-ek
-ek (język polski)
[edytuj]- znaczenia:
przyrostek
- (1.1) tworzy zdrobnienia rzeczowników rodzaju męskiego
- (1.2) tworzy rzeczowniki rodzaju męskiego od przymiotników[1]
- (1.3) chem. tworzy nazwy jednoatomowych anionów[2]
- (1.4) chem. tworzy nazwy bardziej elektroujemnych składników w związkach typu binarnego[2]
- (1.5) chem. tworzy nazwy homopoliatomowych oraz heteropoliatomowych anionów[2]
- odmiana:
- (1.1-5)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik -ek -ki / -kowie dopełniacz -ku / -ka -ków celownik -kowi -kom biernik -ek / -ka -ki / -ków narzędnik -kiem -kami miejscownik -ku -kach wołacz -ku -ki / -kowie
- przykłady:
- (1.1) domek, piesek, Piotrek
- (1.2) głupek, śmiałek
- (1.3) wodorek, chlorek
- (1.4) dichlorek
- (1.5) trijodek, cyjanek
- składnia:
- antonimy:
- (1.1) -isko
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- związki frazeologiczne:
- uwagi:
- (1.1) Współcześnie używane głównie do tworzenia zdrobnień od wyrazów zakończonych na „-k”, „-g”, „-ch” i „-r”, wyrazów z ruchomym „e”, wyrazów z głoskami „-y-” i „-i-” w temacie oraz wyrazów rodzaju męskoosobowego[4]. (Te ostatnie zazwyczaj w liczbie mnogiej są używane w postaci form deprecjatywnych). W innych przypadkach bardziej produktywny jest przyrostek „-ik”[5].
- Formy niektórych przypadków wyrazów utworzonych przy użyciu tego przyrostka zależą od konkretnego wyrazu.
- Formą dopełniacza liczby pojedynczej jest zawsze „-ka” w wyrazach rodzaju męskozwierzęcego i męskoosobowego.
- Formą biernika liczby pojedynczej jest zawsze „-ek” w wyrazach r. męskorzeczowego, „-ka” w wyrazach r. męskozwierzęcego i męskoosobowego.
- Formą mianownika i wołacza liczby mnogiej jest zawsze „-ki” w wyrazach r. męskorzeczowego i męskozwierzęcego. W wyrazach r. męskoosobowego taka forma jest formą deprecjatywną, formą standardową jest „-kowie”.
- Formą biernika liczby mnogiej jest „-ków” w wyrazach r. męskoosobowego, a w pozostałych – „-ki”.
- zobacz słowa kończące się na „-ek”
- tłumaczenia:
- angielski: (1.1) le, et
- esperanto: (1.1) -et-
- francuski: (1.1) et
- jidysz: (1.1) ־יק (-ik)
- łaciński: (1.1) lus
- niemiecki: (1.1) -chen, -lein
- rosyjski: (1.1) -ок (-ёк, -ек), -ик
- włoski: (1.1) ello, etto
- źródła:
- ↑ Stanisław Szober, Gramatyka języka polskiego, PWN, Warszawa 1968, s. 124, 125.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 red. Zofia Stasicka, Nomenklatura chemii nieorganicznej, Polskie Towarzystwo Chemiczne, Wrocław 1998
- ↑ Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2001, s. 357.
- ↑ Hasło „-ek” w: Słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Witold Doroszewski, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, ISBN 83-01-03811-X, s. 151.
- ↑ Hasło „-ik” w: Słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Witold Doroszewski, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, ISBN 83-01-03811-X, s. 210.
-ek (język czeski)
[edytuj]- wymowa:
- znaczenia:
przyrostek
- (1.1) tworzy zdrobnienia rzeczowników rodzaju męskiego
- składnia:
- synonimy:
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- związki frazeologiczne:
- etymologia:
- uwagi:
- (1.1) Zazwyczaj występuje przy tym alternacja iloczasu samogłosek[1].
- zobacz słowa kończące się na „-ek”
- źródła:
- ↑ Elżbieta Szczepańska, Zdrobnienia dawniej i dziś – kilka uwag na materiale czeskim i polskim, „Bohemistyka” nr 4/2009, s. 251.