Ursonowate

Ursonowate
	Erethizontidae
	Bonaparte, 1845
	; Przedstawiciel rodziny – urson amerykański (Erethizon dorsatum)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
Nadrodzina	Erethizontoidea
Rodzina	ursonowate
	Typ nomenklatoryczny
	Erethizon F. Cuvier, 1823
Podrodziny
	2 podrodziny + 1 rodzaj wymarły o statusie incertae sedis – zobacz opis w tekście
	2 podrodziny + 1 rodzaj wymarły o statusie incertae sedis – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ursonowate^[2] (Erethizontidae) – rodzina nadrzewnych ssaków z podrzędu jeżozwierzowców (Hystricomorpha) w rzędzie gryzoni (Rodentia) zwana „nadrzewnymi jeżozwierzami”. Są blisko spokrewnione ze świnką morską, kapibarą i nutrią.

Występowanie

Ursonowate występują na obszarach od północnej Argentyny poprzez Amerykę Środkową po Kanadę i Alaskę^[3]^[4]^[5].

Wygląd i tryb życia

Ursonowate są przede wszystkim zwierzętami nadrzewnymi i nocnymi, dnie spędzają śpiąc w kryjówkach, w dziuplach drzew i wśród korzeni. Mają ostre, 4-centymetrowe kolce, ułożone gładko na głowie, plecach, bokach ciała i ogonie (u jednego, brazylijskiego gatunku występują jedynie na głowie). W niebezpieczeństwie zwierzęta stroszą kolce za pomocą specjalnych mięśni. Ursonowate mają silne pazury i nagie opuszki na swych szerokich stopach i dzięki temu mogą mocno obejmować gałęzie w trakcie wspinaczki po drzewach. Koniec ogona może owijać się dookoła gałęzi i pełni wtedy funkcję piątej kończyny.

Systematyka

Rodzina ursonowatych obejmuje następujące podrodziny^[6]^[3]^[2]:

Chaetomyinae O. Thomas, 1897 – szczecinojeżaki – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Chaetomys subspinosus (Olfers, 1818) – szczecinojeżak brazylijski
Erethizontinae Bonaparte, 1845 – ursony

Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Vossa, Hubbard i Jansę (2013) wykazała, że gatunki tradycyjnie zaliczane do rodzaju Coendou nie tworzą kladu, do którego nie należałyby także gatunki z rodzajów Echinoprocta i Sphiggurus; według tej analizy także gatunki tradycyjnie zaliczane do rodzaju Sphiggurus nie tworzą kladu, do którego nie należałyby też gatunki z rodzajów Coendou i Echinoprocta. Na tej podstawie autorzy zsynonimizowali rodzaje Echinoprocta i Sphiggurus z rodzajem Coendou, przenosząc zaliczane do nich gatunki do tego ostatniego rodzaju^[7].

Opisano też jeden rodzaj wymarły o niepewnej pozycji systematycznej i nie klasyfikowany w żadnej z powyższych podrodzin^[8]^[9]:

Cholamys Pérez, Arnal, Boivin, Vucetich, Candela, Busker & Mamani Quispe, 2018 – jedynym przedstawicielem był Cholamys tetralophodontus Pérez, Arnal, Boivin, Vucetich, Candela, Busker & Mamani Quispe, 2018

Przypisy

↑ Ch.-L. Bonaparte: Catalogue méthodique des Mammifères d’Europe. Milan: 1845, s. 5. (fr.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 287–288. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 548–560. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ E. Barthelmess: Family Erethizontidae (New World Porcupines). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 372–397. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Erethizontidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-10-10].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-15]. (ang.).
↑ Robert S. Voss, Caldonia Hubbard i Sharon A. Jansa. Phylogenetic relationships of New World porcupines (Rodentia, Erethizontidae): implications for taxonomy, morphological evolution, and biogeography. „American Museum Novitates”. 3769, s. 1-36, 2013. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Erethizontidae Bonaparte, 1845, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-15] (ang.).
↑ M.E. Pérez, M. Arnal, M. Boivin, M.G. Vucetich, A.M. Candela, F. Busker & B. Mamani Quispe. New caviomorph rodents from the late Oligocene of Salla, Bolivia: taxonomic, chronological, and biogeographic implications for the Deseadan faunas of South America. „Journal of Systematic Palaeontology”. 17 (10), s. 833, 2018. DOI: 10.1080/14772019.2018.1471622. (ang.).

[Bonaparte-1] Ch.-L. Bonaparte: Catalogue méthodique des Mammifères d’Europe. Milan: 1845, s. 5. (fr.).

[Cichocki&inni-2] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 287–288. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-3] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 548–560. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Barthelmess-4] E. Barthelmess: Family Erethizontidae (New World Porcupines). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 372–397. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Erethizontidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-10-10].

[mdd-6] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-15]. (ang.).

[AMN-7] Robert S. Voss, Caldonia Hubbard i Sharon A. Jansa. Phylogenetic relationships of New World porcupines (Rodentia, Erethizontidae): implications for taxonomy, morphological evolution, and biogeography. „American Museum Novitates”. 3769, s. 1-36, 2013. (ang.).

[Zijlstra-8] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Erethizontidae Bonaparte, 1845, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-15] (ang.).

[per&inni-9] M.E. Pérez, M. Arnal, M. Boivin, M.G. Vucetich, A.M. Candela, F. Busker & B. Mamani Quispe. New caviomorph rodents from the late Oligocene of Salla, Bolivia: taxonomic, chronological, and biogeographic implications for the Deseadan faunas of South America. „Journal of Systematic Palaeontology”. 17 (10), s. 833, 2018. DOI: 10.1080/14772019.2018.1471622. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]