Alternative für Deutschland

Stiftinga av partiet var initiert av økonomiprofessor Bernd Lucke og skribenten Konrad Adam. Alexander Gauland, som hadde bakgrunn frå den konservative fløya i det kristendemokratiske partiet CDU, var også med på stiftingsmøtet. Partiets fremste sak var dei tyske statsfinansane. Bakteppet var misnøye med den dåverande kanslaren Angela Merkels handtering av den økonomiske krisa i eurosonen. Merkel la vekt på europeisk budsjettdisiplin, å trygge euroen som felles valuta og på å halde EU saman. AfD-grunnleggarane hevda at Merkels europolitikk var uansvarleg og hevda at politikken ville ramme komande generasjonar av tyskarar i form av økonomisk stagnasjon, høgt skattetrykk og inflasjon. Partinamnet Alternative für Deutschland viser til at partiet står for eit alternativ til den etablerte politiske hovudstraumen, og til at partiet er orientert mot det tysk-nasjonale, ikkje mot Europa.

Under den store flyktningkrisa i 2015 vart AfD overtatt av ei innvandringskritisk og islamfiendtleg fløy under leiing av forretningskvinna Frauke Petry og økonomiprofessor Jörg Meuthen. Partigrunnleggaren Lucke melde seg ut av AfD kort tid etter. Under Meuthen og Petry etablerte AfD seg som eit populistisk ytre-høgreparti med motstand mot innvandring og det fleirkulturelle samfunnet som si fremste sak.

Hausten 2015 erklærte kanslar Angela Merkel humanitær unntakstilstand som følgje av flyktningkrisa. Meir enn éin million menneske tok seg inn i landet for å be om opphald i løpet av året. Merkels flyktningpolitikk var i all hovudsak populær, men han møtte også motstand, særleg i dei austlege delstatane. Der kom det fleire gongar til valdelege opptøyar mot flyktningar. Samtidig mobiliserte den islamfiendtlege rørsla PEGIDA til store demonstrasjonar mot flyktningane. AfD etablerte seg som partiet for dei som var imot Merkels flyktningpolitikk.

Partiet er ei samlerørsle for nasjonalkonservative, libertarianarar, høgrepopulistar og høgreekstremistar. Motstand mot innvandring og ei avvising av det fleirkulturelle samfunnet er partiets aller fremste sak. Partiet har markert seg som klimaskeptisk og har blant anna vore sterkt kritisk til vindmølleparkar. Samtidig vil partiet halde fram med brunkolutvinning og starte opp att med atomkraft. Partiet har ein konservativ familiepolitikk. Dei går inn for økonomiske overføringar til småbarnsfamiliar som vil vere heime med barna, dei ønskjer ei strengare abortlovgivning og framhevar ein heteronormativ familiemodell med mor, far og barn som den beste. I den økonomiske politikken er partiet delt i ei libertariansk fløy, som er knytt til partileiar Alice Weidel, og ein sosialpolitisk orientert fløy som har sitt tyngdepunkt i dei austlege delstatane. AfD har fått mykje merksemd for sin minnepolitikk. Denne står i eit tydeleg motestnadsforhold til den offisielle tyske minnekulturen om den andre verdenskrigen, der Tysklands ansvar for nazistane sine brotsverk står i sentrum.

Partiet har dei siste åra markert seg med fleire nye politiske kampsaker, der AfD har tatt på seg rolla som ei tydeleg motstemme til den politiske hovudstraumen. I 2020 markerte AfD seg med sterk motstand mot regjeringas koronatiltak, i 2022 gjekk partiet imot tysk støtte til Ukraina etter Russlands fullskalainvasjon. Dei siste åra har partiet markert seg som motstandarar av sanksjonar mot Russland på grunn av krigen mot Ukraina.

AfD har markert seg med ei rad politiske utspel som har hausta skarp kritikk og fått mykje merksemd. Under flyktningkrisa i 2015 føreslo dåverande partileiar Frauke Petry at tysk politi skulle skyte på flyktningar som forsøkte å ta seg inn i landet. I 2017 vart Björn Höcke, delstatspolitikar for AfD i Thüringen, landskjent etter ein tale der han omtalte Holocaustminnesmerket i den tyske hovudstaden Berlin som eit «skammens merke». I 2018 møtte den dåverande partileiaren Alexander Gauland skarp kritikk etter at han erklærte at «Hitler og nasjonalsosialismen er ein fuglebæsj i ei 1000 år lang, suksessrik tysk historie». Partileiar Alice Weidel fekk mykje merksemd då ho erklærte at Adolf Hitler eigentleg var sosialist, og då ho tok til orde for remigrasjon – massedeportasjonar frå Tyskland.

Tryggingsorganet Bundesamt für Verfassungsschutz har gjennom fleire år rekna ytre høgre som det fremste trugsmålet mot det tyske demokratiet. Våren 2025 klassifiserte Verfassungsschutz AfD som eit ekstremistisk parti, etter å ha granska partiet gjennom fleire år. AfD har gått til sak mot denne klassifiseringa. Denne saka er framleis ikkje avgjort i det tyske rettsvesenet. Bakgrunnen for at Verfassungsschutz klassifiserer partiet som ekstremistisk, er at dei hevdar at sentrale AfD-politikarar motarbeider det tyske demokratiet. Verfassungsschutz viser også til at partiet har eit etno-nasjonalt syn på det tyske folket og ikkje aksepterer personar utan familiebakgrunn i Tyskland som ekte tyskarar. I tillegg viser dei til at AfD-politikarar tar til orde for massedeportasjonar frå Tyskland. Det finst fleire eksempel på tette band mellom AfD og valdelege nynazistiske miljø. Partiet har tidvis gjort forsøk på å fjerne seg frå desse miljøa, blant anna gjennom å vedta lister over organisasjonar som AfD-medlemer ikkje kan vere medlem av. Framleis er kontaktflata mellom AfD-miljøet og andre ekstremistiske miljø stor.

Ved valet til Europaparlamentet i 2014 fekk partiet 7,1 prosent av stemmene og innpass i parlamentet. Same haust fekk partiet inn representantar i delstatsforsamlingane i dei tre austlege delstatane Sachsen, Brandenburg og Thüringen.

Ved forbundsdagsvalet i 2017 fekk AfD 12,6 prosent av stemmene og vart tredje største parti. Dette var første gong etter 1949 at eit ytre høgreparti var representert i den tyske forbundsdagen. Ved forbundsdagsvalet i 2021 gjekk partiet tilbake og fekk 10,4 prosent. I 2025 vart partiet landets nest største, med ein oppslutnad på 20,8 prosent.

Oppslutnaden om partiet er jamt over høgare i dei tidlegare DDR-delstatane enn lenger vest. Veljarundersøkingane etter forbundsdagsvalet viste at det var fleire menn enn kvinner som røysta på partiet. Dei to største nye veljargruppene var tidlegare sofaveljarar og tidlegare CDU-veljarar.

• høgrepopulisme
• Tysklands politiske system
• Tysklands samtidshistorie