Wieprzowina

Wieprzowina: połówki (półtusze) świni dostarczane z ubojni, przed podziałem na części

Wieprzowina (przest. świnina) – ogólne określenie mięsa pochodzącego ze świń.

Historia

Informacje o spożywaniu wieprzowiny przez ludzi znajdują się w najstarszych źródłach pisanych, jak i w mitologiach, np. greckiej i rzymskiej. O gotowanym mięsie wieprza wspomina Homer. O wieprzowinie pisali m.in. Marcjalis i Arystofanes. Atenajos opisywał podawanie szynek na ucztach galijskich. W czasach barbarzyńskich (IV-VI wiek) stada krów i owiec uległy zdziesiątkowaniu, natomiast świnie przetrwały w lasach. Wieprzowina, dzięki łatwości rozrodu świń, stała się wkrótce najpopularniejszym mięsem. W średniowieczu jadano ją głównie w postaci mięsa i wędlin. W XIV wieku w tylko jednej paryskiej hali targowej sprzedawano prawie 31 tysięcy świń.

W Polsce hodowla świń rozwijała się również bardzo pomyślnie. W uboższych gospodarstwach dbano przede wszystkim o właściwe wykarmienie koni, a żywności często nie wystarczało dla krów, które były chude i słabe. Świnie hodowano na pastwiskach (od wiosny do jesieni), a po zbiorach wypasano na polach. W domu wylewano im pomyje, w zimie często uzupełniano ich dietę plewami zmieszanymi z mąką i ziemniakami. Jan Słomka pisał w swoich Pamiętnikach włościanina z połowy XIX wieku: Rasa świń była tylko jedna, swojska, ostrej kości, porosła grubą i wysoką szczeciną. Świnie traktowano jako źródło taniego mięsa i nie poświęcano im większej uwagi. Hodowla świń rozwijała się głównie na Lubelszczyźnie (rasy bekonowe), a także w Polsce centralnej, Wielkopolsce, na Mazurach i Podlasiu.

W wykwintnej, dawnej kuchni polskiej dominowała wołowina, baranina, drób i dziczyzna, choć nie brakowało też potraw wieprzowych. Z czasem ich udział zaczął się stopniowo zwiększać. Wieprzowina zaczęła gościć na stołach wszystkich warstw społecznych. W średniorolnym gospodarstwie najczęściej bito jednego lub dwa wieprze rocznie (po ukończeniu prac polowych lub przed Bożym Narodzeniem, a potem przed Wielkanocą). Okazją do świniobicia były (zwłaszcza u zamożniejszych chłopów) także odpust, stypa czy wesele. Biciem świń zajmowało się zwykle kilku mężczyzn we wsi. Pracowali jako rzeźnicy i masarze dla całej społeczności. Zapasy mięsa suszono, solono i wędzono na strychach lub w komorach.

W niektórych kulturach mięso wieprzowe jest bardzo popularne, m.in. w kuchni polskiej i chińskiej, w innych – żydowskiej i muzułmańskiej – ze względu na nieczystość rytualną świń zakazane.

Elementy handlowe

Podział półtuszy wieprzowej 1. głowa (ryj) 2. podgardle 3. słonina 4. karkówka 5. mostek 6. schab 7. biodrówka 8. polędwiczka 9. żeberka 10. boczek z żeberkami 11. łopatka wieprzowa 12. szynka 13. golonka 14. noga 15. ogon
Podział angielski	Podział amerykański

Elementy handlowe półtuszy wieprzowej, zgodne ze stosowanym w Polsce podziałem, przedstawione są na rysunku po prawej stronie (poniżej ukazano alternatywne podziały, stosowane w Wielkiej Brytanii i USA). Oprócz nich, z uboju świni pozyskuje się podroby, czyli:

• płuca
• język (ozór)
• nerki
• móżdżek (mózg)
• pęcherz
• serce
• uszy
• wątroba
• żołądek
• jelito cienkie
• krzyżówka wieprzowa
• śledziona

Klasyfikacja wieprzowiny

Klasa I

Mięsa drobne pozyskane z półtuszy wieprzowej i elementów zasadniczych podczas obróbek technologicznych oraz wykrawania. Mięso chude, nie ścięgniste, dopuszczalny tłuszcz międzymięśniowy do 15%, niedopuszczalny tłuszcz zewnętrzny. Barwa mięśni jasnoróżowa do czerwonej, dopuszcza się zmatowienia. Barwa tłuszczu biała z odcieniem kremowym lub lekko różowym, w przypadku mięsa i tłuszczu mrożonego dopuszcza się nieznaczne zszarzanie barwy na powierzchni. Barwa mięsa peklowanego różowa do ciemnoczerwonej; powierzchniowa warstwa utleniona. Zapach swoisty charakterystyczny dla mięsa świeżego bez oznak zaparzenia i rozpoczynającego się psucia, niedopuszczalny zapach płciowy.

Klasa II A

Mięsa drobne pozyskane z półtuszy wieprzowej i elementów zasadniczych podczas obróbek technologicznych oraz wykrawania. Mięso nieznacznie tłuste, nieznacznie ścięgniste, dopuszczalny tłuszcz od 16% do 20%. Barwa mięśni jasnoróżowa do czerwonej, dopuszcza się zmatowienia. Barwa tłuszczu biała z odcieniem kremowym lub lekko różowym, w przypadku mięsa i tłuszczu mrożonego dopuszcza się nieznaczne zszarzanie barwy na powierzchni. Barwa mięsa peklowanego różowa do ciemnoczerwonej; powierzchniowa warstwa utleniona. Zapach swoisty charakterystyczny dla mięsa świeżego bez oznak zaparzenia i rozpoczynającego się psucia, niedopuszczalny zapach płciowy.

Klasa II B

Mięsa drobne pozyskane z półtuszy wieprzowej i elementów zasadniczych podczas obróbek technologicznych oraz wykrawania. Mięso tłuste, nieznacznie ścięgniste, dopuszczalny tłuszcz od 21% do 45%. Barwa mięśni jasnoróżowa do czerwonej, dopuszcza się zmatowienia. Barwa tłuszczu biała z odcieniem kremowym lub lekko różowym, w przypadku mięsa i tłuszczu mrożonego dopuszcza się nieznaczne zszarzanie barwy na powierzchni. Barwa mięsa peklowanego różowa do ciemnoczerwonej; powierzchniowa warstwa utleniona. Zapach swoisty charakterystyczny dla mięsa świeżego bez oznak zaparzenia i rozpoczynającego się psucia, niedopuszczalny zapach płciowy.

Klasa III

Mięsa drobne pozyskane z półtuszy wieprzowej i elementów zasadniczych podczas obróbek technologicznych oraz wykrawania. Mięso chude, ścięgniste, dopuszczalny tłuszcz międzymięśniowy do 25%, niedopuszczalny tłuszcz zewnętrzny. Barwa mięśni jasnoróżowa do czerwonej, dopuszcza się zmatowienia. Barwa tłuszczu biała z odcieniem kremowym lub lekko różowym, w przypadku mięsa i tłuszczu mrożonego dopuszcza się nieznaczne zszarzanie barwy na powierzchni. Barwa mięsa peklowanego różowa do ciemnoczerwonej; powierzchniowa warstwa utleniona. Zapach swoisty charakterystyczny dla mięsa świeżego bez oznak zaparzenia i rozpoczynającego się psucia, niedopuszczalny zapach płciowy.

Klasa IV

Mięsa drobne pozyskane z półtuszy wieprzowej i elementów zasadniczych podczas obróbek technologicznych oraz wykrawania. Mięso krwawe, ścięgniste z węzłami chłonnymi, chude lub tłuste, tłuszcz do 36%. Barwa mięśni różowa do ciemnoczerwonej, tłuszczu biała, dopuszczalne odcień różowy lub kremowy, w przypadku mięsa i tłuszczu mrożonego barwa bladoróżowa do ciemnoczerwonej, dopuszcza się warstwę utlenioną; barwa tłuszczu biała, dopuszczalne odcień różowy lub kremowy z odcieniem lekko szarym.

Klasyfikacja półtusz wieprzowych

W zależności od procentowej zawartości mięsa w półtuszy została wprowadzona poubojowa klasyfikacja półtusz wieprzowych (S)EUROP dla półtusz o masie 60-120 kg:

• Klasa S – o zawartości mięsa w tuszy 60% i więcej;
• Klasa E – o zawartości mięsa w tuszy 55% i więcej, ale mniej niż 60%;
• Klasa U – o zawartości mięsa w tuszy 50% i więcej, ale mniej niż 55%;
• Klasa R – o zawartości mięsa w tuszy 45% i więcej, ale mniej niż 50%;
• Klasa O – o zawartości mięsa w tuszy 40% i więcej, ale mniej niż 45%;
• Klasa P – o zawartości mięsa w tuszy poniżej 40%.

Konieczność klasyfikacji półtusz obowiązuje producentów w obrębie Unii Europejskiej, a najwyższa klasa S może być wprowadzona przez rząd danego kraju, lecz nie musi (w Polsce obowiązuje). Nie jest to alternatywna klasyfikacja mięsa wieprzowego, tylko obowiązująca w Polsce, unormowana przepisami UE oraz krajowymi, metoda klasyfikacji jakości półtusz wieprzowych, której jedynym kryterium jest szacunkowa zawartość mięsa w półtuszy. Badanie mięsności półtuszy polega na szacowaniu stosunku masy mięśni do masy tłuszczu. Najpopularniejszą metodą szacowania jest metoda schabowa, która polega na pomiarze grubości schabu oraz grubości słoniny pomiędzy trzecim a czwartym żebrem od końca.

Produkcja i konsumpcja – dane statystyczne

Polska

W 2007 produkcja wieprzowiny w Polsce wyniosła 2,164 mln ton, a w 2008 – 1,937 mln ton.

Zobacz też

• System Jakości Wieprzowiny (PQS)
• baranina
• cielęcina
• dziczyzna
• jagnięcina
• konina
• wołowina