Balestrand (tidligere kommune)

Landskapet i Balestrand er prega av djupt nedskorne dalar og fjordar mellom fjell. I nord ligg Jostefonni, som er den største isbreen i kommunen og høgaste fjell på 1615 meter over havet. Berggrunnen består av gneis som tilhøyrer Gneisregionen.

Nesten all busetjing i området finst langs fjordsidene der det ikkje er for bratt for busetnad. Berre i botnen av Vetlefjorden strekkjer busetnaden seg oppover i dalen. Hovudtyngda av befolkninga budde ved samanslåinga i dei sentrale delane av kommunen.

Kommunesenteret Balestrand var den einaste tettstaden og hadde 824 innbyggjarar i 2017. Det lokale namnet er Holmen.

Topografien i Balestrand fører til at berre rundt ti prosent av arealet er produktive marker, og av dette var vel éin prosent dyrka jord ved kommunesamanslåinga. Jordbruket har hovudvekt på husdyrhald og fruktdyrking. Saman med Vik er Balestrand den vestlegaste av dei monalege fruktbygdene i Sogn.

Balestrand er ein relativt liten kraftkommune. Det var ved samanslåinga fem kraftverk i den tidlegare kommunen, med største fallhøgd på 95 meter. Industrien er svært beskjeden, men det fanst plastvare-, trevare- og møbelindustri ved samanslåinga.

Turisttrafikken var ved samanslåinga ei monaleg næring. Dette gjaldt først og fremst i tettgrenda Balestrand, som er ein kjend turiststad sidan siste halvdel av 1800-talet. Her er fleire hotell og pensjonat. Mest kjent er Kviknes Hotel frå 1877, der keisar Vilhelm 2 fekk bodskapen om utbrotet av første verdskrigen i 1914.

Frå tettgrenda Balestrand går det vegar nordvestover til Sunnfjord over Gaularfjellet på riksveg 13, og langs Sognefjorden vestover til Høyanger på riksveg 55 gjennom den 7,5 kilometer lange Høyangertunnelen.

Dragsvik nordaust for kommunesenteret har hyppige ferjesamband med Hella på riksveg 55 og Vangsnes på riksveg 13. Desse ferjene knyter Balestrand til Indre Sogn og områda sør for Sognefjorden. Det går bilferje om sumaren inn Fjærlandsfjorden frå Balestrand, Leikanger og Vangsnes.

Balestrand høyrde til Vest politidistrikt, Sogn tingrett og Gulating lagmannsrett.

Den tidlegare kommunen var med i regionrådet Sogn regionråd saman med Aurland, Høyanger, Leikanger, Luster, Lærdal, Sogndal, Vik og Årdal.

Balestrand kommune svarte til soknet Balestrand i Sogn prosti (Bjørgvin bispedømme) i Den norske kyrkje.

Mot slutten av 1800-talet høyrde Balestrand til Sogn fogderi i Nordre Bergenhus amt.

Balehaugane er to gravhaugar frå 800 evt. som ligg ved Balestrand. På den eine haugen er det ein statue av sogekongen Bele, som vart reist i 1913 av den tyske keisaren Vilhelm 2.

Kvamsøy kyrkje frå 1200-talet ligg på Kvamsøya i Sognefjorden. Her låg kong Sverre med hæren sin før slaget ved Fimreite i 1184. Ved Målsnes sør for kommunesenteret er det avdekt rike funn frå vikingtida.

Sidan midten av 1800-talet har mange kunstnarar budd i Balestrand. I dag finst det framleis eit aktivt kunstnarmiljø, og det finst fleire mindre galleri i bygda. I sentrum ligg Sognefjord Akvarium, som syner livet i og rundt Sognefjorden. Norsk Reiselivsmuseum vart stifta i 1995 og skal arbeide med kulturhistoriske emne knytte til turismen i dei fire vestlandsfylka. Første etappe av Tour des Fjords 2017 starta ved Kviknes.

Den tidlegare kommunen har ei engelsk kyrkje, St. Olafs stavkyrkje, frå 1897. Kviknes Hotel i Balestrand er ein av dei største trebygningane i Skandinavia.

Kommunevåpenet (godkjent 1989) hadde eit oppveksande nedvendt sverd i sølv mot ein blå bakgrunn. Motivet var henta frå statuen av kong Bele som står ved Balehaugane, og blir assosiert med oldtidsfunn i den tidlegare kommunen.

Namnet Balestrand er brukt frå 1849 om prestegjeldet og om kommunen som vart oppretta dette året, av gardsnamnet Bale, norrønt bali, 'jamn bakke ved stranda'. Etter soga stammar namnet frå kong Bele (Bale) som skal vere gravlagd her.

• Sogndal
• Vestland
• Noregs geografi

• Sogndal kommune sine nettsider

• Balestrand, utgitt av Balestrand kommune, 1985-, to bind.
• Fett, Per: Balestrand prestegjeld, 1954 (Førhistoriske minne i Sogn, bind 8).
• Laberg, Jon: Balestrand : bygd og ætter, 1934.