Murray Bookchin
Mari Bukčin (Murray Bookchin, 14. januar 1921. – 30. jul 2006.) je bio teoretičar i pisac, osnivač “socijalne ekologije”, pravca radikalno-ekološke misli. Autor je više knjiga iz oblasti politike, filozofije, istorije i ekologije.
Mladost
urediMari Bukčin je rođen u Njujorku 1921. godine u porodici ruskih emigranata. Njegov pogled na svet je na neki način bio definisan poreklom, budući da je već i njegova baka u Rusiji bila članica organizacije "Narodna volja". Nakon revolucije 1905. i smrti Bukčinovog dede 1907. zbog reakcije vlasti, poput mnogih drugih ruskih marksista i anarhista, morala je emigrirati. Ona je tokom celog svog života ostala uključena u revolucionarni pokret ali ne boljševički, nego narodnjački koji je često poprimao karakter anarhističkog. Kako sam Bukčin kaže, ona je oblikovala njegov način razmišljanja, i iako je celi svoj životni vek proveo u SAD, njegovi koreni su u Istočnoj Evropi i tradiciji slovenskih naroda. Njegova majka je bila članica anarhosindikalističke organizacije Industrijski radnici sveta (Industrial Workers of the World, skraćeno IWW) i zbog svega toga je još od najranijih dana bio upoznat sa radikalnim levim strujama. Kao devetogodišnjak je postao član "Mladih pionira", a u četrnaestoj "Saveza mladih komunista". Od tog stava se definitivno udaljio 1937. nakon gušenja anarhističkog pokreta u Barseloni u maju te godine kada se veoma razočarao u komuniste. Paralelno sa time je započeo i njegov angažman u sindikalnom pokretu u SAD koji je naglo jačao širom zemlje. Tih godina su svi sindikalisti bili na jakom udaru vlasti i fabrikanata budući da su predstavljali realnu opasnost, te je svaki štrajk bio praćen sukobima sa policijom, nacionalnom gardom ili kompanijinim čuvarima. Bukčin je kao radnik u industrijskom delu Nju Džersija sudelovao u svemu tome kao jedan od organizatora.
Ekologija oslobođenja
urediIzgubivši poverenje u klasnu svest proleterijata (koja je glavni oslonac većine klasičnih anarhističkih i marksističkih teoretičara) Bukčin traži subjekt promene u ljudima iz različitih klasa ujedinjenih oko ekologije. Suočeni sa propadanjem planete, postaje bespredmetno govoriti o borbi oko sredstava za proizvodnju. Celi ljudski rod se mora suočiti sa sistemom koji ga vodi u propast, a ne radi se samo o odnosu kapitalista - nadničar, niti o odnosu država - pojedinac, već o hijerarhijskim odnosima u celini. Po njemu je stavljanje naglaska na isključivo te odnose opasno pojednostavljivanje društvene stvarnosti, jer čak i u odsustvu ekonomskog iskorištavanja ili političkog ugnjetavanja hijerarhijski odnosi ograničavaju slobodu. Pod hijerarhijom podrazumeva kulturološki, tradicionalni i psihološki sitem poslušnosti i komandovanja koji se odnosi na dominaciju starijih nad mlađima, muškaraca nad ženama, gradova nad selima, jedne etničke grupe nad drugom, uma nad telom. Hijerarhija nije samo socijalna kategorija već stanje svesti.
Mari Bukčin je razvio vlastitu teoriju nazvanu "ekologija oslobođenja" u kojoj je ujedinio najbitnije elemente anarhizma i zelenih pokreta. Njegova teorija se temelji na kritici kapitalizma ali i totalitarnog socijalizma, a on nudi konfederaciju slobodnih pojedinaca i zajednica koja je moguća samo ako instinkt za slobodom nadjača instinkt za pokoravanjem. Uveren je da nije dovoljno boriti se samo za bolja ekološka rešenja već da treba ići na globalne promene na svim društvenim nivoima. On je prepoznao uzroke ovakvog stanja u sistemu kao takvom, te po prvi puta doveo u vezu ekološke probleme i način na koji je organizovan svet. Sa prvim radovima se pojavio kasnih četrdesetih godina kada je ujedno bio i jedan od retkih mislilaca koji su ukazivali na to da pesticidi truju i ljude a ne samo insekte, da hemijski spojevi u hrani smanjuju njenu energetsku vrednost, da je čitav tehnološki bum koji se pojavio sa prelaza iz 1940-ih u 1950-te (zajedno sa učestalim nuklearnim probama) možda dobar za ostvarivanje profita ali da dugoročno vodi u ekološku krizu. Taj stav nije naišao na odobravanje javnosti, pa je Bukčinovo opažanje da je suština kapitalizma i državnog socijalizma što veći rast bez obzira na potrebe i kvalitet, te da to neizbežno vodi u katastrofu, ostalo osuđeno na uzak krug sličnomišljenika.
Dela
urediTokom godina je objavio niz studija i značajnih knjiga kao što su:
- The Problems of Chemicals in Food, 1955. (Problemi hemikalija u hrani)
- Our Synthetic Environment, 1962. (Naše sintetičko okruženje)
- Crisis in our Cities, 1965. (Kriza u našim gradovima)
- Post-Scarcity Anarchism, 1971.
- Limits of the City, 1973. (Ograničenja grada)
- The Spanish Anarchists, 1976. (Španski anarhisti)
- Toward an Ecological Society, 1980. (Ka ekološkom društvu)
- Ecology of Freedom, 1982. (Ekologija slobode)
- From Urbanisation to Cities (Od urbanizacije do gradova)
1974. je sa saradnicima osnovao Institut za socijalnu ekologiju u američkoj saveznoj državi Vermont i više od 35 godina je bio jedan od vodećih mislilaca koji se zalažu za ekologiju, primerenu tehnologiju i antinuklearne pokrete. Takođe je bio profesor socijalne ekologije na Ramapo koledžu u Nju Džersiju.
Sve do nedavne smrti, ovaj veteran anarhističkog pokreta, je sa svojih 75 godina i dalje bio aktivan, što pokazuju i njegova dva posledlja dela, Re-enchanting Humanity iz 1995. i Social Anarchysm or Lifestyle Anarchism iz 1996. u kojima oštro napada neoprimitivizam i pokret duboke ekologije koji zagovara ideju prvobitne divljine, te ukazuje na potencijalnu opasnost da se u skoroj budućnosti anarhistički pokret razvodni i izgubi snagu postavši previše individualističkog usmerenja.