Lista vladara Portugala

Tekst koji slijedi sadrži popis vladara Portugala od nastanka prve jezgre – Condado de Portucale, osnovan 868. sa Vímarom Peres – do revolucije 5. oktobra 1910. s kojom je svgrnut posljednji kralj Manuel II. iz dinastije Bragança.

Poslije pada kraljevine, nastat će prva republika (1910–1926) i trajat će šesnaest godina da bi propala državnim udarom 28. maja 1926. Slijedila je era u kojoj je Portugal bio europska država sa konzervativno nastrojenim autoritarnim režimom – redom, ditadura nacional (1926–1933) i Estado Novo (1933–1974). Državom će dugim godinama upravljati António de Salazar, te će Portugal 1949. biti među osnivačima i jedan od prvih pristaša Sjevernoatlantskog pakta. Konačno je 1974. Revolucija karanfila (v. Junta de Salvação Nacional) dovela do pada salazarističkog režima i uspostavila drugu portugalsku republiku, koja traje do danas. Portugal je se 1986. godine pridružio sustavu Europske unije.

Historija zemlje je upoznala tridesetak vladara koja su nosila krunu Portugala. Najkraće su bile vladavine Pedra IV, Manuela II i Henriquea I, dok su najduže vladali João Dugopamteći, Afonso Henriques, Dinis Zemljoradnik, João V Velikodušni, Maria Pobožna, Afonso V. Afrikanac, João III. Pobožni, Afonso IV. Hrabri. Portugalska historija je imala četiri kraljevske dinastije:

• Burgundijci od 1139. do 1383.;
• dinastija Aviz od 1385. do 1581.;
• Španjolski Habsburgovci od 1581. do 1640.;
• dinastija Bragança od 1640. do 1910.

Ukratko, Kraljevina Portugal nastala je u srednjem vijeku kao protusila islamskog širenja na Pirinejskom poluotoku. Poslije tristo osamdeset godina borbe, Portugalci su sredinom 13. stoljeća dovršili tzv. Reconquistu pod Afonsom III. Zatim u 15. stoljeću Kraljevstva Kastilje, Leóna i Aragone protjerale su Maure iz današnje Španije. Kada su se međunarodne europske ravnoteže promijenile, Portugal je bio prvo kraljevstvo koje je poduprlo veliku kampanju istraživanja preko mora, počevši od kralja Alfonsa Afrikanca i njegovog brata Henrika Moreplovca. U roku od jednog stoljeća, kolonijalizam je potpuno promijenio međunarodni poredak i Portugal je dao život cvjetajućem kolonijalnom carstvu utemeljenom na trgovini. Godine 1581. kruna Portugala prijeći će u ruke kraljeva iz dinastije Španjolskih Habsburgovaca, pa će i njezino kolonijalno carstvo također biti obuzeto od strane španjolskog. Sredinom 17. vijeka pobunom luzitanskog plemstva i buržoazije, Habsburgovci su izgubili zapadnu Iberiju u takozvanom restauracijskom ratu (pt. Guerra da Restauração). Novom neovisnom Kraljevinom Portugalom vladat će dinastija Bragança dvjesto sedamdeset godina.

Spisak vladara Portugala

Dinastija	Vladar	Slika	Razdoblje vladavine	Napomene
	Vímara Peres		868–873	Junačan ratnik i vojskovođa u službi kralja Alfonsa Ordoñeza od Kastilje, nakon što je protjerao Maure postao je gospodar grofovije Portucale (današnji Porto). Sagradio je tvrđavu Vimaranis, današnji Guimarães.
Vimaranes	Lucídio Vimaranes		873–924	Najvjerojatnije bio je sin Vímare. Vladao je grofovijom i Lugom.
	Hermenegildo González		~924–950	Galižani, muž i žena su bili grofovi od Deze unutar Kraljevine Leóna. Povjerena im je grofovija Portucale.
	Mumadona Dias
	Gonzalo Menéndez		~950–997	Sin Hermenegilda i Mumadone, bio je grof (comes) od Portucalea i 966. ubio je kralja Sancha I. od Leóna. Cijelo područje Galicije je pogođeno napadima Vikinga. Grofovija je pogođena nizom unutarnjih borbi galicijskog plemstva.
	Menendo González		997–1008	Poluautonomni vojvoda od Galicije i grof od Portugala, bio je dominantna figura u plemstvu Kraljevine Leóna. Bio je tutor maloljetnog kralja Alfonsa V. Njegovo regenstvo je 1004. napadnuto od Sancha Garcíje. Bio je tutor maloljetnog kralja Alfonsa V. Njegovo regenstvo je 1008. napadnuto od Sancha Garcíje. Godine 1007/1008. okrutno je usmćen u nepoznatim prilikama.
Vimaranes	Alvito Nunes		1008–1015	Naslijedio je grofoviju i vladao zajedno s Todom, udovicom Menenda Gonzáleza. Prema nekim izvorima potjecao je od Vímare Peres. Ubili su Vikinzi tijekom krvavog napada na tvrđavu Vermoim (blizu Famalicãoa).
Vimaranes	Nuno Alvites		1017–1028	Sin grofa Alvita i Gontine, oženio je Ilduaru Mendes, kći ranijeg grofa Menenda. Ubijen je 1028., iste godine kada je umro kralj Alfonso V.
	Ilduara Mendes		1028–1058	Regent. Nakon muževe smrti, Ilduara je nastavila vladati grofovijom sa svojim sinom Mendom, koji je još bio dijete.
Vimaranes	Mendo Nunes
Vimaranes	Nuno Mendes		1050–1071	Sin grofa Menda, borio je se za veću samostalnost portugalske grofovije, što je dovelo do sukoba sa galicijskim kraljem Garcíjom II. U zimi 1071. poražen je u bitci kod Pedrosa, zahvaljujući čemu se Garcia II. proglasio «kraljem Galicije i Portugala».
Kraljevi Leóna i Kastilje Ferdinand Leonski i Alfonso Fernández osvajaju zapadnu Iberiju. Nakon poraza kršćanskih snaga u bitci kod Sagrajasa (oktobar 1086.), kralj Alfonso VI. Kastiljski je tražio pomoć u Francuskoj i dobio podršku vojnog plemstva (Raymond od Burgundije, vojvode Oda i Raymonda Toulouškog). Alfonso VI stvara grofoviju koju povjerava Henriku od Burgundije.
Druga Grofovija Portugal (1096–1143)
	Henrique od Burgundije		1096–1112
	Teresa de Leão		1096–1128
Nastanak Kraljevine Portugala 25. jula 1139.
Burgundijci	Afonso I.		1139–1185	Grof Portugala od 1128. Kralj Portugala od 1139.
Burgundijci	Sancho I.		1185–1211	Zapovijedao kampanjom protiv seviljskih Maura, opljačkavši predgrađe Triane. Poznat kao Sančo Naseljivač (o Povoador) jer je nakon ustoličenja nastavio očev veliki nacrt naseljavanja zemalja osvojenih od Maura: tu je mahom naselio cistercitske redovnike, izgradio tvrđave i naselja koje nije porezovao. Osvojio je Silves (1189), glavni grad Maura u Algarveu. Međutim, većina tih osvajanja je pritom ponovno izgubljena. Udružio je se s Alfonsom VIII Kastiljskom protiv Alfonsa IX od Leóna, što je dovelo do dugog rata u kojem je se umiješao papa Inocent III. Sukob sa papinstvom doveo je do njegovog izopćenja.
Burgundijci	Afonso II.		1211–1223	Sastavio je kodeks zakona (1211), prvu sistemsku kompilaciju portugalskih zakona, i pobrinuo se da kanonsko pravo postane dio zakona kraljevine te da se ukida svaki građanski zakon koji je u suprotnosti s njim. Klir je, kao upravitelji škola i bolnica, oslobođen od mnogih poreza, a na uzvrat je klir prihvatilo zakon koji je zabranjivao crkvenim korporacijama da kupuju zemlje. Dobio je potporu pape Inocenta III. Sklopio je savez sa kraljevima Aragona, Kastilje i Navare (1212) i porazio muslimanske trupe Almohada (bitka kod Las Navasa). Umro je izopćen od strane Honorija III. zbog oduzimanja nasljednog posjeda svojoj braći, zbog oduzimanja crkvene imovine u korist javnih i zbog ograničenja prva Mrtve ruke.
Burgundijci	Sancho II.		1223–1247
Burgundijci	Afonso III.		1248–1279
Burgundijci	Dinis		1279–1325	Jako obrazovan vladar i pjesnik, sin Alfonsa III., postavlja temelje portugalske pomorske moći. Oženio je Izabelu Aragonsku, koja je pokušala pomiriti Portugal i Aragon. Ušao je u dva konkordata sa papinstvom i osnovao je Red Svetog Jakova (Ordem de Santiago). Dao je veliki poticaj kulturi: u Lisabonu je osnovao prvo portugalsko sveučilište (Estudo Geral, 1290.) koje će kasnije postati Univerzitet u Coimbri i Univerzitet u Lisabonu. Odredio je da se luzitanski latim vulgar ili língua vulgar, koji on naziva português, koristi umjesto klasičnog latinskog. Godine 1296. português je postao jezik uprave (Real Chancelaria). Posljednjih godina vladavine ušao je u sukob sa sinom Alfonsom, što je dovelo do građanskog rata.
Burgundijci	Afonso IV.		1325–1357
Burgundijci	Pedro		1357–1367
Burgundijci	Fernando		1367–1383	Nasljedio je kraljevstvo nakon smrt strijeg brata Petra I a poslije smrti Pedra od Kastilje (1369), dugo je se borio – bez uspjeha – da nasljedi tron Krunu Kastilje. Podupirao je portugalsku mornaricu i trgovinu, koje su poprimile veliki razvoj. Imao je zamršen i sporan bračni život, te na kraju nije imao muškog nasljednika i s njim je završila muška linija burgundske dinastije u Portugalu. Naime skandal tog vremena bio je to što je kralj oženio ljubavnicu Eleonoru Telles de Menezes, već udatom ženu za dvorskog plemića.
Aviz	João I.		1385–1433
Aviz	Duarte I.		1433–1438
Aviz	Afonso V.		1438–1477 1477–1481
Aviz	João II.		1477–1477 1481–1495
Aviz	Manuel I.		1495–1521
Aviz	João III.		1521–1557
Aviz	Sebastião I.		1557–1578
Aviz	Henrique I.		1578–1580
Portugalska nasljedna kriza (1580)
Aviz	António		1580–1583
Španjolski Habsburgovci	Felipe I		1581–1598
Španjolski Habsburgovci	Felipe II		1598–1621
Španjolski Habsburgovci	Felipe IV		1621–1640
Portugalski restauracijski rat (1640–1668)
Bragança	João IV		1640–1656
Bragança	Afonso VI		1656–1683
Bragança	Pedro II		1683–1706
Bragança	João V.		1706–1750
Bragança	José I.		1750–1777
Bragança	Maria I		1777–1816	Kći Joséa I i Španjolke Mariane Victorie de Borbón. Udala se za svog strica Pedra III, koji je bio dvadeset godina stariji od nje. Otpustila je i osudila markiza od Pombala, te započeo politiku suprotnu njegovoj. Vrlo pobožna žena, s godinama je oboljela od mentalne demencije. Nakon smrti supruga, de facto više nije vladala, nego je regentstvo prenijela na sina Joãa VI (1792).
	Pedro III		1777–1786
Bragança	João VI		1816–1826
Bragança	Pedro IV		1826–1826
Bragança	Miguel I		1828–1834
Bragança	Maria II.		1834–1853	Rođena u Riju tijekom kraljevskog izgnanstva, bila je kći Pedra od Brazila i Marije Leopoldine od Habsburga. Godine 1826. Pedro od Brazila se odrekao portugalskog trona i abdicirao u korist svoje kćeri Marije, koja je imala samo 7 godina, te joj dodjelio svog brata Miguela kao regenta. Iz predostrožnosti su vjenčani, ali je Miguel uzurpirao tron i otjerao djetinju ženu. Uslijedio je krvavi građanski rat između Pedra, na čelu ustavno-liberalne stranke, i Miguela, na čelu konzervativaca. Godine 1834. Pedro je porazio Miguela. Tijekom rata Maria je odvedena u egzil u Englesku, zatim u Brazil (1830), a kada je Pedro obnovio kraljevstvo, vratio je Mariju na tron (1833) i udao je za Augusta od Beauharnaisa. August je godinu dana kasnije umro od bolesti a Marija je udata za Ferdinanda od Sachsen-Coburg i Gothe (1835), s kojim je dobila Pedra i Luísa, buduće kraljeve. Sa Marijom počinje kratkotrajna vladavina Dinastije Sachsen-Coburg i Gotha (1932-1910), kolateralna grana od loze Bragança koja je vladala Portugalom od 1640. Vladavina Marije II obilježena je stalnim unutarnjim borbama i osvetama između konzervativaca i liberala. Marija je umrla 1853. godine, u dobi od 34 godine, rađajući Eugenija, svoje jedanaesto dijete koje je umrlo pri porođaju.
Bragança	Fernando II.		1837–1853	Sin Ferdinanda (1785-1851), princa od Saške i Koburga, kao i maršal u austrijskoj vojsci. Potječe iz duge tirinške dinastije Saxe-Coburg koja je započela 1699. sa Johann Ernst iz ogranka Wettinovih. Oženio se 1836. Marijom koja mu je rodila brojnu djecu i zajedno s nojm je vladao punih dvadeset godina. Nakon njezine smrti, abdicirao je u korist svog 16–godišnjeg sina Petra. Povukavši se iz političkog života, odbio je nasljeđe španjolske krunu i oženio se opernom pjevačicom Elisa Hensler. Bio je vrlo obrazovan vladar i ljubitelj umjetnosti.
Bragança	Pedro V.		1853–1861
Bragança	Luís I.		1861–1889
Bragança	Carlos I.		1889–1908	Briljantan i jako obrazovan vladar, bio je gorljivi domoljub. Naslijedio je portugalsku krunu sa 26 godina, a vladao je osamnaest godina. Puno je putovao, sklapajući razne saveze sa europskom aristokracijom. Ubijen je 1. februara 1908. u atentatu na kraljevsku porodicu od strane dvojice republikanaca, Alfreda Coste i Manuela Buiçe. U napadu je poginuo i prijestolonasljednik Luís Filipe od Braganze.
Bragança	Manuel II.		1908–1910	Nazvan o Patriota. Preživio je atentat u kojem mu je poginuo otac. Vladao je dvadeset godina i svrgnut je 2. jula 1932. godine. Nije uspio oživjeti monarhiju u vrijeme kada je republikanski pokret naglo rastao. Kada je 4. oktobra 1910. izbio revolucionarni prevrat, pobjegao je iz zemlje i otišao u egzil u Englesku. Tu je živio u Twickenhamu do smrti. Posljednji monarhijski vladar Portugala.

Povezano

• Predsjednici Portugala
• Spisak predsjednika Vlada Portugala

Vanjske veze

• (pt) Cronologia dos Reis de Portugal Arhivirano 2023-02-28 na Wayback Machine-u (vremeplov portugalskih kraljeva)