श्रीकालहस्ति
श्रीकालहस्ति भारतस्य आन्ध्रप्रदेशराज्ये तिरुपति-मण्डले स्थितं एकं नगरम् अस्ति। एषः श्रीकालहस्ति इत्यस्य नगरपालिका आदायविभागः च अस्ति। अयं तिरुपति-नगरविकास-प्राधिकरणस्य भागः अस्ति। यः स्वर्णमुखी-नद्याः तटे स्थितः अस्ति।[१]
इतिहासः
[सम्पादयतु]
श्रीकालहस्ति इति नाम संस्कृतशब्दयोः श्री, कला तथा हस्ति इत्येतयोः संयोगात् निष्पन्नम्। एते एकदा अत्र शिवलिंगं पूजियित्वा मोक्षं प्राप्तवन्तः।
अन्यस्याः आख्यायिकानुसारं, कः श्रेष्ठः इति ज्ञातुं वायुः आदिशेषयोर्मद्धये विवादः आसीत्। तेषां श्रेष्ठतां साधयितुम् आदिशेषः कैलासपर्वतस्य प्रदक्षिणां कृतवान्। वायुः तं विभाजनं कर्तुं चक्रवातं निर्मितवान्। चक्रवातस्य परिणामेन कैलासस्य अष्टभागाः अष्टसु भिन्नस्थानेषु पतिताः। यथा त्रिङ्कोमाली, श्रीकालहस्ती, तिरुचिरापल्ली, तिरुएनकोमलै, राजथगिरी, नीर्थगिरी, रत्नगिरी, श्वेतगिरी-तिरुपङ्गेली च।[२]
श्रीकालहस्ति-प्रदेशः 13°45′N 79°42′E/13.750 °N 79.700 °E/<ID1] <ID2 (श्रीकालहस्ती) इत्यत्र स्वर्णमुखी-नद्याः तटे स्थितः अस्ति। अयं तिरुपति-मध्यतः 38 कि. मी. उत्तरदिशि स्थितः अस्ति।
जनसांख्यिकी
[सम्पादयतु]2011 तमवर्षस्य भारतस्य जनगणना अस्य नगरस्य जनसङ्ख्या 80,056 आसीत्। आहत्य जनसङ्ख्यायां 38,995 पुरुषाः 41,061 महिलाः च सन्ति-लिङ्गानुपातः प्रति 1000 पुरुषाः 1053 महिलाः, राष्ट्रिय-माध्यात् प्रति 1000 940 तः अधिकः अस्ति। 0-6 वर्षाणि यावत् वयसः 8,224 बालकाः सन्ति, येषु 4,227 बालकाः, 3,997 बालिकाः च सन्ति-प्रति 1000 946 इति अनुपातः अस्ति। अत्र साक्षरतामानं 78.66% (पुरुषः [३]85.15%; महिलाः - 72.57%)तथैव साक्षराः 73.00% अधिकाः।
शिक्षा
[सम्पादयतु]प्राथमिक-माध्यमिक-विद्यालयी-शिक्षा राज्यस्य विद्यालयशिक्षाविभागस्य सर्वकारीय-अनुदानप्राप्तैः स्वायत्त-विद्यालयानाम् अधीने अस्ति। भिन्नविद्यालयेषु अनुसरिताः शिक्षणमाध्यमाः आङ्ग्लभाषा तेलुगुभाषा च सन्ति।
श्रीकालहस्ति-नगरे प्राथमिकविद्यालयात् आरभ्य अभियान्त्रिक-उपाधि-महाविद्यालयपर्यन्तं विद्यासंस्थाः सन्ति। श्रीकालाहस्तीश्वर-प्रौद्योगिकी-संस्थानम् इति श्रीकालहस्तीश्वर-न्यास-मण्डलेन निर्मितम् अस्ति।
परिवहनम्
[सम्पादयतु]श्रीकालहस्ति रेलस्थानकं दक्षिणमध्यरेल्मार्गस्य गुण्टकल्-इत्यस्य (जी. टी. एल्. विभागस्य) गुडूर्-कट्पाडी-शाखा-मार्ग-खण्डे स्थितम् अस्ति। आन्ध्रप्रदेशराज्यस्य स्वामित्वस्य बस्-सेवाः ए. पी. एस्. आर्. टी. सी. इतीदं तिरुपति-चित्तूर-नेल्लोर-नगरयोः बस्-यानानि चालयति।
तिरुपति-विमानस्थानकं नगरात् 25 कि. मी. दूरे स्थितम् अस्ति।
अपि पश्यतु।
[सम्पादयतु]- श्रीकालहस्तिकलमकारी
सन्दर्भः
[सम्पादयतु]- ↑ "Right to Information Act – 2005". Tirupati Urban Development Authority. Archived from the original on 4 December 2014. आह्रियत 1 September 2014.
- ↑ "Arulmigu Gneelivaneswarar Temple". Archived from the original on 5 July 2018. आह्रियत 6 July 2018.
- ↑ "Chapter–3 (Literates and Literacy rate)". Registrar General and Census Commissioner of India. आह्रियत 3 September 2015.