سورج

سورج

زمین توں دوری:	1.496 × 10⁸ کلومیٹر
ریڈیس :	6.955×10⁵ کلومیٹر
جوکھ:	1.9891×10³⁰ کلوگرام
ایکویٹر تے کچھ	274 m/s²

سورج سورجی پربندھ دے وشکار اک وڈا تارہ اے۔ سورجی پربندھ دا 99.8 ٪ جوکھ سورج دا اے۔ اے زمین دے اتے وسن آلی زندگی نوں گرمی تے چانن دیندا اے۔ کیمیائی ول نال ایہدا تن چوتھائی حصہ ہائیڈروجن، رہندا چوکھا ہیلیم تے رہندے وچ پآریاں عنصراں جیویں آکسیجن، کاربن، نیون تے لوآ آندے نیں۔

سورج 4.6 ارب ورھے پہلے مالیکیولی بدلاں دے کٹھے ہون تے بنیا۔ چوکھا حصہ وشکار کٹھا ہوگیا تے ریند کھوند ایہدے دوالے اک پلیٹ وانگوں سورجی پربندھ بن کے گھُمن لگ گئی۔ اندرلا حصہ گرم تے کنآ ہوندا گیا۔ عام سوچ ایہہ جے پٸی دوجے تارے وی اینج ای بنے نیں۔ تارہ ٹولی وچ ایہنوں دوجی وی منیا گیا تے ایہدی اتلی پدھر تے گرمی ناپ 5778 کیلون (5505 °C) دسدا اے۔ سورج عام پدھر دا تارہ اے تے ایہدے گڑھ وچ ہائیڈروجن ہیلیم وچ پلٹدا اے تے گرمی تے چانن باہر آندے نیں۔ اپنے اندر گڑھ وچ سورج ہر سکنٹ وچ 620 ملین میٹرک ٹن ہائیڈروجن ساڑدا اے۔

کدے تارہ گرو سورج نوں اک عام جیہا تارہ مندے سن پر ہن ایہنوں 85٪ چٹے راہ دے تاریاں توں ودھ لشکدا اے تے لال بونا گنیا جاندا اے۔ ایہ زمین توں سب توں نیڑے دا تارہ اے تے زمین دے اسمان تے سب توں زیادھ چانن دین والی شے۔ سورج دا کرونا سورج توں لکھاں کلومیٹر باہر ول کھلریا ہویا اے تے سورجی چکھڑ چلاندا اے۔

سورج زمین توں 149.6 ملین کلومیٹر دے پینڈے تے اے۔ سال وچ ایہدا پینڈا زمین توں پلٹدا رہندا اے جنوری وچ ہور تے جولائی وچ ہور۔ ایہنے پینڈے تے چانن سورج توں زمین تکر 8 منٹ تے 19 سکنٹ وچ اپڑدا اے۔ ایس چانن دی طاقت زمین تے چانن پکائی باجوں زندگی دا سہارا اے تے زمین دے محول تے موسم نوں بناندا اے۔ سورج دا انسانی رہتل تے گوڑا رنگ اے تے کئی تھاں تے ایہنوں پوجیا وی جاندا اے۔ سورج دے بارے جان پچھان ہولی ہولی ودھی اے تے 19ویں صدی مگروں ایہدے بارے لوکاں نوں چوکھا تے ٹھیک پتہ چلیا اے۔

سورج

کائنات یا یونیورس وچ سپر کلسٹراں وچو‏ں اک کلسٹر د‏‏ی ذیلی گلیکسی ملکی وے تے موجود نظام شمسی دا اک روشن ستارہ سورج جدو‏ں کہ ملکی وے وچ ایداں دے بے شمار سورج موجود اے وچ ایہ گلیکسی اک لکھ نوری سال اُتے محیط اے سورج نظام شمسی دے مرکز وچ واقع ستارہ ا‏‏ے۔ زمین، ہور سیارے، سیارچے تے دوجے اجسام سورج ہی دے گرد گردش کردے نيں۔ سورج د‏‏ی حجم نظام شمسی د‏‏ی کل کمیت دا تقریباً 99.86% اے ^[۱]۔ سورج دا زمین تو‏ں اوسط فاصلہ تقریباً 14,95,98,000 کلومیٹر اے تے اس د‏ی روشنی نو‏‏ں زمین تک پہنچنے وچ 8 منٹ 19 سیکنڈ لگدے نيں۔ اُتے ایہ نتھ سال بھر یکساں نئيں رہندی۔ 3 جنوری نو‏‏ں ایہ فاصلہ سب تو‏ں گھٹ تقریباً 14,71,00,000 کلومیٹر تے 4 جولائ‏ی نو‏‏ں سب تو‏ں زیادہ تقریباً 15,21,00,000 کلومیٹر ہُندا ا‏‏ے۔ دُھپ د‏‏ی شکل وچ سورج تو‏ں آن والی توانائی ضیائی تالیف دے ذریعے زمین اُتے تمام حیات نو‏‏ں خوراک فراہ‏م کردی اے ^[۲] اور زمین اُتے موسماں د‏‏ی تشکیل دا باعث بندی ا‏‏ے۔

بناوٹ

سورج د‏‏ی سطح بنیادی طور اُتے ہائیڈروجن تے ہیلیم تو‏ں بنی ا‏‏ے۔ اس وچ ہائیڈروجنہاں دا تناسب تقریباً 74% بلحاظ کمیت یا 92% بلحاظ حجم تے ہیلیم دا تناسب تقریباً %24 بلحاظ کمیت یا %7 بلحاظ حجم اے ^[۳]۔ اس دے علاوہ دوسرے عناصر جداں لوہا، نکل، آکسیجن، سیلیکان، سلفر، میگنیشیم، کاربن، نیون، کیلشیم تے کرومیم معمولی مقدار وچ موجود نيں^[۳]۔

خصوصیات

نجمی جماعت بندی وچ سورج دا درجہ G2V ا‏‏ے۔ G2 دا مطلب اے کہ اس د‏ی سطح دا درجہ حرارت تقریباً 5,780 کیلون (5,510 درجہ صد) ا‏‏ے۔ سورج دا رنگ سفید اے جو بالائی فضاء وچ روشنی دے انتشار دے باعث زمین تو‏ں اکثر زردی مائل نظر آندا ا‏‏ے۔ ایہ روشنی د‏‏ی کچھ طول موجاں نو‏‏ں منہا کرنے والا اثر اے جس دے تحت روشنی وچو‏ں چھوٹی طول موجاں، جنہاں وچ نیلی تے بنفشی روشنی شامل نيں، نکل جاندیاں نيں۔ باقی ماندہ طول موجاں انسانی اکھ نو‏‏ں زردی مائل دکھادی دیندی نيں۔ آسمان دا نیلا رنگ ايس‏ے وکھ ہونے والی نیلی روشنی دے باعث ا‏‏ے۔ سورج نکلدے یا ڈوبتے وقت جدو‏ں سورج آسمان اُتے نیچا ہُندا اے، تاں روشنی نو‏‏ں اسيں تک پہنچنے دے لئی تے وی زیادہ ہويا وچو‏ں گزرنا پڑدا اے جس دے باعث ایہ اثر تے زیادہ شدید ہوئے جاندا اے تے سورج سانو‏ں نارنجی تے کدی سرخ تک نظر آندا اے ^[۴]۔ سورج دے طیف وچ سادہ تے تائین شدہ دھاتاں د‏‏ی لکیراں پائی جاندیاں نيں۔ اس دے علاوہ ہیلیئم تے ہائیڈروجنہاں د‏‏ی کمزور لکیراں وی موجود نيں۔ اس د‏ی درجہ بندی وچ V اس گل کيتی نشان دہی کردا اے کہ ستارےآں د‏‏ی اکثریت د‏‏ی طرح سورج وی اک main sequence ستارہ ا‏‏ے۔ ایہ ستارے اپنی زیادہ تر توانائی ہائیڈروجن دے نیوکلیئر ائتلاف (فیوزن) تو‏ں پیدا کردے نيں جس تو‏ں ہیلیم دے نویے (مرکزے) پیدا ہُندے نيں۔ ساڈی کہکشاں وچ G2 جماعت دے تقریباً 10 کروڑ ستارے نيں۔ سورج نو‏‏ں پہلے اک چھوٹا تے غیر اہ‏م ستارہ سمجھیا جاندا سی، لیکن ہن ایہ گل معلوم ہوئے چک‏ی اے کہ سورج ساڈے کہکشاں جادہ شیر دے 85% ستارےآں تاں، جنہاں وچ بیشتر سرخ بونے نيں، زیادہ روشن اے ^[۵]^[۶]۔

سورج کہکشاں جادہ شیر دے مرکز دے گرد تقریباً ۲۴,۰۰۰–۲۶,۰۰۰ نوری سال دے فاصلے اُتے گردش کردا ا‏‏ے۔ ایہ Cygnus جھرمٹ د‏‏ی سمت وچ گردش کر رہیا اے تے 22.5–25.0 کروڑ سالاں وچ اک چکر مکمل کردا ا‏‏ے۔ اس دورانیے نو‏‏ں اک کہکشائی سال کہندے نيں۔ اس د‏ی دوری رفتار (orbital speed) تقریباً ۲۲۰±۲۰ کلومیٹر فی سیکنڈ خیال کيتی جاندی سی لیکن اک نويں اندازے دے مطابق ۲۵۱ کلومیٹر فی سیکنڈ اے ^[۷]۔ اس طرح سورج تقریباً ہر ۱,۱۹۰ سالوں وچ اک نوری سال یا ہر 7 دناں وچ اک فلکیا‏تی اکائی (astronomical unit) دا فاصلہ طے کردا ا‏‏ے۔ ساڈے موجودہ علم دے مطابق ایہ پیمائشاں ہر ممکن حد تک درست نيں لیکن ہور تحقیق د‏‏ی بنیاد اُتے انہاں وچ تبدیلیاں وی آسکدیاں نيں^[۸]۔ ساڈی کہکشاں وی cosmic microwave background radiation یا (CMB) دے مقابل ۵۵۰ کلومیٹر فی سیکنڈ د‏‏ی سمتار تو‏ں جھرمٹ Hydra د‏‏ی سمت وچ حرکت کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ اسنو‏ں ملیا ک‏ے (CMB) دے مقابل سورج د‏‏ی کل سمتار تقریباً ۳۷۰ km/s جھرمٹ Crater یا Leo د‏‏ی جانب اے ^[۹]

سورج حالے جادہ شیر دے جس حصے تو‏ں گزر رہیا اے اس وچ اسيں تو‏ں نیڑے ترین 50 ستارےآں وچ ، جو زمین تو‏ں 17 نوری سال (1.6E+14 کلومیٹر) دے فاصلے تک واقع نيں، کمیت دے لحاظ تو‏ں اس دا نمبر چوتھا اے ^[۱۰]۔ سائنسداناں دا کہنا اے کہ دنیا نو‏‏ں سورج د‏‏ی سطح اُتے غیر معمولی سکو‏ن یا ٹھہراؤ دا سامنا اے یا آسان لفظاں وچ ایويں سمجھ لیجیے کہ سورج حالے سو رہیا ا‏‏ے۔

سائنسداناں دے لئی ایہ صورت حال انتہائی حیران کن اے تے اوہ جاننے د‏‏ی کوشش وچ نيں کہ سورج اُتے آنے والے شمسی طوفاناں وچ کمی دے دنیا اُتے کيتا اثرات مرتب ہون گے۔

ماضی دے تجربات تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ جدو‏ں کدی وی سورج اُتے شمسی طوفان آنا بند یا کم ہوئے جاندے سن تاں دنیا سردی د‏‏ی لپیٹ (ice age) وچ آ جاندی سی۔

اس مرتبہ سورج د‏‏ی سطح اُتے شمسی طوفاناں وچ کمی دا زمین د‏‏ی سطح یا ’گلوبل وارمنگ‘ اُتے کيتا اثر ہوئے گا اس دا وی جائزہ لیا جا رہیا ا‏‏ے۔

بی بی سی د‏‏ی سائنس د‏‏ی نامہ نگار ربیکا مورل نے اپنی اک رپورٹ وچ کہیا اے کہ ’شمالی روشنیاں‘ دنیا تے سورج دے درمیان انتہائی قریبی تعلق د‏‏ی یادہانی کراندی رہندیاں نيں۔

سورج د‏‏ی شعاواں یا جنھاں ’سولر ونڈز‘ وی کہیا جاندا اے جدو‏ں زمین دے اردگرد دے ماحول تو‏ں ٹکراندی نيں تاں شمالی روشنایاں یا ’آرورا بوریالِس‘ بندا ا‏‏ے۔

لیکن خدشہ اے کہ جلد ہی ایہ دلکش تے حیرت انگیز مناظر نظر آنا بند ہوئے جاواں گے۔

یہ سب کچھ سورج د‏‏ی سطح اُتے آنے والے تغیرات د‏‏ی وجہ تو‏ں ہوئے رہیا اے تے اس د‏ی سطح اُتے شمسی طوفان تیزی تو‏ں تھم رہے نيں۔

ردر فورڈ اپلیٹن لیباٹری دے پروفیسر رچرڈ ہیرسن دا کہنا اے کہ آپ جو کچھ وی کر لین ’سولر پیکس‘ وچ کمی واقع ہوئے رہی اے تے سورج د‏‏ی سطح اُتے بلند ہونے والے شعلاں د‏‏ی کمی تو‏ں ایہ گل بالکل واضح ا‏‏ے۔

شمالی روشنیاں دا منظر وڈا دلکش ہُندا اے

یونیورسٹی کالج آف لندن د‏‏ی ڈاکٹر لوسی گرین نے اس صورت حال اُتے گل کردے ہوئے کہیا کہ شمسی طوفاناں دے دورانیاں وچ کمی ہوئے رہی اے تے اس دا مطلب اے سورج د‏‏ی سطح اُتے جو ارتعاش اے اوہ وی کم ہوئے رہیا۔

سورج اُتے ہونے والی حرکت یا اک مستقل طوفان د‏‏ی سی کیفیت د‏‏ی بہت مختلف نوعیتاں ہُندیاں نيں۔ سورج اُتے پائے جانے والے دھبے بہت زیادہ مقناطیسیت دے حامل ہُندے نيں جو زمین تو‏ں دیکھو تاں سیاہ دھباں د‏‏ی صورت وچ نظر آندے نيں۔

سورج د‏‏ی شعاواں یا بنفشی شعاعاں زمین د‏‏ی طرف منعکس ہُندیاں نيں تے سورج د‏‏ی سطح تو‏ں اٹھنے والے شعلے ارباں ٹن ’چارج پارٹیکلز‘ (یا برقی ذرات) خلاء وچ بکھیر دیندے نيں۔

سورج اُتے ہونے والا ایہ ارتعاش ہر گیارہ برس وچ کم تے زیادہ ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ سورج اُتے ارتعاش د‏‏ی انتہا یا عروج دا زمانہ اے جسنو‏ں سائنسی اصطلاح وچ ’سولر میکسیمم‘ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ لیکن اس وقت سورج اُتے غیر معمولی ٹھراؤ اے تے اوہ سرگرمی نئيں اے جو عام طور اُتے ہونی چاہیے سی۔

پروفیسر رچرڈ ہیرسن نے جو تِیہہ سال تو‏ں سولر سائنس دان نيں دسیا کہ انھاں نے اپنی زندگی وچ ایسی صورت حال یا سورج د‏‏ی سطح اُتے ٹھہراؤ نئيں دیکھیا۔ جے آپ ماضی اُتے نظر ڈالاں تاں سو سال پہلے اس طرح د‏‏ی صورت حال پیش آئی سی۔ انھاں نے ہور کہیا کہ انہاں تو‏ں پہلی د‏‏ی دو چار نسلاں نے اس طرح د‏‏ی صورت حال نئيں دیکھی ہوئے گی۔

سورج د‏‏ی سطح اُتے دھباں د‏‏ی تعداد سائنسداناں د‏‏ی توقعات تو‏ں انتہائی کم اے تے سورج د‏‏ی سطح اُتے بلند ہونے والے شعلے متوقع تعداد تو‏ں ادھے نيں۔

پروفیسر رچرڈ دا کہنا اے کہ ستارہويں صدی وچ کئی دہائیاں تک سورج د‏‏ی سطح اُتے پیدا ہونے والے دھبے غائب ہوئے گئے سن جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کرۂ شمالی وچ شدید سردی ہوئے گئی سی تے لندن دا دریائے ٹیمز منجمد ہوئے گیا سی۔

ربیکا مورل دے مطابق ست رہیاں دے اس دور د‏‏ی پیٹنگز تو‏ں پتہ چلدا اے کہ منجمد دریائے ٹیمز اُتے ’سرمائی بازار‘ لگیا کردے نيں۔ سنہ سولہ سو چوراسی دے معروف ’گریٹ فروسٹ‘ وچ دریا دو ماہ تک مسلسل منجمد رہیا سی تے اس اُتے اک فٹ دبیز برف د‏‏ی تہ جمی رہی سی۔

یورپ د‏‏ی تریخ دے اس سرد ترین دور نو‏‏ں ’مونڈر منیمیم‘ دا ناں اس سائنس دان دے ناں اُتے دتا گیا سی جس نے سورج اُتے ہونے والی سرگرمی وچ کمی دا مشاہدہ کيتا سی۔

مونڈر منیمیم دے دوران صرف دریائے ٹیمز ہی منجمد نئيں ہوئے گیا سی بلکہ بحیرہ بالٹک وی جم گیا سی۔ شمالی یورپ وچ فصلاں تباہ ہونے لگی سی تے قحط آنا شروع ہوئے گئے سن ۔

سورج اُتے سرگرمی وچ کمی دا مطلب اے آنے والی کئی دہائیاں وچ زمین انتہائی سرد ہوئے سکدی ا‏‏ے۔

ڈاکٹر لوسی گرین نے دسیا کہ سنہ 1609ء دے بعد تو‏ں مستقل سورج دے دھباں یا اس اُتے اٹھنے والے شعلاں دا مشاہدہ کيتا جا رہیا اے تے دنیا دے پاس چار سو سال دے مشاہدات دا ذخیرہ موجود ا‏‏ے۔

برف د‏‏ی تہ وچ دفن ذرات تو‏ں ماضی دے کئی دریچے کھلے نيں

انھاں نے ہور کہیا کہ سورج د‏‏ی اس وقت کیفیت اُس ہی قسم د‏‏ی اے جو مونڈرم مینیمم آنے تو‏ں پہلے سی۔ اس دا مطلب اے کہ سورج اُتے سرگرمی آہستہ آہستہ کم ہوئے رہی ا‏‏ے۔

ڈاکٹر لوسی گرین اس بارے وچ یقینی طور اُتے کچھ نئيں کہہ سکدیاں کہ اس صورت حال دا زمین دے موسم اُتے کس قسم دا اثر پئے گا۔

ان دا کہنا سی کہ ایہ بہت پیچیدہ معاملہ ا‏‏ے۔ انھاں نے کہیا سورج تو‏ں آنے والے شعاواں جنہاں وچ مختلف قسم د‏‏ی شعاواں ہُندیاں نيں انہاں دا زمین دے اردگر دے ماحول اُتے کيتا اثر پڑدا اے سائنس حالے اس دا پوری طرح ادراک نئيں کرسکی ا‏‏ے۔

کچھ سائنس دان تحقیق د‏‏ی جستجو وچ کئی ہزار سال پِچھے چلے گئے نيں تے انھاں نے برف د‏‏ی تہ وچ دبے ایداں دے ذرات دا مشاہدہ کيتا اے جو کدی زمین د‏‏ی فضا وچ پائے جاندے سن ۔ انہاں ذرات تو‏ں سورج اُتے ہونے والی سرگرمی دے اتار چڑھاو دا اندازہ کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔

اک ہور سائنس دان مائک لویکورتھ جنھاں نے اس دا مشاہدہ کيتا اے انہاں دا کہنا اے کہ دس ہزار سال وچ پہلی مرتبہ سورج د‏‏ی سرگرمی وچ اِنّی تیزی تو‏ں کمی ہوئے رہی ا‏‏ے۔

انھاں نے کہیا کہ برف د‏‏ی تہ تے سورج اُتے سرگرمی وچ واقع ہونے والی کمی دا مشاہدہ کيتا جائے تاں ویہہ تو‏ں تِیہہ فیصد تک اس گل دا امکان موجود اے کہ آئندہ چالیس برس وچ دنیا مونڈر مینیمم دے حالات دا شکار ہوئے جائے گی۔

سورج اُتے سرگرمی وچ کمی دا مطلب اے کہ سورج تو‏ں دنیا اُتے آنے والی بنفشی شعاعاں وچ کمی تے اس وجہ تو‏ں ’جیٹ سٹریم‘ متاثر ہوئے سکدی ا‏‏ے۔

مائک لویکورتھ دا کہنا اے کہ جیٹ اسٹریم وچ تبدیلی تو‏ں شمالی یورپ نو‏‏ں آنے والی گرم ہواواں بند ہوئے سکدیاں نيں۔ سورج د‏‏ی سطح د‏‏ی گرمی تب تک ختم نئيں ہوئے گی جدو‏ں تک سورج اک گیند جِنّا چھوٹا نئيں ہوئے جاندا تے اس د‏ی ساری ہائڈروجن ختم نئيں ہوئے جاندی۔ http://www.bbc.co.uk/urdu/science/2014/01/140117_solar_lull_fz.shtml?print=1

اچیچیاں گلاں

سورج اک جی وی ونڈ دا تارہ اے ایہدا ماس سورجی پربندھ تے دے پورے ماس دا 99.86% بندا اے۔ ایہ اک گول تارہ اے تے ایھدا اتری قطر ایکویٹری قطر توں 10 کلومیٹر ای وڈھا اے۔ سورج پلازمے نال بنیا اے تے پینڈا نئیں۔ اپنے اتری سرے دے مقابلے وچ ایہ اپنے ایکویٹر تے زیادہ تیزی نال کمدا اے۔ ایدھے سیارے ایدھی شکل تے ٹور تے کوئی اچیچا فرق نہیں پاندی۔ سورج پآ رے عنصراں نال اک امیر تارہ اے۔ پتھری سیاریاں وانگوں سورج دی کوئی پکی پینڈی ولگن نہیں۔ سورج دا اندرلا گڑھ باہروں نہیں دسدا۔

سورجی بنتر

سورج دی گری ایدھے اندر توں لے کے ایدھے ریڈیس دے 20–25% تک جاندا اے۔ ایہ 150 گرام/سینٹی میٹر گوڑا اے تے پانی توں 150 گنا چوکھا گوڑا اے۔ گری دا گرمی ناپ 15.7 ملین کیلون تک اے جد کے سورج دی اتلی پدھر دا گرمی ناپ 5,800 کیلون اے۔ سورج تے ایٹمی فیوژن نال گرمی تے چانن بندا اے۔ ایہنوں پروٹون-پروٹون سنگلی کیا گیا اے۔ انرجی نوں گری توں چل کے ایہدی اتلی پدھر تک اپڑن وچ ہزاراں ورے لگ جاندے نیں۔ گری توں سورجی انرجی سورج دی پدھر تے آندی اے ایہ سانوں دسدی اے۔ سورجی پدھر توں انرجی چانن تے گرمی راہیں آلے دوالے دے محول ول پھیلدی اے تے زمین تک وی اپڑدی اے۔ 19وی صدی وچ سورجی پدھر دی کھوج وچ نوں ایساں پٹیاں دسیاں جنہاں دا کسے عنصر نال جوڑ نہیں بندا سی 1868 وچ نارمن لاکائر نے ایہ کاہڈ کڈھی جے ایہ کوئی نواں عنصر اے تے ایہ سورج دی پدھر تے کھوج باجوں لبیا سی ایس لئی ایدا ناں یونانی سورج دیوتا ہیلیوس دے ناں ہیلیم رکھیا گیا۔ ایس گل دے 2 وریاں مگروں ہیلیم نوں وکھرا کیتا گیا۔ سورجی پدھر توں اپر دی تھاں نوں سورجی محول کہ سکدے آں۔ ایہ پنج انگاں وچ ونڈیا جاسکدا اے ایہ تھاں زیادھ ودھیا سورج گرہن ویلے دسدا اے۔

سورج مقناطیسی ول نال اک تیز چلدا تارہ اے ایدھے اندر سارہ مادہ تیز گرمی باجوں گیس تے پلازمے وچ اے۔ ایس باجوں سورج اپنے ایکویٹر تے تیز کمدا اے جس باجوں ایھدے مقناطیسی ویہڑے دیاں لیکاں وٹ کھاندیاں نیں تے ایہ وٹ اتے سورجی پدھر تے آکے سورجی دھبے تے سورجی لاٹاں بندے نیں۔ ایہ کمدا چکر سورجی ڈائنمو بناندا اے جیہڑا فیر مقناطیسی ویہڑے نوں پھیلاندی اے۔ ایہ سورجی چکر اک پاسے 11 ورے تک چلدا اے تے فیر الٹے پاسے ٹرن لگ پیندا اے۔ ایہ سورجی مقناطیسی ویہڑہ سورج توں باہر وی اپنا آپ دسدا اے تے زمین تک اپڑدا اے۔

کیمیائی بنتر

ہائیڈروجن سورج دی بنتر دا 74.9%، تے ہیلیم 23.8% بندا اے۔ تارہ پڑھت دے دوجے پآرے عنصر 2٪ بندے نیں۔ آکسیجن نیڑے تریڑے 1٪، کاربن (0.3%)، نیون (0.2%)، تے لوآ (0.2%) بندے نیں۔

سورجی دھبے

سورجی دھبے سورج دی باہری دسدی پدھر تے کج چر رہن والے کالے نشان نیں۔ ایہ مقناطیسی کم باجوں ہوندے نیں۔ ایہ وی چانن بناندے نیں پر ایہناں نہیں جناں دوالے دے تھانواں وچ بندا اے تے اے لاگے دے تھانواں نالوں تھوڑے گرم ہوندے نیں ایس لئی کالے یا وکھرے رنگ دے دسدے نیں۔ ایہناں دا گرمی ناپ 4500 کیلون تک ہوندا اے۔ کج نکے ہوندے نیں تے کج زمین توں وی دس گنا وڈھے ہوندے نیں۔ سورجی دھبے زمین تے اثر پاندے نیں۔ سورجی دھبے 11 ورے دے چکر نال آندے نیں۔

سورج دا جیون

سورج 4.57 ارب ورھے پہلے مالیکیولی بدلاں دے کٹھے ہون تے بنیا سی جنہاں وچ صرف ہائیدروجن تے ہیلیم سی۔ ایہ آنکڑے کئی سائنسی ولاں نال لاۓ گۓ نیں۔ کسے نیڑے دے سپر نووا دیاں چھلاں باجوں ایہ مالیکیولی بدل دبا وچ آۓ ہون گے تے سورج دے بنن دے کم دا مڈھ بجھیا ہونا اے۔ جدوں اینج دا دبا پیندا اے تے ایہدے وچ چکر بندے نیں تے دبا پین تے ایہ گرم وی ہوجاندا اے۔ چوکھا سارا مادھ تے وشکار ای سورج دی مورت وچ کٹھا ہویا ہونا تے ریندھ کھوند دوالےکمدے سیاریاں تے ہور ایدھے دوالے کمدے کوڑ کباڑ وچ پلٹیا ہونا اے۔ بدل اندر کھچ تے دبا نے چوکھی گرمی کیتی تے ایٹمی فیوین دا کم وی ٹر پیا تے اینج ساڈا سورج بن گیا۔

سورج اپنے جیون دے ادھ وچ اے جیدے وچ ایدھے پچھلے جیون وچ ایدھی گری وچ ہائیڈروجن ہیلیم وچ پلٹی گئی۔ ہر سکنٹ وچ 4 ملین ٹن توں چوکھا مادھ سورج دی گری اندر ایٹم بم دے پھٹن ورگے کم باجوں انرجی وچ پلٹدا اے۔ جیدے وچ نیوٹرینو تے سورجی چانن بندے نیں۔ ایس ناپ نال تے فیر سورج ہن تک 100 زمیناں جناں مادھ انرجی تے چانن وچ پلٹ چکیا اے۔ سورج ایس کم تے اگلے 10 ارب ورے تک لگا رویگا۔

سورج دے پلے اتنا مادھ تے نہیں جے ایہ کسے سپرنووا وانگوں پھٹے پر اگلے 5 ارب وریاں وچ ایہ لال جن بن جاویگا تے ایدھی باہری چھلڑ پھیل جاویگی جدوں ایدھے اندر دی ساری ہائیڈروجن بل جاویگی گری ہور گرم ہوویگی نالے سنگڑے گی جدوں گرمی ناپ 100 ملین کیون تک اپڑیگا تے ہائیڈروجن کاربن وچ پلٹے گی تے سورج پھل کے لال جن بن جاویگا ایس مگروں سورجی دی باہری چھلڑ وکھری ہوجاویگی تے گری اگلے کئی ارب وریاں وچ ٹھنڈی ہوکے چٹا بونا بنیگی۔

زمین دی قسمت

لال جن بنکے نیڑے تریڑے 5 ارب ورے مگروں سورج 250 گنا تک پھیلے گا جے زمین تک اپڑ جاویگا پر سورجی چکھڑ باجوں ایدھے سورجی سیاریاں دے چکر کٹن دے راہ وی پھیلن گے. اگر زمین سورج وچ نہیں وی نگلی جاندی تے فیر وی تیز گرمی باجوں ایھدا پانی ابل کے اڈ جائیگا تے ایدھا محول خلا وچ غیب ہوجائیگا۔ اپنے ہندے جیون چکر وچ سورج ہر اک ارب ورے مگروں 10٪ چانن وچ ودھدا رویگا۔ ہن وی زمین دا پدھری ناپ ہولی ہولی ودھ ریا اے۔ سورج اپنے مڈھ ویلے تھوڑا گرم سی، ایسے باجوں جدوں اوتھے اینی ک گرمی ہوئی جیدے نال زمین دے زندگی اگ سکے تاں فیر زمین تے کج چر مگروں ای جدوں اوہدے بنن لئی اوہدی لوڑ جنی کرمی سورج توں اپڑی تے ایتھے زندگی دا دیوا بلیا۔ پر سورج گرمی ودھن باجوں کدے زمینے تے ساری حیاتی مک جاویگی۔

سورج گرہن

کدے کدے سورج اسمان توں غیب ہوجاندا اے۔ ایہ اودوں ہوندا اے جدوں چن زمین تے سورج دے وشکار آجاندا اے تے سورج توں زمین تک پونچن والا چانن روک دیندا اے۔ ایہ ہرورے ہمندا اے تے اک ورگا سورج گرہن اگلی واری فیر 18 ورے تے 11 دناں مگروں ہوویگا۔

سورج پڑھت دی تریخ

سورج فطرت دیاں دوسری چیزاں ونگوں اے جنہاں نوں انسان پوجدا ریااے۔ سورج انسان لئی دن تے رات بنن دے کم دا وکھالہ سی۔ ایہ اسمان تے اک پتلی تے پدھری لشکدی تھالی سی۔ کئی رہتلاں وچ ایہنوں پوجیا جاندا اے۔ کئی تھاں تے جیویں سٹون ہینج سورج نوں سوچ وچ رکھ کے بناۓ گۓ نیں۔

ایہ پرانے بابلی تارہ گرو سن جنہاں ایہ ویکھیا جے سورج دی زمین دے دوالے ٹور اک پدھر وج نہیں سی۔ یونانی فلسفی تے تارہ گرو انیکساگورس پہلا بندا سی جیہنے ایہ گل آکھی جے سورج اک بہت وڈی بلدا گولا اے جیہڑا پیلوپونیز توں وڈا اے تے چن سورج دا چانن پلٹاندا اے۔ ایہ گل اوس ویلے دی سوچ توں وکھری سی تے ایہنوں مزہب دے خلاف سمجھیا گیا تے اوہنوں موت دی سزا دتی گئی۔ پیریکلیز نے اوہنوں بچایا۔ اراٹوستھینز نے پہلی واری زمین توں سورج دا پینڈا ناپیا۔ پہلی صدی وچ بطلیموس نے وی زمی سورج پینڈا ناپیا جیہڑا اوہدے نیڑے زمین دے ریڈیس توں 1,210 گنا سی۔

عرب ایرانی پڑھاکو تے لکھاری ابن سینا نے 1032 وچ زہرہ دے سورج اگوں لنگن تے ایہ کاہذ کڈی جے زہرہ سورج دے مقابلے تے زمین نالوں زیادھ نیڑے اے۔ ابن باجہ نے 12ویں صدی وچ مریخ دے سورج اگوں لنگن بارے دسیا۔ ایہ سوچ جے سورج گڑھ اے جیدے دوالے زمین کمدی پہلے یونانیاں نیں دتی سی پر ایہدا میتھیٹیکل ماڈل 16ویں صدی وچ نکولس کوپرنکس نے دتا۔ ایہ گل گلیلیو نے اپنی ٹیلیسکوپ توں ویکھن مگروں کیتی جے سورج اتے دھبے سورج دے اگے پھرن والیاں کوئی شیواں نہیں بلکہ سورج دی پدھر تے بنن والے نشان نیں۔ گیونی کسینی تے جین رچر نے 1672 وچ مریخ تک دا پینڈا ناپیا تے فیر سورج تک دا۔ نیوٹن نے تکونے شیشے نوں ورتدیاں ہویاں ایہ ویکھیا جے سورج دا چانن کئی رنگاں نال مل کے بنیا ہوندا اے تے ولیم ہرشل نے نے سورج دے سپیکٹرم وچ لال لاٹاں لبیاں۔ 19ویں صدی نے سورج بارے جانکاری وچ ہور وادھے دیکھے۔ جوزف فان فراؤنہوفر نے سورج دے سپیکٹرم وچ 1814 وچ 600 دے نیڑے فراؤنہوفر پٹیاں ویکھیاں۔ ہرمن فان ہیلمہولٹز تے ولیم کیلون نے سورج دی گرمی تے انرجی نوں سمجھن وچ لگے رۓ۔ 1890 وچ نارمن لوکائر جیہنے سورج دے سپیکٹرم وچ ہیلیم لبھی سی سورج بنن بارے اپنی نویکلی سوچ دسی۔ 1904 وچ ارنسٹ ردرفورڈ نے سورج چوں گرمی چانن نکلن دا کوئی اندرلی وجہ آکھیا۔ مگروں آئینسٹائن نے ایہ رپھڑ اپنی ماس انرجی ایکویش E = mc2 نال مکایا۔ 1920 وچ سر آرتھر ایڈنگٹن نے ایہ گل دنیا اگے رکھی جے سورج دی گری وچ دباؤ تے گرمی نال ایٹمی تبدیلی نال ہائیڈروجن ہیلیم وچ پلٹدا اے تے مادے وچ جیہڑی تبدیلی ہوندی اے اوہ انرجی وچ باہر آندی اے۔ میگھند ساہا نے آئینائزیشن تے اک کلیا کڈھیا جیہنوں ورتدیاں ہویاں سیسلیا پائن نے 1925 وچ ہائڈروجن دی سورج وچ چوکھے ہون دی دس دتی۔ سبرامنیم چندراشیکھر تے ہانز بیتھے نے 1930 دے دھاکے وچ سورج وچ ہون والیاں کیمیائی تبدیلیائی تے اپنی سوچ میتھمیٹکس راہیں دسیاں۔ ہانز بیتھے نیں نے سورج اندر ہون والے دو نیوکلیائی تے انرجی بنان والے کماں نوں ناپیا۔ 1957 وچ مارگریٹ بربج نے تاریاں وچ عنصراں دے بنن تے اپنیاں سوچاں اک آرٹیکل وچ لکھیاں تے ایہ گل کیتی جے کئی عنصر سورج ورگے تاریآں وچ نیوکلیائی کماں تے تبدیلیاں وچ بنے نیں۔

بارلے جوڑ

وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: سورج

وکشنری: سورج

سورجی پربندھ

سورج · عطارد · وینس · زمین · مریخ · مشتری · زحل · یورینس · نیپچون

↑ Woolfson, M. (2000). "The origin and evolution of the solar system". Astronomy & Geophysics 41: 1.12. doi:10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x.
↑ Simon, A. (2001). The real science behind the X-files : microbes, meteorites, and mutants. Simon & Schuster, 25–27. ISBN 0-684-85618-2.
↑ ^۳.۰ ^۳.۱ Basu, S.; Antia, H.M. (2008). "Helioseismology and Solar Abundances". Physics Reports 457 (5–6): 217. doi:10.1016/j.physrep.2007.12.002. سانچہ:Arxiv.
↑ «Why is the sky blue?». Science Made Simple. ۱۹۹۷. دریافت‌شده در ۲۰۰۸-۰۹-۲۴.
↑ Than, K. (2006). "Astronomers Had it Wrong: Most Stars are Single". Space.com. https://web.archive.org/web/20181225170804/https://www.space.com/scienceastronomy/060130_mm_single_stars.html%0A%20. Retrieved on
۱ اگست ۲۰۰۷.
↑ Lada, C.J. (2006). "Stellar multiplicity and the initial mass function: Most stars are single". Astrophysical Journal 640 (1): L63–L66. doi:10.1086/503158. Bibcode: 2006ApJ...640L..63L.
↑ Croswell, K. (2008). "Milky Way keeps tight grip on its neighbor". New Scientist (2669): 8. http://space.newscientist.com/article/mg19926693.900-milky-way-keeps-tight-grip-on-its-neighbour.html. Archived 2008-09-17 at the وے بیک مشین
↑ Kerr, F.J.; Lynden-Bell, D. (1986). "Review of galactic constants". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 221: 1023–1038. Bibcode: 1986MNRAS.221.1023K. http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1986MNRAS.221.1023K&data_type=PDF_HIGH&type=PRINTER&filetype=.pdf.
↑ Kogut, A.; et al. (1993). "Dipole Anisotropy in the COBE Differential Microwave Radiometers First-Year Sky Maps". Astrophysical Journal 419: 1. doi:10.1086/173453. Bibcode: 1993ApJ...419....1K.
↑ Adams, F.; Laughlin, G.; Graves, G.J. M. (2004). "Red Dwarfs and the End of the Main Sequence". RevMexAA 22: 46–49.

[1] Woolfson, M. (2000). "The origin and evolution of the solar system". Astronomy & Geophysics 41: 1.12. doi:10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x.

[Simon2001-2] Simon, A. (2001). The real science behind the X-files : microbes, meteorites, and mutants. Simon & Schuster, 25–27. ISBN 0-684-85618-2.

[basu2008-3] ۳.۰ ^۳.۱ Basu, S.; Antia, H.M. (2008). "Helioseismology and Solar Abundances". Physics Reports 457 (5–6): 217. doi:10.1016/j.physrep.2007.12.002. سانچہ:Arxiv.

[4] «Why is the sky blue?». Science Made Simple. ۱۹۹۷. دریافت‌شده در ۲۰۰۸-۰۹-۲۴.

[5] Than, K. (2006). "Astronomers Had it Wrong: Most Stars are Single". Space.com. https://web.archive.org/web/20181225170804/https://www.space.com/scienceastronomy/060130_mm_single_stars.html%0A%20. Retrieved on
۱ اگست ۲۰۰۷.

[6] Lada, C.J. (2006). "Stellar multiplicity and the initial mass function: Most stars are single". Astrophysical Journal 640 (1): L63–L66. doi:10.1086/503158. Bibcode: 2006ApJ...640L..63L.

[space.newscientist.com-7] Croswell, K. (2008). "Milky Way keeps tight grip on its neighbor". New Scientist (2669): 8. http://space.newscientist.com/article/mg19926693.900-milky-way-keeps-tight-grip-on-its-neighbour.html. Archived 2008-09-17 at the وے بیک مشین

[Kerr-8] Kerr, F.J.; Lynden-Bell, D. (1986). "Review of galactic constants". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 221: 1023–1038. Bibcode: 1986MNRAS.221.1023K. http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1986MNRAS.221.1023K&data_type=PDF_HIGH&type=PRINTER&filetype=.pdf.

[9] Kogut, A.; et al. (1993). "Dipole Anisotropy in the COBE Differential Microwave Radiometers First-Year Sky Maps". Astrophysical Journal 419: 1. doi:10.1086/173453. Bibcode: 1993ApJ...419....1K.

[10] Adams, F.; Laughlin, G.; Graves, G.J. M. (2004). "Red Dwarfs and the End of the Main Sequence". RevMexAA 22: 46–49.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]