خلائي شٽل

خلائي شٽل
Space Shuttle
خلائي شٽل; Space Shuttle
	خلائي شٽل، "ڊسڪوري" جيڪا خلائي مشن STS-120 جي شروعات تي بند ٿي وئي.

خلائي شٽل (Space Shuttle)، جزوي طور تي ٻيهر استعمال جي قابل لو اربيٽل خلائي جهاز جو نظام آهي جيڪا 1981ع کان 2011ع تائين آمريڪي خلائي تحقيق جي اداري، نيشنل ايروناٽڪس اينڊ اسپيس ايڊمنسٽريشن (NASA) پاران خلائي شٽل پروگرام جي حصي طور ڪم ڪيو ويو. ان جي سرڪاري پروگرام جو نالو، اسپيس ٽرانسپورٽيشن سسٽم (STS) هو، جيڪا سال 1969ع واري منصوبي مان ورتو ويو، جنهن جي اڳواڻي آمريڪي نائب صدر اسپيرو اگنيو جي اڳواڻي ۾ ٻيهر استعمال لائق خلائي جهاز جي نظام لاءِ ڪئي وئي، جتي اها ترقي لاءِ فنڊ ڪيل واحد شيون هئي.^[3]^:163–166^[4]^[5]

پهريون (STS-1) چار مداري آزمائشي اڏامون 1981ع ۾ ٿيون، جن ۾ آپريشنل اڏامون (STS-5) 1982ع ۾ شروع ٿيون. پنج مڪمل اسپيس شٽل آربيٽر گاڏيون 1981ع کان 2011ع تائين ڪل 135 مشنن تي اڏايون ويون. انهن کي آمريڪي رياست، فلوريڊا ۾ ڪينيڊي اسپيس سينٽر (KSC) کان لانچ ڪيو ويو. آپريشنل مشن ڪيترن ئي مصنوعي سيارن، بين الاقوامي خلائي اسٽيشن ۽ هبل خلائي دوربين (HST) شروع ڪيا، مدار ۾ سائنس تجربا ڪيا، روس سان شٽل-مير پروگرام ۾ حصو ورتو ۽ بين الاقوامي اسپيس اسٽيشن (ISS) جي تعمير ۽ خدمت ۾ حصو ورتو. خلائي شٽل جهاز جي ڪل مشن جو وقت 1,323 ڏينهن آهي.^[6]

خلائي شٽل جي حصن ۾ گردش ڪرن واري گاڏيون (OV)، ٽن ڪلسٽر ٿيل، راڪيٽڊائن، RS-25 مکيه انجڻن سان، هڪ جوڙو وصولي لائق سولڊ راڪٽ بوسٽرز (SRBs) ۽ خارجي ٽينڪ (ET) جنهن ۾ مائع هائيڊروجن ۽ مائع آڪسيجن هوندي آهن، شامل آهن. اسپيس شٽل کي عمودي طور تي، هڪ روايتي راڪٽ وانگر، ٻن SRBs سان متوازي طور تي ڪم ڪندڙ مدار جي ٽن مکيه انجڻين سان، جن کي خارجي ٽينڪ مان تيل ڏنو ويندو آهي، لانچ ڪيو ويندو آهي. سولڊ راڪٽ بوسٽر گاڏيءَ جي مدار ۾ پهچڻ کان اڳ ئي الگ ٿي ويندي آهي، جڏهن ته مکيه انجڻ هلندا رهندا آهن ۽ خارجي ٽانڪي کي مين انجڻ، جنهن ۾ آربيٽر جي ٻه آربٽل مينيورنگ نظامن (OMS) جا انجڻ استعمال ڪيا ويا آهن، جي ڪٽ آف ٿيڻ کان پوءِ ۽ مدار ۾ داخل ٿيڻ کان ٿورو اڳ ۾ الگ ڪيو ويندو آهي. مشن جي پڄاڻي تي، آربيٽر پنهنجي آربٽل مينيورنگ نظام (OMS) کي فضا ۾ ٻيهر داخل ڪرڻ لاءِ فائر ڪيو ويندو آهي. آربيٽر کي ٻيهر داخل ٿيڻ دوران ان جي حرارتي تحفظ واري نظام جي ٽائلن ذريعي محفوظ ڪيو ويندو آهي ۽ اهو خلائي جهاز جي طور تي رن وي لينڊنگ ڏانهن، عام طور تي ڪينيڊي اسپيس سينٽر، فلوريڊا ۾ شٽل لينڊنگ جي سهولت ڏانهن، يا ايڊورڊز ايئر فورس بيس، ڪيليفورنيا ۾ راجرز سڪيل ڍنڍ ڏانهن ويندو آهي. جيڪڏهن لينڊنگ ايڊورڊز ۾ ٿئي تي، ته مدار کي واپس ڪينيڊي اسپيس سينٽر (KSC) ڏانهن شٽل ڪيريئر ايئر ڪرافٽ، هڪ خاص طور تي تبديل ٿيل بوئنگ 747 جيڪو ان جي مٿان شٽل کڻڻ لاءِ ٺهيل آهي، جي ذريعي مٿان اڏايو ويندو آهي.

پهريون آربيٽر، انٽرپرائز، سال 1976ع ۾ ٺاهيو ويو ۽ اپروچ ۽ لينڊنگ ٽيسٽ (ALT) ۾ استعمال ڪيو ويو، پر ان ۾ مدار جي گرد گردش جي صلاحيت نه هئي. شروعاتي طور تي چار مڪمل طور تي هلندڙ شٽل: ڪولمبيا، چيلنجر، ڊسڪوري ۽ ائٽلانٽس ٺاهيا ويا. انهن مان، ٻه مشن حادثن ۾ گم ٿي ويا: 1986ع ۾ چيلنجر ۽ 2003ع ۾ ڪولمبيا، جن ۾ ڪل 14 خلاباز مارجي ويا. پنجون آپريشنل (۽ ڪل ڇھون) مدار، انڊيور، سال 1991ع ۾ چيلنجر کي تبديل ڪرڻ لاءِ ٺاھيو ويو. 21 جولاءِ 2011ع تي ائٽلانٽس جي آخري اڏام کانپوءِ ٽي بچيل آپريشنل گاڏيون سروس تان رٽائر ٿي ويون. آمريڪا آخري شٽل اڏام کان وٺي مئي، 2020ع ۾ "ڪريو ڊريگن" ڊيمو-2 مشن جي لانچ ٿيڻ تائين خلابازن کي ٻين الاقوامي خلائي اسٽيشن (ISS) تائين پهچائڻ لاءِ روسي سويوز خلائي جهاز تي ڀروسو ڪيو.^[7]

ڊيزائن ۽ ترقي

وضاحت

مشن پروفائل

خلائي شٽل پروگرام

پڻ ڏسو

	باب ٻاهرين خلا
	باب خلائي اڏامون

فڪشن ۾ ڏيکاريل خلائي جهاز § خلائي شٽل مدار
خلائي جهازن جي فهرست
خلائي شٽل مشن جي فهرست
اسپيس شٽل جي مختلف قسمن ۽ نڪتن جو اڀياس

ملندڙ خلائي جهاز

بران - سوويت ٻيهر استعمال لائق خلائي جهاز
ڊريم چيسر
هرميس (منسوخ ٿيل)
ڪلپر (منسوخ ٿيل)

خارجي لنڪس

NSTS 1988 Reference manual
How The Space Shuttle Works
Orbiter Vehicles آرڪائيو ڪيا ويا February 9, 2021, حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
The Space Shuttle Era: 1981–2011; interactive multimedia on the Space Shuttle orbiters
NASA Human Spaceflight – Shuttle
High resolution spherical panoramas over, under, around and through Discovery, Atlantis and Endeavour
"No Go-Around: You have only one chance to land the space shuttle" (simulator pilot report, detailed and illustrated), Barry Schiff, April 1999, AOPA Pilot, p. 85., at BarrySchiff.com

حوالا

↑ Bray, Nancy. "Kennedy Space Center FAQ". NASA. وقت November 2, 2019 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل July 13, 2022. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named jenkins
↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named dev_space_shuttle
↑ Launius, Roger D. "Space Task Group Report, 1969". NASA. وقت January 14, 2016 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل March 22, 2020. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ "The Space Shuttle's First Flight: STS-1".
↑ Malik, Tarik. "NASA's Space Shuttle By the Numbers: 30 Years of a Spaceflight Icon". Space.com. وقت October 16, 2015 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل June 18, 2014. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ Smith, Yvette. "Demo-2: Launching Into History". NASA. وقت February 21, 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل February 18, 2021. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

حوالي جي چڪ: "lower-alpha" نالي جي حوالن جي لاءِ ٽيگ <ref> آهن، پر لاڳاپيل ٽيگ <references group="lower-alpha"/> نہ مليو

[1] Bray, Nancy. "Kennedy Space Center FAQ". NASA. وقت November 2, 2019 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل July 13, 2022. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[jenkins-2] حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named jenkins

[dev_space_shuttle-4] حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named dev_space_shuttle

[space_task_group_1969-5] Launius, Roger D. "Space Task Group Report, 1969". NASA. وقت January 14, 2016 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل March 22, 2020. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[6] "The Space Shuttle's First Flight: STS-1".

[ShuttleByNumbers2-7] Malik, Tarik. "NASA's Space Shuttle By the Numbers: 30 Years of a Spaceflight Icon". Space.com. وقت October 16, 2015 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل June 18, 2014. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[8] Smith, Yvette. "Demo-2: Launching Into History". NASA. وقت February 21, 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل February 18, 2021. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]