Wikipedija

Francuska renesansa

Ovo je članak o kulturološkom pokretu poznatom kao renesansa u Francuskoj. Za više općih historijskih informacija o Francuskoj u tom periodu (uključujući demografiju, jezik i geografiju), vidi Rana moderna Francuska. Za više informacija o zakonskim, administrativnim i religijskim strukturama francuskog društva u tom periodu, vidi Ancien Régime.

Francuska renesansa bila je kulturološki i umjetnički pokret u Francuskoj između 15. i ranog 17. vijeka. Taj period povezuje se sa panevropskom renesansom, riječju koju je prvi upotrijebio francuski historičar Jules Michelet kako bi definirao umjetnički i kulturološki "preporod" Evrope.

U značajne razvoje tokom francuske renesanse spadaju širenje humanizma, rano istraživanje "Novog svijeta" (u vidu Nove Francuske, od strane Giovannija da Verrazzana i Jacquesa Cartiera); razvoj novih tehnologija i umjetničkih formi u poljima štamparstva, arhitekture, slikarstva, kiparstva, muzike, nauka i književnosti; i usložnjavanje novih oblika socijaliziranja, pristojnog ponašanja i diskursa.

Francuska renesansa tradicionalno širi se (otprilike) francuskom invazijom Italije 1494. za vrijeme vladavine Charlesa VIII sve do smrti Henryja IV 1610. godine. Uprkos toj hronologiji, određeni umjetnički, tehnološki ili književni razvoji koji se asociraju sa renesansom dospjeli su u Francusku ranije (na primjer, putem burgundijskog dvora ili papinskog dvora u Avignonu); međutim, Crna smrt 14. vijeka i Stogodišnji rat zadržali su Francusku ekonomski i politički slabom do kasnog 15. vijeka.

Vladavine Françoisa I od Francuske (od 1515. do 1547. godine) i njegovog sina Henrija II (od 1547. do 1559. godine) generalno se smatraju vrhunskim godinama francuske renesanse.

Virgin and Child Surrounded by Angels, melunski diptih by Jean Fouquet, c.1450.
Château de Chambord (1519–1547).

Riječ "renesansa"

uredi

"Renaissance" je francuska rijel, čiji je doslovni prevod "preporod". Riječ renesansa prvi put je upotrijebljena i definirana[1] od strane francuskog historičara Julesa Micheleta (1798–1874), u njegovom djelu Histoire de France (Historija Francuske) iz 1855. godine.[2] Jules Michelet je definirao renesansu u Francuskoj u 16. vijeku kao period evropske kulturalne historije koji je predstavljao otcjepljenje od srednjeg vijeka, stvorivši moderno razumijevanje čovječanstva i njegovog mjesta u svijetu.[3] Kao građanin Francuske i historičar, Michelet je također tvrdio da je renesansa francuski pokret.[4] Njegovo djelo porijeklo je upotrebe francuske riječi "renaissance" u drugim jezicima.

Umjetnost

uredi

Za hronološki pois francuskih renesansnih umjetnika, pogledati Popis francuskih renesansnih umjetnika.

U kasnom 15. vijeku, francuska invazija Italije i blizina šarolikog burgundskog dvora (sa svojim flamanskim vezama) doveli su Francuze u dodir sa dobrima, slikama i stvaralačkim duhom sjeverne i talijanske renesanse, a početne umjetničke promjene u Francuskoj često su izvodili talijanski i flamanski umjetnici kao što su Jean Clouet i njegov sin François Clouet, te Talijani Rosso Fiorentino, Francesco Primaticcio i Niccolò dell'Abbate iz (takozvane) Fountainebleauske škola (od 1531. godine).

1516. godine, François I od Francuske pozvao je Leonarda da Vincija u Château d'Amboise i pružio mu Château du Clos Lucé, koji se tada nazivao Château de Cloux, kao mjesto u kojem bi boravio i radio.[5] Leonardo, poznati slikar i izumitelj, došao je sa tri svoje slike, naime Mona Lisom, Svetom Anom i Svetim Ivanom Krstiteljem, koje su danas u vlasništvu Muzeja Louvre u Parizu.

Umjetnost perioda od Francisa I do Henrija IV često je nadahnuta kasnim talijanskim slikarskim i kiparskim razvojima koji se obično nazivaju manirizam (povezan sa Michelangeloom i Parmigianinoom, među ostalima) i koje karakteriziraju likovi koji su izduženi i graciozni, te ovisnost o vizuelnoj retorici, uključujući i razrađenu upotrebu alegorije i mitologije.

Postoji velik broj francuskih umjetnika nevjerovatnog talenta u tom periodu, kao što su slikar Jean Fouquet od Toursa (koji je postigao nevjerovatno realističke portrete i izvanredne iluminirane manuskripte) i kipari Jean Goujon i Germain Pilon.

Kasni manirizam i rani barok

uredi

Henri IV pozvao je umjetnike Toussainta Dubreuila, Martina Frémineta i Ambroisea Duboisa za rad na dvorcu Fontainebleau i oni se obično nazivaju drugom Fontainebleauskom školom.

Marie de Medici, kraljica Henrija IV, pozvala je flamanskog slikara Petera Paula Rubensa u Francusku i on je naslikao veliki broj velikih djela za kraljičinu Luxembourgškoj palači u Parizu. Još jedan flamanski umjetnik koji je radio za dvor bio je Frans Pourbus Mlađi.

Izvan Francuske, kod onih koji su radili za vojvode Lorrainea, pronalazi se veoma drukčiji kasnomaniristički stil, kao npr. kod umjetnika kao što su Jacques Bellange, Claude Deruet i Jacques Callot. S obzirom na malen kontakt sa francuskim umjetnicima tog perioda, razvili su uzvišen, ekstreman i često erotičan manirizam (uključujući noćne scene i prikaze noćnih mora) i odlične vještine u etching.

Arhitektura

uredi
Glavni članak: Francuska renesansna arhitektura

Jedno od najvećih postignuća francuske renesanse bila je izgradnja Châteaux of the Loire Valley: više ne služeći funkciju utvrde, te palače za ugođaj iskorištavale su bogatstvo rijeka i zemlje regije Loire i pokazuju značajnu arhitektonsku vještinu.

Stari zamak Louvre u Parizu također je ponovno izgrađen pod upravljanjem Pierra Lescota i postao je jezgro sasvim novog renesansnog château. Zapadno od Louvrea, Catherine de' Medici si je izgradila palaču Tuileries sa prostranim vrtovima i grottoima.

Uspon Henry IV of France na prijesto donio je period velikog urbanog razvoja u Parizu, uključujući izgradnju Pont Neufa, Place des Vosges (koja se zvala "Place Royale"), Place Dauphine, i dijelova Louvrea.

Baštovanstvo

uredi
Glavni članak: Francuski renesansni vrt

Francuske renesansne vrtove karakterizirala su simetrična i geometrična mjesta sadnje tj. parterres; biljke u saksijama; šljunčani i pješčani putevi; terase; stepeništa i rampe; pokretna voda u obliku kanala, kaskada i monumentalnih fontana, te ekstenzivna upotreba umjetnih grottoa, labirinata i kipova mitoloških likova. Postajali su ekstenzija dvoraca koje su okruživali i bili su dizajnirani kako bi prikazali renesansne ideale mjere i proporcije.

Književnost

uredi
Glavni članak: Francuska renesansna književnost

Muzika

uredi
Glavni članci: Francuska renesansna muzika, Burgundska škola i Francusko-flamanska škola

Burgundija, većinski francusko govorno područje ujedinjeno sa Kraljevina Francuska 1477. godine, bila je muzički centar Evrope u ranom i srednjem 15. vijeku. Mnogi od najpoznatijih muzičara u Evropi ili su poticali iz Burgundije ili su otišli tamo kako bi učili zajedno sa lokalnim kompozitorima; uz to je postojala znatna razmjena između muzičkog službeničkog kadra burgundijskog dvora i francuskih dvorova i crkvenih organizacija u kasnom 15. vijeku. Burgundijski stil dao je francusko-flamanski stil polifonije koji je dominirao evropskom muzikom u kasnom 15. i ranom 16. vijeku. Međutim, do kraja 15. vijeka francuski nacionalni karakter se počeo isticati u muzici francuskog kraljevskog i aristokratskih dvorova, kao i u glavnim centrima crkvene muzike. Većina francuskih kompozitora tog vremena odbacivala je tmurne boje francusko-flamanskog stila i stremila je jasnoći linije i strukture i, u sekularnoj muzici kao što je šansona, lakoći, pjevljivosti i popularnosti. Guillaume Dufay i Gilles Binchois su dva značajna primjera iz burgundijske škole tokom ranog renesansnog perioda.

Najpoznatiji kompozitor u Evropi, Josquin des Prez, radio je neko vrijeme na dvoru Louis XII i vjerojatno skladao neka od svojih najpoznatijih djela tu (njegova prva postavka Psalma 129, De profundis, vjerojatno je napisano za sahranu Louisa XII 1515. godine). Francis I, koji je postao kralj te godine, učinio je stvaranje bogatog muzičkog službeničkog kadra prioritetom. Njegovi muzičari išli su sa njim na putovanja, a takmičio se sa Henry VIII na Polju zlatne tkanine 1520. za najveličanstveniju muzičku zabacu; tim događajem je vjerojatno upravljao Jean Mouton, jedan od najpoznatijih kompozitora moteta u ranom 16. vijeku poslije Josquina.

Daleko najznačajniji doprinos Francuske muzici u renesansnom periodu bila je šansona. Šansona je vrsta sekularne pjesme, vrlo varijabilnog karaktera, koja je uključuje tada najpopularniju muziku 16. vijeka: doista, mnoge šansone pjevale su se u čitavoj Evropi. Šansona u ranom 16. vijeku karakterizirana je [[daktil]ičnim početkom (dugo, kratko-kratko) i kontrapunktnim stilom koji je kasnije prihvaćen u talijanskoj kanconi, preteči sonate. Tipične šansone pisane su za tri ili četiri glasa, bez instrumentalne pratnje, ali najpopularniji primjeri neizbježno su dobili i instrumentalne verzije. U poznate kompozitore tih "pariških" šansona spadali su Claudin de Sermisy i Clément Janequin. Janequinova La guerre, napisana za proslavu francuske pobjede kod Marignana 1515. godine, imitira zvukove topa, vrisku ranjenih i trube koje signaliziraju pokret i povlačenje. Kasniji razvoje šansone bio je stil musique mesurée, čiji se primjeri mogu naći u djelima Claudea Mlađeg: u ovom tipu šansone, zasnovanom na razvojima grupe pjesnika poznatih kao La Pléiade pod Jean-Antoine de Baïfom, muzički ritam tačno je odgovarao naglašavanjima akcenta u stihu, u pokušaju da uhvate nešto retoričkog efekta muzike u antičkog Grčkoj (istovremen i naizgled nepovezan pokret u Italiji tada bio je poznat pod nazivom firentinska kamerata). Pri kraju 16. vijeka šansonu je postepeno zamijenio air de cour, najpopularniji tip pjesme u Francuskoj i ranom 17. vijeku.

Doba religijskih ratova imalo je dubok utjecaj na muziku u Francuskoj. Pod utjecajem kalvinizma, protestanti su stvorili tip svete muzike koji je bio značajno drugačiji od složenih latinskih moteta koje su pisali njihovi katolički istovremenici. I protestanti i katolici (naročito simpatizeri protestanata među njima) stvorili su varijantu šansone poznatu kao chanson spirituelle, koja je bila poput sekularne pjesme, ali podešena sa religioznim ili moralističkim tekstom. Claude Goudimel, protestantski kompozitor najpoznatiji po svojim postavkama psalma nadahnutih kalvinizmom, ubijen je u Lyonu tokom Bartolomejske noći. Međutim, nisu samo protestantski kompozitori ubijani tokom tog doba sukoba; 1581. katolik Antoine de Bertrand, plodan kompozitor šansona, ubijen je u Toulouseu od strane protestantske rulje.

Povezano

uredi

Reference

uredi
  1. ↑ Murray, P. i Murray, L. (1963) The Art of the Renaissance. London: Thames & Hudson (World of Art), str. 9. ISBN 978-0-500-20008-7
  2. ↑ Michelet, Jules. History of France, preveo G. H. Smith (New York: D. Appleton, 1847)
  3. ↑ Brotton, Jerry (2002). The Renaissance Bazaar. Oxford University Press. str. 21–22. 
  4. ↑ Brotton, J., The Renaissance: A Very Short Introduction, OUP, 2006 ISBN 0-19-280163-5.
  5. ↑ Tanaka 1992: str. 90

Dodatna literatura

uredi
  • Blunt, Anthony (1993). Art and Architecture in France 1500–1700. ISBN 0-300-05314-2. 
  • Chastel, André. French Art Vol II: The Renaissance. ISBN 2-08-013583-X. 
  • Chastel, André. French Art Vol III: The Ancient Régime. ISBN 2-08-013617-8. 
  • Hampton. Timothy. Literature and Nation in the Sixteenth Century: Inventing Renaissance France (2003) str. 289
  • Holt, Mack P. Renaissance and Reformation France: 1500-1648 (The Short Oxford History of France) (2002) pretraga isječaka i tekstova
  • Knecht, R. J. The Rise and Fall of Renaissance France: 1483-1610 (2002) pretraga isječaka i tekstova
  • Pitts, Vincent J. Henri IV of France: His Reign and Age (2008)
  • Potter, David. Renaissance France at War: Armies, Culture and Society, c. 1480-1560, (2008)
  • Robin, Diana; Larsen, Anne R.; and Levin, Carole, eds. Encyclopedia of Women in the Renaissance: Italy, France, and England (2007) str. 459
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Francuska_renesansa&oldid=41384215