pollenallergi

Pollenallergi har sterk sesongvariasjon, fordi pollenproduksjonen følgjer årstida og varer frå berre nokre dagar opp til månader, avhengig av kva plante pollenet kjem frå. Om våren er årsaka til symptoma særleg pollen frå hassel, or, og bjørk, men også andre treslag som salix-familien med selje og vier kan gje allergi. Pollen frå hassel er det aller tidlegaste, og kan i nokre tilfelle komme allereie i januar. Om sommaren er årsaka oftast ulike graspollen, og på ettersommaren og hausten ugrasplanta burot. På hausten kan soppsporar frå plantar som rotnar gje liknande symptom. Om vinteren kan stueplantar gje symptom som ved pollenallergi på grunn av tørka plantesaft i støv. Dette gjeld mellom anna julestjerne og bjørkefiken (Ficus benjamina).

Fordi pollensesongen følgjer årstida, startar han seinare jo lenger nord i landet og dess høgare over havet ein kjem. Etter at pollensesongen er over i lavlandet i Sør-Noreg, kan difor ein pollenallergikar få symptom på nytt om vedkomande reiser til hytta på fjellet eller til Nord-Noreg. Global oppvarming med mildare vintrar gjer at pollensesongen no startar tidlegare og varer lenger enn før.

Graspollen blir spreidd over berre korte avstandar, nokre hundre meter. Trepollen blir derimot spreidd over store avstandar. Bjørkepollen frå baltiske land og Finland kan nå Finnmark.

I land med annan vegetasjon enn det vi har i Noreg, vil andre typer pollen vere viktige. I Italia er, i tillegg til graspollen, til dømes også pollen frå parietaria eller veggurt og oliven viktige årsaker til allergi. I Nord-Amerika er planten ragweed (beiskambrosia, nokre gonger omtala som «amerikansk burot») den viktigaste kjelda til pollen som gir luftvegsallergi. Planten er også komen til Noreg nokre stader. I Japan er det i hovudsak berre éin type pollen som gir allergi, japansk seder.

Pollenvarsel og pollenkalendrar for ulike land vil vise dei viktigaste lokale pollentypane for sesongen.

Unngå pollen når det er mogleg. Pollennivået i lufta er høgast på varme, tørre dagar med vind, og toppar seg gjerne i ti-tida på føremiddagen. Unngå sterk fysisk anstrenging ute ved høge pollennivå. Planlegg uteaktivitetar og reiser. Det er pollensesong i fjellet etter at han er over i låglandet, pollensesongen er over i Sør-Noreg når han startar i Tromsø. Det er mindre pollen ved sjøen. Skyll hender, ansikt og eventuelt håret etter å ha vore ute. Kjæledyr får pollen i pelsen når dei er ute. Børst eller skyll pelsen deira. Tettsitjande solbriller og pollenmaske hjelper. Unngå å tørke klesvasken ute, unngå opne vindauge i bil, og i hus anna enn på kveld og natt. Sjekk filter i ventilasjonsanlegg og pollenfilter i bil.

Start med medisin ei veke før det kjem mykje pollen i lufta. Antihistamin verkar best om ein startar å ta medisinen nokre dagar før pollennivået er blitt så høgt at ein merkar symptom. Dette gjeld også nasedropar og augedropar med andre aktive stoff enn antihistamin. Sjå avsnittet «Behandling» nedanfor.

For å redusere symptoma bør ein unngå irritantar som sterk parfyme, tobakksrøyk, annan røyk, dieseleksos og anna luftforureining. Slike irritantar, og spesielt dieseleksos, er vist også å auke risikoen for å utvikle pollenallergi og astma, både ved å verke på immunsystemet og ved å verke på trea. Forureining «stressar» trea og får dei til å produsere pollenkorn som inneheld meir allergen og har mindre størrelse, slik at pollenet kjem lenger ned i lungene når vi pustar det inn.

Dette blir tradisjonelt gjort ved at ein hos lege får injeksjon med låge dosar av det aktuelle pollenallergenet, dosar som etter kvart blir gradvis auka. Dette blir gjort over tre år. Ein vil då kunne oppnå å tåle betydeleg høgare mengder pollen i lufta utan å få symptom, men det vil framleis vere risiko for reaksjon mot store doser pollen. Effekten er godt dokumentert. Allergen immunterapi med smeltetablettar under tunga kvar dag er ein vanlegare metode som for graspollen og bjørkepollen. Tablettmetoden kan, etter oppstart hos lege, gjennomførast heime. Behandlinga tek òg tre år. Effekten er like god som med sprøyter.

Alkohol forverrar allergisymptoma.