Wiesiołkowate

Wiesiołkowate
	; Wierzbówka kiprzyca
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mirtowce
Rodzina	wiesiołkowate
	Nazwa systematyczna
	Onagraceae Juss.; Gen. Pl.: 317. 1789, nom. cons.
Synonimy
	Onagraceae Adans., Fam. Pl. 2: 81. 1763; nom. cons.; Circaeaceae Ruthe; Epilobiaceae Ventenat; Fuchsiaceae (DC.) Lilja; Isnardiaceae Martynov; Jussiaeaceae Martynov; Lopeziaceae (Spach) Lilja; Oenotheraceae C. C. Robin;
	Onagraceae Adans., Fam. Pl. 2: 81. 1763; nom. cons.; Circaeaceae Ruthe; Epilobiaceae Ventenat; Fuchsiaceae (DC.) Lilja; Isnardiaceae Martynov; Jussiaeaceae Martynov; Lopeziaceae (Spach) Lilja; Oenotheraceae C. C. Robin;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Wiesiołkowate (Onagraceae Juss.) – rodzina roślin z rzędu mirtowców zawierająca około 22 rodzaje i około 656 gatunków. Rodzina kosmopolityczna, jest rozpowszechniona na całym świecie od strefy borealnej po tropikalną poza suchymi strefami Afryki i Australii. Najsilniej zróżnicowana jest w zachodniej części Ameryki Północnej i w Andach. Nazwa rodziny pochodzi od rodzaju Onagra (nazwa synonimiczna dla rodzaju Oenothera)^[5]. Do rodziny należy szereg ważnych roślin ozdobnych, zwłaszcza z rodzaju fuksja, ale także klarkia, wierzbownica, wiesiołek, a niektóre gatunki z rodzaju ludwigia uprawiane są jako rośliny wodne w stawach. Jadalne są kwiaty i owoce z rodzaju fuksja oraz korzenie i liście większości gatunków z rodzaju wiesiołek. Z nasion roślin z tego ostatniego rodzaju pozyskuje się olejek stosowany w medycynie.

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne (jednoroczne i byliny), rzadziej krzewy lub drzewa (bardzo rzadko, do 30 m wysokości), a także drewniejące pnącza^[5]. Rośliny wodne (Ludwigia) zakorzenione w dnie o liściach pływających^[4].
Liście: Zwykle skrętoległe, rzadziej naprzeciwległe i okółkowe. Pojedyncze, rzadko z przylistkami u nasady, często zresztą szybko odpadającymi. Blaszka całobrzega, ząbkowana lub pierzasto klapowana^[5]. Liście często zebrane przy ziemi w różyczkę liściową^[4].
Kwiaty: Kwiaty entomogamiczne lub anemogamiczne^[4], zebrane w ulistnione kłosy i grona, rzadziej wiechy, rzadko też zdarza się, że kwiaty są pojedyncze. Najczęściej są promieniste, choć zdarzają się nieco grzbieciste, zwykle też są obupłciowe, rzadko jednopłciowe. Dno kwiatowe silnie wydłużone (hypancjum) z gruczołami miodnikowymi wewnątrz. Działki kielicha są zwykle 4, rzadziej od 2 do 5, przyrośnięte są do hypancjum i mogą być zielone lub kolorowe. Płatki korony występują w liczbie od dwóch do czterech (rzadko pięć lub brak ich zupełnie). Pręciki są cztery lub jest ich 8, u roślin z rodzaju Lopezia z jednym lub dwoma dodatkowymi prątniczkami. Zalążnia dolna lub wpół dolna powstaje z wielu owocolistków tworzących od dwóch do czterech (rzadko sześć) komór. Szyjka słupka pojedyncza z liczbą łatek znamienia odpowiadającą liczbie działek (zwykle czterema)^[5].
Owoce: Zwykle suche – torebka, rzadko orzech, wyjątkowo jagoda, nasiona liczne^[4]^[5].

Biologia

Rośliny przeprowadzają fotosyntezę typu C₃. Przypuszczalna podstawowa liczba chromosomów dla rodziny to 11, przy czym x=(6-)7(-18)^[4].

Systematyka

Przynależność rodziny do rzędu mirtowców (Myrtales) nie budzi wątpliwości, jest ona zaliczana do niego we wszystkich ważniejszych systemach klasyfikacji roślin. Jest też dobrze zdefiniowana i w jej zakresie nie zachodzą zmiany, inaczej jest jednak z zaliczanymi tu rodzajami. Badania molekularne nad filogenezą roślin tu zaliczanych spowodowały w ostatnich latach szereg zmian na tym szczeblu i tak: rozszerzono zakres rodzaju wiesiołek Oenothera włączając do niego wyodrębniane wcześniej rodzaje Calylophus, Gaura i Stenosiphon; z kolei rodzaj Chamissonia został podzielony na: Camissoniopsis, Chylisma, Chylismiella, Eremothera, Eulobus, Holmgrenia, Taraxia i Tetrapteron^[5].

Pozycja według APWeb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla rodziny krwawnicowatych (Lythraceae) w obrębie rzędu mirtowców (Myrtales)^[2].

mirtowce

Combretaceae – trudziczkowate

	Onagraceae – wiesiołkowate

	Lythraceae – krwawnicowate

	Myrtaceae – mirtowate

	Vochysiaceae

Melastomataceae – zaczerniowate

Crypteroniaceae

	Alzateaceae

	Penaeaceae

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne Magnoliophyta Cronquist, podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe Rosidae Takht., nadrząd Myrtanae Takht., rząd mirtowce Myrtales Rchb., podrząd Onagrineae Rchb., rodzina wiesiołkowate Onagraceae Juss^[6].

Podział i wykaz rodzajów^[7]^[8]^[5]

Podrodzina: Ludwigioideae W. L. Wagner & Hoch (brak hypancjum)

Ludwigia L. – ludwigia

Podrodzina: Onagroideae (hypancjum wydłużone)

Camissonia Link
Camissoniopsis W. L. Wagner & Hoch
Chylismia (Torr. & A.Gray) Nutt. ex Raim.
Chylismiella (Munz) W. L. Wagner & Hoch
Circaea L. – czartawa
Clarkia Pursh – klarkia, dzierotka
Epilobium L.– wierzbownica
Eremothera W. L. Wagner & Hoch
Eulobus Nutt. ex Torr. & A.Gray
Fuchsia L. – fuksja
Gayophytum A. Jussieu
Gongylocarpus Schltdl. & Cham.
Hauya Candolle
Lopezia Cavanilles – lopezja
Megacorax S. González & W. L. Wagner
Neoholmgrenia W. L. Wagner et Hoch
Oenothera L. – wiesiołek
Taraxia (Torrey & A. Gray) Raimann
Tetrapteron (Munz) W. L. Wagner & Hoch
Xylonagra Donnell Smith & Rose

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-14] (ang.).
↑ Reveal J. L.: Pre-1789 Vascular Plant Family Names. [w:] Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. Alphabetical Listing by Genera of Validly Published Suprageneric Names [on-line]. University of Maryland, 2003. [dostęp 2006-07-22]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Onagraceae Juss. [w:] Watson L. & M.J. Dallwitz. 1992. The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval na http://delta-intkey.com (ang.)
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 348-349. ISBN 978-1-842466346.
↑ Crescent Bloom: Onagraceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-14]. (ang.).
↑ List of Genera in ONAGRACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-11-10] (ang.).
↑ W.L.W.L. Wagner W.L.W.L., P.C.P.C. Hoch P.C.P.C., Onagraceae, The Evening Primrose Family website [online], Smithsonian Institution [dostęp 2010-01-14] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-14] (ang.).

[3] Reveal J. L.: Pre-1789 Vascular Plant Family Names. [w:] Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. Alphabetical Listing by Genera of Validly Published Suprageneric Names [on-line]. University of Maryland, 2003. [dostęp 2006-07-22]. (ang.).

[delta-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Onagraceae Juss. [w:] Watson L. & M.J. Dallwitz. 1992. The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval na http://delta-intkey.com (ang.)

[christenhusz-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 348-349. ISBN 978-1-842466346.

[6] Crescent Bloom: Onagraceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-14]. (ang.).

[vascular-7] List of Genera in ONAGRACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-11-10] (ang.).

[8] W.L.W.L. Wagner W.L.W.L., P.C.P.C. Hoch P.C.P.C., Onagraceae, The Evening Primrose Family website [online], Smithsonian Institution [dostęp 2010-01-14] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]