ژاں بودریار

ژاں بودریار
(فرانسیسی وچ: Jean Baudrillard)
جم	27 جولائی 1929   رائیم
وفات	6 مارچ 2007 (78 سال)  موزمبیق ،  پیرس کا چھٹا اراؤنڈڈسمنٹ
مدفن	مونپارناس قبرستان
شہریت	فرانس
عملی زندگی
مادر علمی	پیرس یونیورسٹی
پیشہ	فلسفی ،  فوٹوگرافر ،  مترجم ،  ماہرِ عمرانیات ،  پروفیسر ،  ادبی نقاد ،  ماہر انسانیات
پیشہ ورانہ زبان	فرانسیسی
شعبۂ عمل	فلاسفی ،  عمرانیات ،  ثقافتیات ،  سماجی فلسفہ
مؤثر	کارل مارکس ،  فردینا د سوسیور ،  لیوی سٹراؤس ،  نطشے ،  والتر بنیامین
تحریک	پس ساختیات ،  مغربی فلسفہ

ژاں بودریار ( 27 جولائی 1929 – 6 مارچ 2007) اک فرینچ سماجی ماہر، فلسفی اتے سبھیاچار سدھانتکار سی۔ اوہ میڈیا، ہم عصر رہتل اتے تکنیکی کمیونیکیشن دے اپنے تجزیہ دے نال نال سمولیشن اتے ہائیپر ریئلٹی ورگے سنکلپاں دی اساری لئی بہت مشہور اے۔ اسنے ، لنگ تعلقات، معاشیات، سماجی اتہاس، کلا، مغربی ودیش پالیسی اتے مشہور سبھیاچار سمیت وکھ وکھ موضوعاں بارے لکھیا۔ اسدیاں سبھ توں مشہور رچناواں وچ سڈیکشن (1978)، سمولکرا اینڈ سمولیشن (1981)، امریکہ (1986)، اتے دِ گلپھ وار ڈڈ ناٹ ٹیک پلیس (1991) شامل ہن۔ اسدا کم اکثر اتر-آدھونکتا اتے خاص طور اُتے اتر-سنرچناواد نال جڑیا ہندا ہے۔

جیون

ژاں بودریار دا جم 27 جولائی 1929 نوں اتر پوربی فرانس دے ریمز وچ ہویا سی۔ اسدے دادا-دادی کسان کھیت-مزدور سن اتے اسدا پیؤ اک پلسیا سی۔ ہائی سکول دے دوران اس نوں (فلسفہ دے پروفیسر امینوئل پائیلٹ دی معرفت)۔پیٹاپھجکس (pataphysics) بارے پتہ لگا۔ اس نوں اسدے بعد دے وچاراں نوں سمجھن لئی اہم منیا جاندا اے۔ جدوں اوہ سوربن وچ پڑھن لئی پیرس چلا گیا، اوہ اپنے پروار دا یونیورسٹی وچ پڑھن والا پہلا انسان بن گیا۔ اتھے اسنے جرمن بولی اتے ساہت دا مطالعہ کیتا، جس کارن اسنے 1960 توں 1966 تک پیرس دے اتے صوبیاں دے وکھو وکھ لائسیاں وچ ایہہ موضوع پڑھایا۔ ادھیاپن کردیاں، بودریار نے ساہت دیاں سمیکھیاواں شائع کرنیاں شروع کر دتیاں اتے پیٹر ویس، برتولت بریخت، کارل مارکس، پھریڈرک اینجلس اتے ولہیلم ایمل ملھمان ورگے لکھاریاں دیاں رچناواں دا ترجمہ کیتا۔

جرمن پڑہاؤندے ہوئے بودریار نے سماجیات ول جانا شروع کیتا، اس دے فلسروپ اسنے 1968 وچ اپنا ڈاکٹریٹ تھیسس، وستاں دی نظام (le Système des Objets) ہینری لیبورے، رولاں بارتھ، اتے پیئر بوردیؤ دی سودھ-پربندھ کمیٹی دے ماتحت نیپرے چڑھیا اتے شائع کروایا۔ اس توں بعد، اسنے پیرس دے بالکل باہر اک یونیورسٹی کیمپس، پیرس ایکس نونتے (Paris X Nanterre) وکھے سماجیات دی پڑھائی کرواؤنی شروع کر دتی۔ ایہہ کیمپس مئی 1968 دیاں واقعے وچ وڈی پدھر تے شامل ہویا سی۔ اس ویلے دوران، بودریار نے فلاسفر، ہنپھری ڈی بیٹنبرگ نال نیڑیوں جڑ کے کم کیتا۔ اس نے بودریار نوں "درشٹیویتا " دسیا۔ نونتے وکھے اسنے معاون پروفیسر، پھر شراکت دار پروفیسر دے عہدے `تے کم کیتا، اتے آخر پروفیسر بن گیا۔

1970 وچ، بودریار نے ریاست ہائے متحدہ دیاں اپنیاں بہت ساریاں یاتراواں وچوں پہلی سفر ایسپن، کولوراڈو دی کیتی، اتے 1973 وچ جاپان دیاں کئی یاتراواں وچوں پہلی سفر، کیوتے دی کیتی۔ اسنوں پہلا کیمرہ 1981 وچ جاپان وچ ملیا سی، جس کارن آخر اوہ اک فوٹوگرافر بن گیا سی۔

1986 وچ اوہ یونیورسٹی آف پیرس- IX ڈوپھین وکھے (Institut de Recherche et d'Information Socio-Économique) IRIS چلا گیا، جتھے اسنے اپنے ادھیاپن دے کیریئر دا آخری حصہ بتایا۔ اس ویلے دے دوران اسنے سماجیات (خاصکر اسدے "کلاسیکل" روپ) توں اک انشاشن دے طور تے دور جانا شروع کر دتا سی، اتے، کلوکتی ادھیاپن بند کرن توں بعد، اسنے شاید ہی اپنے آپ نوں کسے خاص انوراج نال پچھانیا، حالانکہ اوہ اکیڈمی نال جڑیا رہا۔ 1980 اتے 1990 دے دہاکیاں دوران اس دیاں کتاباں نے بھرپور سروتے حاصل کر لئے سی اتے اسدے آخری سالاں وچ اوہ اک حد تک بدھیجیویاں دی اک مشہور شخصیت بن چکا سی۔ اوہ پھرینچ-اتینچ انگریزی بولن والی لوک-پسند پریس وچ اکثر شائع ہندا سی۔ اس دے باو جود اوہ سینٹر نیشنل ڈی لا رچرچے سائنٹیفک وکھے انسٹیچِ اوٹ ڈی ریچر آسان انوویشن سوسائلے دی حمایت جاری رکھیا اتے کولیج ڈی پیٹاپھشک وچ ساتراپ سی۔ بودریار سوٹزرلینڈ دے ساس-فیس، دے یورپیئن گریجوئیٹ سکول وچ پڑھاؤندا سی اتے کینیڈیئن تھیوری، سبھیاچار، اتے ٹیکنولوجی ریویو سیتھیوری وچ شراکت دار سی، جتھے اس دے بھرپور حوالے دتے جاندے سی۔ اسنے 2004 وچ انٹرنیشنل جرنل آف بودریار سٹڈیز دی شروعات توں لے کے اپنی موت ہون تک اس وچ حصہ لیا۔ 1999–2000 وچ، اس دیاں فوٹواں نوں پیرس دے مرکز وچ فروری 1996 وچ کھلھے ہم عصر پھوٹوگراپھک کلا دے اک پرمکھ مرکز، میسن یوروپینے ڈی لا فوٹوگراپھی وکھے پردرشت کیتا گیا سی۔ 2004 وچ، بودریار نے کارلسروہے، جرمنی وچ 'سینٹر فار آرٹ اینڈ میڈیا کارلسروہے' وکھے، اپنی رچنا بارے وڈی کانفرنس، "بودریار اینڈ آرٹس"، وچ شرکت کیتی۔

بنیادی دھارناواں

بودریار دیاں شائع رچناواں فرانسیسی چنتکاں دی اک پیڑھی دیاں رچناواں دے حصے وجوں ساہمنے آئیاں۔ اس پیڑھی وچ اس دے علاوہ ظل دیلوز، جوں-فرانسوا لیوتار، مشیل پھوکو، یاک دیریدا اتے یاک لاکاں ورگے شامل سن۔ ایہہ سارے سیمیؤٹکس وچ دلچسپی لیندے سن، اتے اس نوں اکثر اتر-سنرچناوادی فلسفی سکول دے اک حصے وجوں ویکھیا جاندا اے۔ بہت سارے اتر-سنرچناوادیاں دے وانگ، اس دیاں دلیلاں سابتکدمی نال اس دھارنا اُتے تردیاں ہن کہ چہنیکرن اتے مطلب دوویں ہی صرف اس روپ وچ سمجھنیوگ ہندے ہن کہ خاص شبد جاں "چنہ" آپس وچ کس طرحاں تعلقات رکھدے ہن۔ بودریار بہت سارے اتر-سنرچناوادی لکھاریاں دی طرحاں سوچدا سی کہ چنہ-پرنالیاں دے مل کے کم کرن نال بھاو-ارتھ ظاہر کیتا جاندا اے۔ سنرچناوادی بولی سائنسدان فردینا د سوسیور، دے پورنیاں تے چلدیاں بودریار نے دلیل دتی اے کہ مطلب (ملّ) بھید ولوں سرجیا جاندا اے - کہ کوئی چیز کی نہیں اے (اس طرحاں "کتے" دا مطلب اس لئی "کتا" اے، کیونکہ ایہہ "بلی" نہیں اے، "بکری" نہیں اے، "رکھ" نہیں اے، آدی)۔ دراصل، اسنے مطلب نوں کافی حد تک سوے-حوالہ دے نیڑے ویکھیا: وستواں، وستواں دیاں تصویراں، شبد اتے چنہ بھاو-ارتھ دے اک ویبّ وچ واقع ہندے ہن؛ اک وستو دا بھاو-ارتھ اس دے ہور وستواں دے بھاوَ-معنےآں نال سمضموناں دی صورتَ وچ ہی سمجھ آؤندا اے؛ اداہرن دے لئی، اک چیز دا وکار دوجی دی سادھارنتا نال متعلق ہندا اے۔

اس شروعاتی نقطہ توں بودریار نے انسانی سماج بارے مکمل طور تے اس طرحاں دی سوے-سندربھتا دی بنیاد تے اصول سرجے۔ اسدی لیکھنی سماجاں نوں ہمیشاں معنےآں دی بھاونا - جاں دنیا دی "کل" سمجھ - جو جاری بھرم بنی رہندی اے - دی بھال کردے درساؤندی اے۔ اتر-سنرچناوادیاں (جویں کہ مشیل پھوکو) لئی علم دے رچنا-روپا صرف اقتدار دے سمضموناں دے سٹے وجوں روپ دھاردے ہن۔ اوہناں دے ٹاکرے تے بودریار نے اجیہے اصول ترقی یافتہ کیتے جنہاں وچ کل علم دی ودھیرے، بے کار دی کھوج لگبھگ لازمی طور تے اک قسم دے بھلیکھے ول کھڑدی اے۔ بودریار دے وچار وچ، (انسان) آتم (غیر-انسانی) نراتم نوں سمجھن دی کوشش کر سکدا اے، پر کیونکہ اس نراتم نوں صرف اس دے مطابق ہی سمجھیا جا سکدا اے جس دا ایہہ چہنیکرن اے (اتے کیونکہ چنہ دی عمل وچ ترنت ہور چنھاں دا اک ویبّ شامل ہو جاندا اے جس وچوں ایہہ وکھ پچھان دھاردا اے) اس لئی ایہہ کدے وی لوڑیندے نتیجے نہیں کڈھ سکدا۔ سگوں نراتم آتم نوں بھرما لیندا اے یعنی آتم بھٹک جاندا اے۔ اس لئی اسنے دلیل دتی کہ آخری تجزیہ وچ، انسانی جیون دے تانیبانے دی باریکی تک پوری سمجھ ناممکن اے، اتے جدوں لوک ہور طرحاں سوچن ول بھٹک جاندے ہن تاں اوہ حقیقت دے "سمولیٹ" اڈیشن، جاں، اس دے رکھے نویں نانوَ، "ہائیپر ریئلٹی" دی حالت ول کھچے جاندے ہن۔ ایہہ کہن دا مطلب ایہہ نہیں اے کہ دنیا ااصلی بن جاندی اے، بلکہ اس دی بجائے ایہہ جنی تیزی نال اتے ودھیرے سربنگی سربنگی طور تے سماج حقیقت نوں اک کلپت اکسار تصویر وچ لیاؤنا شروع کر دندے ہن، اونا ہی زیادہ اسرکھئت اتے استھر ایہہ دکھائی دندی اے اتے سماج ہور ڈراؤنے بن جاندے ہن۔ حقیقت، اس مطلب وچ، "ختم ہو جاندا اے۔"

اس دے مطابق، بودریار نے دلیل دتی کہ 20 ویں صدی دے انت وچ "گلوبل" سماج وچ چنھاں دی اتے معنےآں دی بہتات نے حقیقت نوں مٹا دتا سی (بڑی حیرانی دی گل اے)۔ ہن اس دنیا وچ نہ تاں اداروادی اتے نہ ہی مارکسسٹ یوٹوپیاں وچ یعقین کیتا جاندا اے۔ اسیں مارشل میکلہان دے محاورے دی ورتوں کریئے، "گلوبل پنڈ" وچ نہیں، بلکہ اک اجیہی دنیا وچ رہندے ہاں، جس نوں چھوٹی توں چھوٹی گھٹنا وی ودھیرے ہی ودھیرے آسانی نال سن کر دندی اے۔ کیونجو "گلوبل" عالمی چنہ اتے وستواں دے آدان-حاصل دے پدھر اُتے کم کردا اے، ایہہ پرتیکوادی کماں متعلق حدوں ودھ اننھا ہو جاندا اے، اداہرن وجوں، اتواد۔ بودریار دے کم وچ پرتیک دا کھیتر (جو کہ اوہ مارسل موس اتے جورجس بٹیل دے مانو-سائنسی کم ولوں اک پرپیکھ ترقی یافتہ کردا اے) نوں چنھاں اتے چہنیکرن نالوں بالکل وکھرا دکھائی دندا اے۔ چنھاں دا وستواں دی طرحاں آدان-حاصل کیتا جا سکدا اے؛ دوجے پاسے، پرتیک بہت وکھرے ڈھنگ نال کم کردے ہن: اوہناں دا آدان-حاصل ہندا اے، تحفیاں وانگ، کئی وار ہنسک روپ وچ پوٹلیچ دے روپ وچ۔ بودریار، خاص کرکے اپنے بعد دے کم وچ، "گلوبل" سماج نوں اس "پرتیک" تتّ توں بناں ویکھیا، اتے اس لئی رشدی فتویٰ جاں سچ مچّ 11 ستمبر دے اتوادی حملیاں ورگے کماں توں پرتیک طور اُتے (جے فوجی نہیں تاں) بے سہارا اے۔ ریاست ہائے متحدہ امریکہ اتے اس دی فوجی اتے معاشی قیام دے خلاف۔

وسط قدر نظام

اپنیاں مڈھلیاں کتاباں جویں کہ سسٹم آف اؤبجیکٹس، چنہ دی سیاسی ارتھانتظام دی الوچنا لئی، اتے کھپتکار سوسائٹی وچ بودریار دے دھیان دا مکھ مرکز کھپتواد، اتے وکھ-وکھ وستاں دی وکھ-وکھ طریقیاں نال کھپت دے ڈھنگاں تے اے۔ اس ویلے بودریار دا سیاسی نظریہ موٹے طور تے مارکسزم (اتے ستھتیوادیاں) نال جڑیا ہویا سی، پر ایہناں کتاباں وچ اوہ اک اہم پکھ توں کارل مارکس نالوں وکھ ہو جاندا اے۔ ستھتیوادیاں وانگ بودریار مطابق پیداوار دی بجائے کھپت سرمایہ داری سماج دی مکھ چالک سی۔

بودریار مارکس دی "ورتوں ملّ" دی دھارنا دی الوچنا کردیاں اس سٹے تے پہنچیا۔ بودریار سوچدا سی کہ مارکس اتے ایڈم سمتھ دوناں دے معاشی سوچ وچار نے کھریاں لوڑاں دے کھری ورتوں نال جڑے ہون دے وچار نوں بہت اسانی نال اتے آسان طریقے نال قبول کر لیا۔ بودریار نے جورج باتائے دی دلیل دی بنیاد تے کیہا کہ لوڑاں گھڑیاں-بنائیاں ہندیاں ہن، نہ کہ پیدائشی۔ اسنے زور دیکے کیہا کہ ساریاں کھریدداریاں، کیونکہ اوہ ہمیشاں سماجی طور تے کسے چیز نوں درساؤندیاں ہن، اوہناں دا جڑھپوجک (پھیٹشٹک) پکھ ہندا اے۔ رولاں بارتھ دے حوالے نال اس دا مننا اے کہ وستاں ہمیشہ اوہناں دے کھپتکاراں بارے "کجھ کہندیاں ہن"۔ اتے، اسدے مطابق اس توں پتہ چلدا اے سی کھپت کیوں پیداوار نالوں ودھیرے اہم سی اتے اے: کیونکہ "لوڑاں دی وچاردھاری اتپتی" اوہناں دی تکمیل دیاں چیزاں دے پیداوار توں پہلاں کیتی جاندی اے۔

اسنے لکھیا کہ اک وستو نوں حاصل کرن دے چار طریقے ہن۔ چار ملّ بناؤن دیاں پرکریاواں ہن:

1. کارجمکھی ملّ: اک وستو دا سادھک مقصد (ورتوں ملّ)۔ اداہرن: قلم لکھن دے کم آؤندی اے؛ فرجّ وستاں نوں ٹھنڈا کردی اے۔
2. وٹاندرا ملّ: کسے وستو دا معاشی ملّ۔ اداہرن: اک قلم تن پینسلاں دے ملّ دے سامان ہو سکدی اے، جدوں کہ اک فرجّ دا ملّ تن مہینیاں دے کم ولوں حاصل کیتی تنخواہ دے سامان ہو سکدا اے۔
3. سمبولک ملّ: کسے دوجے سبجیکٹ دے تعلقات وچ اک سبجیکٹ ولوں مقرر وستو دا ملّ (مطلب، اک دین والے اتے حاصل کرن والے دے وچکار)۔ اداہرن: اک پینّ کسے طالب علم دا سکول گریجوئیشن اپہار ہو سکدا اے؛ جاں ہیرا عوامی طور اُتے ایلانے ویاہتا پیار دا پرتیک ہو سکدا اے۔
4. چنھک ملّ: وستواں دے سسٹم دے اندر اک وستو دا ملّ۔ اداہرن: کوئی خاص قلم، کوئی وادھو کارجمولک لابھ نہ ہون دے باو جود، کسے ہور قلم دے مقابلے ودھ وکار دی لکھائک ہو سکدی اے؛ ہیرے دی مندری دا کوئی کم نہیں ہو سکدا، پر ایہہ خاص سماجی قدراں قیمتاں، جویں سواد جاں گٹھ دا سجھاء دے سکدی اے۔

بودریار دیاں پہلیاں کتاباں بحث کرن دی کوشش کر رہیاں سن کہ ایہناں وچوں پہلیاں دو ملاں صرف جڑے ہوئے نہیں ہن، پر تیجے اتے خاصکر چوتھے ولوں وگاڑ دتیاں جاندیاں ہن۔ بعد وچ، بودریار نے مارکسزم نوں پوری طرحاں ردّ کر دتا (پرتِ پروڈکٹ اینڈ سمبلولک ایکسچینج اینڈ ڈیتھ )۔ پر اشارہ ملّ (جو کہ وستواں دے آدان-حاصل نال متعلق اے) اتے پرتیک ملّ (جو موسی گپھٹ ایکسچینج نال متعلق اے) دے وچکار انتر تے دھیان اس دی موت تک اسدے کم وچ رہا۔ دراصل، ایہہ ودھیرے اہم کردار نبھاؤن لئی آیا، خاصکر عالمی دیاں واقعے بارے اس دیاں لکھتاں وچ۔

سمولکرا اتے سمولیشن

جویں کہ بودریار نے اپنا کم 1980 ویاں دوران ترقی یافتہ کیتا، اوہ معاشی اصول توں میڈیئیشن اتے جن کمیونیکیشن ول چلیا گیا۔ حالانکہ سوسوریئن سیمیٹکس اتے (مانو-سائنسدان مارسل موس توں متاثر) پرتیک وٹاندرے دے ترک وچ اپنی رچی برقرار رکھدے ہوئے، بودریار نے مارشل میکلہان دے کم ول اپنا دھیان موڑیا، اس بارے وچار ترقی یافتہ کیتے کہ سماجی سمضموناں دی نیچر سماج راہیں ورتے جاندے کمیونیکیشن دے روپاں ولوں کویں مقرر ہندی اے۔ اجیہا کردیاں، بودریار نے سوسیور اتے رولاں بارتھ دے رسمی ارتھ-سائنس توں وی اگے ودھکے سنرچناوادی ارتھ-سائنس دے تریخی طور تے سمجھے گئے اڈیشن دے سنبھوَ-پرجذبات نوں وچاریا۔

بودریار دا دعوہ اے کہ سمولیشن سمولکرم دی موجودہ حالت اے: سبھ دا سبھ چہنتاں دے بناں چہنکاں دا بنیا اک اتی-حقیقت اے۔ بودریار دا ترک اے کہ ایہہ اک تریخی ترقی دا حصہ اے۔ رینیسینس وچ، پرمکھ سمولکرم نقلی دے روپ وچ سی، جتھے لوک جاں وستو اک اصل اختلاف لئی کھڑے دکھائی دندے ہن جو موجود نہیں اے (اداہرن لئی، رائلٹی، کلینتا، پوترتا، آدی)۔ )۔ صنعتی انقلاب دے نال، پرمکھ سمولکرم اتپاد بن جاندا اے، جس نوں بے انت پیداوار لائن اُتے پرچاریا جا سکدا اے۔ اجوکے ویلے وچ، پرمکھ سمولکرم اک ماڈل اے، جو اسدے سبھاء ولوں پہلاں ہی بے انت پنر پیداوار لئی کھڑھا اے، اتے اپنے آپ وچ پہلاں توں ہی دوبارہ پیدا ہندا اے۔

اتہاس اتے مطلب دا انت

1980 اتے 1990 دے دہاکیاں دوران، بودریار دا سبھ توں عامَ تھیم اتہاسکتا سی، جاں، خاص طور اُتے، اجوکے سماج پرگتی اتے آدھونکتا دیاں دھارناواں نوں اپنیاں سیاسی ترجیحاں وچ کویں ورتدے ہن۔ اسنے سیاسی سدھانتکار [[فرانسس فکویاما|فرانسس فکویاما وانگ] ]دلیل دتی کہ بین القوامیت دے پھیلن نال اتہاس ختم ہو گیا جاں "الوپ ہو گیا"؛ پر، فکویاما دے الٹ، بودریار نے کیہا کہ اس انت نوں اتہاس دی پرگتی دی سکھر وجوں نہیں، بلکہ تریخی پرگتی دے وچار دے ہی پتن دے طور تے سمجھیا جانا چاہیدا۔ بودریار لئی، شیت لڑائی دا انت کسے وچاردھاری جت نوں نہیں سی درساؤندا؛ اس دی بجائے، ایہہ سیاسی سجے اتے کھبے دوواں درمیان سانجھے یوٹوپیئن سپنیاں دے الوپ ہون دا اشارہ دندا اے۔ مارکسسٹ وشو-ویاپی کمیونزم اتے عالمی سول سوسائٹی دے اداروادی درشناں متعلق اسدے خلاف دے ہور ثبوت دندیاں، بودریار نے دلیل دتی کہ جنہاں سپنیاں دے ساکار ہون دی اوہناں نوں امید سی اوہ ہمیشاں بھرم ہی رہے؛ دراصل، جویں انت دا بھلیکھا وچ اوہ دلیل دندا اے، اوہ سوچدا سی کہ اپنے آپ وچ انت دا وچار اک گمراہکن سپنے توں علاوہ ہور کجھ نہیں سی:

اس سماج وچ جس دے ماتحت اتے تیزی نال چلن والے الیکٹرانک کمیونیکیشن اتے گلوبل جانکاری نیٹورکس ولوں راج کیتا جاندا اے، اس وگاڑ دا پتن ہمیشاں ہندا جا رہا اے، اسنے سوچیا، لازمی اے۔ اردھ-سائنسی ووکیبولری دی ورتوں کردیاں بھوتک سائنسدان ایلن سوکل دی بھاونا نوں آکرشت کردے ہوئے، بودریار نے لکھیا کہ جس تیزی نال سماج چلیا اس نے اتہاس دی ریکھا نوں استھر کر دتا: "ساڈے کول کن تیز کرن والا اے جس نے چیزاں دے حوالہ دے bitربھے نوں اک وار اتے سارے لئی بھنّ دتا اے۔ "

اس دلیل وچ بودریار نوں جین-پھرانسو لائیوٹارڈ دے اتر- جدید فلسفے نال کجھ میل ملیا، جس نے دلیل دتی کہ 20 ویں صدی دے اخیر وچ " metanarratives " لئی کوئی جگہ نہیں سی۔ (اک آؤن والے کمیونزم دی جت اک اجیہا ہی میٹناریٹو ہون دی۔ ) پر، اتہاس دے اس collapseہِ-۔یری دے ورلاپ کرن توں علاوہ، بودریار لیوٹارڈ توں وی اگے گیا اتے تجزیہ کرن دی کوشش کیتی کہ کویں اس دھارنا دی گھٹدی جائزتا دے باو جود مثبت پرگتی دے وچار نوں ورتیا جا رہا سی۔ بودریار نے دلیل دتی کہ حالانکہ اتہاس دے سرو مکمل آخری نقطہ اُتے سچا یعقین، جتھے سارے ٹکراء اوہناں دے حل ک findنگے، نوں بےوقوف منیا جاندا سی، پر سرو ویاپکتا اجے وی اک اجیہی دھارنا اے جو کماں دے بہانے وجوں ورتی جاندی اے۔ سرو مکمل قدراں قیمتاں، اسدے مطابق، کوئی وی ہن سرو ویاپی یعقین نہیں کردا سی اتے اجے وی بیانبازی نال نہیں تاں جو ہورناں ناجائز چوناں نوں جائز ٹھہرایا جا سکے۔ Wroteنگ، اسنے لکھیا، کی اتھے ہن حالانکہ انت نوں ہن منیا نہیں جاندا اے، اتے حال دیاں سخت سچائیاں نوں لکاؤن لئی استعمال کیتا جاندا اے (جاں جویں کہ اسنے اس نوں درسا دتا ہندا، ایعقین)۔ “علم واد وچ، سرب-ویاپیکرن نوں امحدود ترقی اتے اگانھ ودھو ترقی وجوں ویکھیا گیا سی۔ اج، اسدے الٹ، ویاپکتا نوں اگانھ ودھو بچن وجوں درسایا گیا اے۔ " اس وچ " بچن دی رفتار " دی دھارنا شامل اے جویں کہ د وائٹل الیوزن (2000) وچ دسیا گیا اے، جسدے نتیجے وجوں، اتر بھجن دے اتر – اتر دا نتیجہ نکلدا اے، جس اُتے پوسٹموڈرن من اتے تنقیدی نظریہ، تشریح ولوں، سچمچّ سچ مچّ توڑ نہیں سکدا۔ سرو-مکمل "سوے-حوالہ" بھاشن دے کھیتر نوں۔

سیاسی ٹپنیاں

بودریار نے لکھتاں وچ بوسنیئن لڑائی متعلق پچھم دی اداسینتا بارے، زیادہ تر لبریشن دے اپنے کالم دے لیکھاں وچ اپنا ردعمل دتا۔ خاص طور اُتے، اسنے "بوسنیا وچ حملہ اتے نسل کشی"، متعلق "نیو یورپ" دے بے دلی بارے اپنے وچار دتے اتے اس دے وطیرے نوں "شرم ناک ڈھونگ" کیہا۔ اسنے مغربی میڈیا اتے بدھیجیویاں دی اوہناں دے نکمیپن، اتے درشک دے کردار نبھاؤن، بے اثر، پکھنڈی اتے سوارتھی کاروائیاں کرن اتے لوکاں دی سمولکرا، جس وچ اصل موت اتے تباہی آاصلی لگدی سی، نوں دنیا دیاں اصل واقعے نالوں وکھ کرن وچ ااہلیت لئی الوچنا کیتی۔ اوہ اپنے کالماں وچ کھل کے دموضوعاں اتے سرباں دا نام لین اتے بوسنیا وچ اوہناں دیاں کاروائیاں نوں حملہ اتے نسل کشی کہن لئی درڑھ سی۔

فارس دی کھاڑی جنگ بارے

بودریار دی 1991 دی کتاب، د گلپھ وار ڈڈ ناٹ ٹیک پلیس، نے اک عوامی اکادمک اتے سیاسی ٹپنیکار وجوں اسدے عوامی وکار نوں اپر اٹھایا۔ اسنے دلیل دتی کہ پہلا کھاڑی لڑائی کلاوزٹزئن فارمولے دا الٹا سی: "ہور ڈھنگاں نال سیاست دا جاری رہنا" نہیں، بلکہ "ہور طریقیاں نال سیاست دی انہوند دا جاری رہنا"۔ اس مطابق، صدام حسین گٹھجوڑ نال لڑ نہیں رہا سی، بلکہ اپنی طاقت نوں برقرار رکھن لئی قربانیاں وجوں اپنے فوجیاں دیاں زندگیاں دی ورتوں کر رہا سی۔ عراقی فوج نال لڑن والا گٹھجوڑ روزانہ صرف 10,000 ٹن بمب سٹّ رہا سی، جویں کہ اپنے آپ نوں ثابت کر رہا ہووے کہ لڑن لئی کوئی دشمن اے۔ سو، ایہہ وی، مغربی میڈیا گنجھل دار سن، لڑائی نوں اصل ویلے وچ پیش کردے ہوئے، لڑائی دیاں تصویراں نوں ریسائیکل کرکے ایہہ وچار پرسار کرن لئی کہ امریکہ دی اگوائی والی گٹھجوڑ اتے عراقی سرکار اصل وچ لڑ رہی سی، پر اجیہا نہیں سی۔ صدام حسین نے اپنی فوجی گنجائش ( عراقی ایئر فورس ) دی ورتوں نہیں کیتی۔ 1991 دے اندرونی ودروہ جو اس توں بعد آئے سن، دے سوکھے دمن ولوں اسدی طاقت کمزور نہیں ہوئی۔ سبھ دے نال، تھوڑا بدل گیا سی۔ صدام اجیتو رہا، "مخالف" جیتو نہیں سن، اتے اس طرحاں کوئی لڑائی نہیں ہویا - مطلب، کھاڑی لڑائی نہیں ہویا۔

ایہہ کتاب اصل وچ بریٹیش اخبار دِ گارڈیئن اتے فرینچ اخبار لبریشن دے لیکھاں دی اک لڑی سی، جس نوں تن حصیاں وچ شائع کیتا گیا سی: “دِ کھاڑی لڑائی نہیں کریگا،” امریکی فوج اتے بیانبازی دے دوران شائع؛ "کھاڑی لڑائی نہیں ہو رہا،" فوجی کاروائی دوران شائع؛ اتے اس توں بعد شائع ہویا '' کھاڑی لڑائی نہیں ہویا '' شائع ہویا۔

کجھ نقاد بودریار نے تتدور سنشودھنواد دا الزام لایا؛ ٹکراء دی جسمانی کاروائی توں انکار (جو عامَ طور اُتے اس دے اصلیت توں انکار کرن نال متعلق سی)۔ سٹے وجوں، بودریار اتے آلسی اموریواد، گھراڑیوادی شنکاواد اتے برکلیئن آدرشواد دا الزام لگایا گیا سی۔ ولیئم میرین ورگے ہمدرد ٹپنیاں کرن والیاں نے اپنی کتاب بودریار اینڈ میڈیا وچ ایہہ دلیل دتی اے کہ بودریار مغربی دے تکنیکی اتے سیاسی دبدبے اتے اسدے وپاری مقصداں دے بین القوامیت بارے ودھیرے فکرمند سی، اتے لڑائی دی موجودہ سمبھاونا دا اسدا کی مطلب اے۔ میرن نے دلیل دتی کہ بودریار اس گل توں انکار نہیں کر رہا سی کہ کجھ واپریا سی، پر صرف ایہہ سوال اٹھا رہا سی کہ اصل وچ ایہہ کجھ لڑائی سی جاں دولی "لڑائی دے روپ وچ نقاب پوش")۔ میرن اموریئت دے الزاماں نوں بے لوڑی مندی سی اتے غلط پڑتال دی بنیاد تے۔ دے اپنے شبداں وچ:

11 ستمبر 2001 دے اتوادی حملے اُتے

کھاڑی لڑائی دے " غیر-گھٹنا " دے الٹ، اسدے لیکھ "اتواد دی روح" بودریار نیو یارک سٹی وچ ورلڈ ٹریڈ سینٹر اُتے اتوادی حملیاں نوں "مکمل گھٹنا" وجوں درساؤندا اے۔ اوہناں نوں سرمایہ داری بین القوامیت دے تکنیکی اتے سیاسی پھلار دی پرتیکریا وجوں سمجھن دی کوشش کرن دی بجائے، مذہبی مشتمل جاں رہتل مشتمل لڑائی دی بجائے، پورن گھٹنا اتے اسدے نتیجے اس طرحاں بیان کیتے:

اس دے سماج دے اصول دے مطابق، بودریار نے حملیاں نوں اک وستواں دے وٹاندرے دی بنیاد تے اک دنیا دے بھولیپن دے پرتیک ردعمل وجوں درسایا۔ اس رخ دی دو حساب نال الوچنا کیتی گئی۔ رچرڈ وولن نے ( د پرکاشن آف اویرسن وچ ) با Ba ڈرلارڈ اتے سلیووج اییک اتے زبردستی الزام لائے پر اتوادی حملے مناؤندیاں ایہہ دعوہ کیتا کہ ریاست ہائے متحدہ نوں اوہ حاصل ہویا جسدا اوہ حقدار سی۔ آئییک نے حالانکہ، کرٹیکل انکواری جرنل وچ وولن دے دانشور بربرواد دے روپ وجوں تجزیہ کرن دا الزام لاؤندیاں کیہا کہ وولن اک گھٹنا بارے سوچ کرن اتے ایہہ دسدے ہوئے کہ اس گھٹنا دے لایق اے وچ فرق ویکھن وچ ناکام رہا۔ میرن (بودریار اتے میڈیا وچ ) نے دلیل دتی کہ بودریار دی حالت اتوادیاں نوں اک قسم دی نیتک اتمتا حاصل کردی اے۔ اکنامکس اینڈ سوسائٹی جرنل وچ، میرین نے اگے دسیا کہ بودریار سماج دے پرتیکاتمک پہلوآں نوں اردھ-چنتکاں توں اپر بہتر حق دندا اے۔ دوجا، لکھاریاں نے سوال کیتا کہ کی ایہہ حملے اٹلّ ہن۔ برونو لاٹور نے، کرٹیکل انکواری وچ ، دلیل دتی کہ بودریار دا مننا سی کہ اوہناں دی تباہی سماج ولوں مجبور کیتا گیا سی جسنے اوہناں نوں بنایا سی، اس دھارنا دا اشارہ دندے ہوئے کہ ٹاوراں نوں "اپنے بھار ہیٹھاں لاہیا گیا سی۔" لیٹور دے وچار وچ، ایہہ اس لئی سی کیونکہ بودریار سماج دے پرتیک اتے اردھوادی دویتواد دے تجزیہ وچ صرف سماج دی ہی دھارنا رکھدا سی۔

طاقت دی پیڑ

2005 دے دوران، بودریار نے تن چھوٹے ٹکڑے لکھے اتے اک مختصر رسالہ انٹروِ؛ دتا، سارے اکو جہے وچاراں دا علاج کردے سن؛ 2007 وچ اس دی موت دے بعد، چار ٹکڑے اکٹھے کیتے اتے پاور دے The پیڑا، دے خلاف اک polemic طور مگروں شائع کیتا گیا سی طاقت نوں اپنے آپ نوں۔ پہلا ٹکڑا، "راج توں حق تک"، اسدے دو موضوعاں، طاقت دے contنگاں دے برخلاف اے؛ دبدبا تریخی، روائتی طاقت تعلقاں لئی ہندا اے، جدوں کہ دبدبا راجاں اتے کاروباراں ولوں حاصل کیتے گئے جدید، ودھیرے سنجیدہ طاقت سمضموناں لئی ہندا اے۔ بودریار نے "سنگینواد" دا فیصلہ کیتا جس نال ہم عصر کاروبار کھلھ کے اپنے کاروبار دے نمونے دسدے ہن۔ اداہرن دے لئی، اسنے فرینچ ٹیلی وژن چینل ٹیئیپھ 1 دے ایگزیکٹیو پیٹرک لے لے دا حوالہ دتا جس نے کیہا کہ اسدے کاروبار دی نوکری " کوکا-کولا اپنے پیداواراں نوں ویچن وچ مدد کرنا سی۔" بودریار کیہا کہ اجیہے ایمانداری پری-ہکشفا اے اتے اس لٹّ کھبے سرکار اتے کاروبار critiquing دے اس دے روائتی کردار دی: "اصل وچ، Le Lay دور دی طاقت ہی سانوں چھڈّ دتا سی لگدا اے۔ اوہ ساڈی نندیا چوری کردا اے۔ ” سٹے وجوں، بودریار نے کیہا کہ "طاقت اپنے آپ نوں ختم کر دینا چاہیدا اے - اتے صرف دبدبے توں انکار کرن وچ …

بعد دے ٹکڑیاں وچ 11 ستمبر نوں ہوئے اتوادی حملیاں دا ہور تجزیہ شامل کیتا گیا سی، جس وچ امریکی اتے مسلم دوواں سماجاں، خاص کرکے امریکی راج بنام اغوا کرن والیاں دا ذکر کرن لئی نیٹو امریکن پوٹلیچ دے النکار دی ورتوں کیتی گئی سی۔ ٹکڑے دے حوالہ وچ، "پوٹلیچ" نے رسم دے تحفے دین دے پہلو نوں نہیں، بلکہ اسدے دھن-تباہی والے پہلو دا ذکر کیتا: "پچھم دے خلاف اتوادیاں دی اپنی موت اے۔ ساڈی پوٹلیچ غصے، بدچلنی، اشلیلتا، پتن اتے اپرادھ اے۔ " پچھم دی اس تنقید وچ ، اپروکت کاروبار دی اتے مسلمان اتے مغربی سماجاں وچ انتر دے نوٹ سن:

اسیں [پچھم] دوجیاں متعلق اس اداسینتا اتے اندیکھی نوں اک چیلنج وانگ سٹدے ہاں: چیلنج بدلے وچ اپنے آپ نوں پلیت کرن، اوہناں دیاں قدراں قیمتاں نوں نکارن، ننگے پنے، اقبال کرن، قبول کرن - اپنے آپ دے برابر دے اک نہالواد دا جواب دین لئی۔

رسیپشن

فلاسفی اتے ساہت دے "بھیڑی لکھت مقابلہ" دے بانی، ڈینس ڈٹن نے جانبجھّ کے لکھی اسپشٹوادی وارتک، جس لئی بودریار دی اکثر تنقید ہندی سی - دیاں اداہرن دی لسٹ تیار کیتی سی - اس دا کتھن اے:

حالانکہ، بودریار دی وچاردھارا - کرسٹوپھر نورس دی غیر-اصولی اصول: اتر-انتواد ، بدھیجیویاں اتے کھاڑی لڑائی - دیاں صرف دو مکھ ٹکراء والیاں کتاباں وچوں اک اے - اس دے میڈیا اصول اتے حالت نوں "اصل" توں باہر کڈھن دی منگ کردا اے۔ دوجا- ڈگلس کیلنر دا زین بودریار : مارکسزم توں بعد دے اتروادیواد اتے اس توں اگے بودریار دے اتر-آدھونکتا دے تعلقات دا تجزیہ کرن دی بجائے (اجیہا تجزیہ جس نال بودریار جاری رہا اے، جے بے چینی اتے بہت ہی واضع، تعلق) اتے پیش کرنا اک مارکسسٹ کاؤنٹر سابقہ بارے، ولیئم مررن (اپر وچاریا گیا) نے نورس دی حالت دی اک توں ودھ نندیا شائع کیتی۔ بعد والے بودریار خود نوں گھٹاؤن والے وجوں درساؤندے ہن۔

میرن دے کم نے اک ہور ہمدردی والا لیکھا جوکھا پیش کیتا اے، جو "بودریار نوں اپنے خلاف وچ رکھن دی کوشش کردا اے۔" اس طرحاں میرین نے دلیل دتی اے کہ مطلب دے نیم تجزیہ اُتے با udڈرلارڈ دی حالت پرتیک تبدیلی' تے خود دی اپنی حالت توں انکار کردی اے۔ مرن، اس لئی، سنرچناواد اتے اتر-سنرچناواد کماں دی عامَ تنقید دا اشارہ کردا اے (اک الوچنا بودریار، پھوکو، جاں ڈلے uzز وچ بالکل وکھرا نہیں) جو کہ سوے-نربھرتا دی بنیاد وجوں آپسی تعلقاں نوں زور دندیاں سماجی structuresانچے توں ضروری طور تے ابھرن توں انکار کردی اے۔ ( الین بیدیؤ اتے مشیل ڈی سرٹیؤ نے عامَ طور اُتے ایہہ گل بنائی اے، اتے بیری سینڈیویل نے بودریار دے خاص معاملے وچ انی ہی دلیل دتی اے۔ )

اخیر وچ، مارک پوسٹر، 2012 وچ اپنی موت تک، بودریار دا اڈیٹر سی اتے بہت سارے ودواناں وچوں اک سی جس نے اپنی ہم عصر وقعت لئی دلیل دتی سی؛ اسنے ٹپنی کیتی:

پھر وی، پوسٹر بودریار دے آلوچکاں، ایلن سوکل اتے نورس ورگے سبھ توں ودھ اتوادی دی نندیا کرن لئی اتسک ہن جو اسنوں حقیقت توں انکار کرن والے ترکہینتا دے اک خالص مرد وجوں ویکھدے ہن:

کتاباں

کتاباں (انگریزی ترجمہ)

• 1968. The System of Objects
• 1970. The Consumer Society: Myths and Structures
• 1972. For a Critique of the Political Economy of the Sign
• 1973. The Mirror of Production
• 1976. Symbolic Exchange and Death
• 1977. Forget Foucault
• 1979. Seduction
• 1981. Simulacra and Simulation
• 1982. In the Shadow of the Silent Majorities
• 1983. Fatal Strategies
• 1983. Simulations
• 1986. America
• 1987. Cool Memories 1980–1985
• 1987. The Ecstasy of Communication
• 1990. The Transparency of Evil
• 1991. The Gulf War Did Not Take Place
• 1992. The Illusion of the End
• 1995. The Perfect Crime
• 1996. Cool Memories II 1987–1990
• 1997. Fragments: Cool Memories III 1990–1995
• 1998. Paroxysm: Interviews with Philippe Petit
• 1999. Impossible Exchange
• 2000. Passwords
• 2000. The Singular Objects of Architecture
• 2000. The Vital Illusion
• 2002. The Spirit of Terrorism And Requiem for the Twin Towers
• 2003. Fragments (Interviews with François L'Yvonnet)
• 2003. Cool Memories IV 1995–2000
• 2005. The Intelligence of Evil or the Lucidity Pact
• 2005. The Conspiracy of Art
• 2006. Utopia Deferred: Writings for Utopie (1967–1978)
• 2006. Cool Memories V 2000–2004
• 2007. Exiles from Dialogue
• 2008. Radical Alterity
• 2009. Why Hasn't Everything Already Disappeared?
• 2010. Carnival and Cannibal, or the Play of Global Antagonisms
• 2010. The Agony of Power
• 2011. Telemorphosis
• 2014. Screened Out
• 2014. The Divine Left: A Chronicle of the Years 1977–1984