Su Nuraxi
| Su Nuraxi | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
 Italija | |
| Registriran: | 1997. (21. zasjedanje) |
| Vrsta: | kulturno dobro |
| Mjerilo: | i, iii, iv |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Su Nuraxi (fon. Su Naraksi) je arheološki lokalitet na talijanskom otoku Sardiniji koji je 1997. uvršten na UNESCO-vu listu mjesta svjetske baštine u Evropi.[1] Lokalitet se prostire na površini od 2.3254 hektara u Južnosardinskoj provinciji (nekadašnja provincija Medio Campidano) u općini Barumini.[1] Sastoji se od nuraghija i velikog naselja koliba.[2] Su Nuraxi je najimpozantniji (i najbolje očuvani) od trideset pronađenih nuraghija u okolici Baruminija.[2]
Krajem 2. milenija pne. za brončanog doba na Sardiniji je razvijen specijalan tip fortifikacije poznate kao nuraghi (koji nije usporediv s ničim drugim na svijetu).[1] Kompleks se sastoji od kružnih fortifikacionih tornjeva u obliku krnjih konusa podignutih od isklesanog kamena, s unutrašnjim prostorijama lučnih svodova. Kompleks u Baruminiju koji je proširen i ojačan u prvoj polovici 1. milenija pne. radi kartažanskih prijetnji, najbolji je i najpotpuniji primjer te izvanredne forme prahistorijske arhitekture.[1]
Su Nuraxi je izgrađen od vulkanskog kamenja bazalta iz nedalekog parka Giara, u etapama od dvije hiljade godina, od 16. vijeka pne. do 6. vijeka.[2] Kompleks se sastoji od centralnog tornja (donžona) i četiri manja ugaona tornja povezanih bastionom, oko kojeg je labirint od 50 koliba, bunara i cisterni.[2] Najstariji Veliki toranj (Mastio)[3] odnosno donžon, podignut je sredinom brončanog doba (16. – 14. vijek pne.) orginalno je bio visok 18,5 metara. Sagrađen je od isklesanog kamenih blokova, velikih pri dnu i sve manjih prema vrhu,[3] bez maltera. Imao je tri povezane prostorije na tri etaže, a bio je pokriven tolosom (lažnom kupolom).[2] Do prostorija se moglo doći stepenicama koje su ugrađene u sam konusni zid.[3] Najviša prostorija se djelomično urušila, tako da je visina smanjena sa 18,60 metara na oko 14 m. Ulaz je bio na jugu, tako da je unutra bilo dosta svijetla.[3]
Donja prostorija u prizemlju bila je visoka gotovo 8 m, dijametra oko 4 m.[3] Tolos je vjerojatno imao drveno potkrovlje, o čemu svjedoči otkriće komadića masline, za kog je radiokarbonskim datiranjem ustanovljeno da je iz 15. vijeka pne.[3] Nakon tog je krajem brončanog doba (14. – 12. vijek pne.) podignut jednokatni nuraghe s četiri manja tornja (u to vrijeme visoka 14 m), povezana masivnim bedemom.[2] Iz četverougaonog tornja se moglo doći do dvorišta bunarom, koji je povezivao prostore četiri tornja, koji su imali po dvije nadgrađene prostorije s tolosom. U istom periodu podignut je najstariji dio sela i bedem s tri tornja, koji je kasnije krajem brončanog doba (11. – 9. vijek pne.) dozidavan do drugih tornjeva. Tad je i četverougaoni toranj ojačan zidom debelim 3 m. Iz istog perioda su i jednosobne kružne kolibe s drvenim konusnim krovom.[2]
Najvažnija je izgleda bila koliba 80, korištena za seoske sastanke, s kamenom klupom duž ruba i pet zidnih niša u kojima su pronađene vaze, ornamenti, alati, oružje i zavjetne slike.[2] Početkom željeznog doba (9. – 6. vijek pne.) selo je gotovo uništeno, pa je na ruševinama izgrađeno novo selo primjenom inovativnih tehnika, što je jasan znak kontakta s drugim civilizacijama. Nove kolibe s centralnim popločenimdvorištem (sektorskim rasporedom) imale su više pravokutnih prostorija.[2] Najznačajnija je izgleda bila rotonda, mala soba pokrivena tolosom, opremljena sjedalom i centralnim umivaonikom koja je korištena za držanje vode i ritual lustracije vodom. Kolibe Su Nuraxia su jedinstvene otoku radi svoje složenosti i arhitektonske evolucije.
U 5. vijeku pne. Kartažani su okupirali Barumini, pa su se dvije kulture izmiješale, ali selo nije doživjelo veće promjene, pa je ostalo naseljeno do 3. vijeka pne. Tokom 2. i 1. vijeka pne., neke dijelove sela ponovno su koristili Rimljani kao nekropolu, nakon tog je napušteno, ali je povremeno korišteno i posjećivano sve do 6. vijeka, kad je definitivno napušteno pa ga je pokrila zemlja.[2] Lokalitet je otkriven zahvaljujući iskapanjima provedenih 1950-ih pod vodstvom arheologa Giovannija Lilliua na brežuljku zvanim "Bruncu su Nuraxi".[3] Nedaleko od nalazišta nalazi se Centar kulture Giovanni Lilliu osnovan 2006. u kom radi 50 službenika koji se brinu o nalazištu,[4] u centru se pored tog održavaju izložbe i koncerti.[2]
.jpg)
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Su Nuraxi di Barumini” (engleski). UNESCO. Pristupljeno 16. 1. 2019.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 „Su Nuraxi” (engleski). Regione Autonoma della Sardegna. Pristupljeno 16. 1. 2019.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 „Su Nuraxi” (talijanski). Comune di Barumini. Arhivirano iz originala na datum 2019-02-25. Pristupljeno 16. 1. 2019.
- ↑ „About us” (engleski). Fondazione Barumini. Pristupljeno 16. 1. 2019.
- Fondazione Barumini Sistema Cultura (en)
- Su Nuraxi di Barumini (na Unesco-vu portalu) (en)
- Su Nuraxi (na portalu Sardegna Turismo) (en)
