Musa Čelebija
| Musa Čelebija | |
|---|---|
|
| |
| Datum rođenja: | [[]] [[]] |
| Mesto rođenja: | () |
| 1413. | [[]] 1413. |
| Mesto smrti: | () |
1413. Musa Čelebija (tur. Musa Çelebi; ? — 5. 7. 1413) je bio sin sultana Bajazita I (1389 — 1403) i vladar dela Otomanske imperije (1410 — 1413), tokom građanskog rata koji usledio nakon Angorske bitke 1402. godine. Tokom svoje borbe on se u početku oslanjao na podršku despota Stefana Lazarevića, da bi kasnije između njih došlo do otvorenog sukoba, koji je doveo do nekoliko njegovih upada u Srbiju. Po njegovom naređenju su početkom jula 1410. godine pogubljeni Vuk Lazarević i Lazar Branković, a kasnije je pokušao da likvidira i Đurđa Brankovića, ali je on uspeo da se spase.
Vizantijski izvori ga opisuju kao antihrišćanski nastrojenog i čoveka ozloglašenog po okrutnosti[1], dok Duka navodi da razlozi za njegovu opsadu Carigrada (1411 — 1412) leže u njegovoj verskoj ostrašćenosti i želji da se Vizantincima tj. vladajućim Paleolozima osveti zbog podsticanja Timur-Lenka da likvidira njegovog oca Bajazita, u martu 1403. godine[1].
Rođen je 1388. godine u Bursi, kao sin Bajazita Prvog i Devlet Hatun.
Učestvovao je u Angorskoj bici 1402. godine i zajedno sa ocem je zarobljen, ali je kasnije oslobođen i pridružio se bratu Mehmedu u borbama u Maloj Aziji.
U borbu oko vlasti se uključio početkom 1410. godine, kada ga je njegov brat Mehmed, koji je kontrolisao veći deo Male Azije, poslao u Evropu, da suzbije njihovog preostalog brata Sulejmana. Njegove pristalice i hrišćanski saveznici (Stefan Lazarević, Mirča Stariji i drugi) su početkom godine zauzeli Galipolj, a 13. 2. su potukli Sulejmanovog begler-bega Sinana, kod Jambola[1], što je primoralo Sulejmana, koji se tada nalazio u Maloj Aziji, da se vrati na Evropski kontinent. On je sa despotom Stefanom probao da spreči prebacivanje Sulejmanovih snaga preko Bosfora, napadom na flotu koja ih je transportovala kod Galate, ali, iako su uništili deo brodova, nisu uspeli u tome.
Dve zaraćene strane su se sukobile 15. 6. kod carigradskog predgrađa Kosmidiona. U bici koja je usledila, Musine snage su potučene, a on sam je pobegao sa bojišta, kada je postalo jasno da je poraz neizbežan.
Njegove pristalice su početkom jula kod Filipolja zarobile Vuka Lazarevića i Lazara Brankovića, koji su se borili na Sulejmanovoj strani. Vuk je nakon par dana pogubljen, dok je Lazara pokušao da upotrebi u borbi sa Sulejmanom. On je ucenio njegovog brata Đurđa, koji je bio sa Sulejmanovom vojskom, da tokom predstojeće bitke pređe na njegovu stranu. U bici koja je vođena 11. 7. kod Hadrijanopolja, Đurađ je ostao veran Sulejmanu, čije snage su ponovo pobedile, zbog čega je Lazar, po Musinoj naredbi, pogubljen.
Musin položaj se posle novog poraza pogoršao i on je morao da potrazi utočište kod despota Stefana u Srbiji. U narednim mesecima, Osmanlije koje su podržavale Sulejmana počele su da prelaze na Musinu stranu, najviše zbog njegovog beskompromisnog stava prema Vizantiji, sa kojom je Sulejman tesno sarađivao. Početkom 1411. godine Musa je kod Serdike potukao Sulejmanove snage[1], što je praktično predstavljalo i kraj rata. Sulejman je nakon toga shvatio da gubi uporište i u samom Hadrijanopolju, zbog čega je pobegao iz grada i krenuo ka Carigradu. Na tom putu, on je 17. 2. poginuo kod Dugunči Ila, a u izvori se pojavljuje više verzija njegove smrti, prema kojima on ili ubijen tokom bekstva ili je uhvaćen i zadavljen po Musinom naređenju[1].
Musin dolazak na vlast nije doneo mir i stabillnost Balkanu, naprotiv on je vrlo brzo okrenuo protiv sebe i svoje dotadašnje saveznike. Srpski poslanik, koga mu je Stefan uputio radi regulisanja međusobnih odnosa i potvrđivanja prethodnih dogovora, ne samo da u tome nije uspeo, već je jedva uspeo da spase i sopstveni život[2], mada je od Muse dobio dozvolu da otkopa Vuka Lazarevića i njegove posmrtne ostatke prenese u Srbiju[3]. Ovo je bila jasna objava rata i Stefan je odmah započeo ofanzivu. On je ušao u pirotsku oblast i odatle otpočeo sa napadima na Osmanlije, koji su prestali tek kada mu je Musa poslao poslanstvo i ponudio pregovore[2].
Pored toga, on je opseo Solun i Carigrad[1], u pokušaju da povrati teritorije koje je njegov brat Sulejman vratio Vizantincima, početkom 1403. godine.
Musine snage, među kojima su se nalazili srpski odredi pod komandom Đurđa Brankovića, su u jesen 1411. godine, opsele gradić Selimvriju na Mramornom moru, nedaleko od Carigrada, u kome se nalazio Sulejmanov sin Orhan, koga je vizantijski car Manojlo II istakao kao kandidata za otomanski presto. Tokom opsade, Musa je pokušao da ubije Đurđa[n 1], ali je on uspeo da se spase bekstvom u samu Selimvriju, sa svojim trupama[n 2].
Protiv Muse je stvorena široka koalicija, u kojoj su se nalazili i otomanski zapovednici nekih delova Balkana, a pridružio joj se i njegov jedini preostali brat Mehmed, koji je vladao azijskim delom nekadašnje Bajazitove države. Njegov prvi pokušaj da pređe u Evropu 1411. godine završio se porazom, ali su borbe vođene i na drugim frontovima, tako da je krajem iste godine Stefan sa sandžakbegovima Skoplja i Ćustendila upao u Musine zemlje[2].Zimsko vreme i nabujala Marica su sprečili povezivanje njihovih i Mehmedovih snaga preko Serske oblasti. Odgovor na ovaj napad usledio je početkom 1412. godine, kada je Musa iz okoline Serdike preko Čemernika upao u Vranjsku oblast i opljačkao je, dok se sam Uglješa Vlatković, koji je upravljao tim delom Srpske despotovine, jedva spasao. Njegove snage su zatim nastavile prodor ka Novom Brdu, ali su na vesti o dolasku snaga predvođenih despotom Stefanom, napustili Srbiju i uputile se ka Solunu i Tesaliji.
Musa je svoj novi pohod započeo je početkom 1413. godine, napadom na bega Hamzu koji je držao Sokolnicu i Svrljig. On je zarobljen i pogubljen, a Musine snage su posle toga zauzele Bovan i Lipovac, kao i čitav niz drugih gradova u Moravskoj dolini (Koprijan, Kruševac, Markovo Kale, Petrus), kao i Stalać, čiji je zapovednik poginuo pružajući junački otpor Musinim snagama[n 3]. Pored toga, njegove snage su, prema izveštajima koje su u martu poslali Dubrovčani iz Novog Brda, pustošile Toplicu i Braničevo[2].
Tokom ovog perioda, snage despota Stefana, njegovih saveznika su se kod Kruševca sastale sa Mehmedovim zapovednicima i posle postignutog dogovora je došlo do spajanja njihovih vojski[3], koje su se uputile ka jugu. Na Dobriču kod ušća Toplice, nedaleko od Koprijana, njima su se pridružile još neke Musine pristalice[3], uključujući i vojskovođu Evrenosa[2], nakon čega je nastavljen put ka Ovčem Polju.
Do bitke je došlo 5. 7. 1413. kod sela Čamorlu, ispod planine Vitoše, u današnjoj Bugarskoj. Musine snage su uspele da u prvoj fazi borbe potisnu srpsku vojsku, ali je Đurađ napadom sa boka[3], u kome se naročito istakao veliki čelnik Radič Postupović[2], uspeo da razbije protivničke redove i donese pobedu savezničkoj vojsci. Tokom povlačenja iz bitke, Musa je na reci Iskru zarobljen i ubijen, čime je posle više od jedne decenije okončan građanski rat u Otomanskoj imperiji. Stefan i Đurađ su posle bitke priznali vrhovnu vlast Mehmeda I, koji je Stefanu pored bogatih poklona dao i neke oblasti, uključujući tvrđavu Koprijan i oblast Znepolja[3].
- ↑ Musini razlozi za ubistvo Đurđa Brankovića nisu poznati. Moguće je da je saznao za njegove pregovore sa Stefanom Lazarevićem, ali nije isključeno da je nepoverenje u njega bio dovoljan povod za ubistvo, pošto je samo godinu dana ranije Đurađ radije izabrao da se bori protiv Muse, nego da pređe na njegovu stranu i spase život rođenom bratu Lazaru. Pored toga, Musa je bio poznat da je velikim nasiljem nametao svoju samovolju (Grupa autora, „Istorija srpskog naroda II“ , Beograd, 1982. ), dok ga vizantijski savremenici prikazuju kao čoveka ozloglašenog po okrutnosti (Alexander Kazhdan (editor), „The Oxford Dictionary of Byzantium“, Oxford, 1991. ((en))).
Musa je prvo pokušao da otrovanom hranom ubije Đurđa, ali mu to nije uspelo, jer je on uspeo da popije protivotrov, tako da se samo razboleo od takve hrane. Posle toga je odlučio da ga pred sam napad na grad likvidira. - ↑ Đurđa je neko iz Musine blizine izvestio o planu da se on i njegovi ljudi pobiju. On je zbog toga uspostavio kontakt sa opsađenima i dogovorio se da mu otvore kapije i omoguće da se skloni u grad. Posle toga je organizovao svoje snage u borbeni poredak, a Musu je obavestio da on i njegove snage kreću u napad na grad. Zahvaljujući tom izgovoru, oni su izašli iz Musinog logora i uputili se ka Selimvriji pretvarajući se da napadaju grad, ali su umesto juriša na gradske bedeme, ušli u njega kroz kapije koje su im otvorili opsađeni.
- ↑ Njegov otpor je zadivio savremenike, a smatra se da je po njemu stvoren lik vojvode Prijezde, koji je opevan u srpskoj epskoj narodnoj pesmi „Smrt vojvode Prijezde“.
- Grupa autora, „Istorija srpskog naroda II“ , Beograd, 1982.
- Alexander Kazhdan (editor), „The Oxford Dictionary of Byzantium“, Oxford, 1991. ((en))