k19-k02-desenvolvimento-web-com-html-css-e-javascript[1]
k19-k02-desenvolvimento-web-com-html-css-e-javascript[1]
25 de novembro de 2013
As apostilas atualizadas estão disponíveis em www.k19.com.br
i
Sumário ii
Sobre a K19 1
Seguro Treinamento 2
Termo de Uso 3
Cursos 4
1 Introdução 1
1.1 Sites e Aplicações Web . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.2 Navegadores e Dispositivos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.3 Web Servers e HTTP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.4 Domínios e endereços IP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.5 DNS (Domain Name System) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.6 Serviços de Hospedagem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.7 SEO (Search Engine Optimization) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.8 Arquitetura Web . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.9 Ativando o IIS e ASP Classic no Windows 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.10 Instalação do Apache HTTP Server no Ubuntu 13.04 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
1.11 Apache HTTP Server no Mac OS X Mountain Lion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
1.12 Resumo do Capítulo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.13 Prova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2 HTML 21
2.1 Introdução . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.2 Estrutura Básica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.3 Editores HTML . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2.4 Ferramentas de Desenvolvimento Web . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2.5 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2.6 Semântica HTML . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.7 Títulos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.8 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.9 Parágrafos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.10 Character Entities . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
2.11 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
2.12 Texto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.13 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
2.14 Listas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
2.15 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
2.16 Iframes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
2.17 Links . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
2.18 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
2.19 Âncoras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
2.20 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
2.21 Imagens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
2.22 URLs absolutas e relativas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
2.23 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
2.24 Tabelas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
ii www.k19.com.br
iii S UMÁRIO
3 CSS 141
3.1 Box Model . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
3.2 Regras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
3.3 Aplicando CSS ao HTML . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
3.4 Comentários . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
3.5 Chrome DevTools . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
3.6 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
3.7 Cores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
3.8 Unidades de medida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
3.9 Backgrounds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
3.10 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
3.11 Textos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
3.12 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
3.13 Fontes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
3.14 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
3.15 Listas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
3.16 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
www.facebook.com/k19treinamentos iii
S UMÁRIO iv
4 JavaScript 305
4.1 Aplicando JavaScript ao HTML . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
4.2 Carregamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
4.3 Chrome DevTools . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
4.4 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
4.5 Variáveis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
4.6 Operadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
4.7 Controle de fluxo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
4.8 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
4.9 Objetos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
4.10 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
iv www.k19.com.br
v S UMÁRIO
5 jQuery 375
5.1 Introdução . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375
5.2 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376
5.3 Eventos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
5.4 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382
5.5 Seletores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
5.6 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392
5.7 Efeitos e Animações . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
5.8 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394
5.9 Manipulação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
5.10 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403
5.11 Mais métodos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
5.12 AJAX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408
5.13 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
5.14 Exercícios Complementares . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
5.15 Resumo do Capítulo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417
5.16 Prova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
A Projeto 421
A.1 Exercícios de Fixação . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421
B Quizzes 435
C Respostas 437
www.facebook.com/k19treinamentos v
S UMÁRIO vi
vi www.k19.com.br
1 S UMÁRIO
Sobre a K19
A K19 é uma empresa especializada na capacitação de desenvolvedores de software. Sua equipe
é composta por profissionais formados em Ciência da Computação pela Universidade de São Paulo
(USP) e que possuem vasta experiência em treinamento de profissionais para área de TI.
Visando a máxima qualidade, a K19 mantém as suas apostilas em constante renovação e melho-
ria, oferece instalações físicas apropriadas para o ensino e seus instrutores estão sempre atualizados
didática e tecnicamente.
www.facebook.com/k19treinamentos 1
3 S UMÁRIO
Termo de Uso
Termo de Uso
Todo o conteúdo desta apostila é propriedade da K19 Treinamentos. A apostila pode ser utilizada
livremente para estudo pessoal . Além disso, este material didático pode ser utilizado como material
de apoio em cursos de ensino superior desde que a instituição correspondente seja reconhecida pelo
MEC (Ministério da Educação) e que a K19 seja citada explicitamente como proprietária do material.
É proibida qualquer utilização desse material que não se enquadre nas condições acima sem
o prévio consentimento formal, por escrito, da K19 Treinamentos. O uso indevido está sujeito às
medidas legais cabíveis.
www.facebook.com/k19treinamentos 3
S UMÁRIO 4
TR
EIN
AM
EN
TR
TO
EIN
S
TREINAMENTOS
AM
EN
TO
S
Conheça os nossos cursos
www.k19.com.br/cursos
4 www.k19.com.br
1
CAPÍTULO
I NTRODUÇÃO
Normalmente, as pessoas utilizam o termo site quando se referem a blogs, sites de notícias, sites
institucionais, portais, lojas virtuais, entre outros. Já a denominação aplicação web é muito utilizada
para sistemas de gestão empresarial que são acessados através de navegadores (browsers).
Não há uma definição exata que diferencie claramente sites e aplicações web. Alguns defendem
que os sites são read-only (somente leitura) enquanto as aplicações web são read-write (leitura e
escrita). Nessa definição, os sites apenas fornecem conteúdo enquanto as aplicações web podem
fornecer e/ou receber conteúdo.
Seguindo essa linha de raciocínio, algumas pessoas gostam de utilizar o grau de interatividade
com os usuários para classificar como site ou aplicação web. Nessa visão, aplicações web seriam
mais interativas e os sites menos interativos. Contudo, não há uma medida definida para calcular
esse grau de interatividade e com isso aplicar de forma objetiva essa classificação. Dessa forma, essa
diferenciação, na prática, é subjetiva.
Outras pessoas preferem utilizar o critério do propósito para classificar como site ou aplicação
web. Por exemplo, se o propósito é divulgar as informações de uma empresa, os dados de um pro-
duto, as notícias de um determinado assunto, utiliza-se o termo site. Se o propósito é criar uma
ferramenta para controlar as atividades administrativas de uma organização, utiliza-se a denomina-
ção aplicação web.
Utilizando o critério do propósito para classificar como site ou aplicação web, podemos concluir
que, geralmente, os sites necessitam de uma interface mais atrativa pois normalmente estão “ven-
dendo” alguma coisa ou alguma ideia. Por outro lado, na maior parte dos casos, o mais importante
para as aplicações web é possuir uma interface fácil de utilizar.
www.facebook.com/k19treinamentos 1
I NTRODUÇÃO 2
2 www.k19.com.br
3 I NTRODUÇÃO
Navegadores e Dispositivos
As pessoas acessam sites e aplicações web através de navegadores (browsers) como Chrome,
Firefox, Internet Explorer e Safari. Normalmente, esses navegadores possuem algumas diferenças
na forma de exibir as páginas web aos usuários. Antigamente, essas diferenças eram maiores. Com
o passar do tempo, os navegadores ficaram cada vez mais parecidos nesse aspecto. Contudo, os
desenvolvedores web ainda devem tomar cuidado com essas diferenças.
.//gs.statcounter.com/)
Figura 1.3: Índice de utilização dos navegadores em Outubro de 2013 (fonte http.
www.facebook.com/k19treinamentos 3
I NTRODUÇÃO 4
Os computadores nos quais os sites e as aplicações web são implantados são chamados de Web
4 www.k19.com.br
5 I NTRODUÇÃO
Servers. Quando acessamos uma página web através de um navegador, ele realiza uma requisição
ao Web Server onde essa página está armazenada. Ao receber a resposta do Web Server com a página
web solicitada, o navegador a exibe para nós. As mensagens de requisição e resposta trocadas entre
o navegador e o web server são definidas pelo protocolo HTTP.
Considere um site ou uma aplicação web implantado em um Web Server que está conectado a
uma rede. A princípio, qualquer navegador executando em um dispositivo conectado a essa rede
pode realizar requisições a esse Web Server.
Alguns softwares especializados são utilizados para administrar os sites e as aplicações web im-
plantadas nos Web Servers. Os principais são o Apache HTTP Server da Apache Software Founda-
tion e o Internet Information Services (IIS) da Microsoft.
Domínios e endereços IP
Os dispositivos conectados a uma rede são identificados através de endereços formados por
sequências de números. Esses endereços são chamados de endereços IP. Em uma Intranet, quem
controla os endereços IP dos dispositivos conectados é a própria organização que administra essa In-
tranet. Por outro lado, os endereços IP dos dispositivos conectados à Internet são gerenciados pelos
provedores de acesso (ISP).
www.facebook.com/k19treinamentos 5
I NTRODUÇÃO 6
A princípio, para acessar uma página de um site ou de uma aplicação web, devemos conhecer o
endereço IP do Web Server que contém esse site ou essa aplicação web. Atualmente, o endereço IP do
Web Server onde o site da K19 está implantado é 184.72.247.119. Podemos utilizar esse endereço IP
para acessar as páginas do site da K19. O endereço IP 200.144.183.244 está vinculado a um dos Web
Servers onde o site da USP está implantado. Também podemos acessar as páginas do site da USP
utilizando diretamente esse endereço IP. Analogamente, podemos acessar as páginas da Wikipédia
utilizando o endereço IP 208.80.152.130.
6 www.k19.com.br
7 I NTRODUÇÃO
Se você tiver uma memória muito boa pode decorar os endereços IP dos sites que acessa com
maior frequência. Mas, para maior parte das pessoas, seria impossível decorar tantos números. Para
resolver esse problema, os endereços IP são associados a domínios. Veja alguns exemplos de domí-
nios.
• www.k19.com.br
• www.usp.br
• www.wikipedia.org
As pessoas conseguem decorar ou deduzir os domínios bem mais facilmente do que os endereços
IP.
www.facebook.com/k19treinamentos 7
I NTRODUÇÃO 8
Há uma outra vantagem importante dos domínios sobre os endereços IP. Em alguns casos, o en-
dereço IP de um Web Server precisa ser alterado. Geralmente, essa modificação ocorre por motivos
técnicos. Supondo que essa mudança ocorra, quem estiver acessando esse Web Server através do
endereço IP antigo não conseguirá mais acessá-lo dessa forma. Por outro lado, quem estiver aces-
sando esse Web Server através do domínio dele poderá continuar acessando da mesma forma pois
esse domínio pode ser facilmente associado ao novo endereço IP.
8 www.k19.com.br
9 I NTRODUÇÃO
Os domínios são controlados por organizações geralmente vinculadas ao governo. Por exemplo,
os domínios .br são controlados e disponibilizados pelo Registro de Domínios para a Internet no
Brasil (registro.br).
Como vimos, podemos acessar um Web Server diretamente através do seu endereço IP ou indi-
retamente através de um domínio. Para utilizar a segunda abordagem, é necessário consultar um
servidor DNS para “traduzir” o domínio desejado para o endereço IP correspondente. Basicamente,
a tarefa dos servidores DNS é informar o endereço IP associado a um domínio.
www.facebook.com/k19treinamentos 9
I NTRODUÇÃO 10
Há diversos servidores DNS que são públicos. Eis uma lista com alguns deles.
Serviços de Hospedagem
Uma organização pode possuir computadores atuando como Web Servers em sua própria infra-
estrutura ou na infraestrutura de empresas especializadas. Em determinadas situações, a primeira
possibilidade é mais conveniente.
Por exemplo, normalmente, as instituições bancárias preferem manter os seus sites e as suas
aplicações web em Web Servers dentro da sua própria infraestrutura. Essa abordagem permite um
controle maior da comunicação entre essas instituições e os seus clientes. Mas, ela exige grandes
investimentos. Para garantir que os seus Web Servers estejam sempre funcionando, essas instituições
bancárias mantêm profissionais 24 horas por dia 7 dias por semana (24/7). Caso contrário, os sites
ou as aplicações web dessas instituições podem ficar fora do ar e gerar grandes prejuízos.
Por outro lado, muitas vezes, é mais conveniente manter os Web Servers de uma organização na
infraestrutura de uma empresa especializada. Dessa forma, a responsabilidade de mantê-los fun-
cionando é delegada à essa empresa. Essa abordagem, geralmente, diminui os custos. Contudo, o
controle é delegado a uma outra empresa. O serviço oferecido por essas empresas é denominado
serviço de hospedagem. Eis uma lista de empresas que oferecem esse tipo de serviço.
• Amazon
10 www.k19.com.br
11 I NTRODUÇÃO
• Localweb
• UOL
Hoje em dia, a principal forma de encontrar um site é utilizar alguma ferramenta de busca. A
mais importante delas, atualmente, é o Google. Essas ferramentas encontram os sites que possuem
conteúdo relacionado às palavras chaves utilizadas nas buscas. Os sites mais relevantes são apresen-
tados antes e com maior destaque.
Normalmente, as técnicas de SEO são mais importantes para os sites do que para as aplicações
web.
Arquitetura Web
Vamos utilizar um diagrama para apresentar uma visão geral da arquitetura web.
www.facebook.com/k19treinamentos 11
I NTRODUÇÃO 12
Observe que o diagrama foi dividido em duas partes: client side e server side. Alguns profissi-
onais se especializam no client side e outros no server side. Outra denominação possível para client
side é front-end e para server side é back-end.
Por exemplo, um web designer deve ter bons conhecimentos do client side. Por outro lado, um
programador web deve ter bons conhecimentos do server side.
Geralmente, os web designers não precisam ter conhecimento do server side mas tê-lo pode ser
útil. Por outro lado, os programadores web precisam conhecer razoavelmente bem o client side.
Nesse treinamento, estamos interessados especificamente no client side.
Se você quiser utilizar o Windows 7 para fazer os exercícios dos próximos capítulos, instale o IIS
e o ASP Classic de acordo com os passos a seguir.
12 www.k19.com.br
13 I NTRODUÇÃO
www.facebook.com/k19treinamentos 13
I NTRODUÇÃO 14
14 www.k19.com.br
15 I NTRODUÇÃO
.//localhost.
Depois do término da ativação, abra um navegador e acesse o endereço http.
www.facebook.com/k19treinamentos 15
I NTRODUÇÃO 16
Se você quiser utilizar o Ubuntu 13.04 para fazer os exercícios dos próximos capítulos, instale o
Apache HTTP Server de acordo com os passos a seguir.
Configuração do Userdir
Configure o userdir do Apache HTTP Server seguindo passos abaixo.
Se você quiser utilizar o Mac OS X Mountain Lion para fazer os exercícios dos próximos capítulos,
configure o Apache HTTP Server de acordo com os passos a seguir.
16 www.k19.com.br
17 I NTRODUÇÃO
mkdir ~/ Sites
sudo defaults write / System / Library / LaunchDaemons / org . apache . httpd Disabled - bool false
Resumo do Capítulo
1 Não há um critério exato para diferenciar o que é um site e o que é uma aplicação web.
8 Para não ter que decorar endereços IP, podemos utilizar domínios.
www.facebook.com/k19treinamentos 17
I NTRODUÇÃO 18
11 Organizações de grande porte costuma implantar os seus sites e as suas aplicações web em Web
Servers dentro da sua própria infraestrutura. Por outro lado, organizações menores, normalmente,
preferem contratam empresas especializadas no serviço de hospedagem.
12 As técnicas de SEO são aplicadas com o intuito de melhorar o posicionamento de um site nos
resultados das consultas realizadas nas ferramentas de busca.
13 Podemos dividir a arquitetura web em duas partes: client side e server side.
Prova
a) Existe uma divisão clara e exata entre o conceito de site e aplicação web.
b) Geralmente, os sites possuem maior grau de interatividade com o usuário do que as aplicações
web.
c) As aplicações web não são utilizadas como ferramentas para controle administrativo de uma
empresa.
e) Os sites ou as aplicações web são ditos responsivos se eles estão preparados para diferentes
tamanhos de tela.
18 www.k19.com.br
19 I NTRODUÇÃO
b) O conteúdo de um site é determinado pelo domínio associado ao Web Server onde esse site
está implantado.
a) A função principal de um servidor DNS (Domain Name System) é informar o nome do propri-
etário de um site.
b) O objetivo principal das empresas que fornecem serviços de hospedagem é vender domínios.
4 6
Minha Pontuação Pontuação Mínima: Pontuação Máxima:
www.facebook.com/k19treinamentos 19
I NTRODUÇÃO 20
20 www.k19.com.br
2
CAPÍTULO
HTML
Introdução
Quando acessamos uma página web, estamos interessados na informação contida nessa página.
Essa informação pode estar na forma de texto, imagem ou vídeo. O conteúdo de uma página web é
definido com a linguagem HTML (HyperText Markup Language). HTML é uma linguagem de mar-
cação originalmente proposta por Tim Berners-Lee no final da década de 1980. O objetivo do Tim
Barners-Lee era criar um mecanismo simples que pudesse ser utilizado por qualquer pessoa que
quisesse disseminar documentos científicos.
Desde sua proposta até os dias de hoje, a linguagem HTML sofreu diversas alterações. A cada
versão, novos recursos são adicionados e problemas corrigidos. A versão mais atual da especificação
da linguagem HTML é a 5. Essa versão ainda não foi finalizada, a previsão é que ela seja lançada em
definitivo em Julho de 2014. Porém, os navegadores já implementam diversos recursos do HTML5.
A especificação está disponível no endereço http. .//www.w3.org/TR/html5.
As especificações da linguagem HTML são publicadas pelo World Wide Web Consortium mais
conhecido por sua sigla W3C. Além do HTML, o W3C também é responsável por linguagens como o
XML, o SVG e pela interface DOM (Document Object Model), por exemplo.
Estrutura Básica
www.facebook.com/k19treinamentos 21
HTML 22
<!DOCTYPE html>
<html lang=”pt-br”>
Nome de atributo
<head>
Valor de atributo
<title>K19 Treinamentos</title>
</head>
Conteúdo do elemento body
<body>
</body>
</html>
Mais Sobre
A especificação do HTML5 define duas sintaxes distintas para produzir documentos
HTML. A primeira é denominada sintaxe HTML e a segunda é denominada sintaxe
XHTML. A maior parte dos autores recomendam a utilização da sintaxe HTML. Nos exemplos
e nos exercícios dessa apostila, a preferência será pela sintaxe HTML.
22 www.k19.com.br
23 HTML
Mais Sobre
De acordo com a especificação da linguagem HTML, alguns elementos são denomina-
dos Normal Elements. Esses elementos são abertos com uma tag e fechados com
outra tag. Por exemplo, o elemento p é um Normal Element. Observe a utilização da tag de
abertura e da tag de fechamento do elemento p.
1 <p > K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e JavaScript </ p >
Mais Sobre
Há também elementos denominados Void Elements. Esses elementos não possuem
conteúdo. Na sintaxe HTML, esses elementos são abertos e fechados com apenas uma
tag com ou sem o caractere “/”. Um exemplo de Void Element é o elemento br.
1 <p >
2 K1 - Lo
gica de Programaça o < br >
3 K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e JavaScript < br / >
4 K3 - SQL e Modelo Relacional
5 </ p >
Os Void Elements são: area, base, br, col, embed, hr, img, input, keygen, link, meta,
param, source, track, wbr.
Na sintaxe XHTML, os Void Elements podem ser abertos e fechados na mesma tag ou em tags
separadas. Contudo, o caractere “/” é obrigatório.
1 <p >
2 K1 - Lo
gica de Programaça o < br / >
3 K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e JavaScript < br > </ br >
4 K3 - SQL e Modelo Relacional
5 </ p >
<!DOCTYPE>
Para um navegador exibir corretamente uma página web, devemos informar explicitamente o
tipo do documento. O tipo do documento é informado com a declaração <!DOCTYPE>. Quando
conveniente, discutiremos as principais diferenças entre os tipos de documentos mais importantes.
Veja a declaração <!DOCTYPE> para os principais tipos de documentos.
1 <! DOCTYPE HTML PUBLIC " -// W3C // DTD HTML 4.1// EN "
2 " http .. // www . w3 . org / TR / html4 / strict . dtd " >
1 <! DOCTYPE HTML PUBLIC " -// W3C // DTD HTML 4.1 Transitional // EN "
2 " http .. // www . w3 . org / TR / html4 / loose . dtd " >
www.facebook.com/k19treinamentos 23
HTML 24
1 <! DOCTYPE HTML PUBLIC " -// W3C // DTD HTML 4.1 Frameset // EN "
2 " http .. // www . w3 . org / TR / html4 / frameset . dtd " >
1 <! DOCTYPE html PUBLIC " -// W3C // DTD XHTML 1. Transitional // EN "
2 " http .. // www . w3 . org / TR / xhtml1 / DTD / xhtml1 - transitional . dtd " >
1 <! DOCTYPE html PUBLIC " -// W3C // DTD XHTML 1. Frameset // EN "
2 " http .. // www . w3 . org / TR / xhtml1 / DTD / xhtml1 - frameset . dtd " >
1 <! DOCTYPE html PUBLIC " -// W3C // DTD XHTML 1.1// EN "
2 " http .. // www . w3 . org / TR / xhtml11 / DTD / xhtml11 . dtd " >
<html>
Os elementos HTML, com exceção do DOCTYPE, devem ser inseridos no conteúdo do elemento
html. Esse elemento é aberto com a tag <html>, fechado com a tag </html> e deve conter exata-
mente um elemento head seguido de exatamente um elemento body.
Diversos autores recomendam a utilização do atributo lang. Esse atributo indica a língua utili-
zada no documento HTML ou na maior parte dele. Algumas ferramentas de leitura ou de tradução
de texto podem utilizar esse atributo para descobrir facilmente em qual língua os textos contidos no
documento HTML ou na maior parte dele foram escritos.
<head>
A principal função do elemento head é agrupar informações sobre o documento HTML (metain-
formação). São exemplos de metainformações: o encoding, a taxa de atualização, o autor, a descrição
e as palavras chaves do documento HTML.
24 www.k19.com.br
25 HTML
O elemento head é aberto e fechado pelas tags <head> e </head> respectivamente. Obrigatoria-
mente, salvo algumas poucas exceções, o corpo do head deve conter exatamente uma ocorrência do
elemento title. Esse elemento define o título do documento HTML.
<body>
O conteúdo de uma página web deve ser definido no corpo do elemento body. Por exemplo,
podemos inserir no corpo do body cabeçalhos, textos, listas, tabelas, entre outros componentes.
Esse elemento é aberto pela tag <body> e fechado pela tag </body>.
Comentários
Podemos adicionar comentários em um documento HTML dentro das tags <!-- e -->. Os comen-
tários são ignorados pelos navegadores.
Editores HTML
Documentos HTML podem ser criados em qualquer editor de texto básico. Contudo, para ga-
nhar produtividade, podemos utilizar ferramentas com mais recursos. Há diversas opções de edito-
res HTML, alguns gratuitos outros pagos. Nesse treinamento, utilizaremos o Netbeans como editor
HTML. Na verdade, o Netbeans oferece muito mais recursos além do editor HTML. Contudo, agora,
não estamos interessados nesses outros recursos. Você pode obter gratuitamente o Netbeans no en-
.//netbeans.org/.
dereço https.
Hoje em dia, os principais navegadores possuem ferramentas para testar e depurar as páginas
web e a interação com os Web Servers. Nos exemplos dessa apostila, utilizaremos Chrome DevTools
do navegador Chrome. Outra ferramenta muito importante é o Firebug do navegador Firefox.
www.facebook.com/k19treinamentos 25
HTML 26
Exercícios de Fixação
Importante
No Windows, utilizando o IIS (Internet Information Services) como Web Server, você
deve salvar o projeto html em C:\inetpub\wwwroot. Lembre-se que é necessário
instalar o IIS conforme vimos anteriormente.
Importante
No Ubuntu, utilizando o Apache HTTP Server como Web Server, você deve salvar o pro-
jeto html em /home/<USUARIO>/public_html. Lembre-se que é necessário insta-
lar e configurar o Apache HTTP Server como vimos anteriormente.
26 www.k19.com.br
27 HTML
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao1.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 27
HTML 28
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao2.zip
http..//localhost/html/public_html/index.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/index.html.
28 www.k19.com.br
29 HTML
www.facebook.com/k19treinamentos 29
HTML 30
30 www.k19.com.br
31 HTML
5 Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para analisar a requisição HTTP e a resposta HTTP.
www.facebook.com/k19treinamentos 31
HTML 32
Semântica HTML
As placas de sinalização são fundamentais para manter a ordem no trânsito. Cada placa possui
um significado específico. A utilização equivocada das placas de trânsito pode causar problemas
como colisões de veículos.
Considere um cruzamento no qual é proibido virar a esquerda ou a direita (exemplo: Av. Re-
bouças com Av Brasil ou Av. Prof. Francisco Morato com Av. Vital Brasil). Nesse cruzamento, o
funcionário encarregado de instalar as placas de trânsito decidiu utilizar a sinalização abaixo.
Essa sinalização está totalmente equivocada. Ela indica a existência de obstáculos na pista que
obrigam a passagem dos veículos pelo lado direito ou pelo lado esquerdo. O motorista que conhece
o significado correto dessa placa pode decidir virar à direita ou à esquerda e sofrer uma colisão. Para
não gerar confusão o funcionário poderia utilizar a placa abaixo.
Para manter a organização no trânsito, a semântica(significado) das sinalizações deve ser respei-
tada. Analogamente, no desenvolvimento web, é fundamental respeitar o significado dos elementos
32 www.k19.com.br
33 HTML
HTML.
De acordo com a especificação da linguagem HTML, a maior parte dos elementos possuem um
propósito bem definido. Para o funcionamento correto das páginas de uma aplicação web, é fun-
damental respeitar o propósito de cada elemento e utilizá-lo nas condições corretas. Muitos autores
utilizam o termo semântica HTML ao se referirem ao uso correto dos elementos da linguagem HTML.
No exemplo abaixo, utilizamos o elemento p para definir um parágrafo. De acordo com a espe-
cificação da linguagem HTML, esse elemento deve ser utilizado justamente para definir parágrafos.
Portanto, ele foi aplicado corretamente.
Dessa vez, utilizamos o elemento address. De acordo com a especificação, esse elemento deve
ser utilizado para fornecer informações de contato dos autores ou donos do documento. Normal-
mente, esse elemento aparece no início ou no final das páginas.
Se observarmos o exemplo mais atentamente, trata-se de uma página do site do Jonas (repare no
título da página). O autor da página é o Jonas e não o Rafael ou o Marcelo. Portanto, o elemento ad-
dress foi aplicado incorretamente. Além disso, devemos evitar o uso desse elemento para informar
endereços postais a menos que essas informações sejam relacionadas ao autor ou dono do docu-
www.facebook.com/k19treinamentos 33
HTML 34
mento.
Títulos
Assim como em um livro, uma página web pode conter uma hierarquia de títulos para estabelecer
uma divisão do seu conteúdo. Para inserir títulos em uma página web, devemos utilizar os elementos
h1, h2, h3, h4, h5 e h6. Os sufixos numéricos de 1 a 6 indicam o nível do título dentro da hierarquia
de títulos do documento. Veja o exemplo:
Observe que os títulos não foram exibidos lado a lado e sim um embaixo do outro. Geralmente,
os navegadores exibem os títulos como blocos. Por padrão, esses blocos ocupam todo o espaço ho-
rizontal do elemento onde os títulos estão contidos. No exemplo, os títulos estão contidos no corpo
da página. Portanto, ocupam todo o espaço horizontal da página. Esse é o comportamento padrão
dos block-level elements. Utilizando as ferramentas de desenvolvimento do Chrome, podemos vi-
sualizar claramente esses blocos.
34 www.k19.com.br
35 HTML
Geralmente, os navegadores utilizam tamanhos diferentes de fonte para cada título. Não existe
um padrão de tamanho e de fonte entre os navegadores. Em outras palavras, os títulos de uma página
web podem ser exibidos de maneiras diferentes em navegadores distintos. Para padronizar a exibição
dos títulos, podemos aplicar as regras CSS.
Devemos utilizar os títulos com cautela, pois eles são usados como critério de ranqueamento
por buscadores como Google, Yahoo e Bing. O uso correto dos elementos de título é fortemente re-
comendado pelos especialistas em SEO (Search Engine Optimization). Para utilizá-los corretamente,
devemos respeitar basicamente as seguintes regras.
• Manter a ordem lógica dos títulos. Um elemento h2 deve ser precedido de um elemento h1.
Um elemento h3 deve ser precedido de um elemento h2. E assim sucessivamente.
• O título de uma seção deve descrever bem o conteúdo dela.
Exercícios de Fixação
6 Crie um novo documento HTML chamado titulos.html com o conteúdo abaixo no projeto html
em Site Root.
www.facebook.com/k19treinamentos 35
HTML 36
5 < title > K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e Javascript </ title >
6 </ head >
7 < body >
8 < h1 > K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e Javascript </ h1 >
9
1 <p > Atualmente , praticamente todos os sistemas corporativos possuem
11 interfaces web . Para quem deseja atuar no mercado de desenvolvimento
12 de software , e obrigato rio o conhecimento das linguagens .. HTML , CSS
13 e JavaScript . </ p >
14
15 <p > Essas linguagens sa o utilizadas para o desenvolvimento da camada de
16 apresentaça o das aplicaço es web . </ p >
17
18 < h2 >Pre - requisitos </ h2 >
19
2 < ul >
21 < li > Familiaridade com algum sistema operacional ( Windows / Linux / Mac OS X ) </ li >
22 < li > Lo
gica de programaça o </ li >
23 </ ul >
24
25 < h2 > Agenda </ h2 >
26
27 < h3 > Aos domingos </ h3 >
28
29 < ul >
3 < li > 1/11/213 das 8. . às 14.. </ li >
31 < li > 23/2/214 das 14. . às 2.. </ li >
32 </ ul >
33
34 < h3 > Aos sa bados </ h3 >
35
36 < ul >
37 < li > 15/3/214 das 8. . às 14.. </ li >
38 < li > 26/4/214 das 14. . às 2.. </ li >
39 </ ul >
4 </ body >
41 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao6.zip
http..//localhost/html/public_html/titulos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/titulos.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para analisar os elementos que formam o documento
HTML, a requisição HTTP e a resposta HTTP.
8 Imagine que você possua um site de culinária no qual você disponibiliza algumas receitas. Crie
uma página com uma receita fictícia utilizando títulos para organizar conteúdo. Utilize quantos ní-
veis de título achar necessário. Para isso, adicione um arquivo chamado receita.html no projeto
html em Site Root.
36 www.k19.com.br
37 HTML
4 < meta http - equiv = " Content - Type " content = " text / html ., charset = UTF -8 " >
5 < title > Como preparar um delicioso macarra o instanta neo em 6 min . </ title >
6 </ head >
7 < body >
8 < h1 > Como preparar um delicioso macarra o instanta neo em 6 min . </ h1 >
9
1 <p > Com esta receita voce se tornara
um profissional na arte de
11 preparar um macarra o instanta neo . </ p >
12
13 < h2 > Ingredientes </ h2 >
14
15 < ul >
16 < li > Macarra o instanta neo da sua marca favorita </ li >
17 < li > 6 ml de a gua </ li >
18 </ ul >
19
2 < h2 > Modo de preparo </ h2 >
21
22 < h3 > No micro - ondas </ h3 >
23
24 <p > Coloque o macarra o instanta neo em um recipiente com 6 ml de a gua e
25 programe o micro ondas para 6 minutos . Aperte o bota o iniciar ou
26 equivalente . </ p >
27
28 < h4 > Dicas </ h4 >
29
3 < ul >
31 < li >
32 Utilize um recipiente que permita o macarra o ficar totalmente
33 submerso na a gua .
34 </ li >
35 < li >
36 Quando ouvir o bip , na o saia correndo . O micro ondas na o explodira .
37 O bip significa que o macarra o esta pronto .
38 </ li >
39 </ ul >
4
41 < h3 > No foga o </ h3 >
42
43 <p >
44 Coloque o macarra o instanta neo em uma panela com 6 ml de a gua e
45 leve ao fogo por 3 minutos .
46 </ p >
47
48 < h4 > Dicas </ h4 >
49
5 < ul >
51 < li >
52 Utilize uma panela que permita o macarra o ficar totalmente
53 submerso na a gua .
54 </ li >
55 < li >
56 Na o se distraia com a televisa o ou qualquer outra coisa .
57 Voce podera queimar a sua refeiça o
58 </ li >
59 </ ul >
6 </ body >
61 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao8.zip
http..//localhost/html/public_html/receita.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 37
HTML 38
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/receita.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para analisar os elementos que formam o documento
HTML, a requisição HTTP e a resposta HTTP.
Parágrafos
Os parágrafos de uma página web são definidos através do elemento p. Assim como os títulos,
normalmente, os navegadores definem os parágrafos como block-level elements. Dessa forma, por
padrão, eles ocupam horizontalmente todo o espaço do elemento pai.
Os navegadores ajustam os textos dos parágrafos à largura do elemento pai. As quebras de linha
necessárias são inseridas automaticamente. Os espaços excedentes definidos em um documento
HTML entre as palavras de um parágrafo são desconsiderados pelos navegadores na exibição das
páginas web. Analogamente, as quebras de linha presentes no documento HTML também são des-
consideradas pelos navegadores.
Caso seja necessário forçar uma quebra de linha entre duas palavras contidas em um parágrafo,
podemos utilizar o elemento br. Quando um parágrafo contém palavras muito longas, os navegado-
res podem ter dificuldades para ajustar as quebras de linha. Podemos indicar explicitamente com o
elemento wbr, como as palavras podem ser “quebradas”. Veja o exemplo abaixo.
38 www.k19.com.br
39 HTML
Character Entities
www.facebook.com/k19treinamentos 39
HTML 40
Exercícios de Fixação
10 Crie um novo documento HTML chamado paragrafos.html no projeto html em Site Root.
40 www.k19.com.br
41 HTML
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao1.zip
http..//localhost/html/public_html/paragrafos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/paragrafos.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao12.zip
http..//localhost/html/public_html/character-entities.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/character-entities.html.
Texto
Texto pré-formatado
www.facebook.com/k19treinamentos 41
HTML 42
Código
Para adicionar códigos em um documento HTML, devemos utilizar o elemento code. Normal-
mente, esse elemento é utilizado para definir códigos escritos em alguma linguagem de programa-
ção. Normalmente, os navegadores utilizam fonte mono espaçada para exibir o conteúdo desse ele-
mento.
Diferentemente dos títulos, dos parágrafos e dos textos pré-formatados, normalmente, os na-
vegadores definem os códigos como inline-level elements. Dessa forma, por padrão, os códigos
ocupam horizontalmente somente o espaço necessário.
42 www.k19.com.br
43 HTML
Elemento i
www.facebook.com/k19treinamentos 43
HTML 44
Elemento b
44 www.k19.com.br
45 HTML
www.facebook.com/k19treinamentos 45
HTML 46
Citações
Podemos definir citações longas ou curtas com os elementos blockquote e q respectivamente.
Por padrão, o elemento blockquote é exibido como elemento de bloco e o elemento q é exibido
como elemento de linha. Esses dois elementos possuem o atributo cite que deve ser utilizado para
indicar a fonte da citação.
Também podemos citar, com o elemento cite, títulos de trabalhos, livros, músicas, filmes, pro-
gramas de TV, peças de teatro, entre outros. Por padrão, esse elemento é exibido como elemento de
linha.
Normalmente, os navegadores definem o blockquote como block-level element. Por outro lado,
o q e o cite, normalmente, são definidos como inline-level elements.
46 www.k19.com.br
47 HTML
28 <p >
29 Nelson Rodrigues disse ..
3 <q cite = " http .. // pt . wikipedia . org / wiki / Nelson_Rodrigues " >
31 O adulto na o existe . O homem e um menino perene
32 </ q >.
33 </ p >
34
35 <p >
36 A peça < cite >A mulher sem pecado </ cite > de Nelson Rodrigues estreou
37 em 1941 no Rio de Janeiro .
38 </ p >
39 </ body >
4 </ html >
Abreviações
Podemos definir abreviações com o elemento abbr. Por padrão, esse elemento é exibido como
elemento de linha. O atributo title desse elemento é utilizado para definir um tootip. Normalmente,
os navegadores definem esse elemento como inline-level element
www.facebook.com/k19treinamentos 47
HTML 48
Definições
Podemos inserir definições em um documento HTML com o elemento dfn. Por padrão, esse
elemento é exibido como elemento de linha. Normalmente, os navegadores definem o dfn como
inline-level element
48 www.k19.com.br
49 HTML
Alterações
Em alguns casos, é importante informar que o texto de um documento HTML sofreu alterações.
Um texto que foi acrescentado em um documento HTML deve ser definido com o elemento ins.
Um texto que não faz mais parte do documento deve ser definido com o elemento del. Um texto
que deixou de ser correto, preciso ou relevante deve ser definido com o elemento s. Por padrão,
esses elementos são exibidos como elementos de linha. Normalmente, os navegadores definem esses
elementos como inline-level elements.
Os elementos ins e del possuem os atributos cite e datetime. O atributo cite deve ser utilizado
para indicar a URL de um documento com as justificativas da alteração. O atributo datetime deve
ser utilizado para informar quando ocorreu a alteração.
www.facebook.com/k19treinamentos 49
HTML 50
12 1599. </ ins > < del cite = " del - explicacao . html " datetime = " 213 -1 -1 T17 .. 43.
. 7 Z " >A
13 rea total dessa cidade e
a 167 ,263 km < sup >2 </ sup > </ del >. <s > De acordo com o
14 IBGE , a populaça o dessa cidade e de 774.23 habitantes . </ s > De acordo com o
15 IBGE a populaça o dessa cidade e de 83.739 habitantes .
16 </ p >
17 </ body >
18 </ html >
Data e hora
O elemento time permite que datas e horários sejam definidos em um documento HTML. Há
duas formas de utilizar esse elemento. A primeira é definir a data e o horário desejado no con-
teúdo do elemento time. A segunda é definir a data e o horário desejado no valor do atributo date-
time. Nessas duas opções, as datas e os horários devem ser escritos seguindo o formato definido na
especificação da linguagem HTML (http. .//www.w3.org/TR/html5/text-level-semantics.html#
the-time-element). Quando utilizamos o atributo datetime, o conteúdo do elemento time não pre-
cisa seguir um formato específico. Normalmente, os navegadores definem o time como inline-level
element.
50 www.k19.com.br
51 HTML
Texto marcado
O elemento mark permite que determinados trechos de um texto sejam marcados. Normal-
mente, os navegadores definem o mark como inline-level element.
www.facebook.com/k19treinamentos 51
HTML 52
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao14.zip
http..//localhost/html/public_html/texto-pre-formatado.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/texto-pre-formatado.html.
16 Crie um novo documento HTML chamado codigo.html no projeto html em Site Root.
52 www.k19.com.br
53 HTML
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao16.zip
http..//localhost/html/public_html/codigo.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/codigo.html.
18 Crie um novo documento HTML chamado i.html no projeto html em Site Root.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao18.zip
http..//localhost/html/public_html/i.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/i.html.
20 Crie um novo documento HTML chamado b.html no projeto html em Site Root.
www.facebook.com/k19treinamentos 53
HTML 54
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao2.zip
http..//localhost/html/public_html/b.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/b.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao22.zip
http..//localhost/html/public_html/texto-subscrito-sobrescrito.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/texto-subscrito-sobrescrito.html.
54 www.k19.com.br
55 HTML
9 <p >
1 O < strong > Brasil </ strong > e
o u
nico
11 pa s que ganhou < em > cinco vezes </ em >
12 a < strong > copa do mundo de futebol </ strong >.
13 </ p >
14 </ body >
15 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao24.zip
http..//localhost/html/public_html/texto-importante-enfatizado.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/texto-importante-enfatizado.html.
26 Crie um novo documento HTML chamado citacoes.html no projeto html em Site Root.
www.facebook.com/k19treinamentos 55
HTML 56
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao26.zip
http..//localhost/html/public_html/citacoes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/citacoes.html.
28 Crie um novo documento HTML chamado abreviacoes.html no projeto html em Site Root.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao28.zip
http..//localhost/html/public_html/abreviacoes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/abreviacoes.html.
30 Crie um novo documento HTML chamado definicoes.html no projeto html em Site Root.
56 www.k19.com.br
57 HTML
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao3.zip
http..//localhost/html/public_html/definicoes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/definicoes.html.
32 Crie um novo documento HTML chamado alteracoes.html no projeto html em Site Root.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao32.zip
http..//localhost/html/public_html/alteracoes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/alteracoes.html.
34 Crie um novo documento HTML chamado data-hora.html no projeto html em Site Root.
www.facebook.com/k19treinamentos 57
HTML 58
15 < li > < time datetime = " 21 -8 " > Fundaça o da K19 </ time > </ li >
16 < li > < time datetime = " 1984 -1 -3 " > Aniversa rio do Rafael </ time > </ li >
17 < li > < time datetime = " 12 -25 " > Natal </ time > </ li >
18 < li > < time datetime = " 9.. " > Hora
rio de Entrada </ time > </ li >
19 < li > < time datetime = " 213 -12 -31 23.. 59. . 59 " > Ano Novo 214 </ time > </ li >
2 </ ul >
21 </ body >
22 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao34.zip
http..//localhost/html/public_html/data-hora.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/data-hora.html.
36 Crie um novo documento HTML chamado mark.html no projeto html em Site Root.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao36.zip
http..//localhost/html/public_html/mark.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/mark.html.
Listas
• Lista de descrições
58 www.k19.com.br
59 HTML
Lista de descrições
Para criar uma lista de descrições, devemos utilizar o elemento dl. Essas listas são formadas
por termos ou nomes e as suas respectivas descrições. Os termos ou nomes são definidos com o
elemento dt. As descrições são definidas com o elemento dd. Normalmente, os navegadores definem
todos esses elementos como block-level elements.
www.facebook.com/k19treinamentos 59
HTML 60
60 www.k19.com.br
61 HTML
1
11 < ul >
12 < li > Conhecimento de algum sistema operacional ( Windows / Linux / MacOS X ) </ li >
13 < li > Lo
gica de programaça o </ li >
14 </ ul >
15 </ body >
16 </ html >
Listas aninhadas
Uma lista pode ser definida dentro de outra lista. Quando listas sem ordem são aninhadas, nor-
malmente, os navegadores alternam o marcadores dos itens.
www.facebook.com/k19treinamentos 61
HTML 62
32 < ol >
33 < li > Portugual </ li >
34 < li > França </ li >
35 < li > Alemanha </ li >
36 </ ol >
37 </ li >
38 < li >
39 Ásia
4 < ol >
41 < li > Japa o </ li >
42 < li > China </ li >
43 < li > Índia </ li >
44 </ ol >
45 </ li >
46 </ ol >
47 </ body >
48 </ html >
Exercícios de Fixação
38 Crie um novo documento HTML chamado lista-descricoes.html no projeto html em Site Root.
62 www.k19.com.br
63 HTML
4 < meta http - equiv = " Content - Type " content = " text / html ., charset = UTF -8 " >
5 < title > Exemplo de lista de descriço es </ title >
6 </ head >
7 < body >
8 < h1 > Exemplo de lista de descriço es </ h1 >
9 < dl >
1 < dt > K1 - Lo
gica de Programaça o </ dt >
11 < dd >
12 Conhecimentos em Lo gica de Programaça o e o pre
- requisito fundamental
13 para que uma pessoa consiga aprender qualquer Linguagem de Programaça o ...
14 </ dd >
15 < dt > K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e JavaScript </ dt >
16 < dd >
17 Atualmente , praticamente todos os sistemas corporativos possuem
18 interfaces web . Para quem deseja atuar no mercado de desenvolvimento ...
19 </ dd >
2 < dt > K3 - SQL e Modelo Relacional </ dt >
21 < dd >
22 Como as aplicaço es corporativas necessitam armazenar dados e fundamental
23 que os desenvolvedores possuam conhecimentos sobre persiste ncia de dados .
24 </ dd >
25 </ dl >
26 </ body >
27 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao38.zip
http..//localhost/html/public_html/lista-descricoes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/lista-descricoes.html.
40 Crie um novo documento HTML chamado lista-com-ordem.html no projeto html em Site Root.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao4.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 63
HTML 64
http..//localhost/html/public_html/lista-com-ordem.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/lista-com-ordem.html.
42 Crie um novo documento HTML chamado lista-sem-ordem.html no projeto html em Site Root.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao42.zip
http..//localhost/html/public_html/lista-sem-ordem.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/lista-sem-ordem.html.
44 Crie um novo documento HTML chamado listas-aninhadas.html no projeto html em Site Root.
64 www.k19.com.br
65 HTML
2 Ásia
21 < ul >
22 < li > Japa o </ li >
23 < li > China </ li >
24 < li > Índia </ li >
25 </ ul >
26 </ li >
27 </ ul >
28 < h2 > Cronograma da minha viagem </ h2 >
29 < ol >
3 < li >
31 Europa
32 < ol >
33 < li > Portugual </ li >
34 < li > França </ li >
35 < li > Alemanha </ li >
36 </ ol >
37 </ li >
38 < li >
39 Ásia
4 < ol >
41 < li > Japa o </ li >
42 < li > China </ li >
43 < li > Índia </ li >
44 </ ol >
45 </ li >
46 </ ol >
47 </ body >
48 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao44.zip
http..//localhost/html/public_html/listas-aninhadas.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/listas-aninhadas.html.
46 Crie um novo documento HTML chamado restaurante.html no projeto html em Site Root.
www.facebook.com/k19treinamentos 65
HTML 66
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao46.zip
http..//localhost/html/public_html/restaurante.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/restaurante.html.
48 Crie um novo documento HTML chamado manual.html no projeto html em Site Root.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao48.zip
http..//localhost/html/public_html/manual.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/manual.html.
50 Crie um novo documento HTML chamado cursos.html no projeto html em Site Root.
66 www.k19.com.br
67 HTML
4 < meta http - equiv = " Content - Type " content = " text / html ., charset = UTF -8 " >
5 < title > K - Formaça o Ba sica - K19 Treinamentos </ title >
6 </ head >
7 < body >
8 < h1 > K - Formaça o Ba sica </ h1 >
9
1 < ul >
11 < li > K1 - Lo
gica de Programaça o </ li >
12 < li > K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e JavaScript </ li >
13 < li > K3 - SQL e Modelo Relacional </ li >
14 </ ul >
15 </ body >
16 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao5.zip
http..//localhost/html/public_html/cursos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/cursos.html.
52 Crie um novo documento HTML chamado formacoes.html no projeto html em Site Root.
www.facebook.com/k19treinamentos 67
HTML 68
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao52.zip
http..//localhost/html/public_html/formacoes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/formacoes.html.
Iframes
Um documento HTML pode conter outros documentos HTML. Para adicionar um documento
HTML dentro de outro, devemos utilizar o elemento iframe. Esse elemento possui o atributo src.
Esse atributo indica o caminho absoluto ou relativo de um documento HTML. O conteúdo do ele-
mento iframe é utilizado pelos navegadores que não oferecem suporte a esse elemento. Normal-
mente, o iframe é definido pelos navegadores como inline-level element.
68 www.k19.com.br
69 HTML
Importante
No início do crescimento da Internet, um grande número de sites utilizavam iframes.
Hoje em dia, os especialistas em design web não recomendam mais utilização desse
recurso. Então, evite a utilização de iframes.
Links
Normalmente, um site é formado por um conjunto de páginas que estão interligadas de alguma
forma. Para permitir que um usuário navegue de uma página para outra, devemos utilizar os links.
Basicamente, um link faz a ligação de uma página para outra do mesmo site (link interno) ou para
uma página de outro site (link externo).
Para criarmos um link, devemos utilizar o elemento a. Esse elemento possui um atributo cha-
mado href. O valor desse atributo indica o caminho relativo ou absoluto de uma outra página. Nor-
malmente, o a é definido pelos navegadores como inline-level element.
www.facebook.com/k19treinamentos 69
HTML 70
Além do atributo href, podemos utilizar o atributo target para informar onde o destino de um
link deve ser aberto.
Um link com target _self possui o mesmo comportamento de um link com target _top se esses
links estiverem em um documento HTML que não esteja dentro de outro documento HTML.
Dentro de um documento HTML com diversos frames, podemos definir que o destino de um
determinado link deve ser aberto em um determinado frame. Para realizarmos tal tarefa, o valor do
atributo target deve ser o nome do frame onde o destino do link deve ser aberto.
Por padrão, o destino de um link é aberto na mesma página ou frame onde ele está contido. Em
outras palavras, se o atributo target não for definido explicitamente, o padrão é o comportamento
do _self.
Exercícios de Fixação
70 www.k19.com.br
71 HTML
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao54.zip
http..//localhost/html/public_html/links-origem.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/links-origem.html.
Âncoras
Além de criar links para outras páginas, podemos criar um link para uma determinada seção
de um documento HTML. Esse recurso é chamado de ancoragem. O primeiro passo para utilizar
esse recurso é identificar a seção que será o destino desse link. Essa identificação é realizada com o
atributo id. O id é um atributo global, ou seja, todos os elementos possuem esse atributo. O segundo
passo é criar os links utilizando os identificadores das seções de acordo com a sintaxe do exemplo a
seguir. Observe a utilização do caractere #.
www.facebook.com/k19treinamentos 71
HTML 72
12 </ li >
13 < li >
14 <a href = " # historia " > Histo ria </ a >
15 </ li >
16 < li >
17 <a href = " # geografia " > Geografia </ a >
18 </ li >
19 < li >
2 <a href = " # demografia " > Demografia </ a >
21 </ li >
22 < li >
23 <a href = " http .. // pt . wikipedia . org / wiki / Brasil # Economia " > Economia </ a >
24 </ li >
25 </ ul >
26
27 < h2 id = " brasil " > Brasil </ h2 >
28 ...
29
3 < h3 id = " historia " > Histo ria </ h3 >
31 ...
32
33 < h3 id = " geografia " > Geografia </ h3 >
34 ...
35
36 < h3 id = " demografia " > Demografia </ h3 >
37 ...
38 </ body >
39 </ html >
72 www.k19.com.br
73 HTML
Exercícios de Fixação
56 Crie um documento HTML chamado ancoras1.html no projeto html em Site Root. Adicione
um link para uma seção dentro desse documento. Dica: insira conteúdo suficiente para que a barra
de rolagem vertical do navegador apareça.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao56.zip
http..//localhost/html/public_html/ancoras1.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/ancoras1.html.
58 Crie um novo arquivo chamado ancoras2.html no projeto html em Site Root. Identifique uma
seção com o nome ok. Dica: insira conteúdo suficiente para que a barra de rolagem vertical do
www.facebook.com/k19treinamentos 73
HTML 74
navegador apareça.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao58.zip
59 Crie um novo link no arquivo ancora1.html que aponte para âncora ok do arquivo ancoras2.html.
74 www.k19.com.br
75 HTML
33 < h2 id = " sobre " > Sobre o texto dessa pa gina </ h2 >
34 <p >
35 O texto dessa pa gina foi gerado atrave s do site ..
36 <a href = " http .. // www . lipsum . com / " > http .. // www . lipsum . com / </ a >
37 </ p >
38 </ body >
39 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao59.zip
http..//localhost/html/public_html/ancoras1.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/ancoras1.html.
Imagens
Certamente, os sites seriam muito entediantes se não fosse possível adicionar imagens ao con-
teúdo das páginas. Podemos adicionar imagens em documento HTML com o elemento img. Esse
elemento possui um atributo chamado src. Esse atributo indica o caminho absoluto ou relativo da
imagem que queremos adicionar. Normalmente, o img é definido pelos navegadores como inline-
level element.
O elemento img possui um atributo obrigatório chamado alt. Esse atributo define um texto al-
ternativo que pode ser utilizado, por exemplo, se houver um problema ao carregar a imagem ou por
softwares de leitura de tela.
www.facebook.com/k19treinamentos 75
HTML 76
28 </ li >
29 < li >
3 < img src = " http .. // www . k19 . com . br / css / img / k12 - logo - large . png " alt = " K12 " / >
31 K12 - Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2
32 </ li >
33 </ ul >
34 </ body >
35 </ html >
Também podemos definir um tooltip para uma imagem com o atributo title.
1 < img src = " http .. // www . k19 . com . br / css / img / main - header - logo . png " alt = " K19 " title = " K19 " / >
Os links e as imagens podem ser adicionados em um documento HTML com URLs absolutas ou
relativas.
76 www.k19.com.br
77 HTML
A mesma imagem e o mesmo link podem ser adicionados com URL absoluta. Veja o exemplo a
seguir.
Podemos definir uma URL base para as imagens e os links adicionados em um documento HTML
com URLs relativas. A URL base é definida no valor do atributo href do elemento base. Esse elemento
deve ser adicionado no conteúdo do elemento head.
www.facebook.com/k19treinamentos 77
HTML 78
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao61.zip
http..//localhost/html/public_html/imagens.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/imagens.html.
Tabelas
78 www.k19.com.br
79 HTML
Suponha que você esteja desenvolvendo o site de uma empresa e precisa apresentar alguns re-
latórios em documentos HTML. Considere que os dados desses relatórios são obtidos a partir de
planilhas. Daí surge a necessidade de exibir dados de forma tabular em páginas web.
Para resolver esse problema, podemos utilizar o elemento table. Esse elemento permite apre-
sentar dados de forma tabular. As linhas de uma tabela são definidas com o elemento tr, as células
de títulos com o elemento th e as células de dados com o elemento td. Os elementos th e td pos-
suem um atributo chamado colspan e outro chamado rowspan. O colspan define quantas colunas
uma célula deve ocupar e o rowspan define quantas linhas uma célula deve ocupar. Normalmente,
o table é definido pelos navegadores como block-level element.
www.facebook.com/k19treinamentos 79
HTML 80
Para melhorar a semântica das tabelas, podemos definir explicitamente o cabeçalho, o corpo e o
rodapé de uma tabela através dos elementos thead, tbody e tfoot respectivamente.
80 www.k19.com.br
81 HTML
Repare que visualmente não mudou absolutamente nada. Além disso, apareceram mais alguns
elementos: thead, tfoot e tbody.
• O elemento thead, assim como o tfoot, servem para agrupar as linhas de cabeçalho e de ro-
dapé, respectivamente.
• O código fica mais claro.
• Facilita a aplicação de estilos CSS (através do seletor de elemento)
• Os navegadores podem utilizar barras de rolagem para exibir o conteúdo de uma tabela longa.
Essa característica não é obrigatória.
• Na impressão de uma tabela longa, a ferramenta utilizada pode replicar o cabeçalho e o rodapé
em todas as páginas. Essa característica não é obrigatória.
Títulos
Também podemos definir um título para uma tabela através do elemento caption. Esse elemento
deve ser o primeiro filho do elemento table.
www.facebook.com/k19treinamentos 81
HTML 82
Agrupando colunas
Podemos dividir as colunas de uma tabela em grupos. Normalmente, o principal motivo para
estabelecer essa divisão é poder depois definir formatações específicas para cada grupo de colunas.
Para dividir em grupos as colunas de uma tabela, devemos utilizar os elementos colgroup e col. O
atributo span do elemento col define a quantidade de colunas de um determinado grupo.
82 www.k19.com.br
83 HTML
Exercícios de Fixação
63 Crie uma página HTML em um arquivo chamado tabela.html no projeto html em Site Root que
contenha uma tabela de acordo com a imagem abaixo:
www.facebook.com/k19treinamentos 83
HTML 84
As linhas vermelhas foram colocadas na imagem apenas para facilitar a visualização do pro-
blema.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao63.zip
http..//localhost/html/public_html/tabela.html.
84 www.k19.com.br
85 HTML
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/tabela.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao65.zip
http..//localhost/html/public_html/tabela.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/tabela.html.
Formulários
Alguns sites e praticamente todas as aplicações web necessitam obter informações enviadas pe-
los usuários. Por exemplo, considere uma empresa que deseja receber os pedidos dos seus clientes
através do seu site. O site dessa empresa precisa oferecer alguma forma de interação que possibilite
o recebimento de dados fornecidos pelos usuários.
Para tornar os sites e as aplicações web mais interativos, podemos utilizar formulários. Através
dos formulários, os usuários podem enviar informações aos Web Servers.
Para criar um formulário, devemos utilizar o elemento form. Esse elemento possui um atributo
chamado action. O valor desse atributo indica para qual endereço os dados do formulário serão
enviados.
www.facebook.com/k19treinamentos 85
HTML 86
Os formulários são compostos por caixas de texto, checkboxes, radios, caixas de seleção, botões,
entre outros componentes. Provavelmente, você reconhecerá diversos desses componentes na ima-
gem abaixo.
Caixas de texto
Geralmente, os formulários possuem uma ou mais caixas de texto. As caixas de texto são adici-
onadas nos documentos HTML através do elemento input. Esse elemento possui um atributo cha-
mado type. Para definir uma caixa de texto, o valor do atributo type deve ser text. Normalmente, o
input é definido pelos navegadores como inline-level element.
1 < input type = " text " name = " endereco " >
2 < input type = " text " name = " cidade " >
Vamos analisar como os valores preenchidos nos formulários são enviados aos Web Servers. Con-
sidere o seguinte exemplo.
86 www.k19.com.br
87 HTML
O formulário acima possui duas caixas de texto. Nas duas, o atributo name foi definido. Quando
as caixas forem preenchidas e o formulário enviado, os dados desse formulário são adicionados na
requisição HTTP.
Observe na imagem abaixo que os valores preenchidos nas caixas de texto são enviados como
parâmetros na URL da requisição HTTP. Os nomes dos parâmetros são exatamente os nomes defini-
dos nas caixas de texto com o valor do atributo name. Note também que os valores dos parâmetros
ficam expostos na barra de endereço do navegador.
www.facebook.com/k19treinamentos 87
HTML 88
Muitas vezes, não é adequado exibir os valores dos atributos na barra de endereço dos navega-
dores. Podemos ocultar esses valores adicionando o atributo method com o valor post no elemento
form. Esse atributo aceita apenas dois valores: get e post. Ele define o tipo de requisição HTTP que
o navegador deve realizar para enviar o formulário. Nas requisições do tipo GET, os parâmetros são
adicionados na URL da requisição. Nas requisições do tipo POST, os parâmetros são adicionados no
conteúdo da requisição.
88 www.k19.com.br
89 HTML
Rótulos
Nos formulários, os rótulos são fundamentais para informar aos usuários quais dados devem ser
preenchidos. Para adicionar um rótulo, devemos utilizar o elemento label. Os textos dos rótulos são
definidos no conteúdo desse elemento.
www.facebook.com/k19treinamentos 89
HTML 90
Para melhorar a acessibilidade dos documentos HTML, os rótulos devem ser explicitamente as-
sociados aos campos dos formulários. Para estabelecer esse vínculo, o primeiro passo é identificar
os campos através do atributo id. O segundo passo é definir o atributo for do elemento label com o
identificador do campo correspondente ao rótulo.
1 < label for = " nome_id " > Nome .. </ label >
2 < input type = " text " name = " nome " id = " nome_id " >
Placeholders
Como vimos, os rótulos são utilizados para informar aos usuários quais dados devem ser preen-
chidos nos formulários. Além dos rótulos, podemos utilizar placeholders para dar dicas ou exemplos
do conteúdo que desejamos em cada caixa de entrada. Um placeholder é criado através do atributo
placeholder do elemento input.
1 < label for = " nome_id " > Nome .. </ label >
2 < input id = " nome_id " type = " text " name = " nome " placeholder = " Digite o seu nome aqui " >
1 < label for = " nome_id " > Nome .. </ label >
2 < input id = " nome_id " type = " text " name = " nome " placeholder = " Rafael Cosentino " >
Botões de submit
Para adicionar um botão de submit em um formulário, podemos utilizar o elemento input com
type igual a submit. Esse tipo de botão envia os dados do formulário para o Web Server. Os textos
desses botões são definidos com o atributo value.
1 < input id = " botao_id " type = " submit " value = " enviar " >
90 www.k19.com.br
91 HTML
1 < button id = " botao_id " type = " submit " >
2 Enviar
3 < img src = " submit . png " alt = " Enviar " >
4 </ button >
Exercícios de Fixação
67 Se você estiver utilizando o Ubuntu, crie um arquivo chamado parametros.php no projeto html
em Site Root.
Se você estiver utilizando o Windows, crie um arquivo chamado parametros.asp no projeto html
em Site Root.
www.facebook.com/k19treinamentos 91
HTML 92
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao67.zip
68 Crie um arquivo chamado formulario-basico.html no projeto html em Site Root com o seguinte
conteúdo.
Importante
No Windows, altere o código acima substituindo o trecho “parametros.php” pelo
trecho “parametros.asp”.
92 www.k19.com.br
93 HTML
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao68.zip
http..//localhost/html/public_html/formulario-basico.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/formulario-basico.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para verificar os parâmetros enviados através do for-
mulário. Chame o instrutor caso tenha alguma dúvida.
As caixas de texto são componentes muito genéricos. Antes do HTML5, informações de natureza
bem distintas eram obtidas através desses componentes. Para melhorar a semântica dos documen-
tos HTML, tipos específicos de caixas foram adicionados no HTML5.
Caixas de busca
Assim como as caixas de texto, as caixas de busca são adicionadas nos formulário com o elemento
input. A diferença é que o valor do atributo type deve ser search ao invés de text.
1 < input id = " keywords_id " name = " keywords " type = " search " >
As caixas de busca devem ser utilizadas para coletar palavras chave que serão utilizadas em al-
gum tipo de pesquisa. A princípio não há nenhuma diferença prática entre as caixas de texto e as
caixas de busca. Contudo, essa diferenciação adiciona valor semântico aos documentos HTML e
possibilita, por exemplo, que os navegadores diferenciem visualmente esses dois tipos de caixas.
Caixas de números
Para coletar dados numéricos, podemos utilizar caixas específicas para números. No HTML5, há
dois tipos de caixas para esse propósito. Os dois são definidos com o elemento input. O valor do
atributo type é number para o primeiro tipo e range para o segundo tipo.
1 < input id = " numero1_id " name = " numero1 " type = " number " >
2 < input id = " numero2_id " name = " numero2 " type = " range " >
Esses dois tipos de componentes devem ser utilizados para coletar valores de sequências nu-
méricas pré-definidas. A principal diferença entre eles é que o primeiro (type=number) deve ofe-
recer um mecanismo preciso para os usuários selecionarem o valor desejado enquanto o segundo
www.facebook.com/k19treinamentos 93
HTML 94
(type=range) não possui essa obrigação. A imagem a seguir mostra uma possível forma dos navega-
dores exibirem essas caixas.
Para definir a sequência dos números que podem ser selecionados pelos usuários, podemos uti-
lizar os atributos min, max e step. Por exemplo, para coletar um número da sequência {0; 0,2; 0,4;
0,6; 0,8; 1}, os valores dos atributos min, max e step devem ser 0, 1 e 0.2 respectivamente.
1 < input id = " numero1_id " type = " number " name = " numero1 " min = " " max = " 1 " step = " .2 " >
2 < input id = " numero2_id " type = " range " name = " numero2 " min = " " max = " 1 " step = " .2 " >
No HTML5 foram definidas caixas de entradas específicas para emails, telefones e urls. Essas
caixas são adicionadas com o elemento input. O valor do atributo type deve ser email, tel e url para
emails, telefones e urls respectivamente.
1 < input id = " email_id " name = " email " type = " email " >
2 < input id = " telefone_id " name = " telefone " type = " tel " >
3 < input id = " url_id " name = " url " type = " url " >
A usabilidade das páginas web melhora com a utilização dessas caixas. Por exemplo, a configu-
ração do teclado dos celulares ou tablets pode ser alterada de acordo com o tipo de caixa de entrada.
Nas caixas de email, o caractere “@” pode ser adicionado ao teclado. Nas caixas de telefone, o teclado
não precisa conter as letras do alfabeto. Nas caixas de url, teclas especiais como “.com” ou “www”
podem ser adicionadas ao teclado.
94 www.k19.com.br
95 HTML
• date: Utilizado para coletar data (dia, mês e ano) sem fuso horário.
• datetime: Utilizado para coletar data (dia, mês e ano) e hora (hora, minuto, segundo e fração
de segundo) com fuso horário em UTC.
• datetime-local: Utilizado para coletar data (dia, mês e ano) e hora (hora, minuto, segundo e
fração de segundo) sem fuso horário.
• month: Utilizado para coletar data composta por mês e ano sem fuso horário.
• time: Utilizado para coletar hora (hora, minuto, segundo e fração de segundo) sem fuso horá-
rio.
• week: Utilizado para coletar data composta por semana e ano sem fuso horário.
A criação desses componentes permite que os navegadores melhorem a usabilidade das páginas
web. A forma de exibição das caixas de datas e horas pode facilitar o processo de preenchimento
dos formulários. Inclusive, os navegadores podem exibir esses componentes de formas diferentes de
acordo com o dispositivo (computador, celular, tablet, entre outros).
1 < input id = " data_id " name = " data " type = " date " >
2 < input id = " data_hora_fuso_id " name = " data - hora - fuso " type = " datetime " >
3 < input id = " data_hora_id " name = " data - hora " type = " datetime - local " >
4 < input id = " mes_id " name = " mes " type = " month " >
5 < input id = " hora_id " name = " hora " type = " time " >
6 < input id = " semana_id " name = " semana " type = " week " >
www.facebook.com/k19treinamentos 95
HTML 96
Caixas de senha
As senhas devem ser coletadas com caixas específicas para esse tipo de informação. Para adicio-
nar uma caixa de senha em um formulário, devemos utilizar o elemento input com o valor password
para o atributo type. Normalmente, os navegadores utilizam símbolos como o asterisco ou o círculo
para omitir o conteúdo das caixas de senha.
1 < input id = " senha_id " name = " senha " type = " password " >
96 www.k19.com.br
97 HTML
Esse elemento também possui o atributo name que funciona como no elemento input.
1 < textarea id = " mensagem_id " name = " mensagem " rows = " 5 " cols = " 5 " >
2
3 </ textarea >
Podemos definir o limite de caracteres que podem ser inseridos no conteúdo do elemento texta-
rea através do atributo maxlength.
1 < textarea id = " mensagem_id " name = " mensagem " maxlength = " 14 " >
2
3 </ textarea >
Exercícios de Fixação
www.facebook.com/k19treinamentos 97
HTML 98
98 www.k19.com.br
99 HTML
12
13 < br >
14
15 < label for = " senha_id " > Senha .. </ label >
16 < input
17 id = " senha_id "
18 type = " password "
19 name = " senha "
11 placeholder = " Sua senha " >
111
112 < br >
113
114 < label for = " mensagem_id " > Mensagem .. </ label >
115 < textarea
116 id = " mensagem_id "
117 name = " mensagem "
118 rows = " 5 "
119 cols = " 5 "
12 maxlength = " 15 " > </ textarea >
121
122 < br >
123
124 < input type = " submit " value = " Enviar " >
125 </ form >
126 </ body >
127 </ html >
Importante
No Windows, altere o código acima substituindo o trecho “parametros.php” pelo
trecho “parametros.asp”.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao7.zip
http..//localhost/html/public_html/formulario-caixas-especificas.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/formulario-caixas-especificas.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para verificar os parâmetros enviados através do for-
mulário. Chame o instrutor caso tenha alguma dúvida.
Checkboxes e Radios
Para adicionar um checkbox em um formulário, devemos utilizar o elemento input com type
igual a checkbox. Ao utilizar esse componente, é importante definir um valor para o atributo value.
No envio do formulário, esse valor é transmitido ao Web Server se o checkbox correspondente estiver
marcado.
1 < input id = " sim_id " name = " newsletter " type = " checkbox " value = " sim " >
www.facebook.com/k19treinamentos 99
HTML 100
1 < input id = " java_id " type = " checkbox " value = " java " name = " linguagens " >
2 < input id = " csharp_id " type = " checkbox " value = " csharp " name = " linguagens " >
3 < input id = " php_id " type = " checkbox " value = " php " name = " linguagens " >
4 < input id = " ruby_id " type = " checkbox " value = " ruby " name = " linguagens " >
5 < input id = " perl_id " type = " checkbox " value = " perl " name = " linguagens " >
Para adicionar um radio em um formulário, devemos utilizar o elemento input com type igual a
radio. Ao utilizar esse componente, é importante definir um valor para o atributo value. No envio
do formulário, esse valor é transmitido ao Web Server se o radio correspondente estiver marcado.
1 < input id = " masculino_id " name = " sexo " type = " radio " value = " masculino " >
1 < input id = " sp_id " type = " radio " value = " sao - paulo " name = " time - preferido " >
2 < input id = " barcelona_id " type = " radio " value = " barcelona " name = " time - preferido " >
3 < input id = " milan_id " type = " radio " value = " milan " name = " time - preferido " >
4 < input id = " mu_id " type = " radio " value = " manchester - united " name = " time - preferido " >
5 < input id = " bdm_id " type = " radio " value = " bayern - de - munique " name = " time - preferido " >
Por padrão, quando um formulário é exibido para os usuários, os checkboxes e os radios não es-
tão marcados. Algumas vezes, desejamos que determinados checkboxes e radios estejam marcados
quando os formulários são apresentados aos usuários. Para resolver esse problema, podemos utilizar
o atributo checked do elemento input. Esse atributo não precisa de valor.
1 < input id = " java_id " type = " checkbox " value = " java " name = " linguagens " checked >
1 < input id = " sp_id " type = " radio " name = " time - preferido " value = " sao - paulo " checked >
Seleção de cores
No HTML5, para coletar uma cor, podemos utilizar o elemento input com type igual a color.
100 www.k19.com.br
101 HTML
1 < input id = " cor_id " name = " cor " type = " color " >
Exercícios de Fixação
72 Crie um arquivo chamado checkboxes.html no projeto html em Site Root com o seguinte con-
teúdo.
www.facebook.com/k19treinamentos 101
HTML 102
Importante
No Windows, altere o código acima substituindo o trecho “parametros.php” pelo
trecho “parametros.asp”.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao72.zip
http..//localhost/html/public_html/checkboxes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/checkboxes.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para verificar os parâmetros enviados através do for-
mulário. Chame o instrutor caso tenha alguma dúvida.
74 Crie um arquivo chamado radios.html no projeto html em Site Root com o seguinte conteúdo.
Importante
No Windows, altere o código acima substituindo o trecho “parametros.php” pelo
trecho “parametros.asp”.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao74.zip
102 www.k19.com.br
103 HTML
http..//localhost/html/public_html/radios.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/radios.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para verificar os parâmetros enviados através do for-
mulário. Chame o instrutor caso tenha alguma dúvida.
76 Crie um arquivo chamado selecao-cores.html no projeto html em Site Root com o seguinte
conteúdo.
Importante
No Windows, altere o código acima substituindo o trecho “parametros.php” pelo
trecho “parametros.asp”.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao76.zip
http..//localhost/html/public_html/selecao-cores.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/selecao-cores.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para verificar os parâmetros enviados através do for-
mulário. Chame o instrutor caso tenha alguma dúvida.
Botões
www.facebook.com/k19treinamentos 103
HTML 104
Botões genéricos
Para adicionar um botão genérico em um formulário, podemos utilizar o elemento input com
type igual a button. As ações desse tipo de componente são definidas com JavaScript. Os textos
desses botões são definidos com o atributo value.
1 < input id = " botao_id " type = " button " value = " bota o " >
1 < button id = " botao_id " type = " button " >
2 Bota o gene rico
3 < img src = " botao . png " alt = " Bota o " >
4 </ button >
Botões de reset
Para adicionar um botão de reset em um formulário, podemos utilizar o elemento input com
type igual a reset. Esse tipo de botão reinicia os dados do formulário. Os textos desses botões são
definidos com o atributo value.
1 < input id = " botao_id " type = " reset " value = " reiniciar " >
1 < button id = " botao_id " type = " reset " >
2 Bota o de reset
3 < img src = " reset . png " alt = " Reiniciar " >
4 </ button >
104 www.k19.com.br
105 HTML
Botões de upload
Para adicionar um botão de upload em um formulário, podemos utilizar o elemento input com
type igual a file. Esse tipo de botão permite selecionar um arquivo para um eventual upload. O
formulário que contém esse botão deve possuir o atributo enctype com o valor multipart/form-
data.
1 < input id = " botao_id " name = " file " type = " file " >
1 < form action = " parametros . php " method = " post " enctype = " multipart / form - data " >
2 < input id = " botao_id " alt = " enviar " type = " image " src = " submit . png " >
3 </ form >
Exercícios de Fixação
78 Crie um arquivo chamado botoes.html no projeto html em Site Root com o seguinte conteúdo.
www.facebook.com/k19treinamentos 105
HTML 106
9 < input id = " file_id " type = " file " name = " file " >
1
11 < input id = " b1 " type = " button " value = " Bota o gene rico " >
12
13 < button id = " b2 " type = " button " >
14 Bota o gene rico
15 < img src = " http .. // www . k19 . com . br / figs / botao - generico . png " alt = " Bota o " >
16 </ button >
17
18 < input id = " b3 " type = " reset " value = " Reiniciar " >
19
2 < button id = " b4 " type = " reset " >
21 Bota o de reset
22 < img src = " http .. // www . k19 . com . br / figs / botao - reset . png " alt = " Reiniciar " >
23 </ button >
24
25 < input id = " b5 "
26 type = " image "
27 alt = " enviar "
28 src = " http .. // www . k19 . com . br / figs / submit . png " >
29 </ form >
3 </ body >
31 </ html >
Importante
No Windows, altere o código acima substituindo o trecho “parametros.php” pelo
trecho “parametros.asp”.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao78.zip
http..//localhost/html/public_html/botoes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/botoes.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para verificar os parâmetros enviados através do for-
mulário. Chame o instrutor caso tenha alguma dúvida.
Drop-down list
Muitos formulários permitem que os usuários selecionem um ou mais itens de uma lista de op-
ções. Essa seleção pode ser realizada através de um drop-down list. Para adicionar esse tipo de com-
ponente, devemos utilizar o elemento select. Normalmente, o select é definido pelos navegadores
como inline-level element.
1 < select id = " estados_id " name = " estado " >
2 ...
3 </ select >
106 www.k19.com.br
107 HTML
As opções devem ser definidas no conteúdo do elemento select e elas são adicionadas com o ele-
mento option. O conteúdo do elemento option é exibido para os usuários. Esse elemento possui um
atributo chamado value. Quando o formulário for enviado, o valor do atributo value é transmitido
ao Web Server se a opção correspondente foi selecionada pelo usuário. Se esse atributo não estiver
definido, o conteúdo do elemento option é transmitido ao Web Server se a opção correspondente foi
selecionada pelo usuário.
1 < select id = " estados_id " name = " estado " >
2 < option value = " SP " > Sa o Paulo </ option >
3 < option value = " RJ " > Rio de Janeiro </ option >
4 < option value = " RS " > Rio Grande do Sul </ option >
5 < option value = " RN " > Rio Grande do Norte </ option >
6 </ select >
Por padrão, apenas um item de um drop-down list pode ser selecionado pelos usuários. Mas,
utilizando o atributo multiple, um ou mais itens podem ser selecionados. Geralmente, mantendo a
tecla CTRL pressionada, os usuários poderão escolher dois ou mais itens.
1 < select id = " estados_id " name = " estado " multiple = " multiple " >
2 < option value = " SP " > Sa o Paulo </ option >
3 < option value = " RJ " > Rio de Janeiro </ option >
4 < option value = " RS " > Rio Grande do Sul </ option >
5 < option value = " PR " > Parana </ option >
6 < option value = " RN " > Rio Grande do Norte </ option >
7 < option value = " BA " > Bahia </ option >
8 </ select >
Nos drop-down lists com muitas opções, é interessante agrupar as opções em categorias. Esse
agrupamento pode ser realizado com o elemento optgroup. Esse elemento possui um atributo cha-
mado label. O valor desse atributo é exibido no drop-down list.
1 < select id = " estados_id " name = " estado " >
2 < optgroup label = " Regia o Sudeste " >
www.facebook.com/k19treinamentos 107
HTML 108
3 < option value = " SP " > Sa o Paulo </ option >
4 < option value = " RJ " > Rio de Janeiro </ option >
5 </ optgroup >
6 < optgroup label = " Regia o Sul " >
7 < option value = " RS " > Rio Grande do Sul </ option >
8 < option value = " PR " > Parana </ option >
9 </ optgroup >
1 < optgroup label = " Regia o Nordeste " >
11 < option value = " RN " > Rio Grande do Norte </ option >
12 < option value = " BA " > Bahia </ option >
13 </ optgroup >
14 </ select >
1 < select id = " estados_id " name = " estado " multiple = " multiple " >
2 < optgroup label = " Regia o Sudeste " >
3 < option value = " SP " selected > Sa o Paulo </ option >
4 < option value = " RJ " > Rio de Janeiro </ option >
5 </ optgroup >
6 < optgroup label = " Regia o Sul " >
7 < option value = " RS " selected > Rio Grande do Sul </ option >
8 < option value = " PR " > Parana </ option >
9 </ optgroup >
1 < optgroup label = " Regia o Nordeste " >
11 < option value = " RN " > Rio Grande do Norte </ option >
12 < option value = " BA " > Bahia </ option >
13 </ optgroup >
14 </ select >
Exercícios de Fixação
80 Crie um arquivo chamado drop-down-list.html no projeto html em Site Root com o seguinte
conteúdo.
108 www.k19.com.br
109 HTML
Importante
No Windows, altere o código acima substituindo o trecho “parametros.php” pelo
trecho “parametros.asp”.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao8.zip
http..//localhost/html/public_html/drop-down-list.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/drop-down-list.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para verificar os parâmetros enviados através do for-
mulário. Chame o instrutor caso tenha alguma dúvida.
Fieldset
www.facebook.com/k19treinamentos 109
HTML 110
Os campos de um formulário muito longo podem ser agrupados logicamente com o elemento
fieldset. No conteúdo desse elemento, podemos utilizar o elemento legend para definir a legenda do
fieldset. Normalmente, o fieldset é definido pelos navegadores como block-level element.
Exercícios de Fixação
82 Crie um arquivo chamado fieldset.html no projeto html em Site Root com o seguinte conteúdo.
110 www.k19.com.br
111 HTML
Importante
No Windows, altere o código acima substituindo o trecho “parametros.php” pelo
trecho “parametros.asp”.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao82.zip
http..//localhost/html/public_html/fieldset.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/fieldset.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para verificar os parâmetros enviados através do for-
mulário. Chame o instrutor caso tenha alguma dúvida.
Autocomplete
Para melhorar a usabilidade, podemos utilizar o recurso do autocomplete nas caixas de entrada.
Para utilizar esse recurso, devemos criar uma lista de sugestões com o elemento datalist. É funda-
mental identificar as listas de sugestões com o atributo id.
As opções devem ser definidas no conteúdo do elemento datalist e elas são adicionadas com o
elemento option. O atributo value de um elemento option define uma sugestão.
Com a lista de sugestões criada, podemos associá-la a uma caixa de entrada através do atributo
list do elemento input.
1 < input id = " comida_id " name = " comida " type = " text " list = " comidas_id " >
2
www.facebook.com/k19treinamentos 111
HTML 112
Exercícios de Fixação
84 Crie um arquivo chamado autocomplete.html no projeto html em Site Root com o seguinte
conteúdo.
Importante
No Windows, altere o código acima substituindo o trecho “parametros.php” pelo
trecho “parametros.asp”.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao84.zip
http..//localhost/html/public_html/autocomplete.html.
112 www.k19.com.br
113 HTML
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/autocomplete.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para verificar os parâmetros enviados através do for-
mulário. Chame o instrutor caso tenha alguma dúvida.
1 < input id = " nome_id " name = " nome " type = " text " disabled >
www.facebook.com/k19treinamentos 113
HTML 114
Campos fixos
Eventualmente, determinados campos de um formulário devem ser fixo, ou seja, os usuários não
podem alterar o conteúdo. Para fixar o conteúdo de um campo, podemos utilizar o atributo readonly
dos elementos input e textarea. Esse atributo não precisa de valor.
1 < input id = " nome_id " name = " nome " type = " text " value = " Marcelo Martins " readonly >
Exercícios de Fixação
86 Crie um arquivo chamado disabled-readonly.html no projeto html em Site Root com o seguinte
conteúdo.
114 www.k19.com.br
115 HTML
14
15 < input type = " submit " value = " Enviar " >
16 </ form >
17 </ body >
18 </ html >
Importante
No Windows, altere o código acima substituindo o trecho “parametros.php” pelo
trecho “parametros.asp”.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao86.zip
http..//localhost/html/public_html/disabled-readonly.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/disabled-readonly.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para verificar os parâmetros enviados através do for-
mulário. Chame o instrutor caso tenha alguma dúvida.
Validação
Alguns recursos para realizar a validação dos campos de um formulário foram adicionados no
HTML5. Essas validações ocorrem antes do envio dos formulários. Por padrão, algumas validações
são realizadas automaticamente de acordo com o tipo do campo. Por exemplo, os navegadores veri-
ficam se o conteúdo de uma caixa de email é um email válido.
1 < input id = " email_id " name = " email " type = " email " >
Os navegadores também verificam se o conteúdo de uma caixa de URL é uma url válida.
1 < input id = " url_id " name = " url " type = " url " >
www.facebook.com/k19treinamentos 115
HTML 116
Outras validações devem ser definidas explicitamente. Por exemplo, se um determinado campo
é obrigatório, devemos utilizar o atributo required. Esse atributo não precisa de valor.
1 < input id = " nome_id " name = " nome " type = " text " required >
Se um determinado campo deve respeitar uma expressão regular, devemo utilizar o atributo pat-
tern.
1 < input
2 id = " placa_id "
3 name = " placa "
4 type = " text "
5 pattern = " [A - Z ]{3} [ -9]{4} "
6 title = " As placas sa o formadas por 3 letras ou 4 nu
meros " >
1 < input
2 id = " idade_id "
3 name = " idade "
4 type = " number "
5 min = " 18 "
6 max = " 6 "
7 title = " A idade min
ma e
18 e a ma
xima e
6 " >
116 www.k19.com.br
117 HTML
Exercícios de Fixação
88 Crie um arquivo chamado validacao.html no projeto html em Site Root com o seguinte con-
teúdo.
Importante
No Windows, altere o código acima substituindo o trecho “parametros.php” pelo
trecho “parametros.asp”.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao88.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 117
HTML 118
http..//localhost/html/public_html/validacao.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/validacao.html.
Utilize o Chrome DevTools ou o Firebug para verificar os parâmetros enviados através do for-
mulário. Chame o instrutor caso tenha alguma dúvida.
Normalmente, um documento HTML pode ser dividido em “pedaços”. Por exemplo, é comum
existir cabeçalhos, rodapés e menus de navegação na maior parte das páginas web. No HTML5,
diversos elementos foram adicionados para definir especificamente os principais “pedaços” que ge-
ralmente um documento HTML possui.
header
O elemento header é utilizado para definir um cabeçalho de um documento HTML ou de uma
seção de um documento HTML. O objetivo desse elemento é definir um conteúdo de introdução
ou de navegação. Normalmente, no header, encontramos os elementos h1, h2, h3, h4, h5 e h6.
No conteúdo do header, também é comum encontrar sumários, formulários de busca, logos, entre
outros.
footer
O elemento footer é utilizado para definir um rodapé para o documento HTML ou para uma
seção do documento HTML. É muito comum encontrarmos em seu conteúdo informações sobre a
seção a qual ele pertence como quem a escreveu, links relacionados ao conteúdo da seção e infor-
mações legais, por exemplo.
118 www.k19.com.br
119 HTML
6 < footer > Postado por .. Jonas Hirata </ footer >
7 </ article >
8
9 < footer >© ,. 213 K19 Treinamentos . </ footer >
1 </ body >
nav
O elemento nav é utilizado para definir um bloco com os principais links de um documento
HTML. É comum, definir os principais links de um documento HTML nos rodapés. Dessa forma, o
elemento nav aparecerá com frequência no conteúdo do elemento footer.
article
O elemento article é utilizado para definir uma composição independente em um documento
HTML. A princípio, um article pode ser distribuído independentemente ou facilmente reutilizado.
É apropriado utilizar esse elemento para definir um post de um fórum, um artigo de uma revista
ou jornal, um post de um blog, um comentário enviado por um usuário, um widget interativo ou
qualquer item independente de conteúdo.
Considere um blog no qual os usuários podem enviar comentários sobre os posts publicados. Os
posts desse blog podem ser definidos com o elemento article. Os comentários podem ser definidos
com elementos article internos aos que definem os posts. Um elemento article dentro de outro
elemento article deve definir algo relacionado ao conteúdo do article que o contém.
www.facebook.com/k19treinamentos 119
HTML 120
aside
O elemento aside é utilizado para definir algum conteúdo que esteja relacionado ao conteúdo
principal, mas não é o foco do documento HTML. Normalmente, esse elemento é exibido em uma
coluna lateral em relação ao conteúdo principal.
section
O elemento section é utilizado para definir uma seção genérica de um documento. Uma seção é
o agrupamento de um conteúdo dentro de um tema. Normalmente, as seções possuem cabeçalho e
rodapé.
120 www.k19.com.br
121 HTML
figure
O elemento figure deve ser utilizado para definir um conteúdo que é auto-suficiente e tipica-
mente referenciado como uma unidade singular do fluxo principal do documento. Opcionalmente
o conteúdo pode possuir uma legenda.
Por exemplo, esse elemento pode ser utilizado para definir ilustrações, diagramas, fotos, vídeos,
códigos fonte em um documento HTML. Normalmente, esse itens são referenciados no conteúdo
principal mas podem ser removidos sem afetar o fluxo do documento.
figcaption
O elemento figcaption deve ser filho de um elemento figure. Ele é utilizado para definir a legenda
do conteúdo do elemento pai. Além disso, o elemento figcaption deve ser o primeiro ou último filho
de um elemento figure.
www.facebook.com/k19treinamentos 121
123 HTML
Normalmente, os elementos header, footer, nav, header, article, aside, section, figure e figcap-
tion são definidos pelos navegadores como block-level elements.
Divisão de conteúdo
Muitas vezes, desejamos separar o conteúdo de um documento HTML. Geralmente, essas divi-
sões ocorrem quando há uma mudança de tópico no conteúdo. Essas divisões podem ser realizadas
com o elemento hr. Normalmente, o hr é definido pelos navegadores como block-level element.
Exercícios de Fixação
90 Crie um arquivo chamado hr.html no projeto html em Site Root com o seguinte conteúdo.
www.facebook.com/k19treinamentos 123
HTML 124
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-fixacao9.zip
http..//localhost/html/public_html/hr.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/hr.html.
Agrupando elementos
Podemos agrupar elementos através dos elementos div ou span. Normalmente, os navegadores
definem o elemento div como um block-level element e o span como um inline-level element. O
principal objetivo em agrupar elementos com div ou span é aplicar formatações específicas para
cada grupo. Por isso, a utilidade desses elementos ficará mais clara quando falarmos sobre CSS.
Um erro comum, ao definir um documento HTML, é não definir um texto alternativos para as
imagens.
124 www.k19.com.br
125 HTML
Um erro comum, ao definir um documento HTML, é criar listas com o elemento br.
Exercícios Complementares
1 Crie um arquivo chamado pagina-simples.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
2 Crie um arquivo chamado geografia.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem abaixo
como base.
www.facebook.com/k19treinamentos 125
HTML 126
126 www.k19.com.br
127 HTML
6 Crie um arquivo chamado codigo-java.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
abaixo como base.
www.facebook.com/k19treinamentos 127
HTML 128
7 Crie um arquivo chamado elementos-i-b.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
abaixo como base.
8 Crie um arquivo chamado sao-paulo.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
abaixo como base.
9 Crie um arquivo chamado spfc.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem abaixo
como base.
128 www.k19.com.br
129 HTML
10 Crie um arquivo chamado mais-citacoes.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
abaixo como base.
11 Crie um arquivo chamado abbr.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem abaixo
como base.
12 Crie um arquivo chamado mais-definicoes.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
abaixo como base.
www.facebook.com/k19treinamentos 129
HTML 130
13 Crie um arquivo chamado mais-alteracoes.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
abaixo como base.
14 Crie um arquivo chamado mais-datas.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
abaixo como base.
15 Crie um arquivo chamado texto-marcado.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
abaixo como base.
130 www.k19.com.br
131 HTML
16 Crie um arquivo chamado pontos-turisticos.html no projeto html em Site Root. Utilize a ima-
gem abaixo como base.
17 Crie um arquivo chamado manual-k19.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
abaixo como base.
www.facebook.com/k19treinamentos 131
HTML 132
18 Crie um arquivo chamado mais-links.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
abaixo como base.
19 Crie um arquivo chamado mais-imagens.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
abaixo como base.
20 Crie um arquivo chamado mais-tabelas.html no projeto html em Site Root. Utilize a imagem
abaixo como base.
132 www.k19.com.br
133 HTML
21 Crie um arquivo chamado mais-formularios.html no projeto html em Site Root. Utilize a ima-
gem abaixo como base.
Resumo do Capítulo
www.facebook.com/k19treinamentos 133
HTML 134
1 A linguagem HTML é utilizada na criação das páginas web e é especificada pelo W3C.
6 Informações sobre um documento HTML devem ser definidas no corpo do elemento head.
8 A semântica dos elementos HTML deve ser respeitada para a correta interpretação do conteúdo
por buscadores e softwares de leitura (acessibilidade), por exemplo.
9 Os elementos h1, h2, h3, h4, h5 e h6 são utilizados para definir títulos em um documento
HTML.
11 Determinados caracteres devem ser inseridos em um documento HTML através do seu respec-
tivo código.
12 Os elementos pre, code, i, b, sub, sup, strong, em, blockquote, q, cite, abbr, dfn, ins, del, s,
time e mark são utilizados para definir os textos de um documento HTML.
13 As listas sem ordem são definidas com o elemento ul. As listas com ordem são definidas com o
elemento ol. As listas de descrições são definidas com o elemento dl.
14 Os itens das listas com ordem e sem ordem são definidos com o elemento li.
15 Os termos de uma lista de descrições são definidos com o elemento dt. As descrições desses
termos são definidas com o elemento dd.
134 www.k19.com.br
135 HTML
16 Podemos adicionar um documento HTML dentro de outro documento HTML com o elemento
iframe.
19 As tabelas são criadas com os elementos table, tr, th, td, thead, tbody, caption, colgroup e col.
22 As partes de um documento HTML podem ser definidas com os elementos header, footer,
article, aside, section, figure, figcaption, div e span.
Prova
a) Microsoft.
b) Anatel.
c) ABNT.
d) W3C.
e) NASA.
a) O tipo do navegador.
c) O tipo do documento.
www.facebook.com/k19treinamentos 135
HTML 136
d) O tipo do dispositivo.
c) // comentário
d) /* comentário */
e) # comentário
a) Respeitar a semântica dos elementos HTML facilita o trabalho das ferramentas de busca.
b) Respeitar a semântica dos elementos HTML facilita o trabalho das ferramentas de leitura de
tela para deficientes visuais.
c) Respeitar a semântica dos elementos HTML diminui o tamanho das páginas web.
b) Os títulos são definidos com os elementos h1, h2, h3, h4, h5 e h6.
136 www.k19.com.br
137 HTML
d) Os títulos são definidos com os elementos header1, header2, header3, header4, header5 e
header6.
c) As listas com ordem e sem ordem são definidas através dos elementos ul e ol respectivamente.
d) Os ítens de uma lista com ordem são definidos através do elemento item.
10 Para exibir um texto quando o mouse passa sobre uma imagem, devemos utilizar qual atributo
do elemento img?
a) alt.
www.facebook.com/k19treinamentos 137
HTML 138
b) title.
c) tooltip.
d) text.
e) description.
a) table, td e column.
d) th, tr e td.
e) tabular, tr e td.
138 www.k19.com.br
139 HTML
a) As sugestões para o autocomplete de um campo são definidas pelos elementos datalist e op-
tion.
12 15
Minha Pontuação Pontuação Mínima: Pontuação Máxima:
www.facebook.com/k19treinamentos 139
HTML 140
140 www.k19.com.br
3
CAPÍTULO
CSS
Quando não definimos uma formatação específica para os elementos HTML de uma página web,
eles são exibidos com o estilo determinado pelo navegador utilizado. Há dois problemas principais
em deixar os navegadores decidirem qual formatação deve ser adotada. O primeiro é que cada na-
vegador pode adotar uma formatação diferente. Consequentemente, uma mesma página web não
será exibida exatamente da mesma forma em todos os navegadores. O segundo problema é que as
formatações adotadas pelos principais navegadores não são “bonitas”.
Podemos padronizar a forma que as páginas web são exibidas nos diferentes navegadores e obter
um visual agradável definindo a nossa própria formatação. O estilo das páginas deve ser definido
com a linguagem CSS (Cascading Style Sheets).
Mais Sobre
Assim como a linguagem HTML, a linguagem CSS é definida pelo W3C. Você pode con-
sultar a especificação do CSS no endereço http..//www.w3.org/Style/CSS/specs.
O W3C faz diversas recomendações sobre como implementar as funcionalidades do CSS. Con-
tudo, nem sempre, os navegadores respeitam essas recomendações e eventualmente cada nave-
gador adota uma abordagem própria para uma determinada funcionalidade. Essas diferenças
podem gerar problemas nas páginas web.
Mais Sobre
Nas primeiras versões da linguagem HTML, a formatação era realizada através de atri-
butos específicos dos elementos. Por exemplo, a cor do fundo de uma página poderia
ser definida da seguinte forma:
Hoje em dia, essa abordagem é totalmente não recomendada. Qualquer alteração visual dos
elementos HTML deve ser definida através da linguagem CSS.
Box Model
Todo elemento HTML, no corpo de uma página web, está contido em um box. Considere o do-
cumento HTML abaixo.
www.facebook.com/k19treinamentos 141
CSS 142
Agora, observe em destaque na imagem a seguir, os boxes correspondentes aos elementos HTML
do documento anterior.
Na imagem, os boxes dos block-level elements foram exibidos com linha contínua enquanto os
boxes dos inline-level elements foram exibidos com linha tracejada. Os boxes dos block-level ele-
ments ocupam todo o espaço horizontal e provocam quebras de linha. Por outro lado, os boxes dos
inline-level elements ocupam horizontalmente somente o espaço necessário para o seu conteúdo e
não provocam quebras de linha.
O box de um elemento HTML é composto por conteúdo (content), margem interna (padding),
142 www.k19.com.br
143 CSS
Borda (border)
Margem interna (padding)
conteúdo
Regras
www.facebook.com/k19treinamentos 143
CSS 144
Podemos aplicar regras de formatação para cada elemento HTML. Observe a estrutura de uma
regra CSS.
Seletor Corpo
p {
}
Figura 3.3: Estrutura de uma regra CSS
O seletor determina para quais elementos a regra de formatação deve ser aplicada. No corpo de
uma regra CSS, podemos definir diversas propriedades. Cada propriedade define uma característica
visual. Por exemplo, a propriedade font-size é utilizada para definir o tamanho da fonte utilizada
nos textos.
Inline style
Podemos aplicar propriedades CSS através do atributo style presente em diversos elementos
HTML. Essa abordagem não é recomendada pois o acoplamento entre os elementos HTML e as pro-
priedades CSS é muito alto dificultando a manutenção das páginas web.
144 www.k19.com.br
145 CSS
1 p {
2 color .
. red .
,
3 }
Depois de definir as regras CSS em um arquivo separado, ele deve ser associado ao documento
HTML através do elemento link.
Comentários
Chrome DevTools
Como vimos no capítulo anterior, podemos utilizar ferramentas como o Chrome DevTools para
analisar e modificar os documentos HTML. Essas ferramentas, também podem ser utilizadas para
editar as propriedades CSS dos elementos de uma página web. Considere o código HTML e o CSS
abaixo.
1 p {
2 . 4 px solid red ,
border . .
www.facebook.com/k19treinamentos 145
CSS 146
3 . 2 px ,.
font - size .
4 }
5
6 . class1 {
7 color .. blue ,.
8 border .. 1 px solid green ,.
9 }
Observe a figura abaixo. Através do painel Styles podemos visualizar as regras CSS que foram
aplicadas a um determinado elemento HTML. Esse painel também mostra a origem dessas regras e
as dimensões do box do elemento.
146 www.k19.com.br
147 CSS
Observe na imagem abaixo que o elemento HTML selecionado no painel Styles é afetado por
duas regras CSS oriundas do arquivo chrome-devtools.css. Repare que a propriedade border é defi-
nida nessas duas regras. O Chrome DevTools indica através de um traço horizontal qual ocorrência
dessa propriedade está sendo desconsiderada. Mais adiante, discutiremos como determinar a prio-
ridade das regras CSS em situações como essa.
www.facebook.com/k19treinamentos 147
CSS 148
No painel Computed podemos conferir todas as propriedades CSS que foram aplicadas em um
elemento.
148 www.k19.com.br
149 CSS
Se desejarmos visualizar as propriedades que foram herdadas dos elementos ancestrais, pode-
mos marcar a opção Show inherited.
www.facebook.com/k19treinamentos 149
CSS 150
Exercícios de Fixação
Importante
No Windows, utilizando o IIS (Internet Information Services) como Web Server, você
deve salvar o projeto css em C:\inetpub\wwwroot. Lembre-se que é necessário ins-
talar o IIS conforme vimos anteriormente.
150 www.k19.com.br
151 CSS
Importante
No Ubuntu, utilizando o Apache HTTP Server como Web Server, você deve salvar o pro-
jeto css em /home/<USUARIO>/public_html. Lembre-se que é necessário instalar
e configurar o Apache HTTP Server como vimos anteriormente.
www.facebook.com/k19treinamentos 151
CSS 152
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao1.zip
152 www.k19.com.br
153 CSS
2 No projeto css, crie um arquivo chamado css.html. Todos os parágrafos desse documento devem
ser exibidos em negrito, com cor azul e com fonte 20px. Defina uma regra CSS para formatar os
parágrafos.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao2.zip
http..//localhost/css/public_html/css.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/css.html.
4 Para organizar melhor o conteúdo e a formatação da página criada anteriormente, crie um ar-
quivo CSS chamado style.css no projeto css.
1 p {
2 . bold ,.
font - weight .
3 font - size .
. 2 px ,.
4 color .. # FF ,.
5 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao4.zip
5 Modifique o arquivo css.html para aplicar as regras de formatação criadas no exercício anterior.
www.facebook.com/k19treinamentos 153
CSS 154
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao5.zip
Cores
Nome
A especificação da linguagem CSS nomeou 147 cores. Você pode verificar a lista desses nomes
no endereço http. .//www.w3.org/TR/css3-color/#svg-color. As cores básicas do CSS são: aqua,
black, blue, fuchsia, gray, green, lime, maroon, navy, olive, purple, red, silver, teal, white e yellow.
Hexadecimal
A quantidade de cores suportada pela linguagem CSS é 16.777.216. Como vimos apenas 147 co-
res foram nomeadas. Para escolher uma cor que não possui um nome, podemos utilizar o código
hexadecimal da cor desejada. Todas as cores possuem um código hexadecimal. Veja o código hexa-
decimal das cores básicas.
código hexadecimal nome da cor cor código hexadecimal nome da cor cor
#00FFFF aqua ♠ #000080 navy ♠
#000000 black ♠ #808000 olive ♠
#0000FF blue ♠ #800080 purple ♠
#FF00FF fuchsia ♠ #FF0000 red ♠
#808080 gray ♠ #C0C0C0 silver ♠
#008000 green ♠ #008080 teal ♠
#00FF00 lime ♠ #FFFFFF white ♠
#800000 marron ♠ #FFFF00 yellow ♠
O código hexadecimal de uma cor começa com o caractere #. Os dois primeiros dígitos definem
a quantidade de vermelho, os dois dígitos do meio definem a quantidade de verde e os dois últimos
dígitos definem a quantidade de azul.
Função rgb()
A função rgb() devolve uma cor a partir de uma quantidade de vermelho, de verde e de azul.
Essas quantidades podem ser definidas em porcentagem ou em valores inteiros de 0 a 255. Veja
como podemos obter as cores básicas a partir da função rgb().
154 www.k19.com.br
155 CSS
Função rgba()
A função rgba() é muito semelhante à função rgb(). A diferença é que a função rgba() possui um
quarto parâmetro que define a opacidade da cor. O valor desse parâmetro deve ser maior ou igual a
0 e menor ou igual a 1. Por exemplo, para definir a cor blue com 50% de opacidade, podemos utilizar
a função rgba() com os seguintes parâmetros.
Função hsl()
Podemos usar a escala HSL (Hue, Saturation and Lightness ou Matiz, Saturação e Brilho) para
selecionar uma cor através da função hsl(). Essa função recebe 3 parâmetros. O primeiro deve ser
um valor inteiro de 0 até 360. O segundo e o terceiro são porcetagens.
Função hsla()
Assim como a função hsl(), a função hsla() também permite a seleção das cores através da escala
HSL. A diferença é que a última permite que a opacidade da cor seja definida.
Unidades de medida
Para definir um tamanho ou uma distância, devemos utilizar as unidades da linguagem CSS.
Podemos classificar essas unidades em absolutas e relativas.
Unidades absolutas
Unidade Descrição
cm centímetro
mm milímetro
in polegada
pt ponto (1 pt é igual a 1/72 in)
pc pica (1 pc é igual a 12 pt)
px pixel
www.facebook.com/k19treinamentos 155
CSS 156
Unidades relativas
Unidade Descrição
em 1 em é igual ao tamanho da fonte do elemento onde essa unidade for utili-
zada.
ex Geralmente, 1 ex é igual a altura da letra “x” da fonte atual.
ch Geralmente, 1 ch é igual a largura do dígito “0” da fonte atual.
rem 1 rem é igual ao tamanho da fonte do elemento raiz do documento HTML.
vw 1 vw é igual a 1% da largura da área de visualização do navegador (viewport).
vh 1 vh é igual a 1% da altura da área de visualização do navegador (viewport).
vmin 1 vmim é igual ao valor mínimo entre vw e vh.
vmax 1 vmim é igual ao valor máximo entre vw e vh.
Backgrounds
background-color
A propriedade background-color é utilizada para definir a cor do background dos elementos
HTML.
Valor Descrição
color Uma cor CSS.
transparent Faz o background ser transparente (padrão).
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
background-image
A propriedade background-image é utilizada para definir a imagem que deve ser utilizada como
background de um elemento HTML.
Valor Descrição
url(’url’) URL da imagem de background.
none Sem imagem de background (padrão).
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
156 www.k19.com.br
157 CSS
Mais Sobre
Podemos definir múltiplas imagens de background. As URLs dessas imagens devem
ser separadas por vírgula. As imagens são sobrepostas sendo que a primeira ficará no
primeiro plano, a segunda no segundo plano e assim por diante até a última que ficará no último
plano.
. url ( " imagem1 . png " ) , url ( " imagem2 . png " ) , url ( " imagem3 . png " ) .,
1 background - image .
background-repeat
Por padrão, se uma imagem utilizada como background for menor do que o box do elemento
HTML correspondente, ela será replicada na horizontal e na vertical. A propriedade background-
repeat permite controlar como essa replicação deve ser realizada. Essa propriedade aceita os se-
guintes valores:
Valor Descrição
repeat A imagem de background é replicada na horizontal e na vertical (padrão).
repeat-x A imagem de background é replicada apenas na horizontal.
repeat-y A imagem de background é replicada apenas na vertical.
no-repeat A imagem não é replicada.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
www.facebook.com/k19treinamentos 157
CSS 158
background-attachment
A propriedade background-attachment permite definir qual é comportamento dos backgrounds
em relação a rolagem do conteúdo.
Valor Descrição
scroll O background acompanha a rolagem do conteúdo (padrão).
fixed O background não acompanha a rolagem do conteúdo.
background-attachment: fixed
background-attachment: scroll
background-position
Para derterminar a posição das imagens utilizadas como background dos elementos HTML, de-
vemos utilizar a propriedade background-position.
Valor Descrição
left top Canto superior esquerdo (padrão).
center top Centralizado horizontalmente no topo.
right top Canto superior direito.
left center Do lado esquerdo centralizado verticalmente.
center center Centralizado horizontalmente e verticalmente.
158 www.k19.com.br
159 CSS
Valor Descrição
right center Do lado direito centralizado verticalmente.
left bottom Canto inferior esquerdo.
center bottom Centralizado horizontalmente na base.
right bottom Canto inferior direito.
left O mesmo que "left center".
center O mesmo que "center center".
right O mesmo que "right center".
top O mesmo que "center top".
bottom O mesmo que "center bottom".
x% y% O valor x corresponde à posição horizontal e o y à posição vertical. Eles são
relativos ao canto superior esquerdo.
x% O mesmo que "x% 50%".
medida1 medida2 A medida1 corresponde à posição horizontal e a medida2 à posição vertical.
Elas são relativas ao canto superior esquerdo.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
www.facebook.com/k19treinamentos 159
CSS 160
background-clip
A propriedade background-clip determina qual área do box de um elemento HTML deve ser
afetada pela propriedade background-color.
Valor Descrição
border-box Área delimitada pelas bordas (padrão).
padding-box Área delimitada pelas margens internas.
content-box Área delimitada pelo conteúdo.
background-origin
A propriedade background-origin determina onde ficará o ponto de origem para o posiciona-
mento das imagens utilizadas como background.
160 www.k19.com.br
161 CSS
Valor Descrição
border-box Canto superior esquerdo da área delimitada pelas bordas.
padding-box Canto superior esquerdo da área delimitada pelas margens internas (padrão).
content-box Canto superior esquerdo da área delimitada pelo conteúdo.
background-size
Quando uma imagem é utilizada como background de um elemento HTML, podemos definir o
tamanho dessa imagem com a propriedade background-size.
Valor Descrição
auto auto Tamanho original da imagem (padrão).
auto O mesmo que "auto auto".
medida auto A medida corresponde à largura. A altura é calculada de forma proporcional
à largura.
auto medida A medida corresponde à altura. A largura é calculada de forma proporcional
à altura.
www.facebook.com/k19treinamentos 161
CSS 162
Valor Descrição
medida1 medida2 A medida1 corresponde à largura e a medida2 à altura.
x% y% O valor x corresponde à largura e o y à altura. Esses valores são porcetagens
relativas à dimensão do elemento HTML.
x% auto O valor x corresponde à largura. Esse valor é uma porcentagem relativa à
largura do elemento HTML. A altura é calculada automaticamente de forma
proporcional a largura.
auto y% O valor y corresponde à altura. Esse valor é uma porcentagem relativa à al-
tura do elemento HTML. A largura é calculada automaticamente de forma
proporcional a altura.
cover A imagem de background é redimensionada proporcionalmente de tal forma
a cobrir toda a área do elemento HTML.
contain A imagem de background é redimensionada proporcionalmente de tal forma
a ter o maior tamanho possível sem extrapolar a área do elemento HTML.
162 www.k19.com.br
163 CSS
background
1 background .
. color position size repeat origin clip attachment image .
,
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao6.zip
1 div {
2 . 2 px ,.
width .
3 height .. 1 px ,.
4 margin .. 1 px ,.
5 border .. 5 px black dashed ,
.
6 }
7
8 # div1 {
9 background - color .
. yellow ,.
1 }
11
12 # div2 {
13 background - color .. # c1a4cd ,.
14 background - clip .
. padding - box .
,
15 }
16
17 # div3 {
18 . url ( " http .. // k19 . com . br / figs / seguro - treinamento . png " ) .,
background - image .
19 background - repeat .. no - repeat . ,
2 }
21
22 # div4 {
23 background - image .
. url ( " http .. // k19 . com . br / figs / seguro - treinamento . png " ) .,
24 background - repeat .. no - repeat , .
25 background - origin .. border - box . ,
26 }
www.facebook.com/k19treinamentos 163
CSS 164
27
28 # div5 {
29 background - image .. url ( " http .. // k19 . com . br / figs / seguro - treinamento . png " ) .,
3 background - repeat . . no - repeat , .
31 background - size .
. contain . ,
32 }
33
34 body {
35 . url ( " http .. // k19 . com . br / figs / main - header - logo . png " ) .,
background - image .
36 background - repeat .. no - repeat . ,
37 background - attachment . . fixed . ,
38 background - position .. top center , .
39 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao7.zip
http..//localhost/css/public_html/backgrounds.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/backgrounds.html.
Textos
Podemos controlar a formatação dos textos contidos nos documentos HTML com as seguintes
propriedades CSS.
color
Podemos definir a cor do texto contido em um elemento HTML através da propriedade color.
1 p {
2 color .
. blue ,.
3 }
Valor Descrição
color Uma cor CSS.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
text-align
O alinhamento do texto contido em um elemento HTML pode ser determinado com a proprie-
dade text-align.
Valor Descrição
left Alinhado à esquerda (padrão).
right Alinhado à direita.
center Centralizado.
justify Justificado.
164 www.k19.com.br
165 CSS
Valor Descrição
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem ipsum dolor Lorem ipsum dolor Lorem ipsum dolor Lorem ipsum dolor
sit amet, consectetur sit amet, consectetur sit amet, consectetur sit amet, consectetur
adipiscing elit. Cras adipiscing elit. Cras adipiscing elit. Cras adipiscing elit. Cras
vehicula bibendum vehicula bibendum vehicula bibendum vehicula bibendum
arcu sit amet lacinia. arcu sit amet lacinia. arcu sit amet lacinia. arcu sit amet lacinia.
Sed dui nulla. Sed dui nulla. Sed dui nulla. Sed dui nulla.
text-decoration
Podemos definir a decoração dos textos contidos em um elemento HTML com a propriedade
text-decoration.
Valor Descrição
none Texto sem decoração (padrão).
underline Texto com traço inferior.
overline Texto com traço superior.
line-through Texto riscado.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. text-decoration: none
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. text-decoration: underline
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. text-decoration: overline
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. text-decoration: line-through
text-transform
A capitalização dos textos pode ser determinada através da propriedade text-transform.
Valor Descrição
none Texto normal (padrão).
capitalize A primeira letra de cada palavra será transformada em maiúscula.
uppercase Todas as letras do texto serão transformadas em maiúsculas.
lowercase Todas as letras do texto serão transformadas em minúsculas.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem ipsum dolor sit amet. Consectetur adipiscing elit. text-transform: none
lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. text-transform: lowercase
www.facebook.com/k19treinamentos 165
CSS 166
text-indent
Normalmente, indentamos a primeira linha de um bloco de texto. Podemos definir o compri-
mento dessa indentação através da propriedade text-indent.
Valor Descrição
medida A medida corresponde ao tamanho da indentação.
x% O valor x é o tamanho da indentação em porcentagem relativa à largura do ele-
mento HTML pai.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur
elit. Cras vehicula bibendum arcu. adipiscing elit. Cras vehicula bibendum arcu.
Sed dui nulla, cursus et lacinia eu, vulputate ac Sed dui nulla, cursus et lacinia eu, vulputate ac
dolor. dolor.
Quisque faucibus congue congue. Quisque faucibus congue congue.
letter-spacing
O espaçamento entre as letras pode ser determinado através da propriedade letter-spacing.
Valor Descrição
normal Espaçamento padrão definido para a fonte utilizada (padrão).
medida A medida corresponde ao espaçamento extra desejado. Esse valor pode ser nega-
tivo.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem ipsum dolor sit amet. Consectetur adipiscing elit... letter-spacing: normal
L o r e m i p s u m d o l o r s i t a m e t . . . letter-spacing: 10px
word-spacing
O espaçamento entre as palavras pode ser determinado com a propriedade word-spacing.
Valor Descrição
normal Espaçamento padrão definido para a fonte utilizada (padrão).
medida A medida corresponde ao espaçamento extra desejado. Esse valor pode ser nega-
tivo.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem
ipsum
dolor
sit
amet.
Consectetur
adipiscing
elit.
Pellentesque
leo
anon
tortor
tincid... word-spacing: -4px
166 www.k19.com.br
167 CSS
word-wrap
Podemos controlar, através da propriedade word-wrap, como as palavras são divididas quando
ocorre uma quebra de linha automática.
Valor Descrição
normal As palavras são divididas apenas nos “pontos de quebras” definidos com o ele-
mento wbr (padrão).
break-word As palavras podem ser divididas em qualquer ponto.
Otorrinolaringologista. Otorrinolaringo
logista.
line-height
A altura das linhas de um texto pode ser determinada com a propriedade line-height.
Valor Descrição
normal Altura padrão de linha (padrão).
x A altura das linhas é o produto do valor x pelo tamanho da fonte atual.
medida A medida corresponde à altura das linhas.
x% O valor x é a altura das linhas em porcentagem relativa ao tamanho da fonte atual.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing
elit. Cras vehicula bibendum arcu.
Sed dui nulla, cursus et lacinia eu, vulputate ac elit. Cras vehicula bibendum arcu.
dolor.
Quisque faucibus congue congue. Sed dui nulla, cursus et lacinia eu, vulputate ac
white-space
É possível controlar a forma de tratamento dos espaços em branco e das quebras de linha através
da propriedade white-space. Os valores possíveis para essa propriedade são:
Valor Descrição
normal Sequências de espaços em branco contidas no código HTML são tratadas como um
único espaço. As quebras de linha contidas no código HTML não geram quebras de
linha na página renderizada. Quebras de linha automáticas são inseridas quando
necessário (padrão).
www.facebook.com/k19treinamentos 167
CSS 168
Valor Descrição
nowrap Sequências de espaços em branco contidas no código HTML são tratadas como um
único espaço. As quebras de linha contidas no código HTML não geram quebras
de linha na página renderizada. Nenhuma quebra de linha é inserida automatica-
mente.
pre Sequências de espaços em branco são completamente consideradas. As quebras
de linha contidas no código HTML geram quebras de linha na página renderizada.
Nenhuma quebra de linha é inserida automaticamente.
pre-line Sequências de espaços em branco contidas no código HTML são tratados como
um único espaço. As quebras de linha contidas no código HTML geram quebras de
linha na página renderizada. Quebras de linha automáticas são inseridas quando
necessário.
pre-wrap Sequências de espaços em branco são completamente consideradas. As quebras
de linha contidas no código HTML geram quebras de linha na página renderizada.
Quebras de linha automáticas são inseridas quando necessário.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
HTML
<div>Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Cras vehicula
bibendum arcu.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit.
adipiscing elit. Cras vehicula bibendum
arcu. Sed dui nulla, cursus et lacinia eu,
vulputate ac dolor. Quisque faucibus
congue congue.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Cras vehicula bibendum arcu.
white-space: pre
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur Lorem ipsum dolor sit amet,
adipiscing elit. Cras vehicula bibendum consectetur adipiscing elit. Cras vehicula
arcu. bibendum arcu.
Sed dui nulla, cursus et lacinia eu, Sed dui nulla, cursus et lacinia
vulputate ac dolor. eu, vulputate ac dolor.
Quisque faucibus congue congue. Quisque faucibus congue congue.
168 www.k19.com.br
169 CSS
text-shadow
Para adicionar uma sombra no texto de um elemento HTML, devemos utilizar a propriedade
text-shadow. Para usar essa propriedade, devemos definir as seguintes informações sobre a sobra
desejada: a posição horizontal, a posição vertical, o raio do blur e a cor.
Deslocamento Esmaecimento
horizontal (opcional)
Deslocamento Cor
horizontal (opcional)
Várias sombras podem ser aplicadas ao texto de um elemento HTML. As informações que defi-
nem essas sombras devem ser separadas por vírgula.
Outras propriedades
A linguagem CSS define mais algumas propriedades de formatação de texto.
• unicode-bdi
• hanging-punctuation
• punctuation-trim
• text-align-last
• text-justify
• text-outline
• text-overflow
• text-wrap
• direction
www.facebook.com/k19treinamentos 169
CSS 170
• word-break
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao9.zip
1 p {
2 border .
. 2 px black solid .
,
3 }
4
5 # p1 {
6 width .. 4 px ,.
7 color .. blue ,.
8 . justify ,.
text - align .
9 text - decoration . . line - through ,.
1 text - transform . . uppercase .,
11 text - indent .. 2 px ,.
12 letter - spacing . . 2 px .,
13 line - height .. 25 px ,.
14 word - spacing . . 11 px ,.
15 }
16
17 # p2 {
18 width .. 1 px ,.
19 . break - word ,
word - wrap . .
170 www.k19.com.br
171 CSS
2 }
21
22 # p3 {
23 . 4 px ,.
width .
24 white - space .
. pre - line .
,
25 }
26
27 # p4 {
28 width .. 1 px ,.
29 text - transform . . uppercase .
,
3 letter - spacing . . 5 px .,
31 . 2 px 2 px # ff ,.
text - shadow .
32 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao1.zip
http..//localhost/css/public_html/textos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/textos.html.
Fontes
Podemos controlar as fontes utilizadas nos textos de uma página web com as seguintes proprie-
dades.
font-family
Uma lista com as fontes desejadas ordenadas por prioridade pode ser determinada através da
propriedade font-family.
1 font - family .
. " Arial Black " , " Georgia " , " Courier New " .
,
Eventualmente, uma determinada fonte pode não estar disponível. Os navegadores devem uti-
lizar a primeira fonte disponível da lista definida com a propriedade font-family. Por isso, essa lista
deve ser ordenada da fonte com maior prioridade para a fonte com menor prioridade.
Algumas fontes são consideradas seguras (Web Safe Fonts). Essa qualidade é atribuída às fontes
que são suportadas em praticamente todos os sistemas operacionais e navegadores. Uma lista com
.//cssfontstack.com/.
essas fontes pode ser consultada no endereço http.
• serif: Fontes serifadas. Os acabamentos nas extremidades das hastes das letras são denomina-
dos serifas.
• sans-serif: Fontes não serifadas.
• cursive: Fontes com estilo semelhante à escrita manual.
www.facebook.com/k19treinamentos 171
CSS 172
Se qualquer fonte de um determinado grupo genérico pode ser utilizada, devemos adicionar o
nome desse grupo na lista definida com a propriedade font-family. Nesse caso, os próprios navega-
dores escolhem uma fonte do grupo genérico escolhido.
. " Arial Black " , " Georgia " , " Courier New " , " sans - serif " ,
1 font - family . .
No exemplo acima, se as fontes “Arial Black”, “Georgia” e “Courier New” não estiverem disponí-
veis, os navegadores utilizarão alguma fonte do grupo sans-serif.
font-size
O tamanho da fonte é determinado através da propriedade font-size.
Valor Descrição
xx-small Tamanho de fonte extra extra pequeno.
x-small Tamanho de fonte extra pequeno.
small Tamanho de fonte pequeno.
medium Tamanho de fonte médio (padrão).
large Tamanho de fonte grande.
x-large Tamanho de fonte extra grande.
xx-large Tamanho de fonte extra extra grande.
smaller Um tamanho de fonte menor do que o do elemento HTML pai.
larger Um tamanho de fonte maior do que o do elemento HTML pai.
medida A medida corresponde ao tamanho da fonte.
x% O valor x é o tamanho da fonte. Esse valor é uma porcentagem do tamanho da
fonte do elemento HTML pai.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
172 www.k19.com.br
173 CSS
Valor Descrição
normal Fonte normal (padrão).
italic Fonte itálica.
oblique Fonte oblíqua.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. font-style: normal
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. font-style: italic
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. font-style: oblique
font-variant
Para determinar que o texto de um elemento HTML deve ser exibido em small caps, devemos
utilizar a propriedade font-vaiant. Todas as letras de um texto em small caps são transformadas em
maiúsculas e o tamanho da fonte da primeira letra de cada palavra é maior do que o tamanho da
fonte das demais letras.
Valor Descrição
normal Fonte normal (padrão).
small-caps Fonte em small caps.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. font-variant: normal
LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET, CONSECTETUR ADIPISCING E... font-variant: small-caps
www.facebook.com/k19treinamentos 173
CSS 174
font-weight
A grossura dos caracteres pode ser definida com a propriedade font-weight.
Valor Descrição
normal Grossura normal (padrão).
bold Negrito.
100 Grossura 100.
200 Grossura 200.
300 Grossura 300.
400 Grossura 400. Equivale ao valor “normal”
500 Grossura 500.
600 Grossura 600.
700 Grossura 700. Equivale ao valor “bold”
800 Grossura 800.
900 Grossura 900.
bolder Uma grossura maior do que a do elemento HTML pai.
lighter Uma grossura menor do que a do elemento HTML pai.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Importante
Normalmente, as fontes não definem uma grossura diferente para cada um dos possí-
veis valores da propriedade font-weight. Por isso, geralmente, dois ou mais valores são
mapeados para a mesma grossura de fonte.
font-weight
Roboto
http://google.com/fonts/specimen/Roboto
K19 Treinamentos font-weight: 100
font
A propriedade font é um atalho para as outras propriedades de fonte.
174 www.k19.com.br
175 CSS
. font - style font - variant font - weight font - size / line - height font - family ,
1 font . .
@font-face
A regra @font-face permite utilizar uma fonte mesmo que ela não esteja disponível no sistema
operacional do usuário. A fonte pode estar em um arquivo local (máquina do usuário) ou remoto
(servidor). Para cada fonte que deve ser adicionada, devemos definir uma regra font-face. Os na-
vegadores carregam as fontes sob demanda, ou seja, somente se elas forem necessárias. Veja um
exemplo de utilização dessa regra.
1 @font - face {
2 font - family .. ’K19 ’,.
3 src .
. url ( ’ http .. // www . k19 . com . br / fonts / K19 . woff ’) ,.
4 }
A função url() deve ser utilizada quando queremos uma fonte que está armazenada remota-
mente. Para carregar uma fonte disponível na máquina do usuário, devemos utilizar a função local(),
passando como parâmetro o nome da fonte desejada.
1 @font - face {
2 font - family .
. ’ NomeDaFonte ’,.
3 . local ( ’ nome - da - fonte ’) .,
src .
4 }
Para utilizar as fontes definidas na regra @font-face, basta definir a a propriedade font-family.
1 font - family .
. ’ NomeDaFonte ’,.
1 @font - face {
2 font - family .. ’ NomeDaFonte ’,.
3 src .
. url ( ’ nome - da - fonte . eot ’) ,. /* IE9 */
4 . url ( ’ nome - da - fonte . eot ?# iefix ’) format ( ’ embedded - opentype ’) , /* IE6 - IE8 */
src .
5 url ( ’ nome - da - fonte . woff ’) format ( ’ woff ’) , /* Navegadores Modernos */
6 url ( ’ nome - da - fonte . ttf ’) format ( ’ truetype ’) , /* Safari , Android , iOS */
7 url ( ’ nome - da - fonte . svg # webfontregular ’) format ( ’ svg ’) ,. /* iOS antigos */
8 }
O suporte dos navegadores aos diversos formatos de fonte está constantemente evoluindo. Há
diversos sites que informam de maneira atualizada quais formatos são suportados por cada navega-
dor. Recomendamos o site Can I use (http..//caniuse.com/).
Existem diversos repositórios de fontes pagas e/ou gratuitas. Podemos utilizar as fontes des-
ses repositórios através da regra font-face. Um dos repositórios mais importantes é o Google Fonts
(http..//www.google.com/fonts).
Outras propriedades
A linguagem CSS define mais algumas propriedades de formatação de fonte.
• font-size-adjust
www.facebook.com/k19treinamentos 175
CSS 176
• font-stretch
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao12.zip
1 p {
2 border .
. 2 px black solid .
,
3 }
4
5 # p1 {
6 width .. 4 px ,.
7 font - family .. " Arial Black " , " Georgia " , " Courier New " , " sans - serif " .
,
8 font - size .
. xx - large ,.
9 font - style .. italic ,.
1 font - variant .. small - caps .,
11 font - weight .. bold ,.
12 }
13
14 # p2 {
15 width .. 4 px ,.
16 font - family .
. ’ Butcherman ’,.
17 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao13.zip
http..//localhost/css/public_html/fontes.html.
176 www.k19.com.br
177 CSS
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/fontes.html.
Listas
list-style-type
Podemos definir o símbolo utilizado nos itens de uma determinada lista com a propriedade list-
.//www.w3.
style-type. A listagem completa desses símbolos pode ser consultada no endereço http.
org/TR/css3-lists/#ua-stylesheet. Veja alguns possíveis valores da propriedade list-style-type.
list-style-image
É possível definir uma imagem para ser utilizada nos itens de uma determinada lista com a pro-
priedade list-style-image.
Valor Descrição
url(“url”) URL da imagem.
www.facebook.com/k19treinamentos 177
CSS 178
Valor Descrição
none Sem imagem (padrão).
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
K19 Treinamentos
K19 Treinamentos list-style-image: url(’estrela.png’)
K19 Treinamentos
list-style-position
Por padrão, os bullets de uma lista não são exibidos dentro dos boxes dos itens. Podemos alterar
esse comportamento através da propriedade list-style-position.
Valor Descrição
inside Os bullets são exibidos dentro dos boxes dos itens.
outside Os bullets não são exibidos dentro dos boxes dos itens. (padrão).
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
list-style
A propriedade list-style é um atalho para as outras propriedades de lista.
1 list - style .
. list - style - type , list - style - position , list - style - image
Exercícios de Fixação
178 www.k19.com.br
179 CSS
13 </ ul >
14
15 < ul id = " ul2 " >
16 < li > K1 - Lo gica de Programaça o </ li >
17 < li > K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e JavaScript </ li >
18 < li > K3 - Modelo Relacional e SQL </ li >
19 </ ul >
2
21 < ol >
22 < li > K1 - Lo gica de Programaça o </ li >
23 < li > K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e JavaScript </ li >
24 < li > K3 - Modelo Relacional e SQL </ li >
25 </ ol >
26 </ body >
27 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao15.zip
1 li {
2 border .. 2 px black solid .
,
3 . 4 px ,.
width .
4 }
5
6 # ul1 {
7 list - style - type .
. square ,.
8 . inside ,.
list - style - position .
9 }
1
11 # ul2 {
12 list - style - image .
. url ( ’ http .. // k19 . com . br / figs / k2 - logo - small . png ’) ,.
13 }
14
15 ol {
16 list - style - type .
. upper - roman .,
17 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao16.zip
http..//localhost/css/public_html/listas.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/listas.html.
Bordas
A linguagem CSS possui diversas propriedades para definir a formatação das bordas dos elemen-
tos HTML.
www.facebook.com/k19treinamentos 179
CSS 180
border-style
Podemos definir o estilo das bordas de um elemento HTML com a propriedade border-style. Veja
os principais valores dessa propriedade.
border-width
A grossura das bordas pode ser determinada com a propriedade border-width.
Valor Descrição
thin Borda fina.
medium Borda média (padrão).
thick Borda grossa.
medida A medida corresponde à grossura da borda.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
border-color
A propriedade border-color define a cor das bordas de um elemento HTML. Essa propriedade
aceita o valor transparent(padrão) ou qualquer cor CSS.
Valor Descrição
color Uma cor CSS.
transparent Faz a borda ser transparente.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
180 www.k19.com.br
181 CSS
border
A propriedade border é um atalho para as propriedades que definem o estilo, a grossura e a cor
das bordas dos elementos HTML.
1 border .
. border - width border - style border - color .
,
border-width: 10px;
border-top-style: dashed;
border-top-color: blue;
border-right-style: solid;
border-right-color: green;
border-bottom-style: groove;
border-bottom-color: orange;
border-left-style: dotted;
border-left-color: red;
border-radius
Bordas com cantos arredondados podem ser definidas com a propriedade border-radius.
www.facebook.com/k19treinamentos 181
CSS 182
Valor Descrição
medida A medida corresponde ao raio.
x% O valor x é o raio em porcentagem.
5px
10px 10px 10px
5px 5px
10px 10px
20px 20px
5px 3px
border-*-*-radius
10px 10px
10px 10px
182 www.k19.com.br
183 CSS
border-collapse
Podemos definir bordas para cada célula de uma tabela e para a própria tabela. Por padrão, essas
bordas são exibidas separadamente. Mas, é possível determinar que duas bordas “vizinhas” sejam
exibidas como se fossem uma só com a propriedade border-collapse.
Valor Descrição
separate Bordas separadas (padrão).
collapse Bordas unidades.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
border-spacing
A propriedade border-spacing permite definir o espaçamento entre as células de uma tabela.
Essa propriedade afeta o espaçamento entre as bordas somente se o valor da propriedade border-
collapse for separate.
Valor Descrição
medida1 medida2 A medida1 corresponde ao espaçamento horizontal e a medida2 corresponde
ao espaçamento vertical.
medida A medida corresponde ao espaçamento horizontal e vertical.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Outras propriedades
A linguagem CSS define mais algumas propriedades de formatação de bordas.
• border-image
• border-image-outset
• border-image-repeat
• border-image-slice
• border-image-source
• border-image-width
www.facebook.com/k19treinamentos 183
CSS 184
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao18.zip
1 div {
2 width .
. 2 px ,.
3 height .. 1 px ,.
4 margin .. 1 px ,.
5 }
6
7 # div1 {
8 border - style .
. solid . ,
9 . thin ,.
border - width .
1 border - color .
. red .,
11 border - radius .. 1 px ,.
12 }
13
14 # div2 {
15 . dotted ,.
border - style .
16 border - color .
. yellow ,.
17 border - radius .. 1 px 3 px .,
18 }
19
2 # div3 {
184 www.k19.com.br
185 CSS
21 . dashed ,
border - style . .
22 border - width .
. 4 px .,
23 border - color .
. blue ,.
24 border - radius .. 1 px 2 px 3 px 4 px .,
25 }
26
27 # div4 {
28 border - style .. double ,.
29 border - width .. 8 px .,
3 border - color .. green ,.
31 border - top - left - radius .
. 1 px ,.
32 border - top - right - radius .. 2 px ,.
33 border - bottom - right - radius .. 3 px ,.
34 border - bottom - left - radius .. 4 px ,.
35 }
36
37 # div5 {
38 . solid ,
border - left - style . .
39 border - left - width .
. thin ,.
4 . red .
border - left - color . ,
41
42 border - top - style .
. dotted ,.
43 . yellow ,.
border - top - color .
44
45 border - right - style .
. dashed .,
46 . 4 px .,
border - right - width .
47 border - right - color .
. blue ,.
48
49 border - bottom - style .
. double ,.
5 border - bottom - width .
. 8 px .,
51 . green ,.
border - bottom - color .
52 }
53
54 table , td {
55 font - size .
. xx - large ,.
56 border .. 1 px solid black ,.
57 margin .. 1 px ,.
58 }
59
6 # tabela1 {
61 border - collapse .
. collapse .
,
62 }
63
64 # tabela2 {
65 . 2 px ,.
border - spacing .
66 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao19.zip
http..//localhost/css/public_html/bordas.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/bordas.html.
Outline
www.facebook.com/k19treinamentos 185
CSS 186
O box de um elemento HTML pode ser contornado por uma linha denominada outline. Essa
linha não afeta as dimensões dos boxes. A linguagem CSS possui diversas propriedades para definir
a formatação do outline dos elementos HTML.
outline-style
Podemos definir o estilo do outline de um elemento HTML com a propriedade outline-style. Veja
os principais valores dessa propriedade.
outline-color
A propriedade outline-color define a cor do outline de um elemento HTML.
Valor Descrição
color Uma cor CSS.
invert A cor inversa à cor do background (padrão).
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
outline-width
A grossura dos outlines pode ser determinada com a propriedade outline-width.
Valor Descrição
thin Outline fino.
medium Outline médio (padrão).
thick Outline grosso.
medida A medida corresponde à grossura do outline.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
186 www.k19.com.br
187 CSS
outline-offset
Podemos definir a distância do outline de um elemento HTML em relação às bordas do mesmo
com a propriedade outline-offset.
Valor Descrição
medida A medida corresponde ao tamanho do outline-offset (0px é o valor padrão). Esse
valor pode ser negativo.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing
elit. Aliquam accumsan vehicula diam sit amet elit. Aliquam accumsan vehicula diam sit amet
bibendum. Aliquam sed tempor tellus. Duis bibendum. Aliquam sed tempor tellus. Duis
placerat suscipit turpis in sollicitudin. Nunc lacus placerat suscipit turpis in sollicitudin. Nunc lacus
magna, auctor vitae venenatis eu, dictum ac augue. magna, auctor vitae venenatis eu, dictum ac augue.
outline
A propriedade outline é um atalho para as propriedades outline-color, outline-style e outline-
width. Veja a sintaxe dessa propriedade.
1 outline .
. outline - color outline - style outline - width .
,
Exercícios de Fixação
www.facebook.com/k19treinamentos 187
CSS 188
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao21.zip
1 div {
2 width .
. 2 px ,.
3 height .. 1 px ,.
4 border .. 4 px solid black ,.
5 margin .. 5 px ,.
6 }
7
8 # div1 {
9 outline - style .
. solid . ,
1 . red ,
outline - color . .
11 outline - width .
. 4 px .,
12 }
13
14 # div2 {
15 . dashed ,
outline - style . .
16 outline - color .
. blue ,.
17 outline - width .
. 2 px .,
18 outline - offset .. -2 px ,.
19 }
2
21 # div3 {
22 outline - style .
. solid . ,
23 . green ,.
outline - color .
24 outline - width .
. 4 px .,
25 outline - offset .. 2 px ,.
26 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao22.zip
http..//localhost/css/public_html/outlines.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/outlines.html.
Sombras
A propriedade box-shadow permite adicionar sombras externas e internas nos boxes dos ele-
mentos HTML. O valor dessa propriedade pode ser definido de diversas maneiras. Confira, nas ima-
gens abaixo, algumas formas de utilização da propriedade box-shadow para definir sombras exter-
nas.
188 www.k19.com.br
189 CSS
Os valores dos deslocamentos vertical e horizontal podem ser negativos fazendo com que a som-
bra externa seja projetada para cima e para a esquerda.
As regras para definir uma da sombra interna são praticamente as mesmas da sombra externa. A
única diferença é que devemos começar a atribuição do valor com a palavra inset.
www.facebook.com/k19treinamentos 189
191 CSS
9 . 1 px 5 px gray ,.
box - shadow .
1 }
11
12 # div2 {
13 box - shadow .
. 1 px 5 px 5 px gray .,
14 }
15
16 # div3 {
17 . inset 1 px 1 px gray .,
box - shadow .
18 }
19
2 # div4 {
21 box - shadow .
. inset 1 px 1 px 5 px gray ,.
22 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao25.zip
http..//localhost/css/public_html/sombras.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/sombras.html.
Margens
A linguagem CSS possui diversas propriedades para definir a formatação das margens internas e
externas dos elementos HTML.
margin-*
Os tamanhos das margens externas do box de elemento HTML podem ser definidos individual-
mente com as propriedades margin-left, margin-top, margin-right e margin-bottom.
Valor Descrição
auto O tamanho da margem é calculado automaticamente pelos navegadores.
medida A medida corresponde ao tamanho da margem (0px é o padrão).
x% O valor x corresponde ao tamanho da margem. Esse valor é uma porcenta-
gem da largura do elemento HTML pai.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
www.facebook.com/k19treinamentos 191
CSS 192
margin
A propriedade margin é um atalho para as propriedades margin-left, margin-top, margin-right
e margin-bottom. Podemos utilizar a propriedade margin de 4 formas diferentes:
padding-*
Os tamanhos das margens internas do box de elemento HTML podem ser definidos individual-
mente com as propriedades padding-left, padding-top, padding-right e padding-bottom.
Valor Descrição
medida A medida corresponde ao tamanho da margem (0px é o padrão).
x% O valor x corresponde ao tamanho da margem. Esse valor é uma porcenta-
gem da largura do elemento HTML pai.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
192 www.k19.com.br
193 CSS
padding
A propriedade padding é um atalho para as propriedades padding-left, padding-top, padding-
right e padding-bottom. Podemos utilizar a propriedade padding de 4 formas diferentes:
Mais Sobre
Considere o seguinte exemplo.
1 # div2 {
www.facebook.com/k19treinamentos 193
CSS 194
2 width .
. 5%,.
3 }
1 # div2 {
2 . auto ,
margin - left . .
3 margin - right .. auto .
,
4 . 5%,.
width .
5 }
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao27.zip
1 div {
2 width .
. 6 px ,.
3 border .. 1 px solid black ,.
4 }
5
6 p, a {
7 border .
. 1 px solid black ,.
8 }
9
1 # p1 {
11 . 5 px 1 px 2 px 3 px .,
margin .
12 padding .. 5 px px px 2 px ,.
13 }
14
15 # a1 {
16 . 1 px ,.
margin - left .
194 www.k19.com.br
195 CSS
17 . 5 px .,
padding .
18 }
19
2 # a2 {
21 margin - left .
. 2 px ,.
22 padding .. 1 px ,.
23 }
24
25 # p2 {
26 margin .
. 2 px ,.
27 padding .. 1 px ,.
28 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao28.zip
http..//localhost/css/public_html/margens.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/margens.html.
Altura e Largura
A linguagem CSS possui algumas propriedades para controlar a largura e a altura dos elementos
HTML.
height e width
A altura e a largura dos boxes dos elementos HTML podem ser definidas com as propriedades
height e width respectivamente.
Valor Descrição
auto A altura ou largura são calculadas automaticamente pelos navegadores.
medida A medida corresponde à largura ou a altura.
x% A medida corresponde à largura ou a altura como porcentagem das dimensões do
elemento HTML pai
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
min-height e max-height
A propriedade height é utilizada para determinar a altura exata do box de um elemento HTML.
Uma outra abordagem é definir um limite inferior e/ou um limite superior para essa dimensão. Esses
limites podem ser definidos com as propriedades min-height e max-height.
Valor Descrição
none Sem valor (padrão para max-height).
medida A medida corresponde à altura máxima ou mínima desejada (0px é padrão para
min-height).
www.facebook.com/k19treinamentos 195
CSS 196
Valor Descrição
x% O valor x corresponde à altura máxima ou mínima. Esse valor é uma porcentagem
da altura do elemento HTML pai
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
min-width e max-width
A propriedade width é utilizada para determinar a largura exata do box de um elemento HTML.
Uma outra abordagem é definir um limite inferior e/ou um limite superior para essa dimensão. Esses
limites podem ser definidos com as propriedades min-width e max-width.
Valor Descrição
none Sem valor (padrão para max-width).
medida A medida corresponde à largura máxima ou mínima desejada (0px é padrão para
min-width).
x% O valor x corresponde à largura máxima ou mínima. Esse valor é uma porcentagem
da largura do elemento HTML pai
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Exercícios de Fixação
196 www.k19.com.br
197 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao3.zip
1 p {
2 border .. 1 px solid black ,.
3 max - width .
. 6 px ,.
4 max - height .. 25 px ,.
5 min - height .. 1 px ,.
6 }
7
8 # p1 {
9 width .
. 2 px ,.
1 }
11
12 # p2 {
13 width .
. 4 px ,.
14 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao31.zip
http..//localhost/css/public_html/altura-largura.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/altura-largura.html.
Display e Visibilidade
A linguagem CSS possui algumas propriedades para controlar a forma de exibição e a visibilidade
dos elementos HTML.
display
A propriedade display define a forma de exibição dos elementos HTML. Os 5 principais valores
dessa propriedade são: inline(padrão), block, inline-block, list-item e none.
Valor Descrição
inline Considere o box de um elemento HTML com display: inline. Esse box não gera
quebras de linha e as suas dimensões são calculadas com base no conteúdo do ele-
mento HTML. As propriedades width e height não modificam a largura e a altura
do box. As margens e as bordas do box de um elemento HTML com display: inline
“empurram” os boxes vizinhos horizontalmente. Verticalmente, os boxes vizinhos
não são “empurrados”.
block Considere o box de um elemento HTML com display: block. Esse box gera quebras
de linha e, por padrão, ocupa todo o espaço horizontal do elemento pai. Podemos
controlar a largura e a altura desse box com as propriedades width e height.
www.facebook.com/k19treinamentos 197
CSS 198
Valor Descrição
inline-block O comportamento dos boxes dos elementos HTML com display: inline-block é
similar ao dos boxes dos elementos HTML com display: inline. Basicamente, a
diferença entre eles é que podemos modificar a largura e altura dos boxes dos ele-
mentos HTML com display: inline-block.
list-item O comportamento dos boxes dos elementos HTML com display: list-item é similar
ao dos boxes dos elementos HTML com display: block. Basicamente, a diferença
entre eles é que um bullet é exibido no canto esquerdo de box de um elemento
HTML com display: list-item.
none Os boxes dos elementos HTML com display: none não são exibidos e não ocupam
espaço na página.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aliquam accumsan vehicula diam sit
amet bibendum. Aliquam sed tempor tellus. Duis placerat suscipit turpis in sollicitudin.
Nunc lacus magna, auctor vitae venenatis eu, dictum ac augue. Nunc eleifend dignissim felis.
display: inline
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aliquam accumsan vehicula diam sit
amet bibendum. Aliquam sed tempor tellus. Duis
placerat
suscipit turpis in sollicitudin. Nunc lacus magna, auctor vitae venenatis eu, dictum ac augue.
Nunc eleifend dignissim felis.
display: block
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aliquam accumsan vehicula diam sit
amet bibendum. Aliquam sed tempor tellus. Duis placerat suscipit turpis in sollicitudin.
Nunc lacus magna, auctor vitae venenatis eu, dictum ac augue. Nunc eleifend dignissim felis.
display: inline-block
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aliquam accumsan vehicula diam sit
amet bibendum. Aliquam sed tempor tellus. Duis
placerat
suscipit turpis in sollicitudin. Nunc lacus magna, auctor vitae venenatis eu, dictum ac augue.
Nunc eleifend dignissim felis.
display: list-item
198 www.k19.com.br
199 CSS
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aliquam accumsan vehicula diam sit
amet bibendum. Aliquam sed tempor tellus. Duis suscipit turpis in sollicitudin. Nunc lacus
magna, auctor vitae venenatis eu, dictum ac augue. Nunc eleifend dignissim felis.
display: none
visibility
Podemos determinar se um elemento HTML deve ser exibido ou não através da propriedade
visibility. O valor visible(padrão) indica que o elemento deve ser exibido e o valor hidden indica que
o elemento não deve ser exibido.
Valor Descrição
visible Visível (padrão).
hidden Invisível.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aliquam accumsan vehicula diam sit
amet bibendum. Aliquam sed tempor tellus. Duis placerat suscipit turpis in sollicitudin.
Nunc lacus magna, auctor vitae venenatis eu, dictum ac augue. Nunc eleifend dignissim felis.
visibility: visible
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aliquam accumsan vehicula diam sit
amet bibendum. Aliquam sed tempor tellus. Duis suscipit turpis in sollicitudin.
Nunc lacus magna, auctor vitae venenatis eu, dictum ac augue. Nunc eleifend dignissim felis.
visibility: hidden
Importante
Na renderização, os elementos HTML com display: none são totalmente desconside-
rados. Em outras palavras, é como se eles simplesmente não existissem. Dessa forma,
eles não afetam o posicionamento dos demais elementos. Por outro lado, os elementos HTML
com visibility: hidden apesar de não serem exibidos fazem parte da página renderizada e po-
dem afetar o posicionamento dos demais elementos pois o espaço ocupado por eles pode não
ser nulo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aliquam accumsan vehicula diam sit
amet bibendum. Aliquam sed tempor tellus. Duis suscipit turpis in sollicitudin. Nunc lacus
magna, auctor vitae venenatis eu, dictum ac augue. Nunc eleifend dignissim felis.
display: none
www.facebook.com/k19treinamentos 199
CSS 200
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aliquam accumsan vehicula diam sit
amet bibendum. Aliquam sed tempor tellus. Duis suscipit turpis in sollicitudin.
Nunc lacus magna, auctor vitae venenatis eu, dictum ac augue. Nunc eleifend dignissim felis.
visibility: hidden
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao33.zip
1 p {
2 . 2 px solid black ,.
border .
200 www.k19.com.br
201 CSS
3 . 6 px ,.
width .
4 }
5
6 span {
7 padding .. 15 px ,.
8 margin .. 4 px ,.
9 . 2 px ,.
width .
1 height .. 1 px ,.
11 border .. 2 px solid black ,.
12 background - color .. yellow ,.
13 }
14
15 # span1 {
16 display .
. inline ,.
17 }
18
19 # span2 {
2 . block ,.
display .
21 }
22
23 # span3 {
24 display .
. inline - block ,.
25 }
26
27 # span4 {
28 . list - item ,.
display .
29 }
3
31 # span5 {
32 display .
. none ,.
33 }
34
35 # span6 {
36 visibility .. hidden ,
.
37 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao34.zip
http..//localhost/css/public_html/display-visibilidade.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/display-visibilidade.html.
Opacidade
Valor Descrição
x O valor x é um número entre 0(totalmente transparente) e 1(sem transparência,
padrão).
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
www.facebook.com/k19treinamentos 201
CSS 202
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao36.zip
1 div {
2 width .
. 1 px ,.
3 height .. 1 px ,.
4 background - color .. red ,
.
5 }
6
7 # div1 {
8 opacity . .
. ,
9 }
1
11 # div2 {
12 . .25,.
opacity .
13 }
14
15 # div3 {
16 opacity .
. .5,.
17 }
18
19 # div4 {
2 . .75,.
opacity .
21 }
22
23 # div5 {
24 opacity . .
. 1,
25 }
202 www.k19.com.br
203 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao37.zip
http..//localhost/css/public_html/opacidade.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/opacidade.html.
Posicionamento
A linguagem CSS define quatro formas para posicionar os boxes dos elementos HTML: static,
relative, fixed e absolute. Mostraremos o funcionamento de cada uma dessas formas. A propriedade
position determina a forma de posicionamento desejada.
static
O valor static é o valor padrão da propriedade position. O box de um elemento com position:
static é colocado na sua posição natural. Não podemos alterar a posição dos boxes dos elementos
HTML com position: static.
Duis nunc est, consequat vel pulvinar in, egestas sit amet odio. Praesent
at leo feugiat, fermentum diam ut, commodo lacus. Interdum et malesua
fames ac ante ipsum primis in faucibus.
position: static
relative
O box de um elemento com position: relative é colocado em uma posição relativa a sua posição
natural. As propriedades left, top, right e bottom são utilizadas para determinar o deslocamento
entre a posição desejada e a posição natural. O espaço que seria ocupado por esse box se ele estivesse
em sua posição natural não é ocupado por nenhum outro elemento.
www.facebook.com/k19treinamentos 203
CSS 204
Duis nunc est, consequat vel pulvinar in, egestas sit amet odio. Praesent
at leo feugiat, fermentum diam ut, commodo lacus. Interdum et malesua
fames ac ante ipsum primis in faucibus.
position: relative
fixed
O box de um elemento com position: fixed é colocado em uma posição relativa à página e não
acompanha a rolagem do conteúdo. As propriedades left, top, right e bottom são utilizadas para
determinar o deslocamento entre a posição desejada e à pagina.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aliquam Fusce vehicula turpis vitae mauris ornare, sed vestibulum arcu
accumsan vehicula diam sit amet bibendum. Aliquam sed tempor dapibus. Etiam posuere luctus arcu ut molestie. Aenean rutrum
tellus. Duis placerat suscipit turpis in sollicitudin. erat nec dolor imperdiet volutpat. Fusce id turpis suscipit, tristique
Duis nunc est, consequat vel pulvinar in, egestas sit amet odio. dui ac, gravida augue. Nam ac placerat justo. Aliquam ut congue
Praesent at leo feugiat, fermentum diam ut, commodo lacus. ligula. Fusce id varius magna. In quis fringilla ante, id
Interdum et malesua fames ac ante ipsum primis in faucibus. pellentesque risus. Maecenas elementum at purus a facilisis.
Fusce vehicula turpis vitae mauris ornare, sed vestibulum arcu Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit.
dapibus. Etiam posuere luctus arcu ut molestie. Aenean rutrum Aliquam sed tempor tellus. Duis placerat suscipit turpis in
erat nec dolor imperdiet volutpat. Fusce id turpis suscipit, tristique sollicitudin. Nunc lacus magna, auctor vitae venenatis eu, dictum
dui ac, gravida augue. Nam ac placerat justo. Aliquam ut congue ac augue. Nunc eleifend dignissim felis at mattis. Duis nunc est,
ligula. Fusce id varius magna. In quis fringilla ante, id consequat vel pulvinar in, egestas sit amet odio. Praesent at leo
pellentesque risus. Maecenas elementum at purus a facilisis. feugiat, fermentum diam ut, commodo lacus. Interdum et
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. malesuada fames ac ante ipsum primis in faucibus.
position: fixed
absolute
O box de um elemento com position: absolute é colocado em uma posição relativa à posição do
box do elemento HTML ancestral mais próximo com position diferente de static. Se não existir um
ancestral nessas condições a posição será relativa à página. As propriedades left, top, right e bottom
são utilizadas para determinar o deslocamento entre a posição desejada e o ponto de referência.
Duis nunc est, consequat vel pulvinar in, egestas sit amet odio. Praesent
at leo feugiat, fermentum diam ut, commodo lacus. Interdum et malesua
fames ac ante ipsum primis in faucibus.
position: absolute
Figura 3.7: Elemento com position diferente de static utilizado como referência
204 www.k19.com.br
205 CSS
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aliquam Duis nunc est, consequat vel pulvinar in, egestas sit amet odio.
accumsan vehicula diam sit amet bibendum. Aliquam sed tempor Praesent at leo feugiat, fermentum diam ut, commodo lacus.
tellus. Duis placerat suscipit turpis in sollicitudin. Interdum et malesua fames ac ante ipsum primis in faucibus.
Duis nunc est, consequat vel pulvinar in, egestas sit amet odio. Fusce vehicula turpis vitae mauris ornare, sed vestibulum arcu
Praesent at leo feugiat, fermentum diam ut, commodo lacus. dapibus. Etiam posuere luctus arcu ut molestie. Aenean rutrum
Interdum et malesua fames ac ante ipsum primis in faucibus. erat nec dolor imperdiet volutpat. Fusce id turpis suscipit, tristique
Fusce vehicula turpis vitae mauris ornare, sed vestibulum arcu dui ac, gravida augue. Nam ac placerat justo. Aliquam ut congue
dapibus. Etiam posuere luctus arcu ut molestie. Aenean rutrum ligula. Fusce id varius magna. In quis fringilla ante, id
erat nec dolor imperdiet volutpat. Fusce id turpis suscipit, tristique pellentesque risus. Maecenas elementum at purus a facilisis.
dui ac, gravida augue. Nam ac placerat justo. Aliquam ut congue Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit.
ligula. Fusce id varius magna. In quis fringilla ante, id Aliquam sed tempor tellus. Duis placerat suscipit turpis in
pellentesque risus. Maecenas elementum at purus a facilisis. sollicitudin. Nunc lacus magna, auctor vitae venenatis eu, dictum
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. ac augue. Nunc eleifend dignissim felis at mattis.
position: absolute
float
Podemos fazer o box de um elemento HTML flutuar ao redor dos demais elementos através da
propriedade float.
Valor Descrição
left Flutuar à esquerda.
right Flitar à direita.
none Sem flutuação (padrão).
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem ipsum dolor sit amet, Lorem ipsum dolor sit amet,
consectetur adipiscing elit. consectetur adipiscing elit.
Aliquam accumsan vehicula Aliquam accumsan vehicula
diam sit amet bibendum. diam sit amet bibendum.
Aliquam sed tempor tellus. Duis placerat Aliquam sed tempor tellus. Duis placerat
suscipit turpis in sollicitudin. suscipit turpis in sollicitudin.
Importante
Os elementos HTML com float diferente de none podem ser reposicionados se a janela
for redimensionada.
Importante
Os elementos HTML com float diferente de none não afetam a altura ou a largura do
elemento HTML onde eles estão contidos.
clear
Os box dos elementos HTML próximos do box de um elemento HTML om float diferente de none
são “empurrados” horizontalmente à esquerda ou à direita. Podemos determinar que, ao invés de se-
rem “empurrados” horizontalmente, eles sejam exibidos em uma nova linha através da propriedade
clear.
www.facebook.com/k19treinamentos 205
CSS 206
Valor Descrição
left Não permite boxes flutuando à esquerda dele.
right Não permite boxes flutuando à direita dele.
both Não permite boxes flutuando nem à esquerda nem à direita dele.
none Permite boxes flutuando à esquerda e à direita (padrão) dele.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
Lorem ipsum dolor sit amet, Lorem ipsum dolor sit amet,
consectetur adipiscing elit. consectetur adipiscing elit.
clear: none
Lorem ipsum dolor sit amet, Lorem ipsum dolor sit amet,
consectetur adipiscing elit. consectetur adipiscing elit.
clear: none
z-index
A sobreposição dos boxes dos elementos HTML pode ser controlada através da propriedade z-
index. Basicamente, essa propriedade permite determinar em qual plano um box deve ser exibido.
Valor Descrição
auto Mesmo plano do box do elemento HTML pai (padrão).
x O valor x é o plano desejado. Esse valor pode ser negativo.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
206 www.k19.com.br
207 CSS
Alinhamento vertical
Utilizando as propriedades de margem e posicionamento podemos alinhar um elemento de
forma centralizada na vertical.
Qualquer valor
diferente de static
#container {
height: 600px;
position: relative; top: 50%
}
margin-top: -100px
#conteudo { #conteudo
height: 200px;
position: absolute;
top: 50%;
margin-top: -100px; #container
}
Exercícios de Fixação
www.facebook.com/k19treinamentos 207
CSS 208
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao39.zip
1 img {
2 float .. left .
,
3 }
4
5 # p3 {
6 clear .. left .
,
7 }
8
9 div {
1 width .
. 2 px ,.
11 height .. 1 px ,.
12 color .
. white . ,
13 }
14
15 # div1 {
16 position .. fixed ,
.
17 right .
. 2 px ,.
18 top .
. 4 px ,.
19 background - color .. green ,.
2 }
21
22 # div2 {
23 position . . relative .,
24 . 3 px ,.
top .
25 left .. 6 px ,.
26 background - color .
. blue ,.
27 }
28
29 # div3 {
3 position . . absolute ,
.
31 bottom .. -4 px ,.
32 right .. -1 px ,.
33 background - color .. red ,
.
34 z - index .
. -1,.
35 }
208 www.k19.com.br
209 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao39.zip
http..//localhost/css/public_html/posicionamento.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/posicionamento.html.
Overflow e clip
overflow-x
A propriedade overflow-x determina o que os navegadores devem fazer quando o conteúdo de
um elemento HTML extrapola horizontalmente os limites do mesmo.
Valor Descrição
visible O conteúdo excedente na horizontal será exibido (padrão).
hidden O conteúdo excedente na horizontal não será exibido.
scroll O conteúdo excedente na horizontal não será exibido e um mecanismo rolagem
horizontal será disponibilizado.
auto O conteúdo excedente na horizontal não será exibido e um mecanismo rolagem
horizontal será disponibilizado somente se necessário.
Lorem ipsum dolor sit amet. Lorem ipsum dolor sit am Lorem ipsum dolor sit am
www.facebook.com/k19treinamentos 209
CSS 210
overflow-y
A propriedade overflow-y determina o que os navegadores devem fazer quando o conteúdo de
um elemento HTML extrapola verticalmente os limites do mesmo.
Valor Descrição
visible O conteúdo excedente na vertical será exibido (padrão).
hidden O conteúdo excedente na vertical não será exibido.
scroll O conteúdo excedente na vertical não será exibido e um mecanismo rolagem ver-
tical será disponibilizado.
auto O conteúdo excedente na vertical não será exibido e um mecanismo rolagem ver-
tical será disponibilizado somente se necessário.
Lorem ipsum dolor sit Lorem ipsum dolor sit Lorem ipsum dolor
amet, consectetur amet, consectetur sit amet, consectetur
adipiscing elit. adipiscing elit. adipiscing elit.
Aliquam accumsan Aliquam accumsan Aliquam accumsan
vehicula diam sit.
overflow-y: visible overflow-y: hidden overflow-y: scroll
overflow
A propriedade overflow determina o que os navegadores devem fazer quando o conteúdo de um
elemento HTML extrapola os limites do mesmo.
Valor Descrição
visible O conteúdo excedente será exibido (padrão).
hidden O conteúdo excedente não será exibido.
scroll O conteúdo excedente não será exibido e um mecanismo rolagem será disponibi-
lizado.
auto O conteúdo excedente não será exibido e um mecanismo rolagem será disponibi-
lizado somente se necessário.
no-display O elemento HTML não será exibido se o seu conteúdo extrapolar os limites do seu
box.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
210 www.k19.com.br
211 CSS
Lorem ipsum dolor sit amet, Lorem ipsum dolor sit am Lorem ipsum dolor sit am
consectetur adipiscing elit. consectetur adipiscing eli consectetur adipiscing eli
Aliquam accumsan vehicula Aliquam accumsan vehic Aliquam accumsan vehic
diam sit. Duis placerat diam sit Duis placerat diam sit Duis placerat
suscipit turpis in sollicitudin.
overflow: visible overflow: hidden overflow: scroll
clip
Podemos determinar a região do box de um elemento HTML que deve ser exibida com a propri-
edade clip. Essa propriedade só tem efeito sobre elementos com position: absolute.
Valor Descrição
auto O box inteiro será exibido (padrão).
rect(top, right, bottom, left) Retângulo que define a região que será exibida.
inherit Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
85px 20px
50px
95px
Exercícios de Fixação
www.facebook.com/k19treinamentos 211
CSS 212
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao42.zip
1 div {
2 margin .. 7 px ,.
3 width .
. 2 px ,.
4 height .. 1 px ,.
5 border .. 1 px solid red .
,
6 }
7
8 p {
9 width .
. 27 px ,.
1 }
11
12 # div1 {
13 overflow .
. visible .
,
14 }
15
16 # div2 {
17 overflow .
. hidden .
,
18 }
19
2 # div3 {
21 . scroll ,
overflow . .
22 }
23
212 www.k19.com.br
213 CSS
24 # div4 {
25 overflow .
. auto .
,
26 }
27
28 # div5 {
29 overflow .
. auto .
,
3 }
31
32 # img1 {
33 position .. absolute .
,
34 top .
. 1 px ,.
35 left .. 4 px ,.
36 clip .. auto . ,
37 }
38
39 # img2 {
4 position . . absolute . ,
41 . 25 px ,.
top .
42 left .. 4 px ,.
43 clip .. rect (1 px , 118 px , 18 px , 4 px ) .,
44 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao43.zip
http..//localhost/css/public_html/overflow-clip.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/overflow-clip.html.
Transformações
No CSS3 foram introduzidas algumas funções para realizar as transformações de translado, es-
calonamento, distorção e rotação nos elementos de uma página HTML. Essas funções são utilizadas
em conjunto com a propriedade transform do CSS3.
translate()
www.facebook.com/k19treinamentos 213
CSS 214
transform: translate( m , n );
Original
Transladado
scale()
transform: scale( m , n );
w* m Original
w Escalonado
h
h* n
rotate()
214 www.k19.com.br
215 CSS
transform: rotate( m );
Original
m Rotacionado
skew()
A função skew(m, n) distorcerá um elemento em relação aos eixos x e y. m e n definem as distor-
ções aplicadas nos eixos x e y respectivamente. Os valores de m e n devem ser dados em graus, voltas
ou grado.
transform: skew( m , n );
Original
Destorcido
Exercícios de Fixação
www.facebook.com/k19treinamentos 215
CSS 216
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao45.zip
1 div {
2 margin .. 7 px ,.
3 border .. 1 px solid black ,.
4 background - color .. yellow ,.
5 . 1 px ,.
width .
6 height .. 1 px ,.
7 }
8
9 # div1 {
1 transform .
. translate (5 px , -2 px ) ,.
11
12 /* Webkit .. Chrome , Safari */
13 . translate (5 px , -2 px ) ,.
- webkit - transform .
14 }
15
16 # div2 {
17 transform .
. scale (.5 , 2) .,
18
19 /* Webkit .. Chrome , Safari */
2 - webkit - transform .
. scale (.5 , 2) .,
21 }
22
23 # div3 {
24 . rotate (15 deg ) ,.
transform .
25
26 /* Webkit .. Chrome , Safari */
27 . rotate (15 deg ) ,.
- webkit - transform .
28 }
29
3 # div4 {
31 transform .
. skew (1 deg , -45 deg ) ,.
32
33 /* Webkit .. Chrome , Safari */
34 - webkit - transform .
. skew (1 deg , -45 deg ) ,.
35 }
36
37 /* Moz .. Firefox */
38 /* substituir " webkit " por " moz "
39
4 /* O .. Opera */
41 /* substituir " webkit " por " o "
42
43 /* Ms .. Internet Explorer */
216 www.k19.com.br
217 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao46.zip
http..//localhost/css/public_html/transformacoes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/transformacoes.html.
Transições
Como vimos anteriormente, as regras CSS podem ser aplicadas aos elementos HTML de acordo
com o estado atual do mesmo. Por exemplo, considere as duas regras CSS a seguir.
1 div {
2 width .
. 5 px ,.
3 height .. 5 px ,.
4 }
5
6 . hover {
div .
7 width .. 1 px ,.
8 height .. 1 px ,.
9 }
De acordo com as duas regras CSS acima, quando o ponteiro do mouse for colocado por cima de
um div, a largura e a altura desse elemento HTML aumentará instantaneamente de 50px para 100px.
Quando a mudança visual de um elemento HTML é muito significativa, o resultado pode não ser
agradável aos usuário. A linguagem CSS possui propriedades para melhorar essas transições.
transition-duration
A duração das transições pode ser controlada com a propriedade transition-duration.
www.facebook.com/k19treinamentos 217
CSS 218
Valor Descrição
tempo A duração em segundos(s) ou milissegundos(ms). Os é o valor padrão.
width: 80px;
width: 20px; height: 80px;
height: 20px; transition-duration: 4s;
tempo (s)
0 4
transition-delay
Podemos estabelecer um atraso para o início de uma transição com a propriedade transition-
delay.
Valor Descrição
tempo A duração em segundos(s) ou milissegundos(ms). Os é o valor padrão.
width: 80px;
height: 80px;
width: 20px; transition-duration: 1500ms;
height: 20px; transition-delay: 1s;
tempo (s)
0 1 2.5
transition-timing-function
Os frames que foram uma transição podem ser exibidos com padrões diferentes. Por exemplo,
uma transição pode iniciar devagar, no meio acelerar e terminar devagar. O padrão desejado pode
ser determinado através da propriedade transition-timing-function.
Valor Descrição
linear Mesma velocidade do início até o final da transição. Equivale a cubic-
bezier(0, 0, 1, 1).
ease O início da transição é lento, o meio é rápido e o final volta a ser lento (pa-
drão). Equivale a cubic-bezier(0.25, 0.1, 0.25, 1).
218 www.k19.com.br
219 CSS
Valor Descrição
ease-in O início da transição é lento. O meio e o final são rápidos. Equivale a cubic-
bezier(0.42, 0, 1, 1)
ease-out O início e o meio da transição são rápidos e o final é lento. Equivale a cubic-
bezier(0, 0, 0.58, 1)
ease-in-out Semelhante ao valor ease com início e final mais longos. Equivale a cubic-
bezier(0.42, 0, 0.58, 1).
cubic-bezier(n,n,n,n) A transição seguirá o padrão definido pela função cúbica de bezier.
height: 80px;
transition-duration: 4s;
height: 20px; transition-timing-function: linear;
tempo (s)
0 4
height: 80px;
transition-duration: 4s;
height: 20px; transition-timing-function: ease;
tempo (s)
0 4
height: 80px;
transition-duration: 4s;
height: 20px; transition-timing-function: ease-in;
tempo (s)
0 4
www.facebook.com/k19treinamentos 219
CSS 220
height: 80px;
transition-duration: 4s;
height: 20px; transition-timing-function: ease-out;
tempo (s)
0 4
height: 80px;
transition-duration: 4s;
height: 20px; transition-timing-function: ease-in-out;
tempo (s)
0 4
transition-property
Podemos escolher quais propriedades CSS devem ser consideradas nas transições através da pro-
priedade transition-property.
Valor Descrição
none Nenhuma propriedade será considerada na transição.
all Todas as propriedades serão consideradas na transição (padrão).
lista-de-propriedades Lista das propriedades que devem ser consideradas na transição.
220 www.k19.com.br
221 CSS
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao48.zip
1 # div1 {
2 margin .. 3 px ,.
3 padding .. 1 px ,.
4 width .
. 2 px ,.
5 height .. 2 px ,.
6 background - color .. #64 e83 ,.
7 color .
. white . ,
8 transition .. 1 s ease - in - out ,.
9 }
1
11 # div1 .. hover {
12 transform . . scale (4 , 4) rotate (36 deg ) .,
13
14 /* Webkit .. Chrome , Safari */
15 - webkit - transform .
. scale (4 , 4) rotate (36 deg ) .,
16 }
17
18 /* Moz .. Firefox */
19 /* substituir " webkit " por " moz "
2
21 /* O .. Opera */
22 /* substituir " webkit " por " o "
23
24 /* Ms .. Internet Explorer */
25 /* substituir " webkit " por " ms " */
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao49.zip
http..//localhost/css/public_html/transicoes.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 221
CSS 222
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/transicoes.html.
Animações
A partir da sua terceira versão, a linguagem CSS adicionou algumas propriedades para criação de
animações. Essas animações são criadas através do conceito de keyframes. Nessa abordagem, de-
vemos definir os quadros principais e os navegadores completam a animação inserindo os quadros
intermerdiários.
Os quadros principais são definidos com a propriedade keyframes. A forma mais simples de
utilização dessa propriedade é definir o primeiro e o último quadro da animação. Veja, no exemplo
abaixo, a criação de uma animação chamada k19-animacao.
Os quadros principais são definidos de acordo com o momento no qual eles serão exibidos. Esse
instante é descrito como uma porcentagem do tempo total da animação.
222 www.k19.com.br
223 CSS
Mais Sobre
Essencialmente, as duas animações abaixo são exatamente iguais.
1 @keyframes animacao1 {
2 from {
3 width .
. 1 px ,.
4 }
5 to {
6 width .
. 7 px ,.
7 }
8 }
1 @keyframes animacao2 {
2 % {
3 width .
. 1 px ,.
4 }
5 1% {
6 width .
. 7 px ,.
7 }
8 }
Depois de definir as animações com a propriedade keyframes, devemos associá-la aos elemen-
tos HTML através da propriedade animation-name e determinar o tempo de duração com a propri-
edade animation-duration.
1 div {
www.facebook.com/k19treinamentos 223
CSS 224
animation-timing-function
Podemos determinar o padrão de exibição dos quadros de uma animação com a propriedade
animation-timing-function.
Valor Descrição
linear Mesma velocidade do início até o final da animação. Equivale a cubic-
bezier(0, 0, 1, 1).
ease O início da animação é lento, o meio é rápido e o final volta a ser lento (pa-
drão). Equivale a cubic-bezier(0.25, 0.1, 0.25, 1).
ease-in O início da animação é lento. O meio e o final são rápidos. Equivale a cubic-
bezier(0.42, 0, 1, 1)
ease-out O início e o meio da animação são rápidos e o final é lento. Equivale a cubic-
bezier(0, 0, 0.58, 1)
ease-in-out Semelhante ao valor ease com início e final mais longos. Equivale a cubic-
bezier(0.42, 0, 0.58, 1).
cubic-bezier(n,n,n,n) A animação seguirá o padrão definido pela função cúbica de Bézier.
animation-delay
Podemos adicionar um atraso para o início de uma animação com a propriedade animation-
delay.
Valor Descrição
tempo A duração em segundos(s) ou milissegundos(ms). 0s é o valor padrão.
animation-iteration-count
A quantidade de repetições de uma animação pode ser determinada com a propriedade animation-
iteration-count.
Valor Descrição
x O valor x é a quantidade de repetições da animação. 1 é o valor padrão.
infinite A animação se repetirá indefinidamente.
animation-direction
A direção adotada na exibição de uma animação pode ser determinada através da propriedade
animation-direction.
224 www.k19.com.br
225 CSS
Valor Descrição
normal A animação será exibida na direção normal (padrão).
reverse A animação será exibida na direção inversa.
alternate A animação será exibida nas direções normal e inversa de forma alternada,
iniciando com a direção normal
alternate-reverse A animação será exibida nas direções normal e inversa de forma alternada,
iniciando com a direção inversa.
animation-play-state
As animações podem ser pausadas ou reiniciadas através da propriedade animation-play-state.
Valor Descrição
paused A animação parada.
running A animação em execução.
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao51.zip
1 # img1 {
2 position . . absolute ,.
3 top .. px .,
4 left .. 1 px ,.
5 z - index .
. 2, .
6 animation . . animacao1 1 s linear , animacao2 .5 s linear ,
7 animacao3 5 ms linear , animacao4 5 ms linear ,.
8 animation - delay .. 2s , 3s , 3.5 s , 4 s ,.
9
1 /* Webkit .. Chrome , Safari */
11 - webkit - animation . . animacao1 1 s linear , animacao2 .5 s linear ,
12 animacao3 5 ms linear , animacao4 5 ms linear ,.
13 - webkit - animation - delay .. 2s , 3s , 3.5 s , 4 s ,.
14 }
15
www.facebook.com/k19treinamentos 225
CSS 226
16 # img2 {
17 position . . absolute .
,
18 top .. 4 px ,.
19 left .. 11 px ,.
2 z - index .
. 1,.
21 transform . . scale (2.5 , 2.5) .,
22 animation . . animacao5 1 s linear , animacao6 .5 s linear ,
23 animacao7 5 ms linear , animacao8 5 ms linear ,.
24 animation - delay .. 2s , 3s , 3.5 s , 4 s ,.
25
26 /* Webkit .. Chrome , Safari */
27 . scale (2.5 , 2.5) .,
- webkit - transform .
28 - webkit - animation .
. animacao5 1 s linear , animacao6 .5 s linear ,
29 animacao7 5 ms linear , animacao8 5 ms linear ,.
3 - webkit - animation - delay .. 2s , 3s , 3.5 s , 4 s ,.
31 }
32
33 @keyframes animacao1 {
34 to {
35 . 31 px ,.
top .
36 }
37 }
38
39 @keyframes animacao2 {
4 from {
41 . 31 px ,.
top .
42 }
43 to {
44 top .
. 335 px ,.
45 transform .. scale (1.25 , .75) ,.
46 }
47 }
48
49 @keyframes animacao3 {
5 from {
51 top .
. 335 px ,.
52 transform .. scale (1.25 , .75) ,.
53 }
54 to {
55 top .
. 285 px ,.
56 transform .. scale (.75 , 1.25) ,.
57 }
58 }
59
6 @keyframes animacao4 {
61 from {
62 top .
. 285 px ,.
63 transform .. scale (.75 , 1.25) ,.
64 }
65 to {
66 top .
. 31 px ,.
67 transform .. scale (1 , 1) ,.
68 }
69 }
7
71 @keyframes animacao5 {
72 to {
73 . scale (1.5 , 1.5) .,
transform .
74 }
75 }
76
77 @keyframes animacao6 {
78 from {
79 . scale (1.5 , 1.5) .,
transform .
8 }
81 to {
82 . scale (1.75 , 1.75) ,.
transform .
83 }
84 }
85
226 www.k19.com.br
227 CSS
86 @keyframes animacao7 {
87 from {
88 transform .
. scale (1.75 , 1.75) ,.
89 }
9 to {
91 transform .
. scale (1.25 , 1.25) ,.
92 }
93 }
94
95 @keyframes animacao8 {
96 from {
97 . scale (1.25 , 1.25) ,.
transform .
98 }
99 to {
1 . scale (1.5 , 1.5) .,
transform .
11 }
12 }
13
14 /* Webkit .. Chrome , Safari */
15
16 @ - webkit - keyframes animacao1 {
17 to {
18 . 31 px ,.
top .
19 }
11 }
111
112 @ - webkit - keyframes animacao2 {
113 from {
114 top .
. 31 px ,.
115 }
116 to {
117 top .
. 335 px ,.
118 - webkit - transform .
. scale (1.25 , .75) ,.
119 }
12 }
121
122 @ - webkit - keyframes animacao3 {
123 from {
124 . 335 px ,.
top .
125 - webkit - transform .
. scale (1.25 , .75) ,.
126 }
127 to {
128 top .
. 285 px ,.
129 - webkit - transform .
. scale (.75 , 1.25) ,.
13 }
131 }
132
133 @ - webkit - keyframes animacao4 {
134 from {
135 . 285 px ,.
top .
136 - webkit - transform .
. scale (.75 , 1.25) ,.
137 }
138 to {
139 top .
. 31 px ,.
14 - webkit - transform .
. scale (1 , 1) ,.
141 }
142 }
143
144 @ - webkit - keyframes animacao5 {
145 to {
146 . scale (1.5 , 1.5) .,
- webkit - transform .
147 }
148 }
149
15 @ - webkit - keyframes animacao6 {
151 from {
152 . scale (1.5 , 1.5) .,
- webkit - transform .
153 }
154 to {
155 - webkit - transform .
. scale (1.75 , 1.75) ,.
www.facebook.com/k19treinamentos 227
CSS 228
156 }
157 }
158
159 @ - webkit - keyframes animacao7 {
16 from {
161 - webkit - transform .
. scale (1.75 , 1.75) ,.
162 }
163 to {
164 . scale (1.25 , 1.25) ,.
- webkit - transform .
165 }
166 }
167
168 @ - webkit - keyframes animacao8 {
169 from {
17 . scale (1.25 , 1.25) ,.
- webkit - transform .
171 }
172 to {
173 . scale (1.5 , 1.5) .,
- webkit - transform .
174 }
175 }
176
177 /* Moz .. Firefox */
178 /* substituir " webkit " por " moz "
179
18 /* O .. Opera */
181 /* substituir " webkit " por " o "
182
183 /* Ms .. Internet Explorer */
184 /* substituir " webkit " por " ms " */
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao52.zip
http..//localhost/css/public_html/animacoes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/animacoes.html.
Seletores
Como vimos, os seletores são utilizados para determinar quais elementos HTML devem ser afe-
tados por uma regra CSS. A linguagem CSS oferece uma grande variedade de seletores.
Seletores básicos
228 www.k19.com.br
229 CSS
Seletores de atributos
Pseudo-classes
www.facebook.com/k19treinamentos 229
CSS 230
Pseudo-elementos
Prioridade de seletores
Eventualmente, um elemento HTML é afetado por duas ou mais regras CSS. Além disso, uma de-
terminada propriedade CSS pode ser definida com valores diferentes em duas ou mais dessas regras.
Nesse caso, essa propriedade terá o valor definido na regra CSS de maior prioridade. Essas priori-
dades são calculadas de acordo com os seletores utilizados nas regras CSS e na ordem em que elas
foram definidas.
1 p {
2 color .. red .,
3 . 14 px ,.
font - size .
4 }
5
6 p {
7 color .
. blue ,.
8 }
Perceba que todo elemento p é afetado pelas duas regras CSS acima. Nessas duas regras, a pro-
priedade color foi definida com valores diferentes. Os seletores dessas duas regras possuem a mesma
importância. Nesse caso, a última regra tem maior prioridade. Portanto, o texto do parágrafo será
exibido em azul.
230 www.k19.com.br
231 CSS
A propriedade font-size não entrou em conflito, pois foi definida em apenas uma das regras CSS.
Portanto, o tamanho da fonte do texto do parágrafo será 14px.
1 . class1 {
2 color .. red .,
3 font - size .
. 14 px ,.
4 }
5
6 p {
7 . blue ,.
color .
8 }
Observe que o parágrafo do exemplo é afetado pelas duas regras CSS acima. Nesse caso, qual será
a cor do texto do parágrafo? A resposta correta é vermelho. Isso ocorre, pois os seletores de classe
possuem importância maior que os seletores de tipo.
Conforme a complexidade dos seletores utilizados em nossas regras CSS aumenta, a dificuldade
em determinar qual deles possui maior importância também aumenta. Por isso, devemos seguir o
algoritmo definido na especificação da linguagem CSS para determinar a importância dos seletores.
Nesse algoritmo, os seletores obterão uma pontuação em quatro critérios diferentes.
A: Caso as propriedades sejam definidas através do atributo style, a pontuação nesse critério será 1.
Caso contrário será 0.
B: A pontuação nesse critério será a quantidade de seletores de ID que formam o seletor da regra
CSS.
C: A pontuação nesse critério será a soma das quantidades de seletores de classe, de atributos e de
pseudo-classes que formam o seletor da regra CSS.
D: A pontuação nesse critério será a soma das quantidades de seletores de tipo e de pseudo-elementos
que formam o seletor da regra CSS.
O critério A possui prioridade sobre o critério B, que por sua vez possui prioridade sobre o critério
C, que por sua vez possui prioridade sobre o critério D. Veja nas imagens abaixo, um exemplo de
como calcular a pontuação dos seletores.
C B C B C B C D D D C
.class2 #div1:hover #p1 .class1 #a1:visited span:first-child input[checked] {
color: red;
}
Pontuação: 0 , 3 , 5 , 3
A B C D
www.facebook.com/k19treinamentos 231
CSS 232
D D C D D C B C B C B
section article.class2 div div:hover #p1 .class1 #a1:visited #input1 {
color: red;
}
Pontuação: 0 , 3 , 4 , 4
A B C D
No critério A, as duas regras obtiveram a mesma pontuação. Como ocorreu um empate, devemos
analisar o critério seguinte. No critério B, houve outro empate. Portanto, devemos analisar o próximo
critério. No critério C, a primeira regra possui uma pontuação maior. Dessa forma, o seletor da
primeira regra possui maior importância fazendo com que essa regra tenha maior prioridade.
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao54.zip
1 * {
232 www.k19.com.br
233 CSS
2 . px .,
margin .
3 padding .. px .,
4 }
5
6 body {
7 background - color .
. # ddd .,
8 }
9
1 # conteudo {
11 width .
. 8 px ,.
12 margin .. auto . ,
13 background - color . . white ,
.
14 border .. 1 px solid #333,.
15 padding .. 1 px ,.
16 }
17
18 . cancelado {
19 . line - through ,.
text - decoration .
2 }
21
22 ul {
23 padding .
. 4 px .,
24 }
25
26 ul li {
27 . blue ,.
color .
28 }
29
3 # conteudo > ul > li {
31 margin . .
. 2 px ,
32 }
33
34 ul + p {
35 . red ,
color . .
36 }
37
38 ul ~ p {
39 font - style .
. italic ,.
4 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao55.zip
http..//localhost/css/public_html/seletores-basicos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/seletores-basicos.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 233
CSS 234
11 <a href = " # link - c " title = " Pa gina 3 " > Link 3 </ a >
12 <a href = " # link - d " title = " Link para a pa gina 4 " > Link 4 </ a >
13 <a href = " # link - e " title = " Link para a pa gina da K19 Treinamentos " > Link 5 </ a >
14 <a href = " # links - f " title = " Link para a pa gina 6 " > Link 6 </ a >
15 <a href = " # link " title = " Link para a pa gina 7 " > Link 7 </ a >
16
17 < hr >
18
19 < img src = " http .. // www . k19 . com . br / figs / main - header - logo . png "
2 title = " Logo da K19 " >
21 < img src = " http .. // www . k19 . com . br / figs / k1 - logo - large . png " >
22 < img src = " http .. // www . k19 . com . br / figs / k2 - logo - large . png " >
23 </ body >
24 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao57.zip
1 [ title ] {
2 . 4 px solid red ,
border . .
3 }
4
5 [ title = ’ Pa
gina 3 ’] {
6 color .. green ,.
7 }
8
9 [ title ~= ’ K19 ’] {
1 padding . . 1 px ,.
11 background . . yellow ,.
12 }
13
14 [ title ^= ’ Link ’] {
15 margin - right .. 3 px ,.
16 }
17
18 [ href$ = ’ link ’] {
19 outline . . 4 px solid blue ,.
2 }
21
22 [ src *= ’ large ’] {
23 border . . 4 px solid green ,.
24 }
25
26 [ href |= ’# link ’] {
27 font - size .
. 3 px ,.
28 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao58.zip
http..//localhost/css/public_html/seletores-de-atributos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/seletores-de-atributos.html.
234 www.k19.com.br
235 CSS
www.facebook.com/k19treinamentos 235
CSS 236
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao6.zip
1 .. root {
2 font - size .
. 3 px ,.
3 }
4
5 # lista1 li .. first - child {
6 color .
. red .,
7 }
8
9 # lista1 li .. last - child {
1 . blue ,.
color .
11 }
12
13 # lista2 li .. nth - child (2) {
14 color .
. magenta ,.
15 }
16
17 # lista2 li .. nth - last - child (2) {
18 . orange ,.
color .
19 }
2
21 p.. first - of - type {
22 color .. yellow ,.
23 }
24
25 p.. last - of - type {
26 color . . aqua ,.
27 }
28
29 p.. nth - of - type (2) {
3 color . . firebrick .,
31 }
32
33 p.. nth - last - of - type (2) {
34 color .. lawngreen .,
35 }
36
37 .. only - child {
38 border .. 4 px solid red .
,
39 }
4
41 h2 .. only - of - type {
42 color .. plum ,.
236 www.k19.com.br
237 CSS
43 }
44
45 .. empty {
46 . 2 px ,.
height .
47 border .
. 4 px dashed black ,.
48 }
49
5 a .. link {
51 color .. springgreen .,
52 font - weight .
. bold ,.
53 }
54
55 a .. visited {
56 color .
. # ccc .,
57 }
58
59 a .. active {
6 . orange ,.
color .
61 }
62
63 a .. hover {
64 color .
. fuchsia ,.
65 }
66
67 input .. focus {
68 . red ,
background - color . .
69 color . . white .
,
7 }
71
72 .. target {
73 border .. 4 px solid magenta ,.
74 color .
. purple ,.
75 }
76
77 .. lang ( en ) {
78 color . . red .
,
79 }
8
81 .. enabled {
82 outline .
. 4 px solid red .
,
83 }
84
85 .. disabled {
86 outline .
. 4 px solid blue ,.
87 }
88
89 .. checked {
9 . 4 px solid green ,.
outline .
91 }
92
93 .. not ( ul ) > li {
94 padding - left .
. 1 px ,.
95 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao61.zip
http..//localhost/css/public_html/seletores-de-pseudo-classes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/seletores-de-pseudo-classes.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 237
CSS 238
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao63.zip
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao64.zip
http..//localhost/css/public_html/seletores-de-pseudo-elementos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/seletores-de-pseudo-elementos.html.
Media Queries
238 www.k19.com.br
239 CSS
Media Types
No momento em que definimos as regras CSS dos nossos documentos, também podemos de-
terminar para quais tipos de mídia essas regras serão válidas, ou seja, podemos decidir quais regras
serão aplicadas quando o documento for apresentado em uma tela, no papel ou narrado por um
sintetizador de voz, por exemplo. Podemos informar o tipo de mídia de duas formas: com o atributo
media do elemento link ou com a regra media do CSS.
1 < link rel = " stylesheet " type = " text / css " href = " aquivo . css " media = " screen " >
1 @media screen {
2 body {
3 background - color .
. black ,.
4 }
5
6 ...
7 }
Podemos definir as mesmas regras CSS para diversos tipos de mídia. Para isso devemos separar
esses tipos por vírgula.
1 < link rel = " stylesheet " type = " text / css " href = " aquivo . css " media = " screen , print " >
Media Groups
Algumas propriedades não são aplicáveis a determinados tipos de mídia. Por exemplo, a propri-
edade width não pode ser aplicada à mídia speech. Por outro lado, algumas propriedades podem
ser aplicadas à diversas mídias. Por exemplo, a propriedade position pode ser aplicada às mídias
screen, projection, handheld, print, tty e tv.
www.facebook.com/k19treinamentos 239
CSS 240
Para identificar, mais facilmente, quais propriedades podem ser aplicadas a um determinado
tipo de mídia, a especificação da linguagem CSS divide em grupos os diversos tipos de mídia.
Propriedades específicas
Os tipos de mídia do CSS permitem definir diferentes regras para cada tipo de mídia. Entretanto,
eventualmente é necessário definir regras CSS de acordo com características mais específicas dos
dispositivo de saída. Para isso, devemos utilizar as chamadas media queries. Veja o seguinte exem-
plo.
. 5 px ) {
1 @media screen and ( min - width .
2 ...
3 }
No exemplo acima, as regras CSS serão aplicadas caso o tipo de mídia utilizado seja screen e a
área de renderização do documento (viewport) tenha, no mínimo, 500 pixels de largura. Como vimos
as media queries também podem ser definidas através do atributo media do elemento link.
1 < link
2 rel = " stylesheet "
3 type = " text / css "
4 href = " arquivo . css "
5 media = " screen and ( min - width .. 5 px ) " / >
No exemplo abaixo, o código dentro da regra media será aplicado quando a largura do viewport
for pelo menos 500 pixels ou quando a orientação for portrait.
Eventualmente, uma media query pode não fazer sentido. Considere o seguinte exemplo.
240 www.k19.com.br
241 CSS
No exemplo acima, a media query é contraditória, pois o tipo de mídia speech não é compatível
com a propriedade min-width. Dessa forma, o código CSS definido dentro da regra media nunca
será processado.
Veja a seguir algumas propriedades que podemos utilizar nas media queries
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao66.zip
1 @media all {
2 p {
3 . 5 px ,.
font - size .
www.facebook.com/k19treinamentos 241
CSS 242
4 }
5 }
6
7 @media screen {
8 p {
9 color .
. red .
,
1 }
11 }
12
13 @media print {
14 p {
15 . blue ,.
color .
16 }
17 }
18
19 @media handheld , screen and ( max - device - width .
. 48 px ) {
2 p {
21 . green ,.
color .
22 }
23 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao67.zip
http..//localhost/css/public_html/media-types.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/media-types.html.
Sprites
Normalmente, uma página web é formada por diversas imagens pequenas ou médias. Se essas
imagens forem adicionadas com o elemento img, o navegador realizará uma requisição HTTP para
cada imagem. Consequentemente, o tempo de carregamento da página será alto devido a quanti-
dade de requisições e ao overhead dos pacotes HTTP.
Analogia
Adicionar individualmente imagens pequenas ou médias em uma página web é como
ter quer comprar diversos itens pequenos ou médios no supermercado e fazer uma vi-
agem para trazer cada um deles.
Uma técnica amplamente utilizada para melhorar o tempo de carregamento das páginas web é
denominada sprite. Essa técnica consiste em agrupar todas as imagens pequenas e médias em uma
única imagem grande e depois “recortá-la” com as propriedades CSS.
242 www.k19.com.br
243 CSS
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao69.zip
1 li .. before {
2 content .. "". ,
3 display .. inline - block ,.
4 width .
. 44 px ,.
5 height .. 44 px ,.
6 vertical - align . . middle ,.
7 background - image . . url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / k19 - logos - sprite . png " ) .,
8 background - repeat . . no - repeat , .
www.facebook.com/k19treinamentos 243
CSS 244
9 }
1
11 li . k12 .. before {
12 . -44 px px .,
background - position .
13 }
14
15 li . k21 .. before {
16 background - position .
. -88 px px .,
17 }
18
19 li . k22 .. before {
2 . px -44 px .,
background - position .
21 }
22
23 li . k23 .. before {
24 background - position .
. -44 px -44 px ,.
25 }
26
27 li . k2 .. before {
28 . -88 px -44 px ,.
background - position .
29 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-fixacao7.zip
http..//localhost/css/public_html/sprites.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/sprites.html.
Até a versão 2 do CSS, não era possível definir um gradiente de cores como background de um
elemento a não ser através de imagens estáticas (jpg, gif ou png). A partir da versão 3, podemos defi-
nir um gradiente diretamente no código CSS através das funções linear-gradient, repeating-linear-
gradient, radial-gradient e repeating-radial-gradient.
De acordo com a especificação CSS, os gradientes são semelhantes às imagens. Eles podem ser
definidos em qualquer propriedade que aceite uma imagem como valor.
Mais Sobre
Até o momento do fechamento da versão atual desta apostila, o navegador Firefox
só suporta as funções de gradiente nas propriedades background ou background-
image.
Gradiente linear
244 www.k19.com.br
245 CSS
Definição da Lista de
linha do gradiente paradas de cores
linear-gradient( [ <angulo> | to <lado-ou-canto>,]? <parada-de-cor> [, <parada-de-cor>]+ )
<angulo> <lado-ou-canto>
Representa o ângulo de inclinação do gradiente. Representa a região do box do gradiente na qual a última
<parada-de-cor> será posicionada. É formado pelos pares de
<parada-de-cor> lados left | right e/ou top | bottom, não importando a ordem em
Representa uma cor e a posição em que ela deve que aparecem. A primeira <parada-de-cor> será posicionada na
aparecer sobre a linha do gradiente. região simetricamente oposta a da última <parada-de-cor>.
Linha do gradiente
linear-gradient(to top left, green, yellow)
-
340° -20°
Repare que quando a primeira parada de cor começa em uma posição diferente de 0%, o gradi-
ente é preenchido com a cor da primeira parada de cor do 0% até essa posição.
A princípio o gradiente linear com repetição funcionará da mesma forma que o gradiente linear.
Seu comportamento só será alterado nas seguintes situações:
www.facebook.com/k19treinamentos 245
CSS 246
Se uma ou as duas situações ocorrerem, o gradiente se repetirá para completar as regiões da linha
do gradiente sem cores definidas.
Gradiente radial
Para definir um gradiente radial, devemos utilizar a função radial-gradient.
246 www.k19.com.br
247 CSS
<tamanho> | <porcentagem> <posição>
Representa o tamanho do raio da forma do gradiente. Representa a posição do box do gradiente na qual a primeira
No caso da elipse, o tamanho pode ser dado através <parada-de-cor> será posicionada. Pode ser informada através
da porcentagem em relação ao tamanho do box do dos pares de lados left | right e/ou top | bottom, não importando
gradiente. a ordem em que aparecem. Também pode receber o valor
center, que é o padrão. A posição também pode ser informada
<parada-de-cor> através de coordenadas em relação ao canto superior esquerdo
Representa uma cor e a posição em que ela deve do box do gradiente.
aparecer sobre a linha do gradiente.
<alcance>
Representa a forma como o gradiente será distribuído dentro do
box do gradiente.
Forma do gradiente
Para definir um gradiente radial com repetição, devemos utilizar a função repeating-radial-gradient
que recebe exatamente os mesmos parâmetros da função radial-gradient.
A princípio o gradiente radial com repetição funcionará da mesma forma que o gradiente radial.
Seu comportamento só será alterado nas seguintes situações:
Se uma ou as duas situações ocorrerem, o gradiente se repetirá para completar as regiões da linha
do gradiente sem cores definidas.
Confira o exemplo:
www.facebook.com/k19treinamentos 247
CSS 248
Herança em CSS é o mecanismo pelo qual os valores de algumas propriedades são passadas de
um elemento pai para um elemento filho. Os valores de algumas propriedades são herdados au-
tomaticamente enquanto outros não. Além disso, existem propriedades que não podem assumir o
valor proveniente da mesma propriedade do elemento pai.
Uma propriedade herda o valor do elemento pai quando atribuímos o valor inherit à ela.
1 div {
2 . red ,
color . .
3 }
No exemplo acima, a propriedade color foi definida apenas para o elemento div. No elemento p,
essa propriedade assumirá o valor padrão que é inherit, ou seja, será herdado automaticamente do
elemento pai. Como consequência a cor do texto do parágrafo será vermelha.
1 div {
2 border .
. 1 px solid red .
,
3 }
O elemento div terá borda de 1 pixel com cor vermelha. Diferentemente do exemplo anterior, o
parágrafo não herdará o valor para a propriedade border, pois ela não possui o valor inherit como
padrão. Se quiséssemos que o elemento p herdasse o valor da propriedade border, deveríamos defi-
nir as seguintes regras CSS:
1 div {
2 border .
. 1 px solid red .
,
3 }
4
5 p {
6 . inherit ,.
border .
7 }
248 www.k19.com.br
249 CSS
De acordo com o box model, devemos levar em consideração as margens internas, bordas e as
propriedades width e height de um elemento para determinarmos as suas dimensões. No começo,
isso pode não parecer muito natural, pois tendemos a imaginar a largura e altura final do elemento
como sendo as medidas atribuídas somente às propriedades width e height, respectivamente. Isso
acaba gerando uma grande confusão, principalmente para quem está começando a aprender CSS.
content-box
Comportamento padrão. As propriedades width e height definem as dimensões da área do con-
teúdo do elemento.
padding-box
As propriedades width e height definem as dimensões da área do conteúdo do elemento em
conjunto com as margens internas.
border-box
As propriedades width e height definem as dimensões da área do conteúdo do elemento em
conjunto com as margens internas e bordas.
inherit
Assume o valor da mesma propriedade no elemento HTML pai.
www.facebook.com/k19treinamentos 249
CSS 250
O número de usuários que acessam a Internet através de dispositivos móveis está cada vez maior
e só tende a crescer. Portanto, os desenvolvedores web devem ficar cada vez mais preocupados em
atender de maneira satisfatória o público mobile.
Atender o público mobile de maneira satisfatória significa apresentar o conteúdo de uma página
utilizando da melhor forma possível os recursos do dispositivo.
Por exemplo, uma página pode ter uma usabilidade muito boa quando acessada através de um
desktop. Porém, ao acessá-la através de um smartphone, as letras podem ficar muito pequenas, o
conteúdo pode não se encaixar no tamanho da tela ou as interações através do toque podem não
funcionar tão bem se comparadas às interações realizadas com o mouse.
Uma solução para esse problema seria a criação de uma versão do site para cada tipo de disposi-
tivo. Geralmente, a versão para desktop é a mais completa e as demais possuem recursos reduzidos.
Essa é uma solução adotada por diversos sites. Normalmente, as versões mobile são acessadas atra-
vés de URLs específicas. Em geral, essas URLs começam com mobile, mob ou até mesmo m (ex:
http..//m.kekanto.com). Entretanto, antes de adotar essa solução devemos levantar algumas ques-
tões:
Muito mais trabalhosa. Basicamente, para cada tipo de dispositivo, teríamos um site diferente,
ou seja, teríamos que gerenciar dois ou mais sites ao invés de apenas um.
Para cada tipo de dispositivo uma URL diferente. Por exemplo, uma para mobile (http. .//mob.
dominio.com), outra para televisores (http..//tv.dominio.com) e outra para desktops (http..//www.
dominio.com). Além disso, deveríamos nos preocupar com o redirecionamento das URLs, pois seria
mais apropriado que um usuário acessando o endereço www.dominio.com através de sua televisão
fosse redirecionado para tv.dominio.com.
O usuário vai ficar insatisfeito se ele não puder fazer tudo que ele fazia no desktop?
Sim! Se a versão diferenciada for uma versão reduzida da versão desktop, ele ficará extremamente
decepcionado. Os usuários tendem a querer ter todo o poder do desktop nos smartphones e afins.
Para evitar esses e outros problemas, uma outra solução que está ganhando cada vez mais força
parte do princípio de que a página deve ser a mesma. O que deve mudar é a forma de apresentá-la
ao usuário. Essa é a ideia do Design Responsivo.
O design responsivo pode ser dividido em três partes principais: layouts flexíveis, media queries
e mídias flexíveis. A seguir iremos discutir sobre cada parte.
250 www.k19.com.br
251 CSS
Layouts Flexíveis
A ideia por trás dos layouts flexíveis é fazer com que os elementos de uma página sejam capazes
de terem as suas dimensões adaptadas dinamicamente. Isso é bem interessante quando queremos
que o layout da página se adapte a diferentes tamanhos de tela ou alguns elementos sejam redimen-
sionados após uma interação do usuário, por exemplo.
Quando criamos layouts estáticos, em geral, trabalhamos com unidades de medida estáticas
como px, pt, in, cm e etc. Ao criarmos layouts flexíveis passamos a trabalhar muito mais com as
unidades relativas como %, em, ex e etc. Fazemos isso para evitar que ocorram deformações ou
overflow na apresentação do conteúdo.
Para facilitar o trabalho de quem desenhará o layout de uma página e também de quem pro-
duzirá o código HTML e CSS, uma técnica muito comum é a de tentar visualizar a tela como um
sistema de grades. Nesse sistema, cada grade deve ter as suas dimensões definidas com unidades de
medida relativas. Dessa forma, se a tela do usuário for redimensionada, todo o sistema de grade será
reajustado.
Layout estático
Layout flexível
Media Queries
Como o objetivo do design responsivo é apresentar o conteúdo de uma página de maneiras dife-
rentes em dispositivos com tamanhos de telas diferentes, em algum momento sentiremos a necessi-
dade de criar regras CSS para cada tamanho de tela ou para cada conjunto de tamanho de telas. Em
uma situação como essa, as media queries se encaixam perfeitamente e devemos utilizá-las.
Breakpoints
O ponto principal da relação das media queries com o design responsivo é a definição daquilo
que chamamos de breakpoints (pontos de quebra). Muitos autores costumam definir esses pontos
www.facebook.com/k19treinamentos 251
CSS 252
em torno dos tamanhos dos viewports mais comuns como 320px, 480px, 768px, 1024px e assim por
diante. Essa é uma estratégia normalmente chamada de device-driven breakpoints, device-based
breakpoints ou pontos de quebra orientados à dispositivos. Evite essa técnica, pois, como o próprio
nome diz, ela faz com que as regras CSS sejam aplicadas quando uma página for aberta em dispositi-
vos com tamanhos de tela esperados, ou seja, a página poderá estar despreparada quando for aberta
por um dispositivo com tela de 400px, por exemplo.
Uma estratégia muito mais interessante é a que chamamos de content-driven breakpoints, content-
based breakpoints ou pontos de quebra orientados ao conteúdo. Nessa estratégia definimos os pon-
tos de quebra observando se o conteúdo da página se acomoda corretamente ao tamanho do view-
port. Uma técnica muito eficiente é começar do menor para o maior tamanho de viewport. Em geral,
o menor tamanho refere-se aos dispositivos mobile e, por isso, a técnica recebe o nome de mobile
first.
Aplicar a estratégia do content-drive breakpoints juntamente com a técnica mobile first é re-
lativamente simples: redimensione a janela do navegador para que o viewport fique com o menor
tamanho esperado (mobile). Esse será o primeiro breakpoint. Aplique as regras CSS na página e em
seguida redimensione a janela do navegador até que o conteúdo não seja apresentado corretamente
ou a página tenha o layout “quebrado”. Quando isso ocorrer significa que encontramos o próximo
breakpoint. Nesse breakpoint, aplique as regras CSS para que a página volte a ser apresentada corre-
tamente. Repita esse processo até considerar que tenha definido todos os breakpoints necessários.
Mídias Flexíveis
Para criarmos uma página que seja confortável para a leitura, devemos ajustar o posicionamento
e a dimensão dos elementos conforme vimos anteriormente. As imagens, players de vídeo e áudio
não são exceções. Entretanto, quando trabalhamos com certos tipos de mídias devemos ter alguns
cuidados especiais.
Suponha uma imagem de 320px de largura que gostaríamos de exibir em uma página de maneira
que ela se adapte à largura da tela. Conseguiríamos fazer isso utilizando a propriedade width: 100%,
por exemplo. Veja abaixo como ficaria essa página exibida em um smartphone e em um desktop.
Smartphone Desktop
Na imagem acima podemos perceber que a qualidade da imagem diminuiu ao esticá-la. Para
evitar ou amenizar esse tipo de problema poderíamos criar diversas versões da imagem, uma para
252 www.k19.com.br
253 CSS
cada breakpoint. Poderíamos também obter uma imagem original de tamanho maior, pois, em geral,
diminuir uma imagem perde menos qualidade do que esticar. Ou ainda, dependendo da imagem,
poderíamos utilizar uma versão vetorial da mesma. Como podemos observar, existem diversas téc-
nicas para resolver esse tipo de problema e, caso tenha interesse, procure por Icon Fonts, formato de
imagem SVG e Compressive Images. Esses são termos muito utilizados por técnicas de otimização
de imagens na web.
.
No caso dos players de vídeo e áudio recomendamos a leitura do artigo neste endereço: http.
//alistapart.com/article/creating-intrinsic-ratios-for-video
Exercícios Complementares
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar1.zip
1 div {
2 height .. 1 px ,.
3 . 4 px ,.
width .
4 }
5
6 # div1 {
7 background - color .
. red .
,
8 }
9
1 # div2 {
11 . # ff ,.
background - color .
12 }
13
14 # div3 {
15 background - color .
. rgb ( , , 255) .,
16 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar2.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 253
CSS 254
http..//localhost/css/public_html/background-color.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/background-color.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar4.zip
1 body {
2 background - image . .
3 url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / planeta . png " ) ,
4 url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / fundo . jpg " ) .,
5 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar5.zip
http..//localhost/css/public_html/background-image.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/background-image.html.
254 www.k19.com.br
255 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar7.zip
1 div {
2 height .. 3 px ,.
3 width .
. 4 px ,.
4 border .. 1 px solid black ,.
5 margin .. 1 px ,.
6 }
7
8 # div1 {
9 . url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / planeta - small . png " ) .,
background - image .
1 }
11
12 # div2 {
13 background - image .
. url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / planeta - small . png " ) .,
14 background - repeat .. no - repeat . ,
15 }
16
17 # div3 {
18 background - image .
. url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / planeta - small . png " ) .,
19 background - repeat .. repeat - x .
,
2 }
21
22 # div4 {
23 . url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / planeta - small . png " ) .,
background - image .
24 background - repeat .. repeat - y .
,
25 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar8.zip
http..//localhost/css/public_html/background-repeat.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/background-repeat.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 255
CSS 256
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar1.zip
1 body {
2 height .
. 2 px ,.
3 background - image .. url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / fundo . jpg " ) .,
4 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar11.zip
http..//localhost/css/public_html/background-attachment.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/background-attachment.html.
1 body {
2 . 2 px ,.
height .
3 background - image .. url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / fundo . jpg " ) .,
4 background - attachment . . fixed . ,
5 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar13.zip
http..//localhost/css/public_html/background-attachment.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/background-attachment.html.
256 www.k19.com.br
257 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar15.zip
1 body {
2 background - image .
. url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / planeta - small . png " ) .,
3 background - repeat .. no - repeat , .
4 background - position .. center top . ,
5 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar16.zip
http..//localhost/css/public_html/background-position.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/background-position.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar18.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 257
CSS 258
1 div {
2 . 4 px ,.
width .
3 height .. 5 px ,.
4 margin .. 1 px ,.
5 padding .. 5 px ,.
6 border .. 1 px dotted black .,
7 background - color .. yellow ,.
8 }
9
1 # div1 {
11 background - clip .
. border - box .
,
12 }
13
14 # div2 {
15 background - clip .
. padding - box .
,
16 }
17
18 # div3 {
19 background - clip .
. content - box .
,
2 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar19.zip
http..//localhost/css/public_html/background-clip.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/background-clip.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar21.zip
1 div {
2 width .
. 4 px ,.
3 height .. 1 px ,.
4 margin .. 1 px ,.
5 padding .. 25 px ,.
258 www.k19.com.br
259 CSS
6 border .
. 1 px dotted black .,
7 background - repeat .. no - repeat . ,
8 background - image .
. url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / planeta - small . png " ) .,
9 }
1
11 # div1 {
12 . border - box ,
background - origin . .
13 }
14
15 # div2 {
16 background - origin .
. padding - box .
,
17 }
18
19 # div3 {
2 . content - box ,
background - origin . .
21 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar22.zip
http..//localhost/css/public_html/background-origin.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/background-origin.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar24.zip
1 div {
2 . 4 px ,.
width .
3 height .. 1 px ,.
4 margin .. 1 px ,.
5 padding .. 25 px ,.
6 border .. 1 px dotted black .,
7 background - repeat .. no - repeat . ,
8 background - image .. url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / planeta - small . png " ) .,
9 }
1
www.facebook.com/k19treinamentos 259
CSS 260
11 # div1 {
12 background - size .
. 5 px auto .
,
13 }
14
15 # div2 {
16 background - size .
. cover ,.
17 }
18
19 # div3 {
2 background - size .
. contain .
,
21 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar25.zip
http..//localhost/css/public_html/background-size.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/background-size.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar27.zip
1 # p1 {
2 color .
. red .
,
3 }
4
5 # p2 {
6 . # ff ,.
color .
7 }
8
9 # p3 {
1 color .
. rgb ( , , 255) .,
11 }
260 www.k19.com.br
261 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar28.zip
http..//localhost/css/public_html/color.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/color.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar3.zip
1 p {
2 border .. 1 px solid black ,.
3 width .
. 4 px ,.
4 }
www.facebook.com/k19treinamentos 261
CSS 262
5
6 # p1 {
7 text - align .
. left .
,
8 }
9
1 # p2 {
11 . center ,
text - align . .
12 }
13
14 # p3 {
15 text - align .
. right .
,
16 }
17
18 # p4 {
19 . justify ,.
text - align .
2 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar31.zip
http..//localhost/css/public_html/text-align.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/text-align.html.
262 www.k19.com.br
263 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar33.zip
1 p {
2 width .
. 4 px ,.
3 }
4
5 # p1 {
6 text - decoration .
. underline .,
7 }
8
9 # p2 {
1 . overline .,
text - decoration .
11 }
12
13 # p3 {
14 text - decoration .
. line - through ,.
15 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar34.zip
http..//localhost/css/public_html/text-decoration.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/text-decoration.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 263
CSS 264
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar36.zip
1 p {
2 . 4 px ,.
width .
3 }
4
5 # p1 {
6 text - transform .
. capitalize .,
7 }
8
9 # p2 {
1 . uppercase ,
text - transform . .
11 }
12
13 # p3 {
14 text - transform .
. lowercase .,
15 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar37.zip
http..//localhost/css/public_html/text-transform.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/text-transform.html.
264 www.k19.com.br
265 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar39.zip
1 p {
2 . 4 px ,.
width .
3 }
4
5 # p1 {
6 text - indent .
. px .,
7 }
8
9 # p2 {
1 . 3 px ,.
text - indent .
11 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar4.zip
http..//localhost/css/public_html/text-indent.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/text-indent.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 265
CSS 266
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar42.zip
1 # p1 {
2 letter - spacing .
. 2 px .,
3 }
4
5 # p2 {
6 letter - spacing .
. -2 px ,.
7 }
8
9 # p3 {
1 . 4 px .,
letter - spacing .
11 }
12
13 # p4 {
14 letter - spacing .
. 6 px .,
15 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar43.zip
http..//localhost/css/public_html/letter-spacing.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/letter-spacing.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar45.zip
266 www.k19.com.br
267 CSS
1 # p1 {
2 . 1 px ,.
word - spacing .
3 }
4
5 # p2 {
6 word - spacing .
. -5 px ,.
7 }
8
9 # p3 {
1 . 3 px ,.
word - spacing .
11 }
12
13 # p4 {
14 word - spacing .
. 5 px ,.
15 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar46.zip
http..//localhost/css/public_html/word-spacing.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/word-spacing.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar48.zip
1 p {
2 width .
. 1 px ,.
3 border .. 1 px solid black ,.
4 }
5
www.facebook.com/k19treinamentos 267
CSS 268
6 # p1 {
7 word - wrap .
. break - word .
,
8 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar49.zip
http..//localhost/css/public_html/word-wrap.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/word-wrap.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar51.zip
1 p {
2 width .
. 4 px ,.
3 border .. 1 px solid black ,.
4 }
5
6 # p1 {
7 . 2 px ,.
line - height .
8 }
9
1 # p2 {
11 line - height .
. 4 px ,.
12 }
268 www.k19.com.br
269 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar52.zip
http..//localhost/css/public_html/line-height.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/line-height.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 269
CSS 270
49
5 Sed
51 dui nulla , cursus et lacinia eu , vulputate ac dolor .
52 Quisque faucibus congue congue .
53 </ p >
54 </ body >
55 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar54.zip
1 p {
2 . 4 px ,.
width .
3 border .. 1 px solid black ,.
4 }
5
6 # p1 {
7 . nowrap ,.
white - space .
8 }
9
1 # p2 {
11 white - space .
. pre .
,
12 }
13
14 # p3 {
15 . pre - line ,
white - space . .
16 }
17
18 # p4 {
19 white - space .
. pre - wrap .
,
2 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar55.zip
http..//localhost/css/public_html/white-space.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/white-space.html.
270 www.k19.com.br
271 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar57.zip
1 p {
2 font - size .
. xx - large ,.
3 }
4
5 # p1 {
6 text - shadow .
. 3 px 3 px # ff ,.
7 }
8
9 # p2 {
1 text - shadow .
. -3 px -3 px # ff .,
11 }
12
13 # p3 {
14 text - shadow .
. 1 px # ff ,.
15 }
16
17 # p4 {
18 . 1 px 1 px 1 px # ff ,.
text - shadow .
19 }
2
21 # p5 {
22 text - shadow .
. 5 px 5 px 5 px # ff , -5 px -5 px 5 px # ff .
,
23 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar58.zip
http..//localhost/css/public_html/text-shadow.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/text-shadow.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 271
CSS 272
4 < meta http - equiv = " Content - Type " content = " text / html ., charset = UTF -8 " >
5 < title > K19 - font - family </ title >
6 < link rel = " stylesheet " type = " text / css " href = " font - family . css " >
7 </ head >
8 < body >
9 <p id = " p1 " >
1 Lorem ipsum dolor sit amet , consectetur adipiscing elit .
11 </ p >
12 <p id = " p2 " >
13 Lorem ipsum dolor sit amet , consectetur adipiscing elit .
14 </ p >
15 <p id = " p3 " >
16 Lorem ipsum dolor sit amet , consectetur adipiscing elit .
17 </ p >
18 <p id = " p4 " >
19 Lorem ipsum dolor sit amet , consectetur adipiscing elit .
2 </ p >
21 <p id = " p5 " >
22 Lorem ipsum dolor sit amet , consectetur adipiscing elit .
23 </ p >
24 </ body >
25 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar6.zip
1 p {
2 font - size .
. xx - large ,.
3 }
4
5 # p1 {
6 . " Arial " ,
font - family . .
7 }
8
9 # p2 {
1 font - family .
. " Courier " .
,
11 }
12
13 # p3 {
14 . " Verdana " ,
font - family . .
15 }
16
17 # p4 {
18 font - family .
. " serif " .
,
19 }
2
21 # p5 {
22 . " cursive " ,
font - family . .
23 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar61.zip
http..//localhost/css/public_html/font-family.html.
272 www.k19.com.br
273 CSS
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/font-family.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar63.zip
1 # p1 {
2 . x - small ,.
font - size .
3 }
4
5 # p2 {
6 font - size .
. x - large ,.
7 }
8
9 # p3 {
1 . xx - large ,.
font - size .
11 }
12
13 # p4 {
14 font - size .
. 18 px ,.
15 }
16
17 # p5 {
18 . 3 px ,.
font - size .
19 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar64.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 273
CSS 274
http..//localhost/css/public_html/font-size.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/font-size.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar66.zip
1 p {
2 font - size .
. xx - large ,.
3 }
4
5 # p1 {
6 font - style .
. italic ,.
7 }
8
9 # p2 {
1 font - style .
. oblique ,.
11 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar67.zip
http..//localhost/css/public_html/font-style.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/font-style.html.
274 www.k19.com.br
275 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar69.zip
1 p {
2 . xx - large ,.
font - size .
3 }
4
5 # p1 {
6 font - variant .. small - caps .,
7 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar7.zip
http..//localhost/css/public_html/font-variant.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/font-variant.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 275
CSS 276
14 </ p >
15 <p id = " p3 " >
16 Lorem ipsum dolor sit amet , consectetur adipiscing elit .
17 </ p >
18 </ body >
19 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar72.zip
1 p {
2 font - size .
. xx - large ,.
3 }
4
5 # p1 {
6 font - weight .
. 4,.
7 }
8
9 # p2 {
1 font - weight .
. 7,.
11 }
12
13 # p3 {
14 . bold ,.
font - weight .
15 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar73.zip
http..//localhost/css/public_html/font-weight.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/font-weight.html.
276 www.k19.com.br
277 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar75.zip
1 p {
2 . xx - large ,.
font - size .
3 }
4
5 # p1 {
6 font - family .
. " Norican " .
,
7 }
8
9 # p2 {
1 . " Bad Script " ,
font - family . .
11 }
12
13 # p3 {
14 font - family .
. " Ceviche One " .
,
15 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar76.zip
http..//localhost/css/public_html/font-face.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/font-face.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 277
CSS 278
18 </ ul >
19 < ul id = " ul3 " >
2 < li > K1 - Lo gica de Programaça o </ li >
21 < li > K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e JavaScript </ li >
22 < li > K3 - Modelo Relacional e SQL </ li >
23 </ ul >
24 < ol id = " ol1 " >
25 < li > K1 - Lo gica de Programaça o </ li >
26 < li > K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e JavaScript </ li >
27 < li > K3 - Modelo Relacional e SQL </ li >
28 </ ol >
29 < ol id = " ol2 " >
3 < li > K1 - Lo gica de Programaça o </ li >
31 < li > K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e JavaScript </ li >
32 < li > K3 - Modelo Relacional e SQL </ li >
33 </ ol >
34 < ol id = " ol3 " >
35 < li > K1 - Lo gica de Programaça o </ li >
36 < li > K2 - Desenvolvimento Web com HTML , CSS e JavaScript </ li >
37 < li > K3 - Modelo Relacional e SQL </ li >
38 </ ol >
39 </ body >
4 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar78.zip
1 # ul1 {
2 list - style - type .
. disc ,.
3 }
4
5 # ul2 {
6 list - style - type .
. circle ,.
7 }
8
9 # ul3 {
1 list - style - type .
. square ,.
11 }
12
13 # ol1 {
14 . decimal ,.
list - style - type .
15 }
16
17 # ol2 {
18 list - style - type .
. lower - latin .,
19 }
2
21 # ol3 {
22 . georgian .,
list - style - type .
23 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar79.zip
http..//localhost/css/public_html/list-style-type.html.
278 www.k19.com.br
279 CSS
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/list-style-type.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar81.zip
1 # ul1 {
2 list - style - image .
. url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / star . png " ) .,
3 }
4
5 # ul2 {
6 . url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / cake . png " ) .,
list - style - image .
7 }
8
9 # ul3 {
1 list - style - image .
. url ( " http .. // www . k19 . com . br / figs / flying_heart . png " ) .,
11 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar82.zip
http..//localhost/css/public_html/list-style-image.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/list-style-image.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 279
CSS 280
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar84.zip
1 li {
2 border .
. 1 px solid black ,.
3 }
4
5 # ul1 {
6 list - style - position .
. inside ,.
7 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar85.zip
http..//localhost/css/public_html/list-style-position.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/list-style-position.html.
280 www.k19.com.br
281 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar87.zip
1 div {
2 width .
. 4 px ,.
3 height .. 2 px ,.
4 margin .. 1 px ,.
5 border - width . . 6 px .,
6 }
7
8 # div1 {
9 . dotted ,.
border - style .
1 }
11
12 # div2 {
13 border - style .
. dashed .
,
14 }
15
16 # div3 {
17 . solid ,
border - style . .
18 }
19
2 # div4 {
21 border - style .
. double ,.
22 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar88.zip
http..//localhost/css/public_html/border-style.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/border-style.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 281
CSS 282
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar9.zip
1 div {
2 width .
. 4 px ,.
3 height .. 2 px ,.
4 margin .. 1 px ,.
5 border - style . . solid .
,
6 }
7
8 # div1 {
9 . thin ,.
border - width .
1 }
11
12 # div2 {
13 border - width .
. thick ,.
14 }
15
16 # div3 {
17 border - width .
. 2 px .,
18 }
19
2 # div4 {
21 border - width .
. 1 px ,.
22 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar91.zip
http..//localhost/css/public_html/border-width.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/border-width.html.
282 www.k19.com.br
283 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar93.zip
1 div {
2 width .
. 4 px ,.
3 height .. 2 px ,.
4 border - style .. solid ,
.
5 }
6
7 # div1 {
8 border - color .
. red .
,
9 }
1
11 # div2 {
12 . # ff ,.
border - color .
13 }
14
15 # div3 {
16 border - color .
. rgb ( , , 255) .,
17 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar94.zip
http..//localhost/css/public_html/border-color.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/border-color.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar96.zip
1 div {
2 . 4 px ,.
width .
3 height .. 2 px ,.
4
www.facebook.com/k19treinamentos 283
CSS 284
5 . dashed ,
border - top - style . .
6 border - top - color .
. red .,
7 border - top - width .
. 2 px .,
8
9 border - right - style .
. dotted ,.
1 border - right - color .
. # ff ,.
11 . 8 px .,
border - right - width .
12
13 . double ,.
border - bottom - style .
14 border - bottom - color .
. rgb ( , , 255) .,
15 border - bottom - width .
. 14 px ,.
16
17 border - left - style .
. solid . ,
18 border - left - color .
. black ,.
19 . 2 px ,.
border - left - width .
2 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar97.zip
http..//localhost/css/public_html/bordas-individuais.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/bordas-individuais.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar99.zip
1 div {
2 width .
. 4 px ,.
3 height .. 1 px ,.
4 margin .. 1 px ,.
5 border .. 2 px solid black ,.
6 }
7
8 # div1 {
9 border - radius . . 2 px ,.
284 www.k19.com.br
285 CSS
1 }
11
12 # div2 {
13 . 2 px 6 px .,
border - radius .
14 }
15
16 # div3 {
17 border - radius .
. 2 px 6 px 1 px ,.
18 }
19
2 # div4 {
21 . 2 px 6 px 1 px 14 px ,.
border - radius .
22 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar1.zip
http..//localhost/css/public_html/border-radius.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/border-radius.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar12.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 285
CSS 286
1 table {
2 . 2 px solid black ,.
border .
3 margin .
. 1 px ,.
4 }
5
6 td {
7 . 2 px solid black ,.
border .
8 }
9
1 # tabela1 {
11 border - collapse .
. collapse .
,
12 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar13.zip
http..//localhost/css/public_html/border-collapse.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/border-collapse.html.
286 www.k19.com.br
287 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar15.zip
1 table {
2 border .
. 2 px solid black ,.
3 margin .
. 1 px ,.
4 }
5
6 td {
7 . 2 px solid black ,.
border .
8 }
9
1 # tabela1 {
11 border - spacing .
. 1 px 5 px .,
12 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar16.zip
http..//localhost/css/public_html/border-spacing.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/border-spacing.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar18.zip
1 div {
2 . 4 px ,.
width .
3 height .. 1 px ,.
4 margin .. 1 px ,.
5 }
6
7 # div1 {
www.facebook.com/k19treinamentos 287
CSS 288
8 . dashed ,
outline - style . .
9 }
1
11 # div2 {
12 outline - style .
. dotted ,.
13 }
14
15 # div3 {
16 . solid ,
outline - style . .
17 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar19.zip
http..//localhost/css/public_html/outline-style.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/outline-style.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar111.zip
1 div {
2 width .
. 4 px ,.
3 height .. 1 px ,.
4 margin .. 1 px ,.
5 outline - style . . solid ,
.
6 }
7
8 # div1 {
9 outline - color .
. red .
,
1 }
11
12 # div2 {
13 outline - color .
. # ff ,.
14 }
15
16 # div3 {
288 www.k19.com.br
289 CSS
17 . rgb ( , , 255) .,
outline - color .
18 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar112.zip
http..//localhost/css/public_html/outline-color.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/outline-color.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar114.zip
1 div {
2 . 4 px ,.
width .
3 height .. 1 px ,.
4 margin .. 2 px ,.
5 outline - style . . solid .
,
6 }
7
8 # div1 {
9 outline - width .
. thin ,.
1 }
11
12 # div2 {
13 . thick ,.
outline - width .
14 }
15
16 # div3 {
17 outline - width .
. 2 px .,
18 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar115.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 289
CSS 290
http..//localhost/css/public_html/outline-width.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/outline-width.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar117.zip
1 div {
2 width .
. 4 px ,.
3 height .. 5 px ,.
4 margin .. 5 px ,.
5 outline .. 5 px solid red .
,
6 border .. 5 px solid black ,.
7 }
8
9 # div1 {
1 outline - offset .
. 2 px ,.
11 }
12
13 # div2 {
14 . -2 px ,.
outline - offset .
15 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar118.zip
http..//localhost/css/public_html/outline-offset.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/outline-offset.html.
290 www.k19.com.br
291 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar12.zip
1 div {
2 width .
. 2 px ,.
3 height .. 1 px ,.
4 border .. 4 px solid black ,.
5 margin .. 5 px ,.
6 }
7
8 # div1 {
9 box - shadow .
. 1 px 5 px gray ,.
1 }
11
12 # div2 {
13 box - shadow .
. 1 px 5 px 5 px gray .,
14 }
15
16 # div3 {
17 box - shadow .
. inset 1 px 1 px gray .,
18 }
19
2 # div4 {
21 box - shadow .
. inset 1 px 1 px 5 px gray ,.
22 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar121.zip
http..//localhost/css/public_html/box-shadow.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/box-shadow.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 291
CSS 292
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar123.zip
1 div {
2 display .. inline - block ,.
3 border .. 1 px solid black ,.
4 width .
. 1 px ,.
5 height .. 1 px ,.
6 }
7
8 # div1 {
9 margin - top .
. 5 px ,.
1 margin - right .
. 5 px ,.
11 }
12
13 # div2 {
14 . 5 px ,.
margin - bottom .
15 }
16
17 # div3 {
18 margin - left .
. 5 px ,.
19 }
2
21 # div4 {
22 . 5 px ,.
margin - left .
23 margin - bottom .
. 5 px ,.
24 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar124.zip
http..//localhost/css/public_html/margens-externas.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/margens-externas.html.
292 www.k19.com.br
293 CSS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar126.zip
1 div {
2 display .. inline - block ,.
3 border .. 2 px solid black ,.
4 width .
. 1 px ,.
5 height .. 1 px ,.
6 background - color . . yellow ,.
7 background - clip . . content - box .
,
8 }
9
1 # div1 {
11 padding - top .
. 5 px ,.
12 padding - right .
. 5 px ,.
13 }
14
15 # div2 {
16 . 5 px ,.
padding - bottom .
17 }
18
19 # div3 {
2 padding - left .
. 5 px ,.
21 }
22
23 # div4 {
24 . 5 px ,.
padding - left .
25 padding - bottom .
. 5 px ,.
26 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar127.zip
http..//localhost/css/public_html/margens-internas.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/margens-internas.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 293
CSS 294
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar129.zip
1 p {
2 border .. 1 px solid black ,.
3 max - height .. 2 px ,.
4 max - width .
. 4 px ,.
5 }
6
7 # p1 {
8 . 2 px ,.
width .
9 }
1
11 # p2 {
12 height .
. 13 px ,.
13 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-css-complementar13.zip
http..//localhost/css/public_html/conteudo-dimensao.html.
294 www.k19.com.br
295 CSS
http..//localhost/~<USUARIO>/css/public_html/conteudo-dimensao.html.
Resumo do Capítulo
4 De acordo com o Box Model, cada box possui conteúdo, margens internas, bordas e margens
externas.
5 Por padrão, os boxes dos block-level elements ocupam todo o espaço horizontal do elemento
pai e provocam quebras de linha.
6 Por padrão, os boxes dos inline-level elements ocupam apenas o espaço necessário e não
provocam quebras de linha.
8 Uma regra CSS é composta por seletor e corpo. No corpo, são definidas as propriedades CSS.
9 Os seletores definem quais elementos HTML serão afetados pelas regras CSS.
11 As regras CSS podem ser aplicadas aos documentos HTML de três formas diferentes: inline
style, internal style sheet e external style sheet.
13 Na linguagem CSS, toda cor está associada a um código numérico expresso em hexadecimal.
Algumas cores possuem nome.
www.facebook.com/k19treinamentos 295
CSS 296
14 Podemos escolher uma cor através do código dela ou através das funções rgb(), rgba(), hsl() e
hsla(). As cores que possuem nome podem ser escolhidas através do seu nome.
15 As unidades absolutas da linguagem CSS são: cm, mm, in, pt, pc e px.
16 As unidades relativas da linguagem CSS são: em, ex, ch, rem, vw, vh, vmin e vmax.
296 www.k19.com.br
297 CSS
37 Quando ocorre conflito entre duas ou mais regras CSS, devemos calcular a prioridade dos
seletores dessas regras para saber qual delas será aplicada.
38 Com as media queries podemos definir formatações específicas para os diversos tipos de dis-
positivos que desejamos suportar.
Prova
1 Considere a formatação padrão dos navegadores. O que podemos dizer sobre um block-level
element?
b) Ocupa horizontalmente somente o espaço necessário para o seu conteúdo e não provocam
www.facebook.com/k19treinamentos 297
CSS 298
quebras de linha.
d) Ocupa horizontalmente somente o espaço necessário para o seu conteúdo e provocam que-
bras de linha.
2 Considere a formatação padrão dos navegadores. O que podemos dizer sobre um inline-level
element?
b) Ocupa horizontalmente somente o espaço necessário para o seu conteúdo e não provocam
quebras de linha.
d) Ocupa horizontalmente somente o espaço necessário para o seu conteúdo e provocam que-
bras de linha.
1 < link rel = " stylesheet " type = " text / css " src = " estilo . css " > </ link >.
1 < style rel = " stylesheet " type = " text / css " src = " estilo . css " > </ style >
1 < link rel = " stylesheet " type = " text / css " href = " estilo . css " > </ link >
1 < stylesheet src = " estilo . css " > </ stylesheet >
298 www.k19.com.br
299 CSS
a) red
b) #00ff00
c) preto
a) px
b) em
c) rem
d) qm
e) pc
6 Qual das propriedades abaixo pode ser utilizada para definir uma imagem de fundo de um
elemento?
a) background-attachment
b) background
c) bg-color
d) background-size
e) bg-image
7 Para definirmos a cor da fonte de um texto, qual propriedade CSS devemos utilizar?
a) color
b) font-color
c) text-color
d) foreground-color
e) colour
www.facebook.com/k19treinamentos 299
CSS 300
1 < div > Lorem ipsum dolor sit amet , consectetur adipiscing elit .
2
3 Cras vehicula bibendum arcu .
4 Sed dui nulla , cursus et lacinia eu ,
5 vulputate ac dolor .
6 Quisque faucibus congue congue . </ div >
a) Todas as sequências de espaços serão tratadas como um único espaço e as quebras de linha
serão respeitadas.
c) Todas as sequências de espaços serão respeitadas e as quebras de linha serão tratadas como
um espaço.
d) Todas as sequências de espaços serão tratadas como um único espaço e as quebras de linha
serão ignoradas.
e) Todas as sequências de espaços serão tratadas como um único espaço e as quebras de linha
serão tratadas como um espaço.
9 Para alterar o comportamento padrão com relação ao tratamento dos espaços e quebras de linha,
devemos utilizar qual propriedade CSS?
a) white-space
b) word-spacing
c) word-wrap
d) line-height
e) white-spacing
10 Podemos alterar a fonte de um texto através da propriedade CSS font-family. Quais valores
podem ser atribuídos a essa propriedade?
300 www.k19.com.br
301 CSS
1 width .
. 1 px ,.
2 border .. 1 px solid black ,.
3 margin .. 1 px ,.
4 padding .. 1 px ,.
a) 120px de largura.
b) 120px de altura.
c) 130px de largura.
d) 140px de altura.
e) 160px de largura.
12 Qual a diferença entre uma “borda” produzida pela propriedade outline e outra produzida pela
propriedade border?
a) Nenhuma diferença.
c) A borda produzida pela propriedade outline não pode ter sua cor alterada.
d) A borda produzida pela propriedade outline não afeta as dimensões do box do elemento.
13 Podemos utilizar a propriedade display com valor none ou a propriedade visibility com valor
hidden para fazer com que um elemento não apareça em uma página HTML. Qual a diferença entre
as duas abordagens?
a) Nenhuma diferença.
b) O espaço do box de um elemento com propriedade display igual a none permanece inalterado.
c) O espaço do box de um elemento com propriedade visibility igual a hidden deixa de existir.
d) O espaço do box de um elemento com propriedade display igual a none deixa de existir.
e) Se o valor none for atribuído a propriedade display, ela não poderá mudar mais de valor.
www.facebook.com/k19treinamentos 301
CSS 302
1 position . . absolute .
,
. px .,
2 top .
3 left .. px .,
d) Será posicionado a 0px do topo e 0px da esquerda do primeiro elemento ancestral que tenha a
propriedade position diferente de static.
e) Será posicionado a 0px do topo e 0px da esquerda do primeiro elemento ancestral que tenha
a propriedade position diferente de static. Caso nenhum ancestral se encaixe nessa condição,
ele será posicionado a 0px do topo e 0px da esquerda da página.
b) O trecho do conteúdo que ultrapassar na vertical os limites do elemento div será exibido.
d) O trecho do conteúdo que ultrapassar na horizontal os limites do elemento div será exibido.
1 < div id = " div1 " class = " class1 " >
2 <p id = " p1 " > Lorem ipsum dolor sit amet . </ p >
3 <p id = " p2 " class = " class1 " > Lorem ipsum dolor sit amet . </ p >
4 < div id = " div2 " >
5 Lorem ipsum dolor sit amet .
6 <p id = " p3 " class = " class1 " > Lorem ipsum dolor sit amet . </ p >
7 < div id = " div3 " >
8 Lorem ipsum dolor sit amet .
9 <p id = " p4 " class = " class1 " > Lorem ipsum dolor sit amet . </ p >
1 </ div >
302 www.k19.com.br
303 CSS
O que podemos dizer sobre as regras CSS definidas dentro da media query acima?
a) Serão aplicadas quando o viewport tiver 480px e a altura do viewport for maior que a sua lar-
gura.
b) Serão aplicadas apenas quando a largura do viewport for maior que a sua altura.
d) Serão aplicadas quando o viewport tiver 480px ou a altura do viewport for maior que a sua
largura.
13 17
Minha Pontuação Pontuação Mínima: Pontuação Máxima:
www.facebook.com/k19treinamentos 303
CSS 304
304 www.k19.com.br
4
CAPÍTULO
J AVA S CRIPT
Nos capítulos anteriores, vimos que as linguagens HTML e a CSS são fundamentais para a cria-
ção de páginas web. O foco do HTML é o conteúdo enquanto o foco do CSS é a formatação dessas
páginas.
As linguagens HTML e CSS não são linguagens de programação. Para resolver determinados
problemas, é necessário utilizar uma linguagem de programação. Por isso, veremos nesse capítulo, a
linguagem de programação JavaScript.
JavaScript interno
O código JavaScript pode ser definido dentro de um documento HTML no corpo do elemento
script.
JavaScript externo
O código JavaScript pode ser definido em arquivos separados e depois associados aos documen-
tos HTML através do elemento script.
1 < script src = " script . js " > </ script >
Nessa outra abordagem, podemos reutilizar o mesmo código JavaScript em vários documentos
HTML.
Carregamento
www.facebook.com/k19treinamentos 305
J AVA S CRIPT 306
Como vimos, o elemento script permite associar código JavaScript aos documentos HTML. Esse
elemento pode ser adicionado dentro do corpo dos elementos head e body. A localização do ele-
mento script afeta o momento no qual o código JavaScript será carregado pelos navegadores.
No exemplo a seguir, o elemento script foi colocado dentro do corpo do head. Dessa forma, o
código JavaScript será carregado antes do body ser processado. Consequentemente, a página só será
exibida depois do carregamento do JavaScript.
Normalmente, a segunda abordagem é mais recomendada pois as páginas web são exibidas mais
rapidamente aos usuários. Contudo, eventualmente, o código JavaScript deve ser utilizado antes do
processamento dos elementos do body. Nesses casos, é necessário utilizar a primeira abordagem.
Chrome DevTools
Os navegadores oferecem alguns recursos para testar ou depurar código JavaScript. Nas imagens
abaixo, mostramos a utilização do painel Console do Chrome DevTools.
306 www.k19.com.br
307 J AVA S CRIPT
www.facebook.com/k19treinamentos 307
J AVA S CRIPT 308
Exercícios de Fixação
Importante
No Windows, utilizando o IIS (Internet Information Services) como Web Server, você
deve salvar o projeto javascript em C:\inetpub\wwwroot. Lembre-se que é necessá-
rio instalar o IIS conforme vimos anteriormente.
308 www.k19.com.br
309 J AVA S CRIPT
Importante
No Ubuntu, utilizando o Apache HTTP Server como Web Server, você deve salvar o pro-
jeto javascript em /home/<USUARIO>/public_html. Lembre-se que é necessário
instalar e configurar o Apache HTTP Server como vimos anteriormente.
www.facebook.com/k19treinamentos 309
J AVA S CRIPT 310
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao1.zip
310 www.k19.com.br
311 J AVA S CRIPT
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao2.zip
http..//localhost/javascript/public_html/javascript.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/javascript.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao4.zip
http..//localhost/javascript/public_html/javascript.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/javascript.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 311
J AVA S CRIPT 312
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao6.zip
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao7.zip
http..//localhost/javascript/public_html/javascript.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/javascript.html.
Variáveis
Assim como qualquer linguagem de programação, JavaScript permite a criação de variáveis atra-
vés da palavra chave var. Toda variável deve ter um nome (identificador).
1 var .
idadeDoJonas = 3,
2 var precoDoProduto = 28.75,.
3 var .
nomeDoInstrutor = " Marcelo Martins " ,
4 var acessoLiberado = true .
,
1 var altura ,.
Operadores
312 www.k19.com.br
313 J AVA S CRIPT
Para manipular os valores das variáveis de um programa, devemos utilizar os operadores ofere-
cidos pela linguagem de programação adotada. A linguagem JavaScript possui diversos operadores
e os principais são categorizados da seguinte forma:
• Aritmético: + - * / %
• Atribuição: = += -= *= /= %= ++ --
• Relacional: == != < <= > >=
• Lógico: && ||
Aritméticos
Os operadores aritméticos funcionam de forma muito semelhante aos operadores da matemá-
tica. Os operadores aritméticos são:
• Adição +
• Subtração -
• Multiplicação *
• Divisão /
• Módulo %
1 .
var umMaisUm = 1 + 1,
2 // umMaisUm = 2
3
4 var tresVezesDois = 3 * 2,.
5 // tresVezesDois = 6
6
7 var quatroDivididoPorDois = 4 / 2,.
8 // quatroDivididoPor2 = 2
9
1 .
var seisModuloCinco = 6 % 5,
11 // seisModuloCinco = 1
12
13 var x = 7,.
14
15 x = x + 1 * 2,.
16 // x = 9
17
18 .
x = x - 3,
19 // x = 6
2
21 x = x / (6 - 2 - (3 * 5) / (16 - 1) ) ,.
22 // x = 2
Importante
O módulo de um número x , na matemática, é o valor numérico de x desconsiderando
o seu sinal (valor absoluto). Na matemática expressamos o módulo da seguinte forma:
| − 2| = 2.
www.facebook.com/k19treinamentos 313
J AVA S CRIPT 314
Importante
As operações aritméticas em JavaScript obedecem as mesmas regras da matemática
com relação à precedência dos operadores e parênteses. Portanto, as operações são
resolvidas a partir dos parênteses mais internos até os mais externos, primeiro resolvemos as
multiplicações, divisões e os módulos. Em seguida, resolvemos as adições e subtrações.
Mais Sobre
As operações de potenciação e raiz quadrada podem ser realizadas através dos métodos
Math.pow e Math.sqrt. Veja alguns exemplos.
Concatenação de Strings
Como vimos anteriormente, o operador + é utilizado para realizar soma aritmética. Mas, ele
também pode ser utilizado para concatenar strings. Veja um exemplo.
1 .
var s1 = " Marcelo " ,
2 var s2 = " " .
,
3 var s3 = " Martins " .
,
4
5 // " Marcelo Martins "
6 var s4 = s1 + s2 + s3 .,
Observe que o operador + foi aplicado a um valor numérico e a um texto. Nesses casos, o valor
numérico é, automaticamente, transformado em texto e a concatenação é realizada.
314 www.k19.com.br
315 J AVA S CRIPT
Atribuição
Nas seções anteriores, já vimos um dos operadores de atribuição, o operador = (igual). Os opera-
dores de atribuição são:
• Simples =
• Incremental +=
• Decremental -=
• Multiplicativa *=
• Divisória /=
• Modular %=
• Incremento ++
• Decremento --
1 .
var valor = 1,
2 // valor = 1
3
4 .
valor += 2,
5 // valor = 3
6
7 .
valor -= 1,
8 // valor = 2
9
1 valor *= 6,.
11 // valor = 12
12
13 valor /= 3,.
14 // valor = 4
15
16 valor %= 3,.
17 // valor = 1
18
19 .
valor ++,
2 // valor = 2
21
22 .
valor - -,
23 // valor = 1
1 .
var valor = 1,
2 // valor = 1
3
4 .
valor = valor + 2,
5 // valor = 3
6
7 .
valor = valor - 1,
8 // valor = 2
9
1 .
valor = valor * 6,
11 // valor = 12
12
13 .
valor = valor / 3,
14 // valor = 4
15
16 valor = valor % 3,.
17 // valor = 1
18
www.facebook.com/k19treinamentos 315
J AVA S CRIPT 316
19 .
valor = valor + 1,
2 // valor = 2
21
22 .
valor = valor - 1,
23 // valor = 1
Como podemos observar, os operadores de atribuição, exceto o simples (=), reduzem a quan-
tidade de código escrito. Podemos dizer que esses operadores funcionam como “atalhos” para as
operações que utilizam os operadores aritméticos.
Relacionais
Muitas vezes precisamos determinar a relação entre uma variável ou valor e outra outra variável
ou valor. Nessas situações, utilizamos os operadores relacionais. As operações realizadas com os
operadores relacionais devolvem valores booleanos. Os operadores relacionais são:
• Igualdade ==
• Diferença !=
• Menor <
• Menor ou igual <=
• Maior >
• Maior ou igual >=
Lógicos
A linguagem JavaScript permite verificar duas ou mais condições através de operadores lógicos.
Os operadores lógicos devolvem valores booleanos. A seguir descreveremos o funcionamento desses
operadores.
• && (“E”)
A tabela verdade é uma forma prática de visualizar o resultado dos operadores lógicos. Veja a
seguir a tabela verdade do operador &&.
316 www.k19.com.br
317 J AVA S CRIPT
• || (“OU”)
A tabela verdade é uma forma prática de visualizar o resultado dos operadores lógicos. Veja a
seguir a tabela verdade do operador ||.
Operador “!”
Valores booleanos podem ser invertidos com o operador de “!” (negação). Por exemplo, podemos
verificar se uma variável numérica armazena um valor maior do que 0.5 de duas formas diferentes.
1 d > .5
1 !( d <= .5)
1 var i = 1,.
.
2 i ++,
www.facebook.com/k19treinamentos 317
J AVA S CRIPT 318
.
3 i - -,
1 var i = 1,.
2 ++ i .,
3 --i .,
No primeiro exemplo, o operador “++” foi utilizado depois da variável i. Já no segundo exemplo,
ele foi utilizado antes da variável i. A primeira forma de utilizar o operador “++” é chamada de pós
incremento. A segunda é chamada de pré incremento. Analogamente, o operador “--” foi utilizado
na forma de pós decremento no primeiro exemplo e pré decremento no segundo exemplo.
Mas, qual é a diferença entre pré incremento e pós incremento ou entre pré decremento e pós
decremento? Vamos apresentar a diferença com alguns exemplos.
1 var i = 1,.
2
3 // true
4 alert ( i ++ == 1) ,.
Observe que o operador “++” foi utilizado nas expressões do exemplo acima em conjunto com
o operador “==”. Como dois operadores foram utilizados na mesma expressão, você pode ter dú-
vida em relação a ordem de execução desses operadores. O incremento com o operador “++” será
realizado antes ou depois da comparação com o operador “==”?
Como o operador “++” foi utilizado na forma de pós incremento, a comparação ocorrerá antes
do incremento. Analogamente, a comparação ocorreria antes do decremento se o operador “--” fosse
utilizado na forma de pós decremento.
1 var i = 1,.
2
3 // false
4 alert (++ i == 1) ,.
Nesse último exemplo, a comparação com o operador “==” é realizada depois do incremento
do operador “++”. Analogamente, a comparação ocorreria depois do decremento se o operador “--”
fosse utilizado na forma de pré decremento.
1 var i = 1,.
2
3 var j = ++ i + i - -,.
4
5 alert ( j ) ,.
318 www.k19.com.br
319 J AVA S CRIPT
O programa deve exibir a mensagem “aprovado” se nota de um aluno for maior ou igual a 0.5
e “reprovado” se a nota for menor do que 0.5. Esse problema pode ser resolvido com o operador
ternário.
Quando a condição(nota >= 0.5) é verdadeira, o operador ternário devolve o primeiro resultado
(“aprovado”). Caso contrário, devolve o segundo resultado(“reprovado”). Podemos guardar o resul-
tado do operador ternário em uma variável ou simplesmente exibi-lo.
1 var resultado = nota >= .5 ? " aprovado " . . " reprovado " .
,
. " reprovado " ) .,
2 alert ( nota >= .5 ? " aprovado " .
Nos exemplos anteriores, o operador ternário foi utilizado com valores do tipo string. Contudo,
podemos utilizá-lo com qualquer tipo de valor. Veja o exemplo a seguir.
Controle de fluxo
if e else
O comportamento de uma aplicação pode ser influenciado por valores definidos pelos usuários.
Por exemplo, considere um sistema de cadastro de produtos. Se um usuário tenta adicionar um
produto com preço negativo, a aplicação não deve cadastrar esse produto. Caso contrário, se o preço
não for negativo, o cadastro pode ser realizado normalmente.
Outro exemplo, quando o pagamento de um boleto é realizado em uma agência bancária, o sis-
tema do banco deve verificar a data de vencimento do boleto para aplicar ou não uma multa por
atraso.
Para verificar uma determinada condição e decidir qual bloco de instruções deve ser executado,
devemos aplicar o comando if.
1 if ( preco < ) {
2 alert ( ’O preço do produto na o pode ser negativo ’) .,
www.facebook.com/k19treinamentos 319
J AVA S CRIPT 320
3 } else {
4 alert ( ’ Produto cadastrado com sucesso ’) .,
5 }
O comando if permite que valores booleanos sejam testados. Se o valor passado como parâmetro
para o comando if for true, o bloco do if é executado. Caso contrário, o bloco do else é executado. O
comando else assim como o seu bloco são opcionais.
while
Em alguns casos, é necessário repetir um determinado trecho de código várias vezes. Por exem-
plo, suponha que seja necessário exibir 5 vezes a mensagem: “Bom Dia”. Podemos resolver essa
tarefa com o seguinte código JavaScript.
Se ao invés de 5 vezes fosse necessário exibir 100 vezes a mensagem “Bom Dia”, já seriam 100
linhas de código JavaScript. É muito trabalhoso utilizar essa abordagem para solucionar esse pro-
blema.
Através do comando while, é possível executar várias vezes um determinado trecho de código.
A variável contador indica o número de vezes que a mensagem “Bom Dia” foi exibida. O operador
++ incrementa a variável contador a cada iteração. O parâmetro do comando while deve ser um valor
booleano.
for
O comando for é análogo ao while. A principal diferença entre esses dois comandos é que o for
recebe três argumentos.
Exercícios de Fixação
320 www.k19.com.br
321 J AVA S CRIPT
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao9.zip
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao1.zip
http..//localhost/javascript/public_html/exibe-nome.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/exibe-nome.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao12.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 321
J AVA S CRIPT 322
3 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao13.zip
http..//localhost/javascript/public_html/exibe-1-ate-1.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/exibe-1-ate-1.html.
15 Percorra todos os números de 1 até 100. Para os números ímpares, exiba no console um “*”, e
para os números pares, dois “**”. Veja o exemplo abaixo:
*
**
*
**
*
**
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao15.zip
322 www.k19.com.br
323 J AVA S CRIPT
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao16.zip
http..//localhost/javascript/public_html/exibe-padrao-1.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/exibe-padrao-1.html.
18 Percorra todos os números de 1 até 100. Para os números múltiplos de 4, exiba a palavra “PIN”,
e para os outros, exiba o próprio número. Veja o exemplo abaixo:
1
2
3
PIN
5
6
7
PIN
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao18.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 323
J AVA S CRIPT 324
7 }
8 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao19.zip
http..//localhost/javascript/public_html/exibe-padrao-2.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/exibe-padrao-2.html.
Objetos
Criando objetos
Um objeto pode ser criado de forma literal com a sintaxe JSON. Veja o exemplo a seguir.
Um objeto pode se relacionar com outros objetos através de propriedades. Observe o código
abaixo.
1 var formacaoJava = {
2 sigla .. " K1 " , nome .. " Formaça o Desenvolvedor Java " ,
3 cursos .. [
4 {
5 sigla .. " K11 " ,
6 nome .. " Orientaça o a Objetos em Java "
7 },
8 {
9 sigla .. " K12 " ,
1 nome .. " Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 "
11 },
12 ]
13 },.
324 www.k19.com.br
325 J AVA S CRIPT
1 var curso = {
2 sigla .. " K11 " ,
3 nome .. " Orientaça o a Objetos em Java "
4 .
},
5
6 console . log ( curso . sigla ) ,.
7 console . log ( curso [ " sigla " ]) .,
8
9 var sigla = " sigla " . ,
1 console . log ( curso [ sigla ]) .,
1 var curso = {
2 sigla .. " K11 " ,
3 nome .. " Orientaça o a Objetos em Java "
4 .
},
5
6 .
curso . sigla = " K12 " ,
7 curso . nome = " Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 " .
,
8
9 console . log ( curso . sigla ) ,.
1 console . log ( curso . nome ) .,
Referências
Os objetos são acessados através de referências.
1 var curso = {
2 sigla .. " K11 " ,
3 nome .. " Orientaça o a Objetos em Java "
4 .
},
5
6 // copiando uma refere
ncia
7 var x = curso .,
8
9 .
x . sigla = " K12 " ,
1 x . nome = " Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 " .
,
11
12 // imprime K12
13 console . log ( curso . sigla ) .,
14
15 // imprime Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2
16 console . log ( curso . nome ) .,
Protótipos
Podemos criar um objeto baseado em outro objeto existente (protótipo). Para isso, podemos
utilizar a propriedade especial __proto__. Observe o código abaixo.
www.facebook.com/k19treinamentos 325
J AVA S CRIPT 326
5 .
},
6
7 // criando um objeto sem propriedades
8 .
var novo_curso = {},
9
1 // definindo o primeiro objeto como proto
tipo do segundo
11 novo_curso . __proto__ = curso .,
12
13 // imprime K11
14 console . log ( novo_curso . sigla ) ,.
15
16 // imprime Orientaça o a Objetos em Java
17 console . log ( novo_curso . nome ) ,.
Também podemos utilizar o método create de Object para criar objetos baseados em objetos
existentes. Veja o exemplo abaixo.
Se uma propriedade for adicionada a um objeto, ela também será adicionada a todos os objetos
que o utilizam como protótipo.
1 var curso = {
2 sigla .. " K11 " ,
3 nome .. " Orientaça o a Objetos em Java "
4 .
},
5
6 var novo_curso = Object . create ( curso ) .,
7
8 .
curso . carga_horaria = 36,
9
1 // imprime K11
11 console . log ( novo_curso . sigla ) ,.
12
13 // imprime Orientaça o a Objetos em Java
14 console . log ( novo_curso . nome ) ,.
15
16 // imprime 36
17 console . log ( novo_curso . carga_horaria ) ,.
Por outro lado, se uma propriedade for adicionada a um objeto, ela não será adicionada no pro-
tótipo desse objeto.
1 var curso = {
2 sigla .. " K11 " ,
3 nome .. " Orientaça o a Objetos em Java "
.
4 },
5
326 www.k19.com.br
327 J AVA S CRIPT
Se o valor de uma propriedade de um objeto for modificado, os objetos que o utilizam como
protótipo podem ser afetados.
1 var curso = {
2 sigla .. " K11 " ,
3 nome .. " Orientaça o a Objetos em Java "
4 .
},
5
6 var novo_curso = Object . create ( curso ) .,
7
8 curso . sigla = " K12 " .
,
9 .
curso . nome = " Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 " ,
1
11 // imprime K12
12 console . log ( novo_curso . sigla ) ,.
13
14 // imprime Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2
15 console . log ( novo_curso . nome ) ,.
Por outro lado, alterações nos valores das propriedades de um objeto não afetam o protótipo
desse objeto.
1 var curso = {
2 sigla .. " K11 " ,
3 nome .. " Orientaça o a Objetos em Java "
4 .
},
5
6 var novo_curso = Object . create ( curso ) .,
7
8 novo_curso . sigla = " K12 " .
,
9 .
novo_curso . nome = " Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 " ,
1
11 // imprime K11
12 console . log ( curso . sigla ) .,
13
14 // imprime Orientaça o a Objetos em Java
15 console . log ( curso . nome ) .,
Considere um objeto que foi construído a partir de um protótipo. Se o valor de uma propriedade
herdada do protótipo for alterada nesse objeto, ela se torna independente da propriedade no protó-
tipo. Dessa forma, alterações no valor dessa propriedade no protótipo não afetam mais o valor dela
no objeto gerado a partir do protótipo.
1 var curso = {
2 sigla .. " K11 " ,
3 nome .. " Orientaça o a Objetos em Java "
.
4 },
5
6 var novo_curso = Object . create ( curso ) .,
7
www.facebook.com/k19treinamentos 327
J AVA S CRIPT 328
8 .
novo_curso . sigla = " K12 " ,
9 novo_curso . nome = " Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 " .
,
1
11 .
curso . sigla = " K21 " ,
12 curso . nome = " Persiste ncia com JPA2 e Hibernate " .
,
13
14 // imprime K12
15 console . log ( novo_curso . sigla ) ,.
16
17 // imprime Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2
18 console . log ( novo_curso . nome ) ,.
1 var curso = {
2 sigla .. " K11 " ,
3 nome .. " Orientaça o a Objetos em Java "
4 .
},
5
6 // imprime K11
7 console . log ( curso . sigla ) ,.
8
9 delete curso . sigla .,
1
11 // imprime undefined
12 console . log ( curso . sigla ) .,
1 var curso = {
2 sigla .. " K11 " ,
3 nome .. " Orientaça o a Objetos em Java "
4 .
},
5
6 // imprime true
7 console . log ( " sigla " in curso ) ,.
8
9 // imprime false
1 console . log ( " carga_horaria " in curso ) ,.
Exercícios de Fixação
328 www.k19.com.br
329 J AVA S CRIPT
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao21.zip
22Adicione um arquivo chamado objetos.js no projeto javascript. Crie objetos com propriedades
chamadas sigla e nome. Exiba o valor dessas propriedades no console do navegador.
1 var curso = { sigla .. " K11 " , nome .. " Orientaça o a Objetos em Java " },
.
2 console . log ( curso . sigla ) ,.
3 console . log ( curso . nome ) ,.
4
5 var curso2 = { sigla .. " K12 " , nome .. " Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 " },
.
6 console . log ( curso2 . sigla ) ,.
7 console . log ( curso2 . nome ) ,.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao22.zip
http..//localhost/javascript/public_html/objetos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/objetos.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao24.zip
1 var curso = { sigla .. " K11 " , nome .. " Orientaça o a Objetos em Java " },
.
2
3 // exibe K11
4 console . log ( curso . sigla ) ,.
5
6 // exibe Orientaça o a Objetos em Java
7 console . log ( curso . nome ) ,.
www.facebook.com/k19treinamentos 329
J AVA S CRIPT 330
8
9 var x = curso .,
1
11 .
x . sigla = " K12 " ,
12 x . nome = " Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 " .
,
13
14 // exibe K12
15 console . log ( curso . sigla ) .,
16
17 // exibe Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2
18 console . log ( curso . nome ) .,
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao25.zip
http..//localhost/javascript/public_html/referencias.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/referencias.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao27.zip
1 var curso = { sigla .. " K11 " , nome .. " Orientaça o a Objetos em Java " },
.
2
3 var novo_curso = Object . create ( curso ) .,
4
5 // exibe K11
6 console . log ( novo_curso . sigla ) .,
7
8 // exibe Orientaça o a Objetos em Java
9 console . log ( novo_curso . nome ) .,
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao28.zip
330 www.k19.com.br
331 J AVA S CRIPT
http..//localhost/javascript/public_html/prototype.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/prototype.html.
edade em um objeto utilizado como protótipo e verifique que essa propriedade será adicionada nos
objetos criados a partir desse protótipo.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao3.zip
1 var curso = { sigla .. " K11 " , nome .. " Orientaça o a Objetos em Java " },
.
2
3 var novo_curso = Object . create ( curso ) .,
4
5 curso . carga_horaria = 36,.
6
7 // exibe K11
8 console . log ( novo_curso . sigla ) .,
9
1 // exibe Orientaça o a Objetos em Java
11 console . log ( novo_curso . nome ) ,.
12
13 // exibe 36
14 console . log ( novo_curso . carga_horaria ) ,.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao31.zip
http..//localhost/javascript/public_html/propriedade-1.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/propriedade-1.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 331
J AVA S CRIPT 332
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao33.zip
1 var curso = { sigla .. " K11 " , nome .. " Orientaça o a Objetos em Java " },
.
2
3 var novo_curso = Object . create ( curso ) .,
4
5 .
novo_curso . carga_horaria = 36,
6
7 // exibe K11
8 console . log ( curso . sigla ) ,.
9
1 // exibe Orientaça o a Objetos em Java
11 console . log ( curso . nome ) .,
12
13 // exibe undefined
14 console . log ( curso . carga_horaria ) .,
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao34.zip
http..//localhost/javascript/public_html/propriedade-2.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/propriedade-2.html.
332 www.k19.com.br
333 J AVA S CRIPT
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao36.zip
1 var curso = { sigla .. " K11 " , nome .. " Orientaça o a Objetos em Java " },
.
2
3 var novo_curso = Object . create ( curso ) .,
4
5 // exibe K11
6 console . log ( novo_curso . sigla ) .,
7
8 // exibe Orientaça o a Objetos em Java
9 console . log ( novo_curso . nome ) .,
1
11 curso . sigla = " K12 " .
,
12 curso . nome = " Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 " .
,
13
14 // exibe K12
15 console . log ( novo_curso . sigla ) ,.
16
17 // exibe Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2
18 console . log ( novo_curso . nome ) ,.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao37.zip
http..//localhost/javascript/public_html/propriedade-3.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/propriedade-3.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 333
J AVA S CRIPT 334
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao39.zip
1 var curso = { sigla .. " K11 " , nome .. " Orientaça o a Objetos em Java " },
.
2
3 var novo_curso = Object . create ( curso ) .,
4
5 .
novo_curso . sigla = " K12 " ,
6 novo_curso . nome = " Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 " .
,
7
8 // exibe K12
9 console . log ( novo_curso . sigla ) .,
1
11 // exibe Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2
12 console . log ( novo_curso . nome ) ,.
13
14 .
curso . sigla = " K21 " ,
15 curso . nome = " Persiste ncia com JPA2 e Hibernate " .
,
16
17 // exibe K12
18 console . log ( novo_curso . sigla ) ,.
19
2 // exibe Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2
21 console . log ( novo_curso . nome ) ,.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao4.zip
http..//localhost/javascript/public_html/propriedade-4.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/propriedade-4.html.
Funções
As funções em JavaScript são objetos. Você pode armazená-las em variáveis, arrays e outros ob-
jetos. Elas podem ser passadas como argumento ou devolvidas por outra função. Veja o exemplo
abaixo.
334 www.k19.com.br
335 J AVA S CRIPT
1 function multiplicacao (x , y ) {
2 return x * y ,.
3 }
Método
Quando uma função faz parte de um objeto, ela é chamada de método. Para executar um método,
devemos utilizar a referência de um objeto e passar os parâmetros necessários. Observe o código
abaixo.
1 var conta = {
2 saldo .. ,
3 deposita .. function ( valor ) {
4 this . saldo += valor ,.
5 }
6 }
7
8 conta . deposita (1) .,
9 console . log ( conta . saldo ) ,.
Apply
Uma função pode ser associada momentaneamente a um objeto e executada através do método
apply.
Arguments
Os argumentos passados na chamada de uma função podem ser recuperados através do array
Arguments. Inclusive, esse array permite que os argumentos excedentes sejam acessados.
www.facebook.com/k19treinamentos 335
J AVA S CRIPT 336
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao42.zip
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao43.zip
http..//localhost/javascript/public_html/multiplicacao.html.
336 www.k19.com.br
337 J AVA S CRIPT
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/multiplicacao.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao45.zip
1 var conta = {
2 saldo .. ,
3 deposita .. function ( valor ) {
4 this . saldo += valor ,.
5 }
6 .
},
7
8 conta . deposita (5) .,
9
1 console . log ( conta . saldo ) .,
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao46.zip
http..//localhost/javascript/public_html/metodos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/metodos.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 337
J AVA S CRIPT 338
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao48.zip
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao49.zip
http..//localhost/javascript/public_html/soma.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/soma.html.
Arrays
A linguagem Javascript provê um objeto com características semelhantes a um array. Esse tipo
de objeto pode ser criado de forma literal com a sintaxe JSON.
338 www.k19.com.br
339 J AVA S CRIPT
Percorrendo um Array
Para percorrer um array, podemos utilizar o comando for.
.
1 var cursos = [ " K1 " ," K2 " ," K3 " ],
2
3 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
4 console . log ( cursos [ i ]) ,.
5 }
Adicionando Elementos
Para adicionar um elemento no final de um array, podemos utilizar a propriedade length.
1 .
var cursos = [ " K1 " ," K2 " ],
2
3 .
cursos [ cursos . length ] = " K3 " ,
4 // [" K1 " , " K2 " , " K3 "]
5
6 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
7 console . log ( cursos [ i ]) ,.
8 }
1 .
var cursos = [ " K1 " ," K2 " ],
2
3 cursos . push ( " K3 " ) .,
4 // [" K1 " , " K2 " , " K3 "]
5
6 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
7 console . log ( cursos [ i ]) ,.
8 }
Removendo Elementos
O método delete() permite remover elementos de um array.
1 .
var cursos = [ " K1 " , " K2 " , " K3 " ],
2
3 delete cursos [], .
4 // [ undefined , " K2 " , " K3 "]
5
6 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
7 console . log ( cursos [ i ]) ,.
8 }
Concatenando Arrays
O método concat() permite concatenar dois arrays.
1 .
var formacaoBasica = [ " K1 " , " K2 " , " K3 " ],
2 .
var formacaoJava = [ " K11 " , " K12 " ],
3
4 var formacaoCompleta = formacaoBasica . concat ( formacaoJava ) ,.
5 // [" K1 " , " K2 " , " K3 " , " K11 " , " K12 "]
6
7 for ( var i = ,. i < formacaoCompleta . length ., i ++) {
8 console . log ( formacaoCompleta [ i ]) ,.
9 }
www.facebook.com/k19treinamentos 339
J AVA S CRIPT 340
1 .
var formacaoJava = [ " K11 " , " K12 " ],
2
3 var resultado = formacaoJava . join ( " ," ) .,
4 // K11 , K12
5
6 console . log ( resultado ) ,.
1 .
var cursos = [ " K1 " , " K2 " , " K3 " ],
2
3 var curso = cursos . pop () .,
4 // [" K1 " , " K2 "]
5
6 console . log ( " Elemento removido .. " + curso ) ,.
7
8 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
9 console . log ( cursos [ i ]) ,.
1 }
1 .
var cursos = [ " K1 " , " K2 " , " K3 " ],
2
3 cursos . reverse () ,.
4 // [" K3 " , " K2 " , " K1 "]
5
6 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
7 console . log ( cursos [ i ]) ,.
8 }
1 .
var cursos = [ " K1 " , " K2 " , " K3 " ],
2
3 var curso = cursos . shift () ,.
4 // [" K2 " , " K3 "]
5
6 console . log ( " Elemento removido .. " + curso ) ,.
7
8 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
9 console . log ( cursos [ i ]) ,.
1 }
.
1 var cursos = [ " K1 " , " K2 " , " K3 " , " K11 " , " K12 " ],
2
340 www.k19.com.br
341 J AVA S CRIPT
1 .
var cursos = [ " K11 " ," K12 " ," K21 " ," K22 " ," K23 " ],
2
3 cursos . splice (2 , 3 , " K31 " , " K32 " ) .,
4 // [" K11 " , " K12 " , " K31 " , " K32 "]
5
6 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
7 console . log ( cursos [ i ]) ,.
8 }
1 .
var cursos = [ " K12 " ," K21 " ," K22 " ," K23 " ],
2
3 cursos . unshift ( " K11 " ) .,
4 // [" K11 " , " K12 " , " K21 " , " K22 " , " K23 "]
5
6 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
7 console . log ( cursos [ i ]) ,.
8 }
Strings
.
1 var curso = " K12 - Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 " ,
2
3 console . log ( curso . slice ( ,3) ) .,
www.facebook.com/k19treinamentos 341
J AVA S CRIPT 342
1 var curso = " K12 - Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 " .
,
2 var aux = curso . split ( " -" ) .,
3
4 console . log ( aux []) .,
5 console . log ( aux [1]) .,
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao51.zip
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao52.zip
http..//localhost/javascript/public_html/array-length.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/array-length.html.
342 www.k19.com.br
343 J AVA S CRIPT
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao54.zip
.
1 var cursos = [ " K11 " ," K12 " ," K21 " ," K22 " ," K23 " ," K31 " ," K32 " ],
2 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
3 console . log ( cursos [ i ]) ,.
4 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao55.zip
http..//localhost/javascript/public_html/array-elementos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/array-elementos.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao57.zip
.
1 var cursos = [ " K11 " ," K12 " ," K21 " ," K22 " ," K23 " ," K31 " ," K32 " ],
2
.
3 cursos [ cursos . length ] = " K1 " ,
www.facebook.com/k19treinamentos 343
J AVA S CRIPT 344
4
5 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
6 console . log ( cursos [ i ]) ,.
7 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao58.zip
http..//localhost/javascript/public_html/array-add.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/array-add.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao6.zip
1 .
var cursos = [ " K11 " ," K12 " ," K21 " ," K22 " ," K23 " ," K31 " ," K32 " ],
2
3 cursos . push ( " K1 " ) .,
4
5 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
6 console . log ( cursos [ i ]) ,.
7 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao61.zip
http..//localhost/javascript/public_html/array-push.html.
344 www.k19.com.br
345 J AVA S CRIPT
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/array-push.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao63.zip
1 .
var formacaoJava = [ " K11 " ," K12 " ],
2 .
var formacaoJavaAvancado = [ " K21 " ," K22 " ," K23 " ],
3
4 var formacaoCompleta = formacaoJava . concat ( formacaoJavaAvancado ) .,
5
6 for ( var i = ,. i < formacaoCompleta . length ., i ++) {
7 console . log ( formacaoCompleta [ i ]) ,.
8 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao64.zip
http..//localhost/javascript/public_html/array-concat.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/array-concat.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 345
J AVA S CRIPT 346
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao66.zip
.
1 var cursos = [ " K11 " ," K12 " ," K21 " ," K22 " ," K23 " ],
2
3 var curso = cursos . pop () .,
4
5 console . log ( curso ) .,
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao67.zip
http..//localhost/javascript/public_html/array-pop.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/array-pop.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao69.zip
1 .
var cursos = [ " K11 " ," K12 " ," K21 " ," K22 " ," K23 " ],
2
3 cursos . reverse () ,.
4
5 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
6 console . log ( cursos [ i ]) ,.
7 }
346 www.k19.com.br
347 J AVA S CRIPT
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao7.zip
http..//localhost/javascript/public_html/array-reverse.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/array-reverse.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao72.zip
1 .
var cursos = [ " K11 " ," K12 " ," K21 " ," K22 " ," K23 " ],
2
3 var curso = cursos . shift () ,.
4
5 console . log ( " Elemento removido .. " + curso ) ,.
6
7 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
8 console . log ( cursos [ i ]) ,.
9 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao73.zip
http..//localhost/javascript/public_html/array-shift.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/array-shift.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 347
J AVA S CRIPT 348
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao75.zip
1 .
var cursos = [ " K11 " ," K12 " ," K21 " ," K22 " ," K23 " ],
2
3 var formacaoJava = cursos . slice ( ,2) ,.
4
5 for ( var i = ,. i < formacaoJava . length ,. i ++) {
6 console . log ( formacaoJava [ i ]) .,
7 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao76.zip
http..//localhost/javascript/public_html/array-slice.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/array-slice.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao78.zip
348 www.k19.com.br
349 J AVA S CRIPT
1 .
var cursos = [ " K12 " ," K21 " ," K22 " ," K23 " ],
2
3 cursos . unshift ( " K11 " ) .,
4
5 for ( var i = ,. i < cursos . length ., i ++) {
6 console . log ( cursos [ i ]) ,.
7 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao79.zip
http..//localhost/javascript/public_html/array-unshift.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/array-unshift.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao81.zip
1 .
var curso = " K12 - Desenvolvimento Web com JSF2 e JPA2 " ,
2 var aux = curso . split ( " -" ) .,
3
4 console . log ( aux []) .,
5 console . log ( aux [1]) .,
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao82.zip
http..//localhost/javascript/public_html/array-split.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 349
J AVA S CRIPT 350
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/array-split.html.
Os documentos HTML assim como os seus elementos são representados por objetos JavaScript.
Podemos acessar o objeto que representa o documento HTML atual através da variável document.
Os objetos que representam os elementos do documento HTML atual podem ser acessados através
dessa variável.
Recuperando elementos
• Podemos buscar elementos HTML por ID através do método getElementById. Esse método
devolve null se não existir elemento HTML com o identificador desejado.
• Podemos buscar elementos HTML pelo valor do atributo name através do método getEle-
mentsByName. Esse método devolve um array com os elementos recuperados.
• Podemos buscar elementos HTML pelo valor do atributo class através do método getElementsBy-
ClassName. Esse método devolve um array com os elementos recuperados.
• Podemos buscar elementos HTML utilizando seletores CSS através dos métodos querySelec-
tor e querySelectorAll. O primeiro método devolve o primeiro elemento compatível com o
seletor CSS passado como parâmetro. O segundo método devolve um array com todos os ele-
mentos compatíveis com o seletor CSS passado como parâmetro.
350 www.k19.com.br
351 J AVA S CRIPT
Alterando elementos
1 elemento . innerHTML = " Acesse <a href = ’ http .. // www . k19 . com . br ’> K19 </ a > " ,
.
Removendo elementos
Adicionando elementos
www.facebook.com/k19treinamentos 351
J AVA S CRIPT 352
Mais Sobre
Os objetos que representam os documentos e os elementos HTML possuem uma
grande quantidade de propriedades e métodos. Para saber mais sobre essas proprie-
dade e esses métodos, recomendamos a consulta aos seguintes endereços:
.//developer.mozilla.org/en-US/docs/Web/API/Document
• https.
.//developer.mozilla.org/en-US/docs/Web/API/element
• https.
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao84.zip
352 www.k19.com.br
353 J AVA S CRIPT
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao85.zip
http..//localhost/javascript/public_html/DOM.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/DOM.html.
Eventos
www.facebook.com/k19treinamentos 353
J AVA S CRIPT 354
A interatividade entres as páginas web e os usuários depende fortemente dos eventos que podem
ser reconhecidos pelos navegadores. Por exemplo, atualmente, os navegadores são capazes de iden-
tificar o movimento do mouse, a digitação do usuário, a finalização do carregamento de uma página
web, o redimensionamento da janela, entre outros eventos.
Há uma quantidade muito grande de eventos que podem ser reconhecidos pelos navegadores.
Recomendamos que você consulte os seguintes endereços para obter maiores informações:
.//www.w3.org/TR/DOM-Level-3-Events/
• http.
.//en.wikipedia.org/wiki/DOM_events
• http.
Podemos definir o que deve ocorrer quando um determinado evento é detectado. No exemplo
abaixo, toda vez que o usuário clicar no parágrafo, a mensagem “K19” será exibida no console do
navegador.
load
O evento load é disparado no término do carregamento de um recurso (imagem, script, folhas de
estilos, entre outros) contido em um documento HTML ou do próprio documento. Podemos definir
o tratamento desse evento utilizando o atributo onload. Esse atributo pode ser utilizado em diversos
elementos HTML. Por exemplo: body, img, script e link.
resize
O evento resize é disparado quando ocorre uma alteração no tamanho de determinados elemen-
tos. Podemos definir o tratamento desse evento utilizando o atributo onresize. Esse atributo pode
ser utilizado em diversos elementos HTML. Por exemplo: body, img, form e textarea.
scroll
O evento scroll é disparado quando a barra de rolagem de um determinado elemento HTML é
movida. Podemos definir o tratamento desse evento utilizando o atributo onscroll. Esse atributo
pode ser utilizado em diversos elementos HTML. Por exemplo: body, section, div e textarea.
focus
O evento focus é disparado quando um determinado elemento ganha o foco. Podemos definir o
tratamento desse evento utilizando o atributo onfocus. Esse atributo pode ser utilizado em diversos
354 www.k19.com.br
355 J AVA S CRIPT
change
O evento change é disparado quando um determinado elemento HTML perde o foco após ter o
seu conteúdo alterado. Podemos definir o tratamento desse evento utilizando o atributo onchange.
Esse atributo pode ser utilizado em diversos elementos HTML. Por exemplo: input, select e textarea.
blur
O evento blur é disparado quando um determinado elemento perde o foco. Podemos definir o
tratamento desse evento utilizando o atributo onblur. Esse atributo pode ser utilizado em diversos
elementos HTML. Por exemplo: input, select e textarea.
select
O evento select é disparado quando o texto contido em um input ou textarea é selecionado.
Podemos definir o tratamento desse evento utilizando o atributo onselect.
submit
O evento submit é disparado imediatamente antes do envio de um formulário. Podemos definir
o tratamento desse evento utilizando o atributo onsubmit.
reset
O evento reset é disparado quando um formulário é reiniciado. Podemos definir o tratamento
desse evento utilizando o atributo onreset.
www.facebook.com/k19treinamentos 355
J AVA S CRIPT 356
1. mousedown
2. mouseup
3. click
dblclick
O evento dblclick é disparado quando um determinado elemento recebe um duplo clique. Po-
demos definir o tratamento desse evento utilizando o atributo ondblclick. Esse atributo pode ser
utilizado em diversos elementos HTML. Por exemplo: p, div, table e img.
mousemove
O evento mousemove é disparado quando o usuário movimenta o mouse sobre um determinado
elemento. Podemos definir o tratamento desse evento utilizando o atributo onmousemove. Esse
atributo pode ser utilizado em diversos elementos HTML. Por exemplo: p, div, table e img.
mouveover
O evento mouveover é disparado quando o ponteiro do mouse passa a estar sobre um deter-
minado elemento. Podemos definir o tratamento desse evento utilizando o atributo onmouveover.
Esse atributo pode ser utilizado em diversos elementos HTML. Por exemplo: p, div, table e img.
mouseout
O evento mouseout é disparado quando o ponteiro do mouse deixa de estar sobre um determi-
nado elemento. Podemos definir o tratamento desse evento utilizando o atributo onmouseout. Esse
atributo pode ser utilizado em diversos elementos HTML. Por exemplo: p, div, table e img.
356 www.k19.com.br
357 J AVA S CRIPT
1. keydown
2. keypress
3. keyup
1 < input
2 onkeydown = " console . log ( ’1 ’) "
3 onkeypress = " console . log ( ’2 ’) "
4 onkeyup = " console . log ( ’3 ’) " ...>
Mais Sobre
O evento keypress não é disparado para teclas que não representam caracteres. Por
exemplo, SHIFT, CTRL, ALT, entre outros.
1 function click () {
2 console . log ( " click " ) .,
3 }
4
5 var elemento = document . getElementById ( " conteudo " ) .,
6 elemento . addEventListener ( " click " , click ) .,
Nessa abordagem, podemos associar diversas funções para tratar um determinado evento para
um determinado elemento HTML.
www.facebook.com/k19treinamentos 357
J AVA S CRIPT 358
Nessa abordagem, apenas uma função pode ser associada a um determinado evento para um
determinado elemento HTML.
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao88.zip
358 www.k19.com.br
359 J AVA S CRIPT
8 .
},
9
1 input . addEventListener ( " change " , function () {
11 console . log ( " change " ) .,
12 }) ,.
13
14 input . onblur = function () {
15 console . log ( " blur " ) .,
16 },.
17
18 input . onselect = function () {
19 console . log ( " select " ) .,
2 },.
21
22 input . onkeydown = function () {
23 console . log ( " keydown " ) .,
24 },.
25
26 input . onkeypress = function () {
27 console . log ( " keypress " ) .,
28 },.
29
3 input . onkeyup = function () {
31 console . log ( " keyup " ) .,
32 },.
33
34 var div = document . querySelector ( " div " ) .,
35
36 div . onmousedown = function () {
37 console . log ( " mousedown " ) .,
38 },.
39
4 div . onmouseup = function () {
41 console . log ( " mouseup " ) .,
42 },.
43
44 div . onclick = function () {
45 console . log ( " click " ) .,
46 },.
47
48 div . ondblclick = function () {
49 console . log ( " dblclick " ) .,
5 },.
51
52 div . onmousemove = function ( event ) {
53 var x = event . clientX .,
54 var y = event . clientY .,
55 console . log ( " mousemove .. ( " + x + " , " + y + " ) " ) .,
56 },.
57
58 div . onmouseover = function () {
59 console . log ( " mouseover " ) .,
6 },.
61
62 div . onmouseout = function () {
63 console . log ( " mouseout " ) .,
64 },.
65 },.
66
67 function resize () {
68 var w = window . outerWidth ,.
69 var h = window . outerHeight ,.
7
71 console . log ( " resize ( " + w + " , " + h + " ) " ) .,
72 }
73
74 function scroll () {
75 var x = window . pageXOffset ,.
76 var y = window . pageYOffset ,.
77
www.facebook.com/k19treinamentos 359
J AVA S CRIPT 360
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao89.zip
http..//localhost/javascript/public_html/eventos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/eventos.html.
Web Storage
Podemos armazenar dados nos navegadores dos usuários através do Web Storage. Há duas for-
mas de armazenamento.
Local storage: Os dados são armazenados nos navegadores indefinidamente. Podemos recuperar
esses dados mesmo após o fechamento de uma aba ou da janela do navegador.
Session storage: Os dados armazenados nos navegadores são descartados após o fechamento de
uma aba ou do navegador.
Os dados armazenados com a API do Web Storage são separados por domínio e não são compar-
tilhados entre navegadores diferentes. Os navegadores podem determinar a quantidade de espaço
de armazenamento disponível. Por padrão, esse espaço deve ser de pelo menos 5MB por domínio.
Armazenando dados
O método setItem dos objetos localStorage e sessionStorage é utilizado para inserir dados no
Web Storage. Esse método recebe dois parâmetros, uma chave e o um valor.
Recuperando dados
O método getItem dos objetos localStorage e sessionStorage é utilizado para recuperar dados
do Web Storage. Esse método recebe uma chave como parâmetro.
360 www.k19.com.br
361 J AVA S CRIPT
Removendo dados
O método removeItem dos objetos localStorage e sessionStorage é utilizado para remover dados
do Web Storage. Esse método recebe uma chave como parâmetro.
1 localStorage . clear () .,
2 sessionStorage . clear () ,.
Exercícios de Fixação
www.facebook.com/k19treinamentos 361
J AVA S CRIPT 362
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao91.zip
1 function atualizaSaudacao () {
2 var saudacao = document . getElementById ( " saudacao " ) .,
3 if ( localStorage . nome ) {
4 " + localStorage . nome .,
saudacao . innerHTML = " Ola
5 } else {
6 saudacao . innerHTML = null .,
7 }
8 .
},
9
1 window . onload = function () {
11 var botaoEnviar = document . getElementById ( " botaoEnviar " ) .,
12 botaoEnviar . onclick = function () {
13 var campoNome = document . getElementById ( " campoNome " ) .,
14 localStorage . nome = campoNome . value .
,
15 atualizaSaudacao () ,.
16 },.
17
18 var botaoLimpar = document . getElementById ( " botaoLimpar " ) .,
19 botaoLimpar . onclick = function () {
2 localStorage . removeItem ( " nome " ) .,
21 atualizaSaudacao () ,.
22 },.
23
24 atualizaSaudacao () ,.
25 },.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao92.zip
http..//localhost/javascript/public_html/web-storage.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/web-storage.html.
History
Podemos avançar ou retroceder no histórico dos navegadores através do objeto history. Esse
objeto pode ser acessado através do objeto window.
Avançando ou retrocedendo
Podemos avançar ou retroceder uma página no histórico através dos métodos forward e back
respectivamente.
362 www.k19.com.br
363 J AVA S CRIPT
Também podemos utilizar o método go. Esse método recebe um número inteiro como parâme-
tro.
stateObject: Um objeto que pode ser utilizado para armazenar informações sobre a nova entrada.
Como exemplo, considere que a página correspondente à URL www.k19.com.br esteja sendo exi-
bida no navegador.
O código acima adicionaria uma nova entrada com título “K19 - Cursos” e URL www.k19.com.br/
cursos. Já o código abaixo, substituiria a entrada atual do histórico por uma nova com título “K19 -
Apostilas” e URL www.k19.com.br/apostilas.
www.facebook.com/k19treinamentos 363
J AVA S CRIPT 364
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao94.zip
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao95.zip
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao96.zip
364 www.k19.com.br
365 J AVA S CRIPT
http..//localhost/javascript/public_html/historico-pagina1.html.
http..//localhost/javascript/public_html/historico-pagina2.html.
http..//localhost/javascript/public_html/historico-pagina3.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/historico-pagina1.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/historico-pagina2.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/historico-pagina3.html.
Geolocalização
O primeiro passo para utilizar essa API, é definir uma função JavaScript para receber a localização
quando ela for obtida.
Exercícios de Fixação
www.facebook.com/k19treinamentos 365
J AVA S CRIPT 366
14 < script src = " https .. // maps . googleapis . com / maps / api / js ? v =3. exp & sensor = false " >
15 </ script >
16
17 < script src = " geolocalizacao . js " > </ script >
18 </ head >
19 < body >
2 < h1 > K19 - Geolocalizacao </ h1 >
21 < div id = " mapa " > </ div >
22 </ body >
23 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao98.zip
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-fixacao99.zip
http..//localhost/javascript/public_html/geolocalizacao.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/geolocalizacao.html.
Podemos agendar tarefas para serem executadas no futuro. Para isso, podemos utilizar os méto-
dos setTimeout e setInterval. A primeira permite definir uma função que deve ser executada apenas
uma vez depois de um determinado tempo. A segunda permite definir uma função que deve ser
executada de forma periódica.
366 www.k19.com.br
367 J AVA S CRIPT
No exemplo a seguir, definimos uma função que será executada uma vez depois de 1600 milise-
gundos.
Por outro lado, nesse outro exemplo, definimos uma função que será executada a cada 2500 mi-
lisegundos.
1 function alarmeTimeout () {
2 console . log ( " timeout " ) .,
3 }
4
5 window . setTimeout ( alarmeTimeout , 16) .,
6
7 window . clearTimeout ( alarmeTimeout ) ,.
1 function alarmeInterval () {
2 console . log ( " interval " ) .,
3 }
4
5 window . setInterval ( alarmeInterval , 25) ,.
6
7 window . clearInterval ( alarmeInterval ) .,
Exercícios Complementares
3 Crie um documento HTML vinculado a um documento JavaScript que percorra todos os núme-
ros de 1 até 60. Para os números múltiplos de 3, exiba “***”. Para os números que não são múltiplos
de 3, exiba “*”.
www.facebook.com/k19treinamentos 367
J AVA S CRIPT 368
*
**
***
****
*****
*
**
***
****
*
**
***
****
Dica: O método Math.random() gera números aleatórios maiores ou iguais a 0 e menores do que
1. O método Math.floor() recebe um número real como parâmetro e devolve o maior inteiro menor
ou igual a esse número real.
368 www.k19.com.br
369 J AVA S CRIPT
Dica: Os arrays possuem um método chamada sort. Esse método ordena os elementos dos ar-
rays.
Resumo do Capítulo
2 Código JavaScript pode ser aplicado aos documentos HTML de duas formas: JavaScript interno
e JavaScript externo.
4 Comentários JavaScript de bloco podem ser definidos com os marcadores /* e */. script.
5 Comentários JavaScript de linha podem ser definidos com o marcador //. script.
• Aritmético: + - * / %
• Atribuição: = += -= *= /= %= ++ --
• Relacional: == != < <= > >=
• Lógico: && ||
www.facebook.com/k19treinamentos 369
J AVA S CRIPT 370
15 A propriedade style pode ser utilizada para alterar as propriedades CSS dos elementos HTML.
19 Podemos armazenar dados na máquina dos usuários com a API do Web Storage.
Prova
a) Podemos associar código JavaScript aos documentos HTML através dos elementos script e js.
e) Podemos associar código JavaScript aos documentos HTML através do elemento script.
370 www.k19.com.br
371 J AVA S CRIPT
var i = 1,.
var j = ++ i + i - -,.
a) 18.
b) 19.
c) 20.
d) 21.
e) 22.
var i = 1,.
var j = 15,.
a) K01.
b) K02.
c) K03.
d) K11.
www.facebook.com/k19treinamentos 371
J AVA S CRIPT 372
var i = 1,.
a) 12, 14 e 16.
b) 12 e 14.
c) 11, 13 e 15.
d) 11 e 13.
a) b, a, b, undefined.
b) a, b, undefined, a.
c) b, a, undefined, a.
d) b, a, undefined, b.
e) a, b, a, undefined.
372 www.k19.com.br
373 J AVA S CRIPT
c) A propriedade css dos elementos HTML permite que as propriedades CSS sejam acessadas
e/ou modificadas.
a) A API Web Storage permite que dados sejam armazenados nos Web Servers.
c) Para armazenadas dados com a API Web Storage, devemos utilizar o método put().
d) Para armazenadas dados com a API Web Storage, devemos utilizar o método add().
e) Podemos apagar todos os dados armazenados com a API Web através do método reset().
c) A localização dos usuários pode ser obtida através da API de geolocalização somente com a
autorização dos usuários.
www.facebook.com/k19treinamentos 373
J AVA S CRIPT 374
d) A localização dos usuários pode ser obtida através da API de geolocalização mesmo sem a au-
torização dos usuários.
8 11
Minha Pontuação Pontuação Mínima: Pontuação Máxima:
374 www.k19.com.br
5
CAPÍTULO
J Q UERY
Introdução
Basicamente, jQuery é uma biblioteca JavaScript. Ela foi desenvolvida para simplificar e diminuir
a quantidade de código JavaScript. Os principais recursos oferecidos por essa essa biblioteca são:
• Seletores
• Eventos
• Efeitos e Animações
• AJAX
Para utilizar o jQuery, basta adicionar o arquivo JavaScript que contém o código dessa biblio-
teca em um documento HTML. Esse arquivo JavaScript pode ser obtido no endereço http. .//docs.
jquery.com/Downloading_jQuery. Ele está disponível em duas versões: Compressed e Uncom-
pressed. Em produção, a primeira versão deve ser utilizada para não sobrecarregar a transferência
de dados entre o Web Server e os navegadores. Em desenvolvimento, podemos utilizar a segunda
versão pois ela possui um código bem mais legível o que facilita a depuração.
1 < script src = " http .. // code . jquery . com / jquery -1.1.1. min . js " > </ script >
• Google CDN
www.facebook.com/k19treinamentos 375
J Q UERY 376
1 < script
2 src = " http .. // ajax . googleapis . com / ajax / libs / jquery /1.1.2/ jquery . min . js " > </ script >
• Microsoft CDN
1 < script
2 src = " http .. // ajax . aspnetcdn . com / ajax / jQuery / jquery -1.1.2. min . js " > </ script >
• CDNJS
1 < script
2 src = " http .. // cdnjs . cloudflare . com / ajax / libs / jquery /1.1.2/ jquery . min . js " > </ script >
.//docs.jquery.com/.
A documentação completa do jQuery está no endereço http.
Exercícios de Fixação
Importante
No Windows, utilizando o IIS (Internet Information Services) como Web Server, você
deve salvar o projeto jQuery em C:\inetpub\wwwroot. Lembre-se que é necessário
instalar o IIS conforme vimos anteriormente.
Importante
No Ubuntu, utilizando o Apache HTTP Server como Web Server, você deve salvar o
projeto jQuery em /home/<USUARIO>/public_html. Lembre-se que é necessário
instalar e configurar o Apache HTTP Server como vimos anteriormente.
376 www.k19.com.br
377 J Q UERY
www.facebook.com/k19treinamentos 377
J Q UERY 378
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao1.zip
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao2.zip
378 www.k19.com.br
379 J Q UERY
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao3.zip
http..//localhost/jQuery/public_html/jQuery.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/jQuery/public_html/jQuery.html.
Eventos
Evento Descrição
ready Esse evento é disparado após o carregamento árvore de elementos do documento
HTML.
http..//api.jquery.com/ready
focusin Esse evento é disparado quando um elemento ou um dos seus descendentes ganha
o foco.
http..//api.jquery.com/focusin
focusout Esse evento é disparado quando um elemento ou um dos seus descendentes perde o
foco.
http..//api.jquery.com/focusout
change Em determinados casos, esse evento é disparado depois de um elemento ter o seu va-
lor modificado e em seguida perder o foco. Em outros casos, esse evento é disparado
depois de um elemento ter o seu valor modificado e selecionado nessa ordem.
http..//api.jquery.com/change
www.facebook.com/k19treinamentos 379
J Q UERY 380
Evento Descrição
keypress Esse evento é semelhante ao evento keydown. Contudo, ele não é disparado para
teclas que não representam caracteres (exemplo: SHIFT, CTRL, ALT, entre outros). O
keypress é disparado depois do keydown.
http..//api.jquery.com/keypress
click Esse evento é disparado quando o usuário clica sobre um elemento com o botão es-
querdo ou com o botão do meio do mouse.
http..//api.jquery.com/click
dblclick Esse evento é disparado quando o usuário realiza um duplo clique sobre um ele-
mento com o botão esquerdo ou com o botão do meio do mouse.
http..//api.jquery.com/dblclick
mousedown Esse evento é disparado quando o usuário pressiona um botão do mouse sobre um
determinado elemento.
http..//api.jquery.com/mousedown
mouseup Esse evento é disparado quando o usuário solta um botão do mouse sobre um deter-
minado elemento.
http..//api.jquery.com/mouseup
mouseenter Esse evento é disparado no momento em que o ponteiro do mouse passa a estar
sobre um determinado elemento.
http..//api.jquery.com/mouseenter
mouseleave Esse evento é disparado no momento em que o ponteiro do mouse passa a não estar
sobre um determinado elemento.
http..//api.jquery.com/mouseleave
mouveover Esse evento é disparado no momento em que o ponteiro do mouse passa a estar
sobre um determinado elemento ou sobre os seus descendentes.
http..//api.jquery.com/mouveover
mouseout Esse evento é disparado no momento em que o ponteiro do mouse passa a não estar
sobre um determinado elemento ou sobre os seus descendentes.
http..//api.jquery.com/mouseout
mousemove Esse evento é disparado quando o ponteiro do mouse se move sobre um determi-
nado elemento ou sobre os seus descendentes.
http..//api.jquery.com/mousemove
on
Podemos definir o tratamento dos eventos com o método on. No exemplo abaixo, o primeiro
parâmetro é o nome do evento que será tratado e o segundo parâmetro a função que tratará o evento.
O tratamento de diversos eventos pode ser definido com uma única chamada do método on.
380 www.k19.com.br
381 J Q UERY
off
Podemos eliminar o tratamento de um evento com o método off. A seguir, mostramos algumas
formas de utilização desse método.
Atalhos
O tratamento de um evento pode ser definido através de métodos que funcionam como atalhos
para o método on. No exemplo abaixo, utilizamos o método click que é um atalho para on("click",
função).
Propriedades
Os eventos são associados à informações especificas. Por exemplo, quando o evento click é dis-
parado, ele é associado a uma coordenada horizontal e uma vertical. Essas coordenadas definem
a posição do ponteiro do mouse quando o clique ocorreu. Para recuperar essas informações, basta
adicionar um parâmetro nas funções de tratamento de eventos.
Propriedade Descrição
pageX Coordenada horizontal da posição do ponteiro do mouse.
http..//api.jquery.com/event.pageX
www.facebook.com/k19treinamentos 381
J Q UERY 382
Propriedade Descrição
event.which A tecla ou o botão do mouse que foi pressionado.
http..//api.jquery.com/event.which
Mais Sobre
Podemos utilizar a propriedade event.which para recuperar o keyCode das teclas
pressionadas nos eventos keydown, keypress e keyup. Contudo, é importante saber
que o mapeamento de teclas para os eventos keydown e keyup é diferente do mapeamento de
teclas para o evento keypress.
Exercícios de Fixação
382 www.k19.com.br
383 J Q UERY
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao5.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 383
J Q UERY 384
6 }) ,.
61
62 /* tratando o evento keypress */
63 $( " input " ) . keypress ( function ( event ) {
64 console . log ( " keypress .. ( " + event . which + " ) " ) .,
65 }) ,.
66
67 /* tratando o evento keyup */
68 $( " input " ) . keyup ( function ( event ) {
69 console . log ( " keyup .. ( " + event . which + " ) " ) .,
7 }) ,.
71
72 /* tratando o evento click */
73 $( " # div1 " ) . click ( function ( event ) {
74 console . log ( " click .. ( " + event . pageX + " , " + event . pageY + " ) " ) .,
75 }) ,.
76
77 /* tratando o evento dblclick */
78 $( " # div1 " ) . dblclick ( function ( event ) {
79 console . log ( " dblclick .. ( " + event . pageX + " , " + event . pageY + " ) " ) .,
8 }) ,.
81
82 /* tratando o evento mousedown */
83 $( " # div1 " ) . mousedown ( function ( event ) {
84 console . log ( " mousedown .. ( " + event . pageX + " , " + event . pageY + " ) " ) .,
85 }) ,.
86
87 /* tratando o evento mouseup */
88 $( " # div1 " ) . mouseup ( function ( event ) {
89 console . log ( " mouseup .. ( " + event . pageX + " , " + event . pageY + " ) " ) .,
9 }) ,.
91
92 /* tratando o evento mouseenter */
93 $( " # div1 " ) . mouseenter ( function ( event ) {
94 console . log ( " mouseenter .. ( " + event . pageX + " , " + event . pageY + " ) " ) .,
95 }) ,.
96
97 /* tratando o evento mouseleave */
98 $( " # div1 " ) . mouseleave ( function ( event ) {
99 console . log ( " mouseleave .. ( " + event . pageX + " , " + event . pageY + " ) " ) .,
1 }) .,
11
12 /* tratando o evento hover */
13 $( " # div1 " ) . hover ( function ( event ) {
14 console . log ( " hover .. ( " + event . pageX + " , " + event . pageY + " ) " ) .,
15 }) .,
16
17 /* tratando o evento mouseover */
18 $( " # div1 " ) . mouseover ( function ( event ) {
19 console . log ( " mouseover .. ( " + event . pageX + " , " + event . pageY + " ) " ) .,
11 }) .,
111
112 /* tratando o evento mouseout */
113 $( " # div1 " ) . mouseout ( function ( event ) {
114 console . log ( " mouseout .. ( " + event . pageX + " , " + event . pageY + " ) " ) .,
115 }) .,
116
117 /* tratando o evento mousemove */
118 $( " # div2 " ) . mousemove ( function ( event ) {
119 console . log ( " mousemove .. ( " + event . pageX + " , " + event . pageY + " ) " ) .,
12 }) .,
121 }) .,
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao6.zip
384 www.k19.com.br
385 J Q UERY
http..//localhost/jQuery/public_html/eventos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/jQuery/public_html/eventos.html.
Seletores
Seletor Descrição
“*” Seleciona todos os elementos.
$ ( " * " ) .,
http..//api.jquery.com/all-selector
http..//api.jquery.com/has-attribute-selector
[atributo="valor"] Seleciona os elementos tal que o valor de um determinado atributo é igual ao valor
especificado.
http..//api.jquery.com/attribute-equals-selector
[atributo!="valor"] Seleciona os elementos tal que o valor de um determinado atributo não é igual ao
valor especificado.
http..//api.jquery.com/attribute-not-equal-selector
[atributoˆ="valor"] Seleciona os elementos tal que o valor de um determinado atributo começa com o
valor especificado.
http..//api.jquery.com/attribute-starts-with-selector
[atributo$="valor"] Seleciona os elementos tal que o valor de um determinado atributo termina com o
valor especificado.
http..//api.jquery.com/attribute-ends-with-selector
www.facebook.com/k19treinamentos 385
J Q UERY 386
Seletor Descrição
[atributo*="valor"] Seleciona os elementos tal que o valor de um determinado atributo contém o valor
especificado como substring.
http..//api.jquery.com/attribute-contains-selector
[atributo˜="valor"] Seleciona os elementos tal que o valor de um determinado atributo contém o valor
especificado como palavra.
http..//api.jquery.com/attribute-contains-word-selector
[atributo|="valor"] Seleciona os elementos tal que o valor de um determinado atributo é igual ao valor
especificado ou inicia com esse valor seguido do caractere “-”.
http..//api.jquery.com/attribute-contains-prefix-selector
http..//api.jquery.com/multiple-attribute-selector
http..//api.jquery.com/id-selector
http..//api.jquery.com/element-selector
“s1 s2” Seleciona todos os elementos que combinam com o seletor s2 e são descendentes de
elementos que combinam com o seletor s1.
http..//api.jquery.com/descendant-selector
“s1 > s2” Seleciona todos os elementos que combinam com o seletor s2 e são filhos de elemen-
tos que combinam com o seletor s1.
http..//api.jquery.com/child-selector
386 www.k19.com.br
387 J Q UERY
Seletor Descrição
“s1 + s2” Seleciona todos os elementos que combinam com o seletor s2 e são irmãos sucessores
adjacentes de elementos que combinam com o seletor s1.
$ ( " h1 + p " )
http..//api.jquery.com/next-adjacent-Selector
“s1 ˜ s2” Seleciona todos os elementos que combinam com o seletor s2 e são irmãos sucessores
de elementos que combinam com o seletor s1.
$ ( " h1 ~ p " )
http..//api.jquery.com/next-siblings-selector
http..//api.jquery.com/class-selector
“s1,s2,s3...” Seleciona todos os elementos que combinam com pelo menos um dos seletores espe-
cificados.
http..//api.jquery.com/multiple-selector
:first Seleciona o primeiro elemento da lista dos elementos que combinam com o seletor
utilizado.
http..//api.jquery.com/first-selector
:last Seleciona o último elemento da lista dos elementos que combinam com o seletor uti-
lizado.
http..//api.jquery.com/last-selector
:eq(n) Seleciona o n-ésimo elemento da lista dos elementos que combinam com o seletor
utilizado.
http..//api.jquery.com/eq-selector
:gt(n) Da lista de elementos que combinam com o seletor utilizado, seleciona do (n+1)-
ésimo elemento até o último.
http..//api.jquery.com/gt-selector
www.facebook.com/k19treinamentos 387
J Q UERY 388
Seletor Descrição
:lt(n) Da lista de elementos que combinam com o seletor utilizado, seleciona do primeiro
elemento até o (n-1)-ésimo.
http..//api.jquery.com/lt-selector
:even Da lista de elementos que combinam com o seletor utilizado, seleciona todos os ele-
mentos de índice par.
http..//api.jquery.com/even-selector
:odd Da lista de elementos que combinam com o seletor utilizado, seleciona todos os ele-
mentos de índice ímpar.
http..//api.jquery.com/odd-selector
http..//api.jquery.com/first-child-selector
:first-of-type Seleciona os elementos que não possuem um irmão antecessor do mesmo tipo.
http..//api.jquery.com/first-of-type-selector
http..//api.jquery.com/last-child-selector
:last-of-type Seleciona os elementos que não possuem um irmão sucessor do mesmo tipo.
http..//api.jquery.com/last-of-type-selector
http..//api.jquery.com/nth-child-selector
388 www.k19.com.br
389 J Q UERY
Seletor Descrição
:nth-last-child(n) Seleciona os elementos que possuem (n - 1) irmãos sucessores.
http..//api.jquery.com/nth-last-child-selector
http..//api.jquery.com/nth-of-type-selector
http..//api.jquery.com/nth-last-of-type-selector
http..//api.jquery.com/only-child-selector
:only-of-type Seleciona todos os elementos que não possuem irmãos do mesmo tipo.
http..//api.jquery.com/only-of-type-selector
http..//api.jquery.com/parent-selector
:hidden Seleciona os elementos considerados hidden. Os elementos que não ocupam espaço
na página são considerados hidden.
http..//api.jquery.com/hidden-selector
http..//api.jquery.com/visible-selector
www.facebook.com/k19treinamentos 389
J Q UERY 390
Seletor Descrição
:disabled Seleciona todos os elementos desabilitados.
http..//api.jquery.com/disabled-selector
http..//api.jquery.com/enabled-selector
:contains("texto") Seleciona todos os elementos que possuem o texto especificado em seu conteúdo.
http..//api.jquery.com/contains-selector
http..//api.jquery.com/empty-selector
:has(seletor) Seleciona os elementos que possuem pelo menos um descendente que combina com
o seletor passado como parâmetro.
http..//api.jquery.com/has-selector
http..//api.jquery.com/not-selector
http..//api.jquery.com/button-selector
http..//api.jquery.com/file-selector
390 www.k19.com.br
391 J Q UERY
Seletor Descrição
:image Seleciona todos os elementos com type="image".
http..//api.jquery.com/image-selector
http..//api.jquery.com/password-selector
http..//api.jquery.com/radio-selector
http..//api.jquery.com/checkbox-selector
http..//api.jquery.com/reset-selector
http..//api.jquery.com/text-selector
http..//api.jquery.com/submit-selector
http..//api.jquery.com/lang-selector
www.facebook.com/k19treinamentos 391
J Q UERY 392
Seletor Descrição
:animated Seleciona todos os elementos que estão com alguma animação em andamento.
http..//api.jquery.com/animated-selector
Exercícios de Fixação
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao8.zip
392 www.k19.com.br
393 J Q UERY
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao9.zip
http..//localhost/jQuery/public_html/seletores.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/jQuery/public_html/seletores.html.
Efeitos e Animações
Efeito Descrição
fadeIn Faz os elementos se tornarem opacos gradativamente.
http..//api.jquery.com/fadeIn
fadeTo(opacidade) Modifica a opacidade dos elementos gradativamente até atingir a opacidade especifi-
cada.
http..//api.jquery.com/fadeTo
www.facebook.com/k19treinamentos 393
J Q UERY 394
Efeito Descrição
show Exibe os elementos.
http..//api.jquery.com/show
toggle Esconde os elementos que estão sendo exibidos e exibe os elementos que estão es-
condidos.
http..//api.jquery.com/toggle
slideToggle Exibe os elementos que estão escondidos com efeito de deslizamento. Esconde os
elementos que estão sendo exibidos com efeito de deslizamento.
http..//api.jquery.com/slideToggle
animate Modifica gradativamente determinadas propriedades CSS até atingir os valores espe-
cificados.
http..//api.jquery.com/animate
Duração
Podemos definir a duração dos efeitos ou animações em milissegundos. No exemplo abaixo, o
tempo de execução do efeito fadeOut foi definido como 1000 milissegundos.
Callback
Podemos definir uma função para ser executada ao término da execução dos efeitos ou das ani-
mações. No exemplo abaixo, uma função que exibe a mensagem “terminou o fadeOut” foi associada
ao término do efeito fadeOut.
Exercícios de Fixação
394 www.k19.com.br
395 J Q UERY
11 height .. 1 px ,.
12 background - color .. yellow ,.
13 border .. 1 px solid black ,.
14 }
15 </ style >
16 </ head >
17 < body >
18 < button id = " fadeIn " > fadeIn </ button >
19 < button id = " fadeOut " > fadeOut </ button >
2 < button id = " fadeToggle " > fadeToggle </ button >
21 < button id = " fadeTo1 " > fadeTo .5 </ button >
22 < button id = " fadeTo2 " > fadeTo 1. </ button >
23 < button id = " hide " > hide </ button >
24 < button id = " show " > show </ button >
25 < button id = " toggle " > toggle </ button >
26 < button id = " slideDown " > slideDown </ button >
27 < button id = " slideUp " > slideUp </ button >
28 < button id = " slideToggle " > slideToggle </ button >
29 < button id = " animate1 " > animate1 </ button >
3 < button id = " animate2 " > animate2 </ button >
31 < div id = " div " > </ div >
32 </ body >
33 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao11.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 395
J Q UERY 396
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao12.zip
http..//localhost/jQuery/public_html/efeitos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/jQuery/public_html/efeitos.html.
Manipulação
Método Descrição
addClass Adiciona uma ou mais classes aos elementos selecionados.
http..//api.jquery.com/addClass
396 www.k19.com.br
397 J Q UERY
Método Descrição
removeClass Remove uma, várias ou todas as classes dos elementos selecionados.
http..//api.jquery.com/removeClass
http..//api.jquery.com/toggleClass
http..//api.jquery.com/hasClass
after Adiciona um determinado conteúdo imediatamente depois de cada um dos elementos se-
lecionados.
http..//api.jquery.com/after
before Adiciona um determinado conteúdo imediatamente antes de cada um dos elementos sele-
cionados.
http..//api.jquery.com/before
http..//api.jquery.com/insertAfter
http..//api.jquery.com/insertBefore
www.facebook.com/k19treinamentos 397
J Q UERY 398
Método Descrição
append Adiciona um determinado conteúdo no final do corpo de cada um dos elementos selecio-
nados.
$ ( " p " ) . append ( " <em >( fonte K19 ) </ em > " )
http..//api.jquery.com/append
prepend Adiciona um determinado conteúdo no começo do corpo de cada um dos elementos sele-
cionados.
$ ( " p " ) . prepend ( " <em >( fonte K19 ) </ em > " )
http..//api.jquery.com/prepend
$ ( " <em >( fonte K19 ) </ em > " ) . appendTo ( " p " )
http..//api.jquery.com/appendTo
$ ( " <em >( fonte K19 ) </ em > " ) . prependTo ( " p " )
http..//api.jquery.com/prependTo
attr Esse método pode ser utilizado para dois propósitos. O primeiro é recuperar os valores dos
atributos do primeiro elemento selecionado. O segundo é alterar os valores dos atributos de
todos os elementos selecionados.
http..//api.jquery.com/attr
prop Esse método pode ser utilizado para dois propósitos. O primeiro é recuperar os valores
das propriedades do primeiro elemento selecionado. O segundo é alterar os valores das
propriedades de todos os elementos selecionados.
var checked = $ ( " input [ ’ checkbox ’] " ) . prop ( " checked " ) .,
http..//api.jquery.com/prop
398 www.k19.com.br
399 J Q UERY
Método Descrição
css Esse método pode ser utilizado para dois propósitos. O primeiro é recuperar os valores das
propriedades CSS do primeiro elemento selecionado. O segundo é alterar os valores das
propriedades CSS de todos os elementos selecionados.
http..//api.jquery.com/css
http..//api.jquery.com/removeAttr
http..//api.jquery.com/removeProp
http..//api.jquery.com/clone
http..//api.jquery.com/detach
http..//api.jquery.com/empty
http..//api.jquery.com/remove
www.facebook.com/k19treinamentos 399
J Q UERY 400
Método Descrição
replaceAll Substitui todos os elementos selecionados.
$ ( " <p > K19 </ p > " ) . replaceAll ( " p " ) .,
http..//api.jquery.com/replaceAll
$ ( " p " ) . replaceWith ( " <p > K19 </ p > " ) .,
http..//api.jquery.com/replaceWith
height Esse método pode ser utilizado para dois propósitos. O primeiro é recuperar a altura do
primeiro elemento selecionado. O segundo é alterar a altura de todos os elementos selecio-
nados.
http..//api.jquery.com/height
width Esse método pode ser utilizado para dois propósitos. O primeiro é recuperar a largura do
primeiro elemento selecionado. O segundo é alterar a largura de todos os elementos seleci-
onados.
http..//api.jquery.com/width
http..//api.jquery.com/innerHeight
http..//api.jquery.com/innerWidth
400 www.k19.com.br
401 J Q UERY
Método Descrição
outerHeight Recupera o outerHeight do primeiro elemento selecionado. Se esse método for chamado
sem parâmetros, o outerHeight é a soma da altura, margem interna inferior, margem in-
terna superior, borda inferior e borda superior. Se ele for chamado com o parâmetro true,
o outerHeight é a soma da altura, margem interna inferior, margem interna superior, borda
inferior, borda superior, margem externa inferior e margem externa superior.
http..//api.jquery.com/outerHeight
outerWidth Recupera o outerWidth do primeiro elemento selecionado. Se esse método for chamado
sem parâmetros, o outerWidth é a soma da largura, margem interna da esquerda, margem
interna da direita, borda da esquerda e borda da direita. Se ele for chamado com o parâme-
tro true, o outerWidth é a soma da largura, margem interna da esquerda, margem interna
da direita, borda da esquerda, borda da direita, margem externa da esquerda e margem ex-
terna da direita.
http..//api.jquery.com/outerWidth
html Esse método pode ser utilizado para dois propósitos. O primeiro é recuperar o conteúdo
HTML do primeiro elemento selecionado. O segundo é alterar o conteúdo HTML de todos
os elementos selecionados.
$ ( " div " ) . html ( " <h1 > K19 < h /1 > <p > Cursos da K19 . </p > " ) .,
http..//api.jquery.com/html
text Esse método pode ser utilizado para dois propósitos. O primeiro é recuperar o o texto con-
tido no corpo do primeiro elemento selecionado. O segundo é alterar o texto contido no
corpo de todos os elementos selecionados.
http..//api.jquery.com/text
val Esse método é utilizado para recuperar o valor de elementos como input, textarea e select.
Ele considera o primeiro elemento selecionado.
http..//api.jquery.com/val
www.facebook.com/k19treinamentos 401
J Q UERY 402
Método Descrição
wrap Adiciona na árvore de elementos uma estrutura envolvendo cada um dos elementos seleci-
onados.
$ ( " p " ) . wrap ( " < section > < div > </ div > </ section > " ) .,
http..//api.jquery.com/wrap
wrapAll Adiciona na árvore de elementos uma estrutura envolvendo o conjunto dos elementos sele-
cionados.
$ ( " p " ) . wrapAll ( " < section > < div > </ div > </ section > " ) .,
http..//api.jquery.com/wrapAll
wrapInner Adiciona na árvore de elementos uma estrutura envolvendo o conteúdo de cada um dos
elementos selecionados.
http..//api.jquery.com/wrapInner
http..//api.jquery.com/unwrap
offset Esse método pode ser utilizado para dois propósitos. O primeiro é recuperar a posição do
primeiro elemento selecionado. O segundo é alterar a posição de todos os elementos seleci-
onados. Nessa alteração, os elementos com position: static passam para position: relative.
http..//api.jquery.com/offset
http..//api.jquery.com/position
402 www.k19.com.br
403 J Q UERY
Método Descrição
scrollLeft Esse método pode ser utilizado para dois propósitos. O primeiro é recuperar a posição da
barra de rolagem horizontal do primeiro elemento selecionado. O segundo é alterar a posi-
ção da barra de rolagem horizontal de todos os elementos selecionados.
http..//api.jquery.com/scrollLeft
scrollTop Esse método pode ser utilizado para dois propósitos. O primeiro é recuperar a posição da
barra de rolagem vertical do primeiro elemento selecionado. O segundo é alterar a posição
da barra de rolagem vertical de todos os elementos selecionados.
http..//api.jquery.com/scrollTop
Exercícios de Fixação
www.facebook.com/k19treinamentos 403
J Q UERY 404
29 < button id = " height " > height </ button >
3 < button id = " width " > width </ button >
31 < button id = " innerHeight " > innerHeight </ button >
32 < button id = " innerWidth " > innerWidth </ button >
33 < button id = " outerHeight " > outerHeight </ button >
34 < button id = " outerWidth " > outerWidth </ button >
35
36 < div id = " div1 " >
37 < ul >
38 < li > Jonas Hirata </ li >
39 < li > Marcelo Martins </ li >
4 < li > Rafael Cosentino </ li >
41 </ ul >
42 </ div >
43 </ body >
44 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao14.zip
404 www.k19.com.br
405 J Q UERY
45 }) ,.
46
47 $( " # append " ) . click ( function () {
48 $( " # p1 " ) . remove () .,
49 $( " # div1 " ) . append ( " <p id = ’ p1 ’> append <p > " ) .,
5 }) ,.
51
52 $( " # prepend " ) . click ( function () {
53 $( " # p1 " ) . remove () .,
54 $( " # div1 " ) . prepend ( " <p id = ’ p1 ’> prepend <p > " ) .,
55 }) ,.
56
57 $( " # appendTo " ) . click ( function () {
58 $( " # p1 " ) . remove () .,
59 $( " <p id = ’ p1 ’> appendTo <p > " ) . appendTo ( " # div1 " ) .,
6 }) ,.
61
62 $( " # prependTo " ) . click ( function () {
63 $( " # p1 " ) . remove () .,
64 $( " <p id = ’ p1 ’> prependTo <p > " ) . prependTo ( " # div1 " ) .,
65 }) ,.
66
67 $( " # height " ) . click ( function () {
68 $( " # p1 " ) . remove () .,
69 var height = $( " # div1 " ) . height () .,
7 $( " # div1 " ) . after ( " <p id = ’ p1 ’> height .. " + height + " <p > " ) .,
71 }) ,.
72
73 $( " # width " ) . click ( function () {
74 $( " # p1 " ) . remove () .,
75 var width = $( " # div1 " ) . width () .,
76 $( " # div1 " ) . after ( " <p id = ’ p1 ’> width .. " + width + " <p > " ) .,
77 }) ,.
78
79 $( " # innerHeight " ) . click ( function () {
8 $( " # p1 " ) . remove () .,
81 var innerHeight = $( " # div1 " ) . innerHeight () ,.
82 $( " # div1 " ) . after ( " <p id = ’ p1 ’> innerHeight .. " + innerHeight + " <p > " ) .,
83 }) ,.
84
85 $( " # innerWidth " ) . click ( function () {
86 $( " # p1 " ) . remove () .,
87 var innerWidth = $( " # div1 " ) . innerWidth () ,.
88 $( " # div1 " ) . after ( " <p id = ’ p1 ’> innerWidth .. " + innerWidth + " <p > " ) .,
89 }) ,.
9
91 $( " # outerHeight " ) . click ( function () {
92 $( " # p1 " ) . remove () .,
93 var outerHeight = $( " # div1 " ) . outerHeight () ,.
94 $( " # div1 " ) . after ( " <p id = ’ p1 ’> outerHeight .. " + outerHeight + " <p > " ) .,
95 }) ,.
96
97 $( " # outerWidth " ) . click ( function () {
98 $( " # p1 " ) . remove () .,
99 var outerWidth = $( " # div1 " ) . outerWidth () ,.
1 $( " # div1 " ) . after ( " <p id = ’ p1 ’> outerWidth .. " + outerWidth + " <p > " ) .,
11 }) .,
12 }) .,
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao15.zip
http..//localhost/jQuery/public_html/manipulacao.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 405
J Q UERY 406
http..//localhost/~<USUARIO>/jQuery/public_html/manipulacao.html.
Mais métodos
Método Descrição
add Adiciona elementos a um conjunto.
http..//api.jquery.com/add
http..//api.jquery.com/parent
http..//api.jquery.com/parents
http..//api.jquery.com/siblings
Exemplo: recuperando os filhos dos divs e dos spans que possuam a classe destaque.
http..//api.jquery.com/children
Exemplo: recuperando os descendentes dos divs e dos spans que possuam a classe destaque.
http..//api.jquery.com/find
406 www.k19.com.br
407 J Q UERY
Método Descrição
each Permite executar uma função para cada elemento de um conjunto.
http..//api.jquery.com/each
map Permite executar uma função para cada elemento de um conjunto. Essa função pode
devolver um valor. Esses valores serão devolvidos em um objeto jQuery.
http..//api.jquery.com/map
http..//api.jquery.com/filter
Exemplo: recupera os divs e os spans que possuem um elemento da classe destaque como descendente.
http..//api.jquery.com/has
http..//api.jquery.com/not
http..//api.jquery.com/first
http..//api.jquery.com/last
http..//api.jquery.com/eq
www.facebook.com/k19treinamentos 407
J Q UERY 408
Método Descrição
slice Recupera um determinado trecho de uma lista de elementos.
http..//api.jquery.com/slice
http..//api.jquery.com/next
http..//api.jquery.com/nextAll
http..//api.jquery.com/prev
http..//api.jquery.com/prevAll
AJAX
A forma básica de interação entre os usuários e as páginas web é limitada. Quando o usuário
clica em um link ou em um botão de uma página web, uma requisição HTTP é enviada ao servidor
correspondente. Quando chegar no servidor, essa requisição será processada. No término desse
processamento, o servidor enviará uma resposta HTTP contendo uma página web para a máquina
do usuário. Ao receber essa resposta, o navegador do usuário carregará a página inteira.
Nessa abordagem, muitas vezes, ocorre um desperdício de tempo, pois, na maior parte dos ca-
sos, não seria necessário carregar a página inteira e sim pequenos “pedaços” dela. Mesmo assim, o
navegador sempre carregará todo o conteúdo das páginas web.
Além disso, há outro problema nessa abordagem, o usuário não pode interagir com a página
web durante o envio da requisição HTTP; processamento no servidor; envio da resposta HTTP e
carregamento do página.
Para aumentar a interatividade entre os usuários e as páginas web, podemos utilizar a forma
de interação conhecida como AJAX (Asynchronous Javascript and XML). Nessa outra abordagem,
os navegadores podem atualizar “pedaços” de uma página web sem ter carregá-la completamente.
408 www.k19.com.br
409 J Q UERY
Além disso, com AJAX, os usuários podem interagir com as páginas web durante o envio da requisição
HTTP; processamento no servidor; envio da resposta HTTP e carregamento parcial das páginas web.
load
Podemos obter conteúdo de Web Server através do método load. Esse método realiza requisições
HTTP do tipo GET com AJAX. No exemplo abaixo, o conteúdo do documento HTML k19.html obtido
do servidor e inserido no corpo do elemento com id="conteudo".
get
Podemos realizar requisições HTTP do tipo GET com AJAX através do método get. Esse método
recebe como parâmetro a URL correspondente à requisição que desejamos realizar. No exemplo
abaixo, a requisição foi realizada para URL k19.php mas o resultado foi ignorado.
Para recuperar o resultado da requisição devemos utilizar o método done. Devemos passar como
argumento para esse método a função que tratará o resultado. Essa função receberá o resultado
como parâmetro. Observe, no exemplo abaixo, que o resultado é exibido no console do navegador.
var dados = {
nome .. " Rafael " ,
empresa .. " K19 "
.
},
k19.php?nome=Rafael&empresa=K19
post
Podemos realizar requisições HTTP do tipo POST com AJAX através do método post. Esse mé-
todo funciona de forma semelhante ao método get. Veja alguns exemplos.
www.facebook.com/k19treinamentos 409
J Q UERY 410
var dados = {
nome .. " Rafael " ,
empresa .. " K19 "
.
},
k19.php?nome=Rafael&empresa=K19
Exercícios de Fixação
1 <? php
2 .
$soma = $_REQUEST [ " x " ] + $_REQUEST [ " y " ],
3
4 echo $soma .,
5 ?>
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao17.zip
410 www.k19.com.br
411 J Q UERY
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao18.zip
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao19.zip
http..//localhost/jQuery/public_html/ajax.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/jQuery/public_html/ajax.html.
Exercícios Complementares
www.facebook.com/k19treinamentos 411
J Q UERY 412
19 # saida {
2 margin .. px auto ,.
21 width .. 8 px ,.
22 height .. 2 px ,.
23 overflow .. auto ,.
24 }
25
26 # content {
27 width .. 8 px ,.
28 margin .. 25 px auto px ,.
29 }
3
31 pre {
32 padding .. 1 px ,.
33 border - radius .. 15 px ,.
34 background - color .. # eeeeee ,.
35 }
36
37 # div1 , # div2 {
38 background - color .. yellow ,.
39 width .. 2 px ,.
4 height .. 2 px ,.
41 }
42
43 # div3 {
44 background - color .. blue ,.
45 width .. 5 px ,.
46 height .. 5 px ,.
47 margin .. auto ,.
48 }
49 </ style >
5 </ head >
51 < body id = " body " >
52 < div id = " header " >
53 < div id = " saida " > </ div >
54 </ div >
55 < div id = " content " >
56
57 < h1 > ready </ h1 >
58 < pre id = " ready - on " >
59 $( document ) . ready ( function () {
6 var saida = $( " # saida " ) .,
61 saida . append ( " evento ready disparado & lt ., br & gt ,. " ) .,
62 }) ,.
63 </ pre >
64
65 < h1 > resize </ h1 >
66 < button id = " resize " > ON </ button >
67 < pre >
68 /* ON */
69 $( window ) . resize ( function () {
7 var largura = $( window ) . width () ,.
71 var altura = $( window ) . height () ,.
72 saida . append ( " resize .. ( " + largura + " , " + altura + " ) " ) .,
73 saida . append ( " & lt ., br & gt ,. " ) .,
74 saida . scrollTop ( saida . prop ( " scrollHeight " ) ) .,
75 }) ,.
76
77 /* OFF */
78 $( window ) . off ( " resize " ) .,
79 </ pre >
8
81 < h1 > scroll </ h1 >
82 < button id = " scroll " > ON </ button >
83 < pre >
84 /* ON */
85 $( window ) . scroll ( function () {
86 var x = $( window ) . scrollLeft () .,
87 var y = $( window ) . scrollTop () .,
88 saida . append ( " scroll .. ( " + x + " , " + y + " ) " ) .,
412 www.k19.com.br
413 J Q UERY
www.facebook.com/k19treinamentos 413
J Q UERY 414
159 saida . append ( type + " .. ( " + event . which + " ) " ) .,
16 saida . append ( " & lt ., br & gt ,. " ) .,
161 saida . scrollTop ( saida . prop ( " scrollHeight " ) ) .,
162 }
163 ) ,.
164
165 /* OFF */
166 $( " # input4 " ) . off ( " keydown keypress keyup " ) .,
167 </ pre >
168 < label > Teste .. </ label >
169 < input id = " input4 " >
17
171 < h1 > click , dblclick , mousedown , mouseup , mouseenter ,
172 mouseleave , hover , mouseover e mouseout </ h1 >
173 < button id = " mouse " > ON </ button >
174 < pre >
175 /* ON */
176 $( " # div1 " ) . on ( " click dblclick mousedown mouseup " +
177 " mouseenter mouseleave hover mouseover mouseout " ,
178 function ( event ) {
179 var type = event . type ,.
18
181 saida . append ( type + " .. ( " + event . which + " ) " ) .,
182 saida . append ( " & lt ., br & gt ,. " ) .,
183 saida . scrollTop ( saida . prop ( " scrollHeight " ) ) .,
184 }
185 ) ,.
186
187 /* OFF */
188 $( " # div1 " ) . off ( " click dblclick mousedown mouseup " +
189 " mouseenter mouseleave hover mouseover mouseout " ) .,
19 </ pre >
191 < div id = " div1 " > < div id = " div3 " > </ div > </ div >
192
193 < h1 > mousemove </ h1 >
194 < button id = " mousemove " > ON </ button >
195 < pre >
196 /* ON */
197 $( " # div2 " ) . mousemove ( function ( event ) {
198 var x = event . pageX .,
199 var y = event . pageY .,
2 var type = event . type ,.
21
22 saida . append ( type + " .. ( " + x + " , " + y + " ) " ) .,
23 saida . append ( " & lt ., br & gt ,. " ) .,
24 saida . scrollTop ( saida . prop ( " scrollHeight " ) ) .,
25 }) .,
26
27 /* OFF */
28 $( " # div2 " ) . off ( " mousemove " ) .,
29 </ pre >
21 < div id = " div2 " > </ div >
211 </ div >
212 </ body >
213 </ html >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-complementar1.zip
1 /* ready */
2 $( document ) . ready ( function () {
3 var saida = $( " # saida " ) .,
4 saida . append ( " evento ready disparado < br > " ) .,
5
414 www.k19.com.br
415 J Q UERY
6 /* resize */
7 var resize = false . ,
8 $( " # resize " ) . click ( function () {
9 if ( resize ) {
1 $( window ) . off ( " resize " ) .,
11 $( " # resize " ) . html ( " ON " ) .,
12 resize = false , .
13 } else {
14 $( window ) . resize ( function () {
15 var largura = $( window ) . width () ,.
16 var altura = $( window ) . height () ,.
17 saida . append ( " resize .. ( " + largura + " , " + altura + " ) " ) .,
18 saida . append ( " <br > " ) .,
19 saida . scrollTop ( saida . prop ( " scrollHeight " ) ) .,
2 }) .,
21 $( " # resize " ) . html ( " OFF " ) .,
22 resize = true . ,
23 }
24 }) ,.
25
26 /* scroll */
27 var scroll = false . ,
28 $( " # scroll " ) . click ( function () {
29 if ( scroll ) {
3 $( window ) . off ( " scroll " ) .,
31 $( " # scroll " ) . html ( " ON " ) .,
32 scroll = false . ,
33 } else {
34 $( window ) . scroll ( function () {
35 var x = $( window ) . scrollLeft () .,
36 var y = $( window ) . scrollTop () .,
37 saida . append ( " scroll .. ( " + x + " , " + y + " ) " ) .,
38 saida . append ( " <br > " ) .,
39 saida . scrollTop ( saida . prop ( " scrollHeight " ) ) .,
4 }) .,
41 $( " # scroll " ) . html ( " OFF " ) .,
42 scroll = true , .
43 }
44 }) ,.
45
46 /* focus focusin blur focusout */
47 var foco = false , .
48 $( " # foco " ) . click ( function () {
49 if ( foco ) {
5 $( " * " ) . off ( " focus focusin blur focusout " ) .,
51 $( " # foco " ) . html ( " ON " ) .,
52 foco = false . ,
53 } else {
54 $( " * " ) . on ( " focus focusin blur focusout " ,
55 function ( event ) {
56 var tag = this . tagName ,.
57 var id = this . id .,
58 var type = event . type .,
59
6 saida . append ( type + " ( " + tag + " , # " + id + " ) " ) .,
61 saida . append ( " <br > " ) .,
62 saida . scrollTop ( saida . prop ( " scrollHeight " ) ) .,
63 }
64 ) .,
65 $( " # foco " ) . html ( " OFF " ) .,
66 foco = true , .
67 }
68 }) ,.
69
7 /* select */
71 var select = false . ,
72 $( " # select " ) . click ( function () {
73 if ( select ) {
74 $( " # input2 " ) . off ( " select " ) .,
75 $( " # select " ) . html ( " ON " ) .,
www.facebook.com/k19treinamentos 415
J Q UERY 416
76 select = false , .
77 } else {
78 $( " # input2 " ) . select ( function () {
79 saida . append ( " select .. ( " + window . getSelection () + " ) " ) .,
8 saida . append ( " <br > " ) .,
81 saida . scrollTop ( saida . prop ( " scrollHeight " ) ) .,
82 }) .,
83 $( " # select " ) . html ( " OFF " ) .,
84 select = true , .
85 }
86 }) ,.
87
88 /* change */
89 var change = false . ,
9 $( " # change " ) . click ( function () {
91 if ( change ) {
92 $( " # input3 " ) . off ( " change " ) .,
93 $( " # change " ) . html ( " ON " ) .,
94 change = false . ,
95 } else {
96 $( " # input3 " ) . change ( function () {
97 saida . append ( " change .. ( " + $( this ) . val () + " ) " ) .,
98 saida . append ( " <br > " ) .,
99 saida . scrollTop ( saida . prop ( " scrollHeight " ) ) .,
1 }) ,.
11 $( " # change " ) . html ( " OFF " ) .,
12 change = true . ,
13 }
14 }) .,
15
16 /* key */
17 var key = false . ,
18 $( " # key " ) . click ( function () {
19 if ( key ) {
11 $( " # input4 " ) . off ( " keydown keypress keyup " ) .,
111 $( " # key " ) . html ( " ON " ) .,
112 key = false , .
113 } else {
114 $( " # input4 " ) . on ( " keydown keypress keyup " ,
115 function ( event ) {
116 var type = event . type .,
117
118 saida . append ( type + " .. ( " + event . which + " ) " ) .,
119 saida . append ( " <br > " ) .,
12 saida . scrollTop ( saida . prop ( " scrollHeight " ) ) .,
121 }
122 ) ,.
123 $( " # key " ) . html ( " OFF " ) .,
124 key = true . ,
125 }
126 }) .,
127
128 /* mouse */
129 var mouse = false . ,
13 $( " # mouse " ) . click ( function () {
131 if ( mouse ) {
132 $( " # div1 " ) . off ( " click dblclick mousedown mouseup " +
133 " mouseenter mouseleave hover mouseover mouseout " ) .,
134 $( " # mouse " ) . html ( " ON " ) .,
135 mouse = false . ,
136 } else {
137 $( " # div1 " ) . on ( " click dblclick mousedown mouseup " +
138 " mouseenter mouseleave hover mouseover mouseout " ,
139 function ( event ) {
14 var x = event . pageX ,.
141 var y = event . pageY ,.
142 var type = event . type .,
143
144 saida . append ( type + " .. ( " + x + " , " + y + " ) " ) .,
145 saida . append ( " <br > " ) .,
416 www.k19.com.br
417 J Q UERY
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-complementar2.zip
http..//localhost/jQuery/public_html/jquery-complementar.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/jQuery/public_html/jquery-complementar.html.
Resumo do Capítulo
www.facebook.com/k19treinamentos 417
J Q UERY 418
6 A biblioteca jQuery suporta todos os seletores do CSS. Além disso, ela oferece alguns seletores
que não existem no CSS.
8 Podemos determinar uma função que deve ser executada ao término de um efeito ou anima-
ção.
9 A biblioteca jQuery oferece muitos recursos para a manipulação dos elementos HTML.
Prova
d) Geralmente, a utilização de CDNs aumenta a segurança dos sites e das aplicação web.
418 www.k19.com.br
419 J Q UERY
c) Podemos utilizar o método event() para adicionar ou eliminar os tratamentos dos eventos.
www.facebook.com/k19treinamentos 419
J Q UERY 420
5 7
Minha Pontuação Pontuação Mínima: Pontuação Máxima:
420 www.k19.com.br
A
APÊNDICE
P ROJETO
Para exercitar o conteúdo visto nesta apostila, implemete uma página web semelhante à imagem
a seguir.
Smartphone Desktop
Exercícios de Fixação
www.facebook.com/k19treinamentos 421
P ROJETO 422
Importante
No Windows, utilizando o IIS (Internet Information Services) como Web Server, você
deve salvar o projeto blog em C:\inetpub\wwwroot. Lembre-se que é necessário ins-
talar o IIS conforme vimos anteriormente.
Importante
No Ubuntu, utilizando o Apache HTTP Server como Web Server, você deve salvar o
projeto blog em /home/<USUARIO>/public_html. Lembre-se que é necessário ins-
talar e configurar o Apache HTTP Server como vimos anteriormente.
422 www.k19.com.br
423 P ROJETO
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-projeto-fixacao1.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 423
P ROJETO 424
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-projeto-fixacao2.zip
424 www.k19.com.br
425 P ROJETO
3 No projeto blog, crie um arquivo chamado principal.css em uma pasta chamada css.
www.facebook.com/k19treinamentos 425
P ROJETO 426
426 www.k19.com.br
427 P ROJETO
www.facebook.com/k19treinamentos 427
P ROJETO 428
428 www.k19.com.br
429 P ROJETO
279
28 # main - wrapper {
281 max - width .
. 98 px ,.
282 width .. 1%,.
283 margin .. auto .,
284 }
285
286 # main - header {
287 position .. relative .,
288 background .. black ,.
289 padding .. .8 em ,.
29 }
291
292 # main - header h1 {
293 color .. white ,
.
294 font - size .
. 1.5 em ,.
295 display .. inline - block ,.
296 vertical - align .. middle ,.
297 }
298
299 article header {
3 background .
. #38 c3f2 ,.
31 . white ,
color . .
32 padding .
. .8 em ,.
33 }
34
35 article header h1 {
36 . 1.2 em ,.
font - size .
37 }
38
39 article header h2 {
31 font - size .
. .8 em ,.
311 font - weight .
. normal ,.
312 }
313
314 . article - text {
315 padding .. .8 em ,.
316 }
317
318 . article - text p {
319 font - size .
. .8 em ,.
32 . .8 em ,.
margin - bottom .
321 }
322
323 # archive - links header {
324 background .. #888,.
325 color .
. white .,
326 padding .. .8 em ,.
327 }
328
329 # archive - links header h1 {
33 font - size .
. 1 em .,
331 }
332
333 # archive - links ul {
334 padding .. .8 em .8 em 1.6 em .,
335 color .. #888,.
336 . .8 em ,.
font - size .
337 }
338
339 # archive - links li {
34 padding .. .2 em ,.
341 }
342
343 # archive - links li a {
344 color .. inherit ,.
345 text - decoration . . none ,.
346 }
347
348 # archive - links li a .. hover {
www.facebook.com/k19treinamentos 429
P ROJETO 430
430 www.k19.com.br
431 P ROJETO
419 footer {
42 text - align .
. center .
,
421 clear .. left .,
422 }
423
424 footer small {
425 . .5 em ,.
font - size .
426 }
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-projeto-fixacao3.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 431
P ROJETO 432
53 </ p >
54 </ article >
55 </ div >
56 </ article >
57 <? php endfor ,. ? >
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-jquery-fixacao4.zip
5 No projeto blog, crie um arquivo chamado principal.js em uma pasta chamada js.
1 .
var scrollTimeout = ,
2 var isLoadingArticles = false .
,
3
4 $( document ) . ready ( function () {
5 $( ’# articles - container ’) . on ( ’ click ’ , ’. show - comments ’ , function ( e ) {
6 $( this ) . parent () . find ( ’ form , article ’) . slideDown () ,.
7 $( this ) . hide () ,.
8 }) .,
9
1 // Trata o evento de clique no bota o de menu adicionando uma classe
11 // ao mesmo para indicar que o mesmo esta expandido .
12 $( ’# main - menu - btn ’) . click ( function ( e ) {
13 e . stopPropagation () .,
14 $( this ) . parent () . find ( ’ ul ’) . addClass ( ’ expanded ’) . slideDown () ,.
15 }) ,.
16
17 // Trata o evento de clique em qualquer a rea da pa gina para contrair e
18 // remover a classe expanded do menu principal .
19 $( ’ html ’) . click ( function ( e ) {
2 $( ’# main - header ul . expanded ’) . removeClass ( ’ expanded ’) . slideUp (4 , function () {
21 $( this ) . removeAttr ( ’ style ’) .,
22 }) .,
23 }) ,.
24
25 $( window ) . scroll ( function () {
26 // Utilizando um timeout para evitar chamadas excessivas
27 // à funça o afterScroll () .
28 clearTimeout ( scrollTimeout ) .,
29 scrollTimeout = setTimeout ( afterScroll , 5) .,
3 }) ,.
31
32 // Carregando os artigos assim que a pa
gina for carregada .
33 loadArticles () .,
34 }) ,.
35
36 function afterScroll () {
37 if (! isLoadingArticles && $( ’# lazy - load - point ’) . isOnScreen () ) {
38 loadArticles () ,.
39 }
4 }
41
42 function loadArticles () {
43 $. ajax ({
44 url .. ’ servico . php ’ ,
45 dataType .. ’ html ’ ,
46 beforeSend .. function ( jqXHR , settings ) {
47 isLoadingArticles = true , .
48
49 // Exibe o GIF animado que indica o carregamento do conteu do .
5 $( ’# lazy - load - point ’) . addClass ( ’ loading ’) .,
51 },
52 complete .. function () {
53 // O uso do timeout neste ponto e
desnecessa
rio . Foi utilizado aqui
54 // para dar tempo do GIF animado ser visualizado em um servidor
55 // local .
432 www.k19.com.br
433 P ROJETO
56 setTimeout ( function () {
57 isLoadingArticles = false . ,
58 // Oculta o GIF animado que indica o carregamento do conteu do .
59 $( ’# lazy - load - point ’) . removeClass ( ’ loading ’) .,
6 } , 1) .,
61 },
62 success .. function ( data , textStatus , jqXHR ) {
63 // O uso do timeout neste ponto e desnecessa rio . Foi utilizado aqui
64 // para dar tempo do GIF animado ser visualizado em um servidor
65 // local .
66 setTimeout ( function () {
67 $( ’# articles - container ’) . prepend ( data ) ,.
68 } , 1) .,
69 },
7 error .. function ( jqXHR , textStatus , errorThrown ) {
71 alert ( errorThrown ) .,
72 }
73 }) ,.
74 }
75
76 // Extendendo o jQuery com o me todo isOnScreen que verifica se um
77 // elemento esta na regia o vis
vel da pa
gina .
78 $. fn . isOnScreen = function () {
79 var win = $( window ) .,
8
81 var viewport = {
82 top .. win . scrollTop () ,
83 left .. win . scrollLeft ()
84 },.
85 viewport . right = viewport . left + win . width () ,.
86 viewport . bottom = viewport . top + win . height () ,.
87
88 var bounds = this . offset () .,
89 bounds . right = bounds . left + this . outerWidth () ,.
9 bounds . bottom = bounds . top + this . outerHeight () ,.
91
92 return (!( viewport . right < bounds . left ||
93 viewport . left > bounds . right ||
94 viewport . bottom < bounds . top ||
95 viewport . top > bounds . bottom ) ) ,.
96 },.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-projeto-fixacao5.zip
6 Copie o arquivo k02-projeto.zip da pasta K19-Arquivos para a sua Área de trabalho. Descom-
pacte esse arquivo e copie o conteúdo das pastas css e img para as pastas css e img do projeto blog
respectivamente.
.//k19.com.br/arquivos.
O arquivo k02-projeto.zip também está disponível em http.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-projeto-fixacao6.zip
http..//localhost/blog/public_html/index.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/blog/public_html/index.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 433
P ROJETO 434
434 www.k19.com.br
B
APÊNDICE
Q UIZZES
Quiz 1
Considere uma página HTML contendo um <div> com largura (width) 200px, margem
interna (padding) 10px e borda de 3px. Visualmente, qual é o espaço horizontal ocupado por
esse elemento?
a) 200px
b) 203px
c) 210px
d) 213px
e) 226px
De acordo com o Box Model do CSS visto no Capítulo 3, ao atribuirmos margens internas e bor-
das em um elemento com largura definida fazemos com que, visualmente, a largura ocupada por
esse elemento seja a soma das propriedades width, padding-left, padding-right, border-
left e border-right. Como utilizamos a propriedade padding com o valor 10px para definir
as margens internas, podemos considerar que temos 10px nas propriedades padding-left e
padding-right. A mesma idéia se aplica à propriedade border, portanto temos border-left
e border-right com 3px cada.
Fazendo a soma temos: 200px (width) + 10px (padding-left) + 10px (padding-right) + 3px (border-
left) + 3px (border-right) = 226px
www.facebook.com/k19treinamentos 435
QUIZZES 436
436 www.k19.com.br
C
APÊNDICE
R ESPOSTAS
Questão 1.1
Questão 1.2
Questão 1.3
Questão 1.4
Questão 1.5
Questão 1.6
www.facebook.com/k19treinamentos 437
R ESPOSTAS 438
http..//localhost/html/public_html/pagina-simples.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/pagina-simples.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar1.zip
438 www.k19.com.br
439 R ESPOSTAS
http..//localhost/html/public_html/geografia.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/geografia.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar2.zip
http..//localhost/html/public_html/seguro-treinamento.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/seguro-treinamento.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar3.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 439
R ESPOSTAS 440
http..//localhost/html/public_html/caracteres-especiais.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/caracteres-especiais.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar4.zip
http..//localhost/html/public_html/espacos-e-quebras-de-linha.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/espacos-e-quebras-de-linha.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar5.zip
440 www.k19.com.br
441 R ESPOSTAS
http..//localhost/html/public_html/codigo-java.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/codigo-java.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar6.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 441
R ESPOSTAS 442
http..//localhost/html/public_html/elementos-i-b.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/elementos-i-b.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar7.zip
http..//localhost/html/public_html/sao-paulo.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/sao-paulo.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar8.zip
442 www.k19.com.br
443 R ESPOSTAS
http..//localhost/html/public_html/spfc.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/spfc.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar9.zip
http..//localhost/html/public_html/mais-citacoes.html.
www.facebook.com/k19treinamentos 443
R ESPOSTAS 444
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/mais-citacoes.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar1.zip
http..//localhost/html/public_html/abbr.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/abbr.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar11.zip
444 www.k19.com.br
445 R ESPOSTAS
19 < dt > < dfn > Primeiro pau </ dfn > </ dt >
2 < dd >
21 Trave mais pro xima da origem de um cruzamento .
22 </ dd >
23 </ dl >
24 </ body >
25 </ html >
http..//localhost/html/public_html/mais-definicoes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/mais-definicoes.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar12.zip
http..//localhost/html/public_html/mais-alteracoes.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/mais-alteracoes.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar13.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 445
R ESPOSTAS 446
http..//localhost/html/public_html/mais-datas.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/mais-datas.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar14.zip
http..//localhost/html/public_html/texto-marcado.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/texto-marcado.html.
446 www.k19.com.br
447 R ESPOSTAS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar15.zip
http..//localhost/html/public_html/pontos-turisticos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/pontos-turisticos.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar16.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 447
R ESPOSTAS 448
14 < li >
15 Coloque o aparelho na horizontal sobre uma superf
cie plana .
16 </ li >
17 < li >
18 Conecte o aparelho ao computador utilizando um cabo USB .
19 </ li >
2 < li >
21 Use o CD - ROM para instalaça o do software .
22 </ li >
23 < li >
24 Conecte o aparelho à fonte de energia com um adaptador AC .
25 </ li >
26 < li >
27 Ligue o aparelho e espere o reconhecimento do computador .
28 </ li >
29 </ ol >
3 </ body >
31 </ html >
http..//localhost/html/public_html/manual-k19.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/manual-k19.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar17.zip
http..//localhost/html/public_html/mais-links.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/mais-links.html.
448 www.k19.com.br
449 R ESPOSTAS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar18.zip
http..//localhost/html/public_html/mais-imagens.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/mais-imagens.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar19.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 449
R ESPOSTAS 450
http..//localhost/html/public_html/mais-tabelas.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/mais-tabelas.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar2.zip
450 www.k19.com.br
451 R ESPOSTAS
www.facebook.com/k19treinamentos 451
R ESPOSTAS 452
452 www.k19.com.br
453 R ESPOSTAS
147 < label for = " mais_conhecimentos_id " > Mais conhecimentos </ label >
148 < textarea
149 id = " mais_conhecimentos_id "
15 rows = " 1 "
151 cols = " 2 "
152 maxlength = " 5 " > Digite os seus conhecimentos </ textarea >
153 </ fieldset >
154
155 < input type = " submit " value = " Enviar " >
156 </ form >
157 </ body >
158 </ html >
http..//localhost/html/public_html/mais-formularios.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/html/public_html/mais-formularios.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-html-complementar21.zip
Questão 2.1
Questão 2.2
Questão 2.3
Questão 2.4
Questão 2.5
Questão 2.6
www.facebook.com/k19treinamentos 453
R ESPOSTAS 454
Questão 2.7
Questão 2.8
Questão 2.9
Questão 2.10
Questão 2.11
Questão 2.12
Questão 2.13
Questão 2.14
Questão 2.15
Questão 3.1
Questão 3.2
454 www.k19.com.br
455 R ESPOSTAS
Questão 3.3
Questão 3.4
Questão 3.5
Questão 3.6
Questão 3.7
Questão 3.8
Questão 3.9
Questão 3.10
Questão 3.11
Questão 3.12
www.facebook.com/k19treinamentos 455
R ESPOSTAS 456
Questão 3.13
Questão 3.14
Questão 3.15
Questão 3.16
Questão 3.17
http..//localhost/javascript/public_html/exibe-numeros-1-5-2x.html.
456 www.k19.com.br
457 R ESPOSTAS
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/exibe-numeros-1-5-2x.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-complementar1.zip
http..//localhost/javascript/public_html/exibe-nome-k19.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/exibe-nome-k19.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-complementar2.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 457
R ESPOSTAS 458
http..//localhost/javascript/public_html/multiplos-de-tres.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/multiplos-de-tres.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-complementar3.zip
458 www.k19.com.br
459 R ESPOSTAS
http..//localhost/javascript/public_html/multiplos-de-quatro-e-sete.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/multiplos-de-quatro-e-sete.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-complementar4.zip
http..//localhost/javascript/public_html/exibe-triangulo.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/exibe-triangulo.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-complementar5.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 459
R ESPOSTAS 460
http..//localhost/javascript/public_html/exibe-triangulos.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/exibe-triangulos.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-complementar6.zip
460 www.k19.com.br
461 R ESPOSTAS
http..//localhost/javascript/public_html/fibonnaci.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/fibonnaci.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-complementar7.zip
www.facebook.com/k19treinamentos 461
R ESPOSTAS 462
24 }
http..//localhost/javascript/public_html/embaralha.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/embaralha.html.
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-complementar8.zip
http..//localhost/javascript/public_html/ordena.html.
http..//localhost/~<USUARIO>/javascript/public_html/ordena.html.
462 www.k19.com.br
463 R ESPOSTAS
Arquivo: https..//github.com/K19/K19-Exercicios/archive/k2-javascript-complementar9.zip
Questão 4.1
Questão 4.2
Questão 4.3
Questão 4.4
Questão 4.5
Questão 4.6
Questão 4.7
Questão 4.8
Questão 4.9
Questão 4.10
www.facebook.com/k19treinamentos 463
R ESPOSTAS 464
Questão 4.11
Questão 5.1
Questão 5.2
Questão 5.3
a, d
Questão 5.4
Questão 5.5
Questão 5.6
Questão 5.7
464 www.k19.com.br