St. Olavs Orden for innsatsen sin for det norske samfunnet.

• Eit utval

• Forbruk og levekår, h.oppg. UiO, 1973
• Ressursforvaltning i norske hushold, 1977
• Arbeidsreiser i norske hushold (sm.m. E. Brandt), 1978
• Grupper med ekstremt lav inntekt, 1981
• Jeg og de andre. Familiekunnskap, økonomi og forbrukerlære (sm.m. H. Smedsvig Hanssen), 1981
• Fortid former framtid. Utfordringer i en ny kulturminnepolitikk, NOU 2002:1
• Statlig tilsyn med kommunesektoren, NOU 2004:17

• regjeringa Stoltenberg II
• Sosialistisk Venstreparti

• Stortinget: Biografi om Tora Aasland

• Maleri (halvfigur) av Anna Lise Convad Stokkeland, 2004; Det Kgl. Selskap for Norges Vel, Skedsmo

• Engelstad, Fredrik: Tora Aasland i Norsk biografisk leksikon
• Frank Rossavik: Fra Kings Bay til kongens bord. Oslo 2011