Almugijkoskâsâš komovuotâsajattâh

Almugijkoskâsâš komovuotâsajattâh adai ISS (eŋgâlâskielân International Space Station, ISS, ruošâkielân Междунаро́дная косми́ческая ста́нция, МКС) lii suullân jyelgipállukiedi stuárusâš satelliit, ive 2000 rääjist pisovávt almaidittum komovuotâsajattâh, mii jorá Eennâm pirrâ 368 km aloduvvâst 27 600 km tijmeliävttoin. Tot jorá Eennâmpáálu pirrâ pelnub tiijme kooskâi, 16 kerdid pirrâmpeeivist. Pirrâmpeeivist ISS jotá suullân siämmáá määđhi ko jis tot kirdáččij Enâmist Mánudâžân já maassâd.

Taat sajattâh lii jotkâ Ovtâstum staatâi Skylab- já Sovjetlito Mir- já Saljut-komovuotâsajattuvváid. Komovuotâsajattâh lii Kanada, Euroop, Jaapaan, Ruošâ já Brasilia komovuotâornijdumij sehe Ovtâstum staatâi komovuotâhaldâttuv ohtsâšhaahâ.

Puoh kirdemeh komovuotâsajattâhân, moh kevttih ryeššilâš rakkeet, páččojeh Baikonur kosmodromist Kazakstanist. Vuosmuu keerdi komovuotâsajattâhân paččui rakkeet Ovtâstum staatâin Cape Canaveral pääččimkuávdáást ive 2020.

Komovuotâsajattâh uáinoo päljis čolmijn Enâmân uánihâš puudâid, táválávt motomijd miinutijd häävild.

Historjá

Ovtâstum staatâi kongres tuhhiittij Nasa vuávám ISS-komovuotâsajattuv huksiimân ive 1984. Nasa usâškuođij tállán ohtsâšpargokuoimijd, já ovdâmerkkân Kanada, Jaapaan já maaŋgah Euroop enâmeh servii projektân. Ive 1993 meid Ruoššâ poođij fáárun, mii ovdedij nuorttâ- já viestârenâmij koskâvuođâ kolmâ suáđi maŋa. ISS vuolgâttui Eennâm juurrâmrađan ive 1999, já tot lii lamaš almaidittum ive 2000 rääjist.^[1]

Huksim

ISS-komovuotâsajattuv uásih huksejuvvojii sierâ. Stuárráámus uási sajattuvvâst huksejui iivij 1998–2011, já uđđâsumos mooduul kiddejui sajattâhân ive 2021. Ive 2024 ISS-komovuotâsajattuv massa lâi paijeel 400 000 kiillud, já ton kukkodâh lâi 109 meetterid, ađai almugijkoskâsâš komovuotâsajattâh lâi kuhheeb ko jyelgipállukieddi. Tot juurâi pirrâ Eennâm tagaráin liävttoin ko 28,98 km/h. ISS-komovuotâsajattuv huksim maavsij suullân 140 miljard eurod.^[1]^[2]