Afrička umetnost
Afrička umetnost je umetničko stvaralaštvo i izražavanje stanovnika afričkog kontinenta, a to podrazumeva likovno, muzičko i književno stvaralaštvo.
Umetnost na tlu Afrike možemo podeliti u dve celine, odnosno oblasti:
- Predmisionarsko doba, u kome je umetnost u Africi bila samostalna ili je bila pod uticajem velikih kultura Afrike.
- Tradicionalnu - izvornu afričku umetnost, koja je nastala posle dolaska misionara i koja u sebi sadrži spoj afričkih i hrišćanskih vrednosti — sinkretizam — i koja je rezultirala proizvodima koji su oblikovani na tradicionalni način ali su bili namenjeni tržištu – suveniri.
- Novu afričku umetnost, koja se pojavila u poslednjih nekoliko desetina godina i koja je po svim svojim estetskim kriterijumima postala deo svetske moderne umetnosti.
Tradicionalnu afričku umetnost odlikuje neraskidiva i simbolička povezanost svakog pojedinca sa plemenom i celog plemena sa sveopštim univerzumom. Ovakav pristup uvek odražava unutrašnji život u plemenu, jer svaki događaj ima svoju jasno izraženu simboliku i ritual. Ovo se odnosi skoro na sve aspekte življenja pojedinca, od rođenja do smrti. Na sličan način se komunicira i sa okolinom i prirodnim pojavama - od suše do kiše, od lova do žetve. Sve prati odgovarajući obred, kojem je potrebna odgovarajuća figura ili predmet (fetiš, totem, maske, namenski ritualni predmeti, figure pokojnika, ritam, zvuk, ples i glas).
Veliki deo afričke likovne umetnosti je ispunjen skulptorskim ostvarenjima, i to gotovo uvek od drveta, a oblici i šare su jednostavni, gotovo apstraktni. Proporcije gotovo da ne postoje ili su sasvim zanemarene. Glava je višestruko uvećana, jer, po verovanju primitivnih plemena, ona je središte mudrosti, moći i dobrote. Ove figure su uvek gledane sa prednje strane i veoma su statične.
U Africi se još od 7. veka pre nove ere oslikavaju zidne površine, i to su većinom urezani crteži ljudi i životinja, obojeni u tri do četiri tona. Takvi crteži se nalaze u pećinama južne Afrike i Sahare), a likovni izraz je veoma raznovrstan i gotovo uvek je u zavisnosti od plemenskih običaja i merila, ili je pod uticajem prirodne okoline, tako da su to islikane priče sa veoma šematizovanim figurama ljudi i životinja. U koloritu preovladavaju bela, crna, crvena i oker boja.
-
Bela dama iz Auahorta -
Tri gracije -
Ornament
Utvrditi tačan datum afričkih skulptura je veoma teško jer su to većinom drvene figure, a vreme trajanja drveta je od 150 do 250 godina. Većina skulptura su prilagođene valjkastom obliku debla drveta, i često su obojene jarkim bojama ili su pitanju inkrustracije — delići školjke, komadići obojenog stakla, zubi životinja idr, utisnuti u drvo.
U nekim delovima afričkog kontinenta rezbare se kljove slona i životinjske kosti. Kamena skulptura je veoma retka, kao i primena metala, jer je znanje o livenju bronze bilo jedino u zapadnoj Africi, i to u skulpturama iz Benina iz 13-14. veka koja su se izvedila tehnikom „cire perdue“ - livenje uz pomoć modela od voska. Keramika je najčešće upotrebna, kućna i izrađuje se u različitim tehnikama i oblicima.
-
Makonda -
Reljef u bronzi -
Figura, ebanobvina
Posebnu kategoriju afričke likovne umetnosti, a to je i deo religijsko-magijskog folklora, čine maske - ratničkog ili kultnoga značenja (totemizam, animalizam, mistične inicijacije idr.), od obične imitacije životinjskih glava do neverovatnih fantastičnih i zastrašujućih skulptorskih oblika, koji se oblikuju od najraznovrsnijih materijala - rezbare se, inkrustriraju, farbaju sa obilatim dodacima perja, lišća, komada drveta, kostiju životinja, krzna i sl.
Afrički antinaturalizam i jednostavnost, sažetost, kao i široka paleta boja i oblika su izvršili veliki uticaj na jedan deo slikara i vajara iz doba ekspresionizma i fovizma, posebno na kubiste Matisa i Pikasa).
-
Fang maska -
Maska iz Tirelija -
Maska iz gabona
U arhitekturi Afrike glavni materijali su drvo, trska, kora, lišće, lijane isl. Kuće i drugi objekti se veoma retko građeni kamenom — ostaci zidina i tvrđave u kulturi Zimbabvea u istočnoj Africi.
Kuće su u osnovi većinom kružne osnove, a krov je kupast ili prelazi u čunjast oblik. Zidovi koji su napravljeni od pletenog šiblja i premazani ilovačom su oslikani i puni ornamenata koji imaju magijsko značenje, a svi drveni delovi - stubovi, dovratnici, potporne grede za krov - su izrezbareni simbolima i likovima životinja. Što je vlasnik kuće bogatiji ili uticajniji, rezbarije su bogatije i veoma često su obojene.
-
Kuća u Bani -
Veliki Zimbabve -
Kuća u Kamerunu
- „Enciklopedija likovnih umjetnosti“, Matica hrvatska, Zagreb, 1957. god
