Balli Kombëtar

Grb balističkog pokreta

Bali Kombetar (alb. Balli Kombëtar - Nacionalni front) je bila albanska nacionalistička anti-komunistička organizacija osnovana 1942. godine. Ova organizacija mobilisala je svoje članove na teritoriji Albanije, Kosova i Metohije, Crne Gore, Srbije, Makedonije i Grčke. Njeni članovi su se nazivali balisti.

Pripadnici ove organizacije deklarativno su se borili protiv okupatora, ali su sarađivali s Nemcima protiv albanskih partizana. Politički program ove organizacije sastojao se u zauzimanju teritorija na Balkanskom poluostrvu i stvaranje Velike Albanije.

8.9. 1943. godine, kada je objavljena kapitulacija Italije Bali Kombetar je napravio sporazum sa Nemcima i objavio da je Albanija objedinjena i nezavisna, opravdavajući da je nemačko privremeno prisustvo potrebno zbog borbe protiv angloameričko-sovjetske koalicije. Ovim sporazumom balisti su se stavili u službu nemačkih okupacionih snaga i prihvatili njihove oficire kao nadređene ili kao instruktore.

Godine 1943. Narodnooslobodilačka vojska Albanije objavila je rat balistima, proglasivši ih kvislinzima. Krajem Drugog svetskog rata, nakon pobede komunista u Albaniji i Jugoslaviji, balisti su bili hapšeni, zatvarani i ubijani.

Organizacija

Bali Kombetar je definitivno ustrojio svoju organizaciju 4. 1943. godine. U Tirani je bilo sedište Centralnog komiteta, u svim okružnim sedištima postojali su okružni komiteti, a u selima seoski odbori. Okružni komiteti u velikim gradovima bili su podeljeni na rejonske komitete (potkomiteti) koji su imali svoje grupe 10-15 ljudi koji su se bavili mobilizacijom ljudstva. Pri rejonskim komitetima organizovane su omladinske grupe, naoružavane i obučavane za dejstva u ratnim uslovima.

Balisti izbegavaju da se bore i protiv Italijana, i protiv Nemaca. Njihova osnovna politika u ranim danima bila je „neka saveznici biju naše bitke". Sada, kada je LNÇ (Narodnooslobodilački pokret) osnažio svoje pozicije do te mere da izgleda sasvim mogućno da na kraju rata bude dominantan u zemlji, balisti postaju nervozni i pozivaju Nemce da biju njihove bitke, pokušavajući da zbrišu LNÇ a da pri tom sami uopšte ne uđu u borbu. Šta god da se dogodi, izgleda da su balistička gospoda, kako ih zovu, rešena da se ne upuste u istinsku borbu. Oni će verovatno tu i tamo da obave poneku rafiniranu likvidaciju i izvedu poneko elegantno ubistvo, i biće ljudi koji će to nazvati građanskim ratom, ali oni neće ustati i boriti se. Bar svi znaci ukazuju u tom smeru.

– Američki izveštaj o balistima

Kosovska pobuna

Na Kosovu i Metohiji, krajem 1944. i početkom 1945. godine, izbila je pobuna balista širih razmera. Tom prilikom odmetnici su pokušali da zauzmu tek oslobođene gradove. Kosmet je, kako je rekao Blagoje Nešković, 8.5. 1945. godine, u svom referatu na osnivačkom kongresu KP Srbije, imao još 1.200 odmetnika, i četnika i balista, i oko hiljadu dezertera. Kako su se oni kretali u većim grupama, u obračunu sa njima korišćene su, uglavnom, vojne jedinice.

Juna meseca, 42. makedonska divizija JA preduzela je na planini Žegovac široku akciju čišćenja terena od pripadnika grupa Ćazima Lugadzije i Isena Trpeze. Svaka od tih grupa imala je po pedesetak odmetnika. Kako je na Kosovu i Metohiji tokom 1946. godine bilo još 55 balističkih grupa, različite jačine, UDBA je otpočela pripreme i za definitivan obračun sa njima.

U tom trenutku na pobunu se diglo 20.000 balista i protiv njih je bilo angažovano više od 40.000 partizana, odnosno skoro pet divizija. U žestokim vatrenim okršajima do 21.2. likvidirano je jezgro pobune, odnosno vođe balista Šaban Poluža i Mehmed Gradica. Centar pobune bio je u dreničkom kraju.

Partizanske jedinice su imale 700 poginulih i više od 1.300 ranjenih. Gubici balista koji su bili neuporedivo veći, nisu zabeleženi. Krajem 6. 1946. Vojna uprava je prestala da postoji.

U drugoj fazi ove operacije određivane su operativne grupe koje su formirane od boraca 3. brigade 6. divizije KNOJ-a, pripadnika Narodne milicije i dva operativna radnika UDBE. Oni su imali zadatak da gone baliste do njihove likvidacije. Te godine ubijeno je na Kosmetu sedam odmetnika, a 25 uhvaćeno i osuđeno na kazne zatvora. Na terenu je razvijana vrlo živa propaganda protiv balista, što je stvorilo povoljnu klimu za učešće i albanskog stanovništva u progonu odmetnika na Kosovu i Metohiji. Građani su čak sami išli po nekoliko dana u poteru za balistima. To je dalo dobre rezultate, jer je broj balista prepolovljen, pa ih je početkom 1947. godine bilo svega 395. Tokom 1946. godine na teritoriji Srbije, po zvaničnim podacima UDBE za Srbiju, ubijeno je 355, uhvaćeno 138, a predao se 41 odmetnik. Za razliku od 1945. godine, kada su odmetnici stradali u direktnoj i surovoj oružanoj borbi, po oceni UDBE, te 1946. mnogi četnici i balisti likvidirani su dobro osmišljenom i izvedenom operativnom kombinacijom.

Balisti u Makedoniji

Najistaknutiji politički lider Makedonske balističke organizacije bio je Kadri Sali, predsednik organizacije u Gostivaru, član komiteta u Tirani i Okružnog komiteta organizacije na Kosovu i Metohiji.

Godine 1942. Džemail Hasani Džemo (1908-1945) se odmetnuo u šume sa sa oko 40 Albanaca, navodno radi borbe protiv Italijana, a zapravo zbog vršenja terora nad stanovništvom Makedonije. Italijani su ovu grupu iskoristili za borbu protiv partizanskih jedinica u Makedoniji, potkupivši ga novcem i činom majora.

Uz podršku italijanskih snaga, a kasnije i nemačkih, balsiti su vršili zločine, nasilje, pljačku i drugo, što je izazvalo nezadovoljstvo naroda Makedonije

U kičevskoj oblasti, baliste je predvodio Mefail Eipov Mefo koga su Italijani unapredili u čin kapetana, a potom je služio Nemcima. Džemo Hasani je predvodio mobilizaciju albanaca u nemačke vojne jedinice za istočni front.

Balistička organizacija u zapadnoj Makedoniji je tokom 1944. godine narasla na oko 9-10.000 članova. Naoružani od strane Nemaca vodili su teške borbe sa makedonskom vojskom.

Dejstvom balista na teritoriji zapadne Makedonije značajno je promenjena demografska struktura stanovništva u korist albanskog u odnosu na nealbansko stanovništvo koje se masovno bežalo sa ovih prostora u želji da sačuva život.

OZNA (kasnije UDBA i KOS) poveli su opsežnu borbu protiv balista tek 1945. godine kada je ova organizacija brojala oko 8.000 vojnika. Njihove grupe razbijane su sve do 1948. godine. Najveći deo njih izbegao je na teritoriju Kosova i Metohije i u inostranstvo.

Izvori:

• Kongres srpskog ujedinjenja