Vojnuci
Vojnuci
Vojnici | |
|---|---|
| Država | .svg){kind=small} Osmansko Carstvo |
| Karta | |
 Karta Osmanskog Carstva između 1481. - 1683. | |
Vojnuci (turska riječ od staroslavenskog: vojnik[1]) su bili paravojne pomoćne jedinice osmanske vojske sastavljene od lokalnog kršćanskog stanovništva Balkana, koja su postojale od 14. do 17. vijeka.
Osmansko Carstvo se početkom 14. vijeka počelo naglo širiti na evropske teritorije, oni su zatečene vojničke i paravojne formacije onih kršćanskih feudalaca koji su bili voljni surađivati sa njima - uključili u svoje redove. Tako su formirani vojnuci kao pomoćne snage njihove vojske. Najveći dio njih regrutiran je iz redova sitnog plemstva u zamjenu za zadržavanje stečenih privilegija.
Uz vojnuke značajne paravojne formacije u koje su uključivani i kršćani, bili su još derbendžije i martolozi. [2]Prvi su osiguravali puteve, a martolozi su bili nešto poput policije. Ono što je interesantno sve tri formacije, se gotovo i ne spominju u usmenoj narodnoj predaji, kao tradicija nedostojna sjećanja. [3] Na samom početku, glavna zadaća vojnuka bilo je patroliranje duž granica u novoosvojenim teritorijama po Bugarskoj i Makedoniji, i upadanje na neprijateljski teritorij. Kasnije su vojnuci postali pomoćne snage osmanske vojske zadužene za transport i konje za vrijeme vojnih kampanja. Najviše ih je bilo po Bugarskoj tokom 16. vijeka, - oko 40 000, zbog tog su Osmanlije, od kraja 16. do 17. vijeka zvali Bugare - vojnuci.
Zna se da su vojnuci kršćanskih vazala sudjelovali u Bitci na Kosovu, kao i to da su vojnuci iz okolice Vidina u Bugarskoj sudjelovali u opsadi Carigrada - 1453. [1] Kruševačku utvrdu osiguravalo je 1 000 oklopljenih vojnuka. [1]
U zakonu Devşirme Kanunnamesi sultana Bajazida II (1448. - 1512.) spominju se vojnuci kao pouzdani izvršioci Danka u krvi, odnosno čuvari prikupljenih kršćanskih dječaka - budućih janjičara na njihovom putu do Istanbula. Tako su oni bili u paradoksalnoj situaciji da su kao kršćani sudjelovali u otimanju kršćanske - djece i njihovom prevođenju na islam. [1] Kako se zna da je vojnuka najviše bilo u Bugarskoj, njihovi historičari, na to daju vrlo općeniti odgovor - da su oni uglavnom regrutirani od sloja vrlo slobodoljubivih ljudi, koji su činili sve da zadrže svoje pozicije, ali da su oni ipak dali velik doprinos u očuvanju bugarske nacionalne samosvijesti između 15.. i 17. vijeka. [4]
Najmanja vojnučka jedinica bila je koplje, sastavljena od vojnuka i 2 jamaka, koji su najčešće bili njegovi rođaci. Najniži vojnučki čin bio je lagator, a to je ujedno bio i najviši čin koji su kršćani mogli imati. Svi ostali viši činovi; čeribaša, beg, sandžak-beg bili su rezervirani za muslimane.
Vojnuci su imali povoljniji status od ostalog stanovništva, plaćali su daleko manji porez od ostalog stanovništva - samo - maktu jedan mali paušalni iznos koji je plaćala čitava njihova vojnučka zajednica, a ne po glavi kao ostalo kršćansko stanovništvo. Pored tog imali su pravo naslijediti baštinjenu zemlju, i slobodno raspolagati njome. U zamjenu za taj položaj morali su se pridružiti osmanskoj vojsci za vrijeme rata, ali tad su imali pravo da zadrže za sebe ono što su opljačkali na protivničkoj strani. U vrijeme mira bavili su se poljoprivredom i stočarstvom. [1]
Vojnuci su bili važan dio osmanskih snaga sve do 16. vijeka, kad je njihova važnost počela opadati[1], pa su izgubili svoj privilegirani status. Nakon gubitka privilegija brojni vojnuci počeli su se odmetati u hajduke i davati otvorenu podršku Venecijancima i Habsburgzima. Tako da je početkom 18. vijeka oko jedne trećine mlađih kršćanskih muškaraca koji su živjeli pored osmanskih granica bilo u hajducima.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 „Die Voynuks” (njemački). Ottoman Club. Pristupljeno 16. 05. 2013.
- ↑ „Ottoman rule 1453-1806” (engleski). bosniafacts. Arhivirano iz originala na datum 2013-05-10. Pristupljeno 15. 05. 2013.
- ↑ Boško Suvajdžić. „Hajduci i uskoci u narodnoj poeziji” (srpski). Projekat Rastko. Pristupljeno 12. 05. 2013.
- ↑ Evgeni Radushev. „Peasant Janissaries” (engleski). Bilkent University. Pristupljeno 16. 05. 2013.