Klepp

Berggrunnen i heile kommunen høyrer til dei kaledonske dekka (sjå kaledonske orogenese), særleg glimmergneis. Noko fyllitt og granitt finst heilt i nordaust. Viktigare for dagens landskap er det at berggrunnen praktisk talt er heilt dekt av til dels svært mektige lausmassar av glasialt opphav (sjå Jæren). Langs kysten er sanddyner lagde opp av brenningar og vind, og særleg sør for Orrevatnet er sand delvis blåse innover land. For å hindra vidare sandflukt er det planta marehalm og buskfuru på dynene. Lenger nord er jorda grovare, og nord for Orrevatnet er ho danna av morenemateriale frå ein daudismasse. Heilt i nordaust, mellom Figgjoelva og Frøylandsvatnet, er det mest utvaska jord som vart lagd opp av breelvar på slutten av siste istid.

Den beste jorda i Klepp finst i dei sentrale stroka mellom Orrevatnet og Frøylandsvatnet, eit bakka og leirhaldig morenelandskap med stadvis fast berg i dagen.

Fleire våtmarksområde i kommunen er verna, mest kjent er Orrevatnet (8,1 kvadratkilometer) som saman med Horpestadvatnet er verna etter naturlova. Også store delar av Figgjovassdraget er verna etter den same lova. Heile kyststrekninga i Klepp er verna som landskapsvernområde (sjå Jærstrendene landskapsvernområde).

Den kaldaste månaden er februar med normal på 1,7 °C, og den varmaste månaden er august med normal på 15,1 °C. Mest nedbør er det i oktober med normal på 175,6 millimeter, og minst er det i mai med normal på 68,0 millimeter. Målingane er gjorde ved Særheim målestasjon.

Usamansette gardsnamn som Sele, Bore, Reve, Orre og Tu vitnar om gamal busetjing. Dei eldste gardane ligg på morenehaugar i terrenget, ofte i tette klyngjer.

Det er jamn busetjing i alle delar av Klepp. Folketalet i Klepp har vist klar vekst i heile etterkrigstida. I 2017 var folketalet fire gonger så høgt som ved slutten av krigen. I tiårsperioden 2007–2017 utgjorde veksten gjennomsnittleg 2,2 prosent årleg mot 1,6 prosent i fylket samla sett.

Ifylgje definisjonen til Statistisk sentralbyrå er det fire tettstader i Klepp. Tettstadene er til saman 7,8 km², og omfattar 8 % av arealet i kommunen.

Klepp er blant dei største jordbrukskommunane i landet, og 65 prosent av arealet i kommunen er dyrka jord. Jordbruket er kjennemerkt ved ei intensiv og variert driftsform som gjev eit godt økonomisk utbyte. Klepp har det største kornarealet i Rogaland, men det utgjer likevel berre tolv prosent av den dyrka jorda (2016). Til saman blir berre 20 prosent av jordbruksarealet nytta til åker og hage, resten er eng til slått og beite, noko som speglar kor sentralt husdyrhaldet er for jordbruket i kommunen.

Også når det gjeld arealet til poteter og grønsaker på friland, er Klepp den viktigaste kommunen i fylket. I alt noko over sju prosent av den dyrka jorda i kommunen blir nytta til desse vekstane. Klepp er elles den tredje største veksthuskommunen i landet etter areal under plast/glas.

Klepp har fleire institusjonar knytt til jordbruket, forskingsstasjon for plantekultur, kontrollstasjon for svin og avlsoksar med meir på Særheim ved Frøylandsvatnet, og Rogaland stamsædgard vest for Kleppe. I alt noko over sju prosent av arbeidsplassane i Klepp er i primærnæringane (2016).

Industrien, som omfattar 26 prosent av arbeidsplassane i Klepp, 39 prosent inkludert byggje- og anleggsverksemd, kraft- og vassforsyning og renovasjon (2016), er i vesentleg grad knytt til jordbruket. I denne samanhengen speler verkstadindustrien ei sentral rolle med 65 prosent av sysselsetjinga i industrien (2015). Denne består særleg av maskin- og metallvareindustri og er i stor grad knytt til produksjon og vedlikehald av landbruksreiskapar. Den største bedrifta i bransjen er Kverneland ASA på Øksnavad, som er ein av dei fremste produsentane i verda av landbruksreiskapar. Også næringsmiddelindustrien står sterkt i kommunen med 22 prosent av industrisysselsetjinga (2015), mellom anna fleire meieri og potetindustri. Elles har kommunen noko verksemd i bransjen gummi-, plast- og mineralsk industri med sju prosent av industrisysselsetjinga (2015).

Industrien er hovudsakleg konsentrert til tettstadene Kleppe/Verdalen, Klepp stasjon og Kvernaland med industriområdet Øksnavad lengst nord i kommunen.

Kommunen har eit viktig handelssenter på Kleppe. Som handelssenter for innbyggjarane i Klepp må også Bryne nemnast, sjølv om det ligg like over grensa til Time.

Klepp har ei stor utpendling. I 2016 hadde i alt 63 prosent av dei busette arbeidstakarane i kommunen arbeid utanfor kommunen. Av desse arbeidde i alt 41 prosent i kommunane på Nord-Jæren (Stavanger, Sandnes, Randaberg og Sola), 17 prosent på resten av Jæren (Hå, Time og Gjesdal) og éin prosent i resten av Rogaland.

Sørlandsbanen går gjennom kommunen på vestsida av Frøylandsvatnet. Banen har stor lokaltrafikk på strekninga til Stavanger og Sandnes i nord og Egersund i sør.

Noko vest for jernbanen går fylkesveg 44, hovudvegen over Jæren. På Kleppe tek fylkesveg 510 av frå denne nordvestover til Sola og Stavanger. Ytre veg over Jæren (fylkesveg 507) fører frå fylkesveg 510 ved Bore kyrkje sørover på vestsida av Orrevatnet, det vil seie over Jærens rev.

På Kleppe ligg Jæren Folkehøgskule, og på Øksnevad videregående skole med landbruks- og naturbrukslinje.

Med utgangspunkt i landbruket er det oppretta fleire forskings- og forsøksstasjonar i kommunen, mellom anna Planteforsk Særheim forskingsstasjon og Felleskjøpet forsøks- og stamsædgard, GENO.

Klepp høyrer til Sør-Vest politidistrikt, Sør-Rogaland tingrett og Gulating lagmannsrett.

Kommunen er med i regionrådet Jærrådet saman med Gjesdal, Hå, Sandnes og Time.

Klepp kommune svarer til dei fire sokna Bore, Frøyland/Orstad, Klepp og Orre i Jæren prosti (Stavanger bispedømme) i Den norske kyrkja.

Mot slutten av 1800-talet høyrde Klepp til Jæderen og Dalene fogderi (futedøme) i Stavanger amt.

Få stader i landet er det gjort så mange funn frå forhistorisk tid som i Klepp. Her er gjort mellom anna bortimot 1000 steinalderfunn og elles mange bronsealderfunn, og kanskje framfor alt funn av gravhaugar og gardsanlegg frå jernalderen. Mange runeinnskrifter stammar frå Klepp. Den gamle kyrkja i Orre, ved elva frå Orrevatnet, er frå 1250, påbygd i 1864.

Jæren Folkehøgskule ligg på Kleppe; her ligg også Klepp Bygdemuseum. På Revtangen finst ornitologisk stasjon (Stavanger Museum). Feistein fyr frå 1859, eit par kilometer utanfor kysten ved Sele lengst nord i kommunen, er verna, og bygningane blir brukte til utleige om sommaren.

Kommunevåpenet (godkjent i 1972) har ein svevande utskrådd gullkross mot ein blå bakgrunn. Dette viser til ein stor steinkross i kommunen.

Namnet kjem av norrønt Kleppr, ‘klump', truleg opphavleg brukt om høgda Kleppvarden.

• Jæren
• Rogaland
• Noregs geografi

• Klepp kommune
• Statistisk sentralbyrå: Kommunefakta Klepp

• Brunes, Erling: Klepp 1900–1960, 1964
• Brunes, Erling: Klepp gards- og ættesoga gjenom 400 år: 1519–1900, 1963
• Lindanger, Birger: Klepp, 1987–90, to bind
• Særheim, Inge, red.: Kleppkyrkja 1846–1996, 1996, isbn 82-994011-0-0
• Særheim, Inge: Stadnamn i Klepp, 1980, isbn 82-7220-041-4
• Særheim, Odd med fleire, red.: Foto frå Klepp gjennom 150 år, 1995, isbn 82-993668-0-1