Wikipedystka:Jadamta/brudnopis
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
Jeanne Baret (ur. 27 lipca 1740 w La Comelle, zm. 5 sierpnia 1807 w Saint-Aulaye) – francuska biolog, podróżniczka, uznawana za pierwszą kobietę, która opłynęła świat dookoła jako uczestniczka wyprawy kolonizacyjnej Louis Antoine de Bougainville.
Kategoria:Francuscy biolodzy
Kategoria:Francuscy podróżnicy i odkrywcy
| Sadowska | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec |
Jan Adam Ostroróg-Sadowski |
| Mąż | |
Janina Zofia Umiastowska (ur. 1860, zm. 6 października 1941) – markiza, założycielka Fundacji Rzymskiej im. J. Z. Umiastowskiej (Fondazione Romana Marchesa J.S. Umiastowska)
Pochodziła z rodziny Ostroróg-Sadowskich. W 1882 poślubiła zamożnego ziemianina z Wileńszczyzny Władysława Umiastowskiego. Po śmierci męża, zgodnie z powziętym wspólnie postanowieniem, przekazała w 1922 majątek Żemłosław z przyległościami Uniwersytetowi Wileńskiemu, a swe inne posiadłości przeznaczyła na domy wypoczynkowe dla artystów i uczonych oraz dla niezamożnych studentów. Papież Benedykt XV przyznał jej w 1921 tytuł margrabiny (markizy). Przebywała dosyć często we Włoszech, a po wybuchu II wojny światowej osiadła na stałe w Rzymie, gdzie zmarła 6 października 1941. Została pochowana na cmentarzu Campo Verano w kaplicy Arciconfraternita del Preziosissimo Sangue di N.S.G.C. W testamencie przeznaczyła cały swój majątek na utworzenie fundacji swego imienia[1].
Fundacja Rzymska im. J. Z. Umiastowskiej (Fondazione Romana Marchesa J.S. Umiastowska) rozpoczęła działalność w 1946, początkowo pomagając polskim artystom, którzy po zakończeniu wojny przebywali poza krajem. W późniejszym okresie Fundacja przyznawała stypendia młodym naukowcom z Polski na pobyt we Włoszech. Od 1989 jej podstawowym zadaniem jest dokumentowanie obecności i działalności Polaków we Włoszech w XX wieku. Fundacja ma bogatą bibliotekę, specjalizuje się w zbieraniu wydawnictw na temat 2. Korpusu i polonikach włoskich, posiada też zbiór polskich wydawnictw emigracyjnych[2].
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Stan Kerala |
| Wyznanie | |
| Wezwanie | |
Położenie na mapie Kerali  | |
Położenie na mapie Indii  | |
 9°26′04,0″N 77°04′53,2″E/9,434444 77,081444
| |
| Strona internetowa | |
Świątynia Sabarimala – świątynia hinduistyczna w stanie Kerala, w Indiach. Uważana za jedno z najświętszych miejsc hinduizmu, cel corocznych pielgrzymek wyłącznie mężczyzn[3]. Do niedawna kobiety zwyczajowo nie miały wstępu na teren świątyni, lecz we wrześniu 2018 Sąd Najwyższy stwierdził, że zakaz jest niezgodny z konstytucją. Próby wejścia do świątyni przez osoby inne niż hinduscy mężczyźni doprowadziły do gwałtownych zamieszek[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Janina Zofia Umiastowska. Stała Konferencja Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie. [dostęp 2020-02-11].
- ↑ Fundacja Rzymska im. J. Z. Umiastowskiej. Polacy we Włoszech. Wiadomości on-line. [dostęp 2020-02-11].
- ↑ Sabarimala: Świątynia, w której kobiety nie są dozwolone!. Trip'n holidays. [dostęp 2018-11-05].
- ↑ Religion and Women’s Rights Clash, Violently, at a Shrine in India. The New York Times. [dostęp 2018-11-05].
| Wyznanie | |
|---|---|
| Kościół | |
| Założyciel |
Pascal et Marie-Annick Pingault |
| Data założenia |
1976 |
| Strona internetowa | |
Wspólnota Chleb Życia (ang.: Bread of Life Community, fr.: Communauté du Pain de Vie) – jest wspólnotą Kościoła katolickiego powstałą w 1976 we Francji i uznaną kanonicznie w 1984 przez biskupa Bayeux-Lisieux[1]. Jest obecna w 6 krajach, gdzie prowadzi ponad 14 domów[2].
Powołaniem wspólnoty jest życie wśród ubogich we wspólnych domach, by dzieląc z nimi życie wspólnie walczyć o poprawę losu i bardziej godne warunki życia. W Polsce wspólnota powstała w 1990 w Bulowicach koło Kęt. Obecnie liczy 9 domów. Jej przełożoną jest s. Małgorzata Chmielewska.
 Wizerunek Matki Bożej z Luján | |
| Miejsca kultu | |
|---|---|
| Sanktuarium | |
| Początek kultu |
1887 |
| Czas powstania wizerunku |
ok. 1630 |
| Patronka | |
| Data wspomnienia | |
| Rozmiar |
ok 60 cm |
| |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie prowincji Buenos Aires  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Argentyny  | |||||||||||||||||
| 34°33′52″S 59°07′17″W/-34,564444 -59,121389
| |||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||
 kościół parafialny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Adres |
ul. Nowolipki 18<br /Warszawa |
| Data powołania | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Archidiecezja | |
| Dekanat | |
| Kościół | |
| Proboszcz |
Ksiądz prałat Walenty Królak |
| Wspomnienie liturgiczne | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
| 52°14′40″N 20°59′19″E/52,244444 20,988611
| |
| Strona internetowa | |
 Portret Lucjana Rydla wykonany przez Stanisława Wyspiańskiego | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Muzeum artysty | |
| Wola | |||||||||||||||||||||||||
 Kościół Baptystów przy ulicy Waliców (róg Chłodnej), w tle Osiedle za Żelazną Bramą | |||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |||||||||||||||||||||||||
| 52°14′04,8″N 20°59′26,9″E/52,234667 20,990806
| |||||||||||||||||||||||||
Ulica Waliców – ulica w dzielnicy Wola w Warszawie; obecnie prowadzi od ul. Pereca, przecina Grzybowską i Krochmalną, a kończy się przy ul. Chłodnej. Na przełomie XIX i XX w. przedłużona do ulicy Prostej, lecz po zmianie układu zabudowy w wyniku zniszczeń wojennych ponownie skrócona, choć istnieje przejście piesze wzdłuż ogrodzenia Mennicy do Pereca.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa ulicy, nadana urzędowo w 1770, pochodzi od nazwy posiadłości Waliców, założonej przez wojewodę rawskiego Bazylego Walickiego[3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Waliców, niesłusznie nazywany jurydyką, powstał w drugiej połowie XVIII wieku w wyniku objęcia w 1763 przez Walickiego w dzierżawę wieczystą części gruntów starostwa warszawskiego. Działka miała kształt prostokąta, o krótszym boku opartym o tzw. drogę wolską (wkrótce nazwaną ulicą Chłodną). W 1767 geometra przysięgły Deutsch wytyczył pierwsze działki i ulice: całość podzielono na 30 parcel, przez środek, prostopadle do ul. Chłodnej, wyznaczono ulicę zwaną Walicowem oraz przecinające ją: Krochmalną, Grzybowską i Ceglaną (obecnie Pereca). W 1770 zatwierdzono nazwy ulic, w 1784 parcele otrzymały numerację[4]. Administracyjnie i sądowniczo osada była uzależniona od Grzybowa, w 1791-94 została włączona do Warszawy[5].
W 1763 przy Waliców funkcjonowały już 2 browary: Anny Raubach i Henryka Grodke. W ciągu kolejnych 20 lat cała okolica została rozparcelowana i nabrała charakteru przemysłowo-rolniczego: w najbliższym sąsiedztwie działało 10 browarów i cegielnia Frizego. W 1805 przy Ceglanej powstały Ogrody Ulrychów, od 1878 przenoszone stopniowo na Górce. Przedsiębiorcy to przeważnie przybysze pochodzenia niemieckiego, często podpisujący się w dokumentach jeszcze szwabachą. Lokatorami domów byli najczęściej pracownicy tutejszych browarów, drobni rzemieślnicy, krowiarze handlujący mlekiem, czy wyrobnicy[4]. Na rogu z Krochmalną w 1822 urządzono salę zabaw zwaną Wrocławską, a potem Srebrną[6].
W 1854 na parceli między ulicami Żelazną, Grzybowską, Waliców i Ceglaną powstał duży browar Junga, rozbudowany z istniejącego od 1824 browaru Kazimirusa. Po śmierci Hermana Junga zakład przy Waliców zlikwidowano, a w 1919 przedsiębiorstwo prowadzone przez syna Hermana, Seweryna, weszło w skład firmy "Haberbusch i Schiele Zjednoczone Browary Warszawskie Spólka Akcyjna". Posesja przy Waliców była natomiast od 1890 w posiadaniu Banku Handlowego, który dzierżawił budynki różnym firmom, m.in. od 1897 działała tu wytwónia lemonady i wody sodowej A. Domańskiego[7].
W 1905-1906 na rogu Prostej i Waliców stanął nowy gmach Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców Miasta Warszawy według projektu Edwarda Goldberga. Bydynek jak na owe czasy i tę okolicę miasta wyróżniał się nowoczesnością, m.in. posiadał oświetlenie elektryczne i sanitariaty podłączone do bieżącej wody[8].
W listopadzie 1940 niemal cała ulica, z wyjątkiem ok. 100 m od strony Chłodnej i ok. 50 m zachodniej pierzei od rogu Ceglanej znalazła się w granicach warszawskiego getta - w tych dwóch miejscach granica getta przechodziła w poprzek ulicy. Fragment jezdni od strony Ceglanej został wyłączony z getta, aby zapewnić dojazd do firmy Domańskiego, działającej jeszcze do 1944[9]. W grudniu 1941 wschodnia strona Waliców między Chłodną a Krochmalną w całości została wyłączona z getta, natomiast zachodnia aż do Chłodnej została do niego włączona. Od sierpnia 1942 obszar na południe od Chłodnej został włączony do części aryjskiej, z wyjątkiem tzw. szopu Toebbensa, w którym znalazł się fragment Waliców między Prostą a Ceglaną[10].
W pierwszych dniach powstania warszawskiego w tym rejonie operowały oddziały Gustawa Billewicza "Sosny", a po jego wycofaniu się 6 sierpnia na Stare Miasto, Zgrupowanie Chrobry II. Po przebiciu przez oddziały Reinefartha korytarza wzdłuż osi ulic Chłodnej i Elektoralnej do Placu Za Żelazną Bramą i dalej przez Ogród Saski do Mostu Kierbedzia (6-7 sierpnia), w rękach powstańców pozostała jedynie południowa część ulicy. Szczególnie ciężkie walki toczyły się na odcinku między Grzybowską a Krochmalną, który wielokrotnie przechodził z rąk do rąk, lecz początkowy fragment Walicowa (od strony Ceglanej) pozostał po stronie polskiej aż do dnia kapitulacji, 3 października[11].
Po wojnie większość zabudowy była zniszczona i nawet budynki częściowo ocalałe zostały rozebrane w l. 50. M.in. w 1961 ostatecznie wyburzono pozostałości po gmachu Szkoły Handlowej[6]. Z przedwojennych ostańców do dziś pozostały kamienice pod nr 10, 12, 14 i 17 oraz fragment muru dawnego browaru Junga (nr 11). W latach 70. XX wieku na tym obszarze powstało Osiedle Za Żelazną Bramą, choć tylko jeden budynek ma adres Waliców (nr 20).
Ważniejsze obiekty
[edytuj | edytuj kod]- Waliców 11: Biurowiec Aurum z fragmentem muru dawnego browaru Junga, który w latach 1940-1942 stanowił granicę warszawskiego getta. Pozostałości dawnych budynków przejęła w końcu lat 80. Mennica Państwowa, zamierzając stopniowo je likwidować pod nową zabudowę[9]. Staraniami Zespołu Opiekunów Kulturowego Dziedzictwa Warszawy[12] udało się doprowadzić do wpisania budynku fabrycznego na rogu Pereca i Waliców oraz ściany hali fabrycznej od strony Waliców do rejestru zabytków i zablokować ich wyburzanie. W l. 1999-2000 pozostałe fragmenty zostały nadbudowane i połączone z nowym 7-kondygnacyjnym budynkiem biurowym wg. projektu R. Urbańczyka we współpracy z L. Czaplińskim i T. Wekka[13]. Na zabytkowym murze znajduje się tablica upamiętniająca przebieg muru getta w tym miejscu (od maja 2000 z brązu, wcześniej blaszana)[9]. W budynku znajduje się m.in. Gabinet Numizmatyczny Mennicy Polskiej.
- Waliców 10, 12, 14 i 17: kamienice z l. 1910-1914 wpisane do gminnej ewidencji zabytków[14].
- Waliców 15: Wydział Ruchu Drogowego Komendy Stołecznej Policji.
- Waliców 25: kaplica baptystów, zbud. 1960-61 wg. projektu A. Przybylskiego[15].
Znani mieszkańcy
[edytuj | edytuj kod]- Przy Waliców 14 mieszkali Menachem Kipnis dziennikarz, znawca muzyki żydowskiej i działacz społeczny, zmarły w 1942 oraz Władysław Szlengel, poeta warszawskiego getta, który zginął podczas powstania w 1943;
- Przy Waliców 6 mieszkała Helena Szereszewska[16], pisarka, autorka wspomnień o życiu w getcie Krzyż i mezuza[17].
Ciekawostki
[edytuj | edytuj kod]- Od 7 października 1944 do 18 stycznia 1945 w ruinach Szkoły Zgromadzenia Kupców ukrywało się 10 osób, w głębokich pomieszczeniach podziemnych (poniżej piwnic), specjalnie wcześniej przygotowanych, choć tak niskich, że nie pozwalały na wyprostowanie się[18].
- Podczas rewitalizacji ulicy Chłodnej w 2011 na rogu z Waliców umieszczono w chodniku tablicę upamiętniającą bunkier niemiecki, który znajdował się tu w czasie okupacji. Bunkier podziemnym kanałem łaczył się z budynkiem byłej szkoły, w której zlokalizowano koszary policji niemieckiej. Jego zdobycie umożliwiło atak powstańców na Nordwache na rogu Chłodnej i Żelaznej.
- Na rogu Waliców i Grzybowskiej znajdował się dom Wołowskich, jedyna pamiątka po domu rodzinnym wybitnej polskiej pianistki XIX w. Marii Szymanowskiej. Dom spłonął w 1944, lecz do dziś widoczny jest ślad po dachu i stropach kolejnych pięter na ścianie kamienicy przy Grzybowskiej 46[19].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ The Bread of Life Community (ang.). [dostęp 2018-11-04].
- ↑ Wspólnota Chleb Życia. [dostęp 2018-11-04].
- ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 188. ISBN 978-83-62189-08-3.
- ↑ a b Alina Sokołowska. Bazyli Walicki i założenie Walicowa w drugiej połowie XVIII wieku. „Przegląd Historyczny: dwumiesięcznik naukowy”. 49 (1958), s. 761-772. Wydawnictwo DiG. ISSN 0033-2186.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 926. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b Karol Morawski (red.): Leksykon Wolski. Warszawa: PTTK Kraj, 1997, s. 228-229. ISBN 83-7005-389-0.
- ↑ Michał Krasuski: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 305-306. ISBN 978-83-931723-5-1.
- ↑ Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Oliwka, 2013, s. 166-167. ISBN 978-83-931203-1-4.
- ↑ a b c Janusz Sujecki. Rewaloryzacja reliktów awnego browaru Junga przy ulicy Waliców. Pytanie o sens ochrony. „Zeszyty Wolskie”. 4, s. 84-91, 2002. Muzeum Woli. ISSN 83-88477-10-2.
- ↑ Mapa Getto warszawskie. Współczesny układ ulic i ostańce zabudowy według stanu na marzec 2001 na tle dawnego planu miasta (oprac. Paweł E. Weszpiński i Robert Marcinkowski) [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2001
- ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie Warszawskie. Warszawa: PAX, 1969, s. 131-132, 256-260, 265-270, 317-321, 535-536.
- ↑ Jerzy S. Majewski, Tomasz Urzykowski. Sumienie miasta. „Gazeta Wyborcza”, 7 grudnia 2001.
- ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Lata 1989-2001. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2002, s. 203. ISBN 83-908950-5-6.
- ↑ ZARZĄDZENIE NR 2998/2012 r. PREZYDENTA MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie założenia ewidencji zabytków Miasta Stołecznego Warszawy. .
- ↑ Warszawscy baptyści w okresie PRL (1945 – 1989). [dostęp 2013-04-07].
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto Warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: IFiS PAN, 2001, s. 609. ISBN 83-87632-83-X.
- ↑ Helena Szereszewska: Krzyż i mezuza. Warszawa: Czytelnik, 1993. ISBN 83-07-02214-2.
- ↑ Alina Winawerowa. Kronika 103 dni. „Dzieje Najnowsze”. VII, nr 1, 1975. ISSN 35716/35568.
- ↑ Jerzy S. Majewski: Sztuka w browarze. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. 11.12.2009. [dostęp 2013-04-06].