Paul Newman
| Paul Newman | |
|---|---|
 Joanne Woodward i Paul Newman 1958. godine | |
| Biografske informacije | |
| Rođenje | Paul Leonard Newman 26. 1. 1925. Cleveland, Ohio, USA |
| Smrt | 26. 9. 2008. (dob: 83) Westport, Connecticut, USA |
| Supružnik | Jackie Witte (1949–1958) Joanne Woodward (1958–2008) |
| Opus | |
| Djelatni period | 1952 - 2008 |
Pol Njuman (engl. Paul Newman) je bio američki glumac, režiser, producent, preduzetnik, vozač auto trka i humanitarac, rođen 26. januara 1925. godine u Klivlendu (Ohajo), a umro 26. septembra 2008. u Vestportu (Konektikat). U svojoj karijeri nagrađivan je nagradama kao što su: Oskar, Zlatni globus, Udruženja filmskih glumaca, Emi, kao i mnogim počasnim nagradama i priznanjima. Osnivač je kompanije Newman's Own, iz koje donira celi profit i priloge u dobrotvorne svrhe. Do maja 2007. godine ove donacije su premašile 220.000.000 dolara. Njuman je umro od raka pluća u svom domu u Vestportu (Konektikat).
Rođen je u Šejker Hajtsu (predgrađe Klivlenda), kao sin Tereze (rođene Fetzer ili Fetsko; slovački Terézia Fecková)[1][2] i Artura Samjuela Njumana koji je vodio prodavnicu sportske opreme.[3][4] Njegov otac je bio jevrejske, a njegova majka katoličke veroispovesti. Majka mu je bila slovakinja, rođena u Ptičie (bivši Peticse) u tadašnjoj Austrougarskoj (sadašnja Slovačka).[2][5][6] Njuman se izjašnjavao kao jevrej, navodeći da je to "veći izazov".[7] Njegova majka je radila u prodavnici njegovog oca dok je odgajala njega i njegovog brata Artura (koji je kasanije postao producent).[8]
Njuman je pokazao rani interes za glumu, u čemu ga je njegova majka ohrabrivala. Sa sedam godina je imao svoj glumački debi u školskoj produkciji koja se zvala Robin Hud. Maturirao je na Srednjoj školi Šejker Hajts 1943. godine, a kasnije je pohađao Univerzitet Ohajo u Atensu (Ohajo) gde se pridružio bratstvu Phi Kappa Tau.[8]
Na Brodveju je debitovao u komadu Vilijama Indža Piknik zajedno sa glumicom Kim Stenli. Potom je nastupao u dramama Sati očaja i Slatka ptica mladosti sa glumicom Džeraldinom Pejdž. Godine 1962. zaigrao je i u filmskoj verziji Slatke ptice mladosti ponovo sa Džeraldinom Pejdž.
Njegov prvi film je bio Srebrni putir (1954), da bi kasnije usledile kritičarski hvaljene uloge u filmovima: Neko tamo gore me voli (1956), kao bokser Roki Grazijano; Mačka na usijanom limenom krovu (1958), gde je igrao sa Elizabet Tejlor; i Mladi iz Filadelfije (1959), sa Barbarom Raš i Robertom Vonom.
Njuman se pojavio na audiciji zajedno sa Džejmsom Dinom za film Istočno od raja (1955). Din je dobio ulogu Kala Traska dok je uloga Arona Traska, prvobitno namenjena Njumanu, dodeljena Ričardu Davalosu. Iste godine igrao je zajedno sa Evom Mari Sejnt i Frenkom Sinatrom u predstavi Torntona Vajdlera Naš grad. Predstava je prikazana uživo i u boji preko televizije.
Njuman je bio jedan od nekoliko glumaca koji je uspešno nastavio karijeru iz 50-ih u 60-e i 70-e. Njegova pobunjenička ličnost je prihvaćena i od sledeće generacije. Njegovi poznatiji filmovi 60-ih i 70-ih su: Egzodus (1960), Hazarder (1961), Had (1963), Pokretna meta (1966), Hombre (1967), Hladnoruki kažnjenik (1967), Pakleni toranj (1974), Surova igra (1977) i Presuda (1982). Sarađivao je sa glumcem Robertom Redfordom i režiserom Džordžom Rojom Hilom u filmovima Buč Kasidi i Sandens Kid (1969) i Žaoka (1973). Najviše je sarađivao sa suprugom, glumicom Džoanom Vudvard i to u filmovima Dugo toplo leto (1958), Okupite se oko zastave, momci! (1958), S terase (1960), Pariski bluz (1961), A New Kind of Love (1963), Winning (1969), WUSA (1970), The Drowning Pool (1975), Hari i sin (1984) i Gospodin i gospođa Bridž. Takođe, zajedno su igrali i u mini-seriji Empire Falls, ali nisu imali zajedničkih scena.
Dvadesetpet godina nakon filma "Hazarder" (1961), u kome je igrao Edija Felsona, reprizirao je istu ulogu u filmu Martina Skorsezea Boja novca. Za ulogu u ovom filmu je nagrađen Oskarom za najboljeg glavnog glumca.
Godine 2003. je ponovio ulogu u predstavi Our Town pa je nominiran za nagrade Toni i Emi. Njegova poslednja filmska uloga na ekranu je bila uloga šefa mafije Džona Runija u filmu Put bez povratka gde je igrao zajedno sa Tomom Henksom. Nakon toga je pozajmio glas u animiranom filmu Cars a bio je i narator u filmu Dejl, koji govori u legandarnom NASCAR vozaču Dejlu Ernhartu.
Njuman se povukao iz glumačkog posla 25. maja 2007. godine sa obrazloženjem da ne može da nastavi da glumi na nivou na kojem bi on hteo.
Njuman se ženio dva puta. Njegov prvi brak je bio sa Džeki Viti sa kojom je bio u braku od 1949. do 1958. godine. Sa Viti je imao sina Skota i dve kćerke Suzanu Kendal i Stefani. Njegov sin Skot Njuman koji se pojavio u filmovima Breakheart Pass, Pakleni toranj i Fraternity Row je umro od predoziranja drogom. Nakon toga Pol Njuman je u sećanje na svog sina osnovao Centar Skota Njumana za zavisnike od droge. Suzana pravi dokumentarne filmove, a i glumica je, kako u pozorištu tako i na filmu. Bila je koproducent u Njumanovam filmu The Shadow Box, za koga je nominovana za nagradu Emi.
Njegov drugi brak je bio sa glumicom Džoanom Vudvard s kojim se venčao 29. januara 1958. godine. Sa njom ima tri kćerke Elenor "Nel" Terezu (1959), Melisu "Lizi" Stjuart (1961) i Kler "Kleu" Oliviju (1965). Njegova kćerka Elenor (u filmu potpisana kao Nel Pots) je igrala jednu od glavnih uloga pored svoje majke u filmu koga je Njuman režirao, film se zvao Uticaj gama-zraka na sablasne nevene.
Živeo je daleko od holivudskog okruženja u Vestportu (Konektikat), gde je bio posvećen svojoj supruzi i porodici. Kada su ga pitali o njegovoj otuđenosti, odgovorio je: "Zašto ići napolje po hamburger, kada možeš imati odrezak kod kuće".
- ↑ Lax, Eric, (1996). - Paul Newman: A Biography. - Atlanta, Georgia: Turner Publishing. - ISBN 1-57036-286-6.
- ↑ 2,0 2,1 Morella, Joe and Edward Z. Epstein, (1988). - Paul and Joanne: A Biography of Paul Newman and Joanne Woodward. - Delacorte Press. - ISBN 0-440-50004-4.
- ↑ Paul Newman Biography (1925-). - FilmReference.com.
- ↑ Ancestry of Paul Newman Arhivirano 2008-10-02 na Wayback Machine-u. - Genealogy.com.
- ↑ Hamill, Denis. - "Paul Newman, A Big Gun at 73". - Buffalo News. - March 7, 1998. - Retrieved: 2008-03-08
- ↑ Ptičie Resumé. - Obecný úrad Ptičie
- ↑ Skow, John. - "Verdict on a Superstar" Arhivirano 2010-12-22 na Wayback Machine-u. - TIME. - December 6, 1982.
- ↑ 8,0 8,1 Paul Newman biography Arhivirano 2007-10-23 na Wayback Machine-u. - Tiscali.co.uk.com.
- Paul Newman na sajtu IMDb