Mihal Grameno
| Mihal Grameno | |
|---|---|
.jpg) Mihal Grameno | |
| Biografske informacije | |
| Rođenje | 13. 1. 1871. Korča, Manastirski vilajet, Osmansko Carstvo (danas Albanija) |
| Smrt | 05. 2. 1931. (dob: 60) Korča, Albanija |
| Obrazovanje | |
| Zanimanje |
|
| Opus | |
| Književni pravac | Romantizam, Albanski narodni preporod |
| Nagrade | |
Mihal Grameno (13. januar 1871 – 5. februar 1931) bio je albanski političar, književnik, novinar i sudionik Albanskog narodnog preporoda. Bio je jedan od četiri prvobitno imenovana delegata iz Korče u Albanski nacionalni kongres, koji je 28. novembra 1912. proglasio neovisnost Albanije.
Mihal Grameno rođen je u mjestu Korči[1] u trgovačkoj obitelji. Pohađao lokalnu srednju školu prije no što se preseilio u Rumunjsku 1885. godine. U Bukureštu se uključio u Albansko narodni preporod, gdje se pokret ubrzo srušio iz financijskih razloga. Godine 1907. pridružio se novoosnovanom kačačkoj skupini Čerčiza Topulija, ranoj gerilskoj jedinici koja se borila protiv osmanskih trupa i politike sultana Abdula Hamida II u Albaniji.[2]
Tijekom mladoturske revolucije (1908), jedan pd zapovjednika mladoturaka Ahmed Nijazi-beg sastao se 23. jula 1908. u Resenu (danas u Sjevernoj Makedoniji) s gerilskim vođama Topulljem i Gramenom, gdje je izrazio zahvalnost i iznio svoj stav da je ustav koji je predložio Komitet za jedinstvo i napredak povoljan za albanski narod.[3] Grameno se zajedno s Topulijem i Nijazijem pojavio na fotografijama koje su tijekom revolucije snimila braća Manakis.[4]
Grameno je 1909. godine u Korči osnovao Pravoslavnu ligu (sh. Lidhja ortodokse) i služio kao urednik istoimenog časopisa tijekom 1909–1910. godine. Godine 1910. organizacija je proglasila uspostavu neovisne Albanske pravoslavne crkve, no Osmansko Carstvo i Carigradska patrijaršija nisu je priznali.[5] Gramena su 1910. godine uhitile osmanske vlasti zbog suradnje s časopisom Jedinstvo nacije (alb. Bashkimi i Kombit).[6]
Tijekom ustanka 1911. godine Grameno je putovao služeći kao veza između albanskih revolucionara u albanskim naseljima i vođa albanskog nacionalnog pokreta u Istanbulu radi koordinacije oružanih aktivnosti protiv Osmanskog Carstva i rada na odvajanju albanskih zemalja od osmanske države.[7]
Mihal Grameno bio je jedan od četiri prvobitno imenovana delegata iz Korče u Albanski nacionalni kongres, koji je proglasio neovisnost Albanije 28. novembra 1912. godine. Iako je Osmansko Carstvo dopustilo Ismailu Kemaliju da ode u Valonu i nastavi sa svojim političkim aktivnostima, osmanski službenici u Korči blokirali su komunikaciju, sprječavajući slanje brzojavnih poruka u grad i izvan njega.[8][9] Grameno i njegovi sunarodnjaci Menduh Zavalani, Stavro Karoli i Estref Vërleni saznali su kasnije o održavanju kongresu za neovisnost i stigli su u Vloru pet dana kasnije,[10] dok su ih tijekom prvog dana Kongresa mijenjali Pandeli Cale, Thanas Floqi i Spiridon Ilo.[8]
Nakon proglašenja neovisnosti, Grameno je radio kao urednik tjednika Koha (sh. Vrijeme), koji je prvotno izlazio u Korči, a kasnije u Jamestownu u New Yorku, gdje je živio od 1915. do 1919. godine. Putovao je natrag u Europu da predstavlja Albaniju kroz albansko-američku zajednicu na Pariškoj mirovnoj konferenciji 1919. godine, a sljedeće se godine vratio u Albaniju.
Tijekom 1920-ih godina bavio se novinarskom i književnom djelatnošću sve dok se zbog lošeg zdravlja nije povukao iz javnog života. Rezigniran i teško bolestan, umro je 5. febriara 1931. u Korči.
Među objavljenim djelima Mihala Gramena nalaze se:[11]
- Vdekja (Smrt), rodoljubiva poema objavljena 1903. godine;
- Mallkimi i gjuhës shqipe, (Prokletstvo na albanskom jeziku), komedija objaljena u Bukureštu 1905. godine;
- Vdekja e Piros (Pirova smrt), historijska tragedija objavljena u Sofiji 1906. godine;
- Oxhaku (Ognjište), E puthura (Poljubljena) i Varr' i pagëzimit (Grob krštenja), pripovijetke objavljene u Korči 1909. godine;
- Plagët (Rane), pjesnička zbirka objavljena u Manastiru 1912. godine;
- Kryengritja shqiptare (Albanski ustanak), memoari u kojima opisuje svoje iskustvo kao borca protiv osmanske i grčke vojske, objavljeni u Korči 1925. godine.
- ↑ Blumi 2011: str. 21
- ↑ Skendi 1967: str. 207, 210–211, 421
- ↑ Skendi 1967: str. 341
- ↑ Blumi, Isa (2011). Reinstating the Ottomans, Alternative Balkan Modernities: 1800–1912. New York: Palgrave MacMillan. str. 4, 6. ISBN 9780230119086.
- ↑ Blumi 2001: str. 19
- ↑ Skendi 1967: str. 407
- ↑ Skendi 1967: str. 401
- ↑ 8,0 8,1 Meksi, Aleksandër (18 October 2012). „Kuvendi i Vlorës, pjesëmarrësit dhe firmëtarët e Aktit të Pavarësisë”. Hylli i Dritës (Botime Franceskane) (3). »25) Turski upravitelji Korče nisu gradu Parizu dostavljali telegrame koji su stizali iz Vlore, niti su telegrame koje je Pariz slao dostavljali organizatorima Skupštine. Prekasno su obaviješteni da Skupština vodi svoj postupak i da je proglašena neovisnost. Zapravo, imenovani delegati bili su Mihal Grameno, Menduh Zavalani, Stavro Karoli i Estref Verlemi. Zahvaljujemo Niku Kotherenu na ovim informacijama koje smatramo vrlo vrijednima.«
- ↑ Meksi, Aleksandër (2 December 2016). „Kuvendi i Vlorës, pjesëmarrësit dhe firmëtarët e Aktit të Pavarësisë, studim nga Aleksandër Meksi” (sq). Radi and Radi. Arhivirano iz originala na datum 2017-11-07. Pristupljeno 17 October 2017. »U stvari, imenovani delegati bili su Mihal Grameno, Menduh Zavalani, Stavro Karoli i Estref Verlemi.«
- ↑ Zavalani, Mikel (1983). „Menduh (Dume) Zavalani (1889-1914)” (sq). Studime Historike 2 2: 190. Pristupljeno 2020-11-28. »Zapravo su u Vloru stigli pet dana nakon podizanja zastave.«
- ↑ Hoerder&Harzig 1987: str. 474
- Lloshi, Xhevat (2008). Rreth Alfabetit te Shqipes [Around the Albanian Alphabet]. Logos. ISBN 9789989582684.
- Skendi, Stavro (1967). The Albanian national awakening. Princeton: Princeton University Press. ISBN 9781400847761.
- Blumi, Isa (2001). „Teaching Loyalty in the Late Ottoman Balkans: Educational Reform in the Vilayets of Manastir and Yanya, 1878–1912”. Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East 21 (1–2): 15–23. DOI:10.1215/1089201x-21-1-2-15.
- Hoerder, Dirk; Harzig, Christiane (1987). The Immigrant Labor Press in North America, 1840s–1970s: An Annotated Bibliography: Volume 2: Migrants from Eastern and Southeastern Europe 031326077X. ISBN 9780313260773. Pristupljeno 2010-06-03.
