Desni
| Desni | |
|---|---|
| |
| Presjek zuba i potpornog aparata, sa gingivom | |
| Latinski | Gingivae |
| Gray's | subject #242 1112 |
| MeSH | Gingiva |
Desni ili gingiva (lat. gingivae) su deo mastikatorne sluzokože koja prekriva alveolarne nastavke gornje i donje vilice. Deli se na slobodnu (marginalnu) i pripojnu gingivu.
Slobodna gingiva nije pripojena za poglogu i ona poput kragne obavija vrat zuba. Obično je svetloljubičaste boje, talasasta je i visoka oko 0,5-2 mm. Prostor između gingive i zuba naziva se gingivalni sulkus. To je kapilarni prostor čiji spoljašnji zid gradi slobodna gingiva, unutrašnji zid čini gleđ zuba, a dno sulkusa pripojni epitel. Pripojni epitel je pločastoslojevit epitel sastavljen od 10-20 slojeva ćelija, a njegova visina iznosi 0,25-1,35 mm. On je za zub fiksiran pomoću epitelnog pripoja, koga sačinjavaju specijalizovana membrana i hemidezmozom.
Deo slobodne gingive lokalizovan između površina dva susedna zuba se naziva interdentalna ili gingivalna papila. Ona popunjava trouglaste prostore (lat. tremata) između zuba.
U apikalnom smeru slobodna prelazi u pripojnu gingivu koja je čvrsto pripojena za podlogu, i nešto je rezilijentnija (ugibljivija) i crvenija u odnosu na slobodnu gingivu. Prelaz između njih je označen tzv. „gingivalnom brazdom“.[1]
Na desnima se razlikuju spoljašnja i unutrašnja strana, i slobodna ivica. Spoljašnja strana odgovara tremu (vestibulumu) usne duplje i ona prelazi u sluzokožu usana i obraza. Unutrašnja strana se nalazi u pravoj usnoj duplji i ona se nastavlja na sluzokožu nepca i podjezične regije. Slobodna ivica je nazupčena, a zupci predstavljaju pomenute međuzubne papile koje popunjavaju prostore između zuba.
Sluzokoža desni se odlikuje debljinom i prisustvom brojnih vezivnih vlakana. Izgrađena je od lagano orožnalog višeslojnog pločastog epitela,[2] a manjim delom i od epitela parakeratotičnog tipa.[3] Mastikatorna sluzokoža je inače gusta i čvrsto fiksirana u usnoj duplji, pa može da podnese jake sile trenja koje nastaju u toku ingestije. U desnima nisu prisutne nikakve žlezde, ali je zato odlikuje bogatstvo sudovnih papila (visine 0,7 mm) zbog čega su desni podložne krvarenju.[4]
A: zub
B: desni (gingiva)
C: alveolarna kost
D: periodoncijum
U gornjoj vilici krv dospeva u desni preko sledećih arterija: a. alveolaris superior posterior, a. infraorbitalis i a. palatinae major. Desni donje vilice su snabdevene preko: a. alveolaris inferior, a. facialis i a. sublingualis.[5]
Venski sudovi koji odvode krv iz desni se ulivaju u gornjovilične i facijalne vene.
U inervisanju gornje gingive učestvuju grane gornjeg zubnog spleta i ogranci živaca n. nasopalatinus i n. palatinus major. U donjoj vilici se uključuju donji zubni splet i grane n. buccalis, n. mentalis i n. lingualis (koji inerviše čitavu unutrašnju stranu desni donje vilice.[4]
Među najrasprostanjenijim bolestima savremenog čoveka su karijes i parodontopatija. Bolesti parodonta su često spore i neprimetne, a prvi simptomi se odnose na upalu zubnog mesa (gingivitis). Gingivitis nastaje kao posledica loše oralne higijene, taloženja zubnog plaka i drugih mekih naslaga, zubnog kamenca i sl. Takođe može da se javi u trudnoći, menopauzi, za vreme puberteta, kao posledica anemije i šećerne bolesti i kao nuspojava upotrebe nekih medikamenata. Gingivitis se manifestuje otečenim desnima koje spontano ili na najmanji dodir krvare, promenom boje sluzokože (iz ružičaste u crvenu), bolom i dr.
Gingivitis se najčešće javlja u detinjstvu, periodu adolescencije i kod žena (usred hormonalnih varijacija u predmenstrualnom ciklusu i trudnoći).[6] To je reverzibilan proces, koji se uspešno leči uklanjanjem uzroka bolesti i sprovođenjem pravilnog režima oralne higijene. Ako je gingiva duže vreme otečena i upaljena, dolazi do recesije (povlačenja) desni, gubitka koštane mase (resorpcije), ogoljavanja vratova zuba i stvaranja „parodontalnih džepova“.[7] Dakle ima hroničan progresivan tok, koji se kod nelečenih slučajeva uglavnom završava potpunim gubitkom potpornih struktura zuba, njegovim klimanjem i gubitkom.[8]
- ↑ Željko Martinović: Osnovi dentalne morfologije, II izdanje ("Službeni glasnik“ Beograd, 2000.) ISBN 86-7549-175-1
- ↑ Prof. dr Vjekoslav Duančić: „Osnove histologije čovjeka“ VIII izdanje ("Medicinska knjiga“ Beograd-Zagreb 1983.)
- ↑ Z. Anđelković, LJ. Somer, M. Perović, V. Avramović, LJ. Milenkova, N. Kostovska, A. Petrović: „Histološka građa organa“ ("Bonafides“ Niš 2001) ISBN 86-7434-003-2
- ↑ 4,0 4,1 Dr Slavoljub V. Jovanović, dr Nadežda A. Jeličić: „Anatomija čoveka – glava i vrat“ ("Savremena administracija“ Beograd 2000.) ISBN 86-387-0604-9
- ↑ Susan Standring, ur. (2009) [1858]. Gray's anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice, Expert Consult. illustrated by Richard E. M. Moore (40 izd.). Churchill Livingstone. ISBN 978-0-443-06684-9.
- ↑ Redovno skidajte zubni kamenac Arhivirano 2011-09-14 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 14. 8. 2007.
- ↑ Parodontološki tretmani Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 14. 8. 2007.
- ↑ Paradentoza Arhivirano 2007-09-28 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 14. 8. 2007.
- Periodontal disease Arhivirano 2007-08-13 na Wayback Machine-u (en)
- Gums, gum diseases, shrinking or receding gums Arhivirano 2007-08-25 na Wayback Machine-u (en)
- Upala desni u trudnoći