Jump to content

دیارلسم آلفونسو

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
دیارلسم آلفونسو
Alfonso (اسپانيايي)[۱] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
اړوند
زېږونځای
ښاروندتوب
زېږون نېټه
۱۷ مې ۱۸۸۶[۲] — ۱۷ مې ۱۸۸۶[۶][۷][۴] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
مړينې نېټه
۲۸ فبروري ۱۹۴۱[۶][۷][۸] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
مړينې لامل
مړينې ځای
مړينې لامل
ښخولو ځای
استوګنځی
ژبې
دنده
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
وروڼه او خويندې
غړی د
دین
اړين مالومات
مهمې پېښې
نور اړين مالومات
برخه د
جوړښت
جایزې
  لړۍ...

سمول - سرچینه سمول - ويکي‌ډېټا سموللاسوند وګورئ

دیارلسم الفونسو (زوکړه: د ۱۸۸۶ زکال د مۍ ۷ مه – مړینه: د ۱۹۴۱ زکال د فبروري ۲۸ مه) چې د آل افریقانو یا افریقايي په نوم هم پېژندل کېږي د ۱۸۸۶ زکال د مۍ له ۱۷ مې څخه د ۱۹۳۱ زکال د اپرېل تر ۱۴ مې پورې هغه مهال چې د هسپانیا د دویم جمهوریت اعلان شو د هسپانیا پاچا و. نوموړی د زیږون له مهاله وروسته له هغه پاچا و چې پلار یې پاچا دوولسم آلفونسو د هغه له زیږون څخه په وړاندې کال کې ومړ. د آلفونسو مور، د اطریش ماریا کریسټینا تر هغه مهاله د هسپانیا نایب السلطنت وه کله چې نوموړي په ۱۹۰۲ زکال کې د خپلې ۱۶ کلنۍ د کالیزې  په ورځ د هسپانیا بشپړ واکونه ترلاسه کړل.

د دیارلسم آلفونسو افکار تر ډېره پورې پوځي و او په پراخه کچه یې له نظامي بنسټونو سره اړیکه لرله چې له همدې امله یې تر ډېره پورې ځان سرتېری پاچا باله. د هغه اغېزمنه واکمني د ۱۸۹۸ زکال له ناورین څلور کاله وروسته پیل شوه چې ډېری بېلابېلو ټولنیزو ډلو د ملي بیارغونې اړوند د هغه له واکمنۍ څخه خپلې تمې څرګندې کړې. هغه د خپل مهال د ډېری اروپايي پاچایانو په څېر مهم سیاسي رول لوباوه چې د اساسي قانون له خوا د ورکړل شوو اجرایويي واکونو څخه بحث پارونکې ګټنې ته یې اړتیا لرله. د بانبرګ له ویکټوریا اوژني سره په ۱۹۰۶ زکال کې د نوموړي واده د پاچا د وژنې په هڅه سره مشخص کېږي چې نوموړی ترې جوړ راووت. [۱۸][۱۹][۲۰]

دیارلسم آلفونسو د لومړۍ نړیوالې جګړې اړوند د عمومي لیدلوري پر خلاف چې د جرمني د پلویانو او درې ګونو متحدینو د پلویانو ترمنځ ویشل شوی و، له اروپايي سلطنتي کورنیو سره یې د خپلو کورنیو اړیکو څخه په ګټنې هڅه وکړه چې د خپل دولت د بې پلویتوب له دریځ سره مرسته وکړي. په ۱۹۱۰ مه لسیزه کې په سوله ئیز ډول د حکومت په بدلولو (turno) کې د هغه پاتې راتګ او همدارنګه د بیارغونې د سیستم د کړکېچ زیاتوالی چې د ۱۹۱۷ زکال د درې ګونې ضربې (a triple whammy) پر مټ بالاخره له ماتې سره مخ شو؛ نوموړی یې اړ کړ څو په ۱۹۲۳ زکال کې د پوځي کودتاه له امله د میګل پریمو دی ریورا دیکتاتوري نظام ومني او که یې نه منلای نو په مراکش کې د تاوتریخوالو له مارپیچ څخه یې واکمني د خلاصون لار نه لرله او په همدې سره یې د اساسي قانون له مخې مشروعیت را کم شو. د دیکتاتورۍ له سیاسي ماتې وروسته، دیارلسم آلفونسو له پریمو دی ریورا څخه خپل ملاتړ واخیست (چې بالاخره یې ریورا په ۱۹۳۰ زکال کې استعفا ته اړ کړ) او د دیکتا بلاندا په اصطلاح سیاست ته یې مخه کړه چې له ۱۹۲۳ زکال وړاندې وضعیت یې غوره باله. له دې سره نوموړي دغه مهال خپل ډیرۍ سیاسي پانګه له لاسه ورکړې وه. [۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

نوموړي د ۱۹۳۱ زکال د اپرېل میاشتې د ښاروالۍ له ټاکنو وروسته چې د سلطنت د دوام یا جمهوریت د اعلان اړوند ټاکنو په توګه پېژندل کېږي په دواطلبانه توګه هسپانیا خوشې کړه او د ۱۹۳۱ زکال د اپرېل په ۱۴ مه د هسپانیا دویم جمهوریت اعلان شو.

۴۴ کاله وروسته د هغه لمسی لومړی خوان کارلوس د هسپانیا د بېرته رامنځته شوې پاچاهۍ د پاچا په توګه تاج پر سر کېښود. د لومړۍ نړیوالې جګړې پر مهال د اروپايي جګړې (European War Office) په نامه بشر دوستانه دفتر په اډانه کې د نوموړي هڅې لامل وګرځېدې څو په ۱۹۱۷ زکال کې د سره صلیب سازمان له خوا د سولې نوبل جایزې ته نوماند کړای شي. نوموړی تر نن ورځې پورې یوازنی پاچا دی چې د سولې د نوبل جایزې لپاره نوماند کړای شوی. [۲۵][۲۶][۲۷][۲۸]

واکمني

[سمول]

لومړنی ژوند او زده کړې

[سمول]

دیارلسم آلفونسو د ۱۸۸۶ زکال د مۍ په ۱۷ مه د مادرید په سلطنتي ماڼۍ کې وزېږېد. نوموړی د هسپانیا د پاچا دولسم آلفونسو زوی و چې د ۱۸۸۵ زکال د نومبر په میاشت کې ومړ او له زیږون وروسته پاچا شو. د هغه له زیږون وروسته په داسې حال کې چې نوموړي ته جامې نه وې وراغوستل شوې د لومړي وزیر پراکسدس متئو ساګاساتا خوا ته د سپینو زرو په پتنوس (غنداق) کې یوړل شو.

پنځه ورځې وروسته په داسې حال کې چې د زرین پشم نښان (Golden Fleece) یې په غاړه کې اچول شوی و د رسمي تشریفاتو په ترڅ کې ورته د اردن د سیند په ځانګړو اوبو چې له فلسطین راوړل شوې وې؛ د تعمید غسل ورکړل شو. فرانسوي اخبار لی فیګارو په ۱۸۸۹ زکال کې دغه ماشوم پاچا «د ځمکې پر سر تر ټولو خوشبخته او د خوښې وړ» توصیف کړ. د هغه مور ماریا کریسټینا چې د اطریش وه د نوموړي تر ۱۶ کلنۍ پورې یې د نایب السلطنت په توګه واک وچلاوه. د هغې د واکمنۍ پر مهال په ۱۸۹۸ زکال هسپانیا په کیوبا، پرتوریکو، ګوام او فلیپین بندې د هسپانیا- امریکا جګړې له امله استعماري واک له لاسه ورکړ. [۲۹][۳۰]

آلفونسو د د ۱۸۸۹-۱۸۹۰ زکلونو ترمنځ د رامنځته شوې وبا له امله سخت ناروغ شو. د ۱۸۹۰ زکال د جنوري په ۱۰مه د نوموړي روغتیايي وضعیت ډېر زیات خراب شو او ډاکټرانو یې څرګنده کړه چې انفلونزا د هغه عصبي سیستم ته زیان اړولی او له همدې امله ځوان پاچا بېهوښۍ ته تللی. بالاخره نوموړی ورغېد. [۳۱]

هغه مهال چې د ۱۹۰۲ زکال د مۍ په میاشت کې آلفونسو بلوغ ته ورسېد، د نوموړي د بلوغ اونۍ د جشنونو، غویانو د لوبو، او نورو شانداره مراسمو پر مټ په ټوله هسپانیا کې ولمانځل شوه. نوموړي د مۍ په ۱۷ مه د ملي شورا (کورتس) د غړو پر وړاندې لوړه وکړه. [۳۲]

آلفونسو تر ډېره پورې پوځي زده کړې وکړې او د پوځي زده کړو له امله په کې «هسپانوي ملت پالنه» وپارېدله. نوموړي د پوځي روزونکو سربېره سیاسي زده کړې له لیبرال – ویسنټه سانتا ماریا دي پاردیس – او اخلاقي لارښوونې د وحدت پالونکي، خوزه فرناندز دی لا مونتانا څخه ترلاسه کړې. [۳۳][۳۴]

لومړۍ نړیواله جګړه

[سمول]

د لومړۍ نړیوالې جګړې پر مهال، هسپانیا له دې امله بې پلوه پاتې شوه چې نوموړي د جګړې له دواړو لورو سره کورنۍ اړیکې لرلې. پاچا د جګړې د دواړو اړخونو له جنګي اسیرانو سره د مرستې په موخه یو دفتر پرانیست. دغه دفتر په بهر کې د هسپانیا له پوځي او دیپلماتیکو اړیکو څخه په ګټنې د زرګونو جنګي بندیانو د شفاعت – د هغو د لیکنو د استولو او ترلاسه کولو او همدارنګه نورو خدمتونو په برخه کې کار کاوه. د دغه دفتر مرکزي دفتر د هسپانیا په شاهي ماڼۍ کې و. [۳۵][۳۶]

آلفونسو هڅه وکړه څو روسي تزار دویم نیکولاس او د هغه کورنۍ چې بلشویکانو نیولې وه وژغوري؛ هغه د روسیې شاهي کورنۍ ته د دوه تلګرامونو په استولو وړاندیز وکړ چې په هسپانیا کې پناه وغواړي. نوموړی وروسته د رومانوف د کورنۍ له اعدام څخه خبر شو، خو هغه په ناسمه توګه په دې باوري و چې یوازې دویم نیکولاس او زوی یې الکسي وژل شوي. په دې ترتیب سره نوموړي هسپانیا ته د تزارې الکسندرا او د هغې د څلورو لوڼو د راوړلو هڅو ته دوام ورکړ، پرته له دې چې په دې ځان خبر کړي چې هغوی هم وژل شوې دي. [۳۷]

آلفونسو د ۱۹۱۸ زکال د انفلونزا وبا له امله شدید ناروغ شو. له دې امله چې هسپانیا بې پلوه وه نو د جګړې پر مهال هېڅ ډول محدودیتونو په هسپانیا شتون نه درلود او د هغه د ناروغۍ او ښه کېدو اړوند خبر په ټوله نړۍ کې خپور شو په داسې حال کې چې په جګړه کې په ښکېلو هېوادونو کې د انفلونزا د پراختیا خبر پټ ساتل کېده. دغې چارې دغه ګمراه کوونکی انځور رامنخته کړ چې ګویا دغې وبا تر ټولو ډېر زیان هسپانیا ته اړولی او لامل وګرځېد څو دغه ناروغي د «هسپانوي انفلونزا» په نوم وبلل شي. [۳۸]

مړینه

[سمول]

د ۱۹۴۱ زکال د جنوري په ۱۵ مه، دیارلسم آلفونسو د هسپانیا د منقرض تاج او تخت اړوند له خپل حق څخه د خوان په ګټه تېر شو. نوموړی د همدغه کال د فبروري په ۲۸ مه د زړه د حملې له امله په روم کې ومړ.

په هسپانیا کې دیکتاتور فرانسیسکو فرانکو درې ورځنی ملي ماتم اعلان کړ. د پخواني پاچا د جنازې مراسم د روم په سانتا ماریا دلی آنجلی اي دی مارتیری کلیسا کې ترسره شول. نوموړی له ځنډ پرته په روم کې د هسپانیا په ملي کلیسا، سانتا ماریا کې د دریم کالیکستوس او شپږم الکساندر د قبرونو په خوا کې خښ کړای شو. د ۱۹۸۰ زکال په جنوري میاشت کې د نوموړي پاتې شوني (جسد) د هسپانیا ال اسکوریال ته راولېږدول شول. [۳۹][۴۰][۴۱]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ذکر کېدنه: Portal de Archivos Españoles. PARES ID: 46845. Retrieved: ۲۳ مې ۲۰۲۰.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ "La Ilustración Española y Americana" (in اسپانيايي ژبه). p. 331.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  3. ↑ ذکر کېدنه: انټرنېټ ادارې دوتنه. Retrieved: ۱۰ ډيسمبر ۲۰۱۴. اثر ژبه: جرمني ژبه. ليکوال: جرمن ملي کتابتون.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ذکر کېدنه: Spanish Biographical Dictionary. Spanish Biographical Dictionary ID: 6415/alfonso-xiii. Subject named as: Alfonso XIII. Retrieved: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷. Publisher: Royal Academy of History. اثر ژبه: اسپانيايي ژبه. خپرېدو نېټه: ۲۰۱۱.
  5. ↑ ذکر کېدنه: Virtual International Authority File. منود پېژندونکی: 120694546. Retrieved: ۴ نومبر ۲۰۱۸. Publisher: OCLC, Inc.. اثر ژبه: multiple languages.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ذکر کېدنه: انټرنېټ ادارې دوتنه. Retrieved: ۹ اپرېل ۲۰۱۴. اثر ژبه: جرمني ژبه. ليکوال: جرمن ملي کتابتون.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ذکر کېدنه: Encyclopædia Britannica Online. د برېتانيکا انلاين پوهنغونډ پېژند: biography/Alfonso-XIII. Subject named as: Alfonso XIII. Retrieved: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷. اثر ژبه: انګرېزي ژبه.
  8. ↑ ذکر کېدنه: Find a Grave. Find a Grave memorial ID: 3969. Subject named as: Alfonso XIII. Retrieved: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷. اثر ژبه: انګرېزي ژبه.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ سرچينې تړی: https://www.abc.es/espana/casa-real/abci-no-quiero-derrame-gota-sangre-201602281105_noticia.html. Retrieved: ۲۳ مې ۲۰۲۰.
  10. ↑ ذکر کېدنه: انټرنېټ ادارې دوتنه. Retrieved: ۳۰ ډيسمبر ۲۰۱۴. اثر ژبه: جرمني ژبه. ليکوال: جرمن ملي کتابتون.
  11. ↑ سرچينې تړی: https://www.huffingtonpost.es/entry/quien-esta-enterrado-en-el-panteon-de-los-reyes-de-el-escorial_es_5e316d23c5b693878a896eec. Retrieved: ۲۳ مې ۲۰۲۰.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ سرچينې تړی: https://www.gabinetedeprotocolo.com/que-idiomas-hablan-los-royals/. Retrieved: ۲۴ مې ۲۰۲۰.
  13. ↑ سرچينې تړی: http://hemerotecadigital.bne.es/issue.vm?id=0001000046&page=2&search=%22Boyac%C3%A1%22++%22Gran+Cruz%22&lang=es.
  14. ↑ سرچينې تړی: http://www.prazskyhradarchiv.cz/archivKPR/upload/8117-rbl.pdf.
  15. ↑ سرچينې تړی: https://tufas.palma.cat/system/documents/attachments/000/000/027/original/51ef57c395415b6dc808842654d4327368bbc4c4.pdf. Retrieved: ۲۰ نومبر ۲۰۲۰.
  16. ↑ سرچينې تړی: https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/index/nt00435.
  17. ↑ سرچينې تړی: https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/2.02.32/invnr/896ED.8/file/00163323.PDF.
  18. ↑ Harris, Carolyn (2020). "Raising Heirs to the Throne in Nineteenth Century Spain: The Education of the Constitutional Monarchy". Royal Studies Journal. 7 (2): 178. doi:10.21039/rsj.270. S2CID 234552045.
  19. ↑ Moreno Luzón, Javier (2013). "Alfonso el Regenerador. Monarquía escénica e imaginario nacionalista español, en perspectiva comparada (1902-1913)" [Alfonso el Regenerador. Performing Monarchy and Spanish Nationalist Imaginary, from a comparative perspective (1902-1913)]. Hispania. LXXIII (244). Madrid: Editorial CSIC: 319. doi:10.3989/hispania.2013.009. ISSN 0018-2141.
  20. ↑ Moreno Luzón 2013، م. 319.
  21. ↑ Pérez de Arcos, Marina (2021). "'Finding Out Whereabouts of Missing Persons': The European War Office, Transnational Humanitarianism and Spanish Royal Diplomacy in the First World War" (PDF). The International History Review. 44 (3): 7. doi:10.1080/07075332.2021.1976809. S2CID 250585535.
  22. ↑ Pérez de Arcos, Marina (2021). "'Finding Out Whereabouts of Missing Persons': The European War Office, Transnational Humanitarianism and Spanish Royal Diplomacy in the First World War" (PDF). The International History Review. 44 (3): 7. doi:10.1080/07075332.2021.1976809. S2CID 250585535.
  23. ↑ Peris Alcantud, Fernando (2016). "La política exterior de España en el contexto europeo, 1898-1931" (PDF). Tiempo y Sociedad (22): 152–153. ISSN 1989-6883.
  24. ↑ Ben-Ami, Shlomo (1977). "The Dictatorship of Primo de Rivera: A Political Reassessment". Journal of Contemporary History. 12 (1): 65–84. doi:10.1177/002200947701200103. ISSN 0022-0094. JSTOR 260237. S2CID 155074826.
  25. ↑ Hoh, Anchi (18 January 2018). ""Royal Knight of Charity": King Alfonso XIII of Spain in WWI | 4 Corners of the World: International Collections and Studies at the Library of Congress". Blogs.loc.gov. بياځلي په 4 March 2022.
  26. ↑ "Nomination%20archive". NobelPrize.org. 1 April 2020. بياځلي په 4 March 2022.
  27. ↑ Olaya, Vicente G. (November 2018). "A king with a mission: the humanitarian deeds of Alfonso XIII during the Great War". El País.
  28. ↑ Rodrigo, Inés Martín (19 March 2014). "Alfonso XIII, aliado de los cautivos en la Gran Guerra". ABC.
  29. ↑ Magnificent Monarchs (Fact Attack series) p.21 by Ian Locke; published by Macmillan in 1999; ISBN 978-0330-374965
  30. ↑ "The Happiest Living Monarch", New York Times. 14 August 1889.
  31. ↑ Kempińska-Mirosławska, B., & Woźniak-Kosek, A. (2013). The influenza epidemic of 1889-90 in selected European cities--a picture based on the reports of two Poznań daily newspapers from the second half of the nineteenth century. Medical Science Monitor, 19, 1131–1141. https://doi.org/10.12659/MSM.889469
  32. ↑ "Alfonso's Reign Begins on 17 May; He Will Take the Oath on That Day – Festivities to Last a Week," New York Times, 29 March 1902.
  33. ↑ Casals, Xavier (2019) [2005]. Franco y los Borbones. Historia no oficial de la corona española (PDF). Barcelona: Ariel. p. 32. ISBN 978-84-344-2970-3.
  34. ↑ Casals, Xavier (2019) [2005]. Franco y los Borbones. Historia no oficial de la corona española (PDF). Barcelona: Ariel. p. 32. ISBN 978-84-344-2970-3.
  35. ↑ his wife was British, his mother Austrian, amongst other family relationships.
  36. ↑ ""Royal Knight of Charity": King Alfonso XIII of Spain in WWI". loc.gov. 18 January 2018. بياځلي په 19 Jan 2018.
  37. ↑ Olaya, Vicente G. (6 November 2018). "Cuando Alfonso XIII intentó salvar al zar". El Pais (in Spanish).{{cite news}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  38. ↑ Barry 171.
  39. ↑ "Mourning in Spain", The Times (3 March 1941): 3.
  40. ↑ "21 Guns for Dead King's Homecoming", The Times (21 January 1980): 4.
  41. ↑ "Italians to Mourn Death of Alfonso," The New York Times. 2 March 1931.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=دیارلسم_آلفونسو&oldid=324082" نه اخيستل شوی