Turandot

Turandot

Plakat zapowiadający prapremierę
Muzyka	Giacomo Puccini
Libretto	Giuseppe Adami i Renato Simoni
Liczba aktów	3
Język oryginału	włoski
Źródło literackie	sztuka Carla Gozziego
Czas trwania	ok. 120 min
Prapremiera	25 kwietnia 1926, La Scala w Mediolanie
Premiera polska	15 grudnia 1932
poprzednia Edgar

Turandot – nieukończona opera w trzech aktach włoskiego kompozytora Giacoma Pucciniego. Libretto napisali Giuseppe Adami i Renato Simoni na podstawie sztuki Turandot Carla Gozziego. Na język polski przełożone zostało przez Marię Olszańską. Operę po śmierci Pucciniego dokończył Franco Alfano. Światowa prapremiera Turandot odbyła się 25 kwietnia 1926 w mediolańskiej La Scali. W tytułowej roli wystąpiła polska śpiewaczka Rosa Raisa. Dyrygował Arturo Toscanini, który przerwał przedstawienie po ostatnich taktach napisanych przez Pucciniego. Następnego dnia wystawiono przedstawienie w wersji dokończonej przez Franco Alfano. Prapremiera polska miała miejsce w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie 15 grudnia 1932.

Osoby

• księżniczka Turandot – sopran
• cesarz Altoum – tenor
• Timur, zdetronizowany król Tatarów – bas
• Kalaf, nieznany książę, jego syn – tenor
• Liu, młoda niewolnica – sopran
• Ping, wielki kanclerz – baryton
• Pang, ochmistrz dworu – tenor
• Pong, najwyższy kuchmistrz – tenor
• Mandaryn – baryton
• Książę perski – tenor
• Kat – rola niema

Treść

Miejsca akcji: Pekin

Akt I

Przed pałacem cesarskim mandaryn czyta poddanym edykt. Każdy książę, który zapragnie poślubić księżniczkę Turandot, będzie musiał odpowiedzieć na trzy pytania. Jeśli odpowiedzi będą błędne, zapłaci za to życiem. Ostatni ze śmiałków, książę Persji, ma zostać właśnie stracony o zachodzie słońca. Wśród widzów znajdują się również niewolnica Liu, jej pan, król Timur, oraz książę Kalaf, który w postaci starca rozpoznaje swego zaginionego ojca. Stary Timur wyznaje, że tylko Liu mu wiernie służy, na pytanie Kalafa, dlaczego, niewolnica odpowiada, że to z powodu tego, iż dawno temu książę uśmiechnął się do niej i od tej pory ona darzy Kalafa uczuciem. Gdy pojawia się księżyc, skazaniec zostaje wprowadzony. Z początku łaknący krwi tłum na widok nieszczęśnika prosi księżniczkę o darowanie mu kary. Jednak Turandot pogardliwym gestem nakazuje jego stracenie. Tymczasem Kalaf, oczarowany urodą księżniczki, postanawia uderzyć w gong i poddać się próbie. Ministrowie na dworze Turandot – Ping, Pang i Pong – jak również stary Timur i Liu próbują go od tego odwieść. Na próżno. Kalaf uspokaja wszystkich i uderza w gong.

Akt II

Zebrani przed pałacem oczekują, aby wysłuchać, jak księżniczka zadaje swe pytania kolejnemu śmiałkowi. W międzyczasie trzej ministrowie – Ping, Pang i Pong – uskarżają się na krwawe rządy księżniczki Turandot i modlą się, aby litość i miłość zagościły w końcu w jej nieczułym sercu. Następuje moment próby. Stary cesarz, ojciec Turandot, prosi Kalafa, by ten się zastanowił nad swoją decyzją. Lecz Kalaf jest nieugięty. Przybywa Turandot. Wyjawia, czemu tak okrutnie traktuje pretendentów do swej ręki. Otóż dawno temu, jej krewna, księżniczka Lou-Ling, została uprowadzona i zamordowana przez cudzoziemskiego księcia, który chciał ją poślubić. Turandot poprzysięgła zemstę. Obiecała sobie, że nigdy żaden mężczyzna jej nie zdobędzie. Turandot zadaje trzy pytania Kalafowi. „Co rodzi się każdej nocy i ginie o świcie? – Nadzieja”, „Co migocze i jest ciepłe jak płomień, nie będąc płomieniem? – Krew”, „Co jest niczym lód, a parzy? – Turandot!”. Kalaf, ku zaskoczeniu wszystkich, odpowiedział prawidłowo na wszystkie pytania! Tłum szaleje z radości. Turandot rzuca się do stóp swojego ojca i błaga go, by nie oddawał jej przybyszowi. Jednak stary cesarz potwierdza, że danej obietnicy nie można złamać. Kalaf, pragnąc zdobyć serce księżniczki, rzuca jej wyzwanie. Jeśli do świtu odgadnie ona jego imię, sam położy głowę pod topór.

Akt III

Księżniczka Turandot wydaje rozkaz: nikt nie może zasnąć w Pekinie, póki ona nie pozna imienia przybysza, który odpowiedział na jej zagadki. Straże aresztują Timura i Liu. Byli widziani w obecności Kalafa, więc pewnie wiedzą, kim jest. Turandot chce zmusić Timura, aby ten wyjawił, kim jest przybysz. Aby go chronić, Liu wyznaje, że tylko ona zna imię przybysza. Pomimo tortur Liu nie wyrzeka ani słowa. Turandot jest pod wrażeniem hartu ducha dziewczyny. Gdy pyta ją, co pozwala jej znieść takie cierpienia, ta odpowiada, że miłość. Tortury stają się coraz dotkliwsze. Liu mówi księżniczce, że i ona pozna radość miłości, po czym wyrywa sztylet obecnego strażnika i zabija się. Tłum tworzy orszak pogrzebowy i zabiera ciało Liu. Turandot zostaje sam na sam z Kalafem. Gdy Kalaf składa na jej ustach pocałunek, w księżniczce budzi się uczucie, którego jeszcze nigdy nie zaznała. Kalaf oddaje swe życie w jej ręce i wyjawia swe imię. Turandot oznajmia ludowi imię cudzoziemca: dla niej nazywa się on Miłość.

Wybrane arie i fragmenty

Akt I: Signore ascolta (Panie, posłuchaj)

Aria, w której Liu daje wyraz swojej miłości do Kalafa oraz wyraża obawy o jego przesądzony los po decyzji o podjęciu starań o rękę Turandot.

Akt I: „Non piangere, Liu!” (Nie płacz, Liu)

Aria Kalafa bezpośrednio po Signore ascolta, w której pragnie uspokoić obawy Liu oraz wskazuje motywację swojej decyzji. Do arii dołączają się inne postaci, które swoimi wstawkami chcą odwieść go od tej decyzji albo podkreślają jej szaleńczość. W kulminacyjnym momencie Kalaf śpiewa o przeznaczeniu, które doprowadzi go do zwycięstwa w konkursie zagadek i zdobycie ręki Turandot. Jednocześnie tłum śpiewa o jego przegranym losie i śmierci: Kalaf trzykrotnie wzywa imienia Turandot, a tłum wraz z Liu tuż po tym dodaje „śmierć”. Książę trzykrotnie uderza w gong ogłaszając tym podjęcie starań o rękę księżniczki. Na sam koniec ministrowie nawołują tłum do pogodzenia się z wolą śmiałka oraz podkreślają jego przegrany los (Quando rangola il gong, la morte gongola!). Kończy się akt I.

Akt II, scena 2: In questa reggia (W tym pałacu)

Aria, w której Turandot wyjaśnia przyczynę swojego postępowania wobec starających się o jej rękę. Pod koniec arii dołącza się Kalaf. W tym krótkim duecie Turandot śpiewa: Gli enigmi sono tre, la morte è una! (Zagadki są trzy, a śmierć jedna), zaś Kalaf: Gli enigmi sono tre, una è la vita! (Zagadki są trzy, a jedno życie).

Tą arią rozpoczyna się partia Turandot.

Akt II, scena 2: Straniero ascolta (Słuchaj, nieznajomy)

Scena, w której Turandot stawia trzy pytania, zaś Kalaf w triumfalnym tonie na wszystkie odpowiada.

Akt III, scena 1: Nessun dorma! (Niechaj nikt nie śpi)

Aria Kalafa, który wyczekuje poranka w pewności, że księżniczka nie pozna jego imienia. Jednocześnie z oddali słychać lud śpiewający Nessun dorma – zgodnie z wcześniejszym obwieszczeniem herolda, tej nocy nikt nie zaśnie, gdyż pod groźbą śmierci, imię księcia ma być ujawnione przed świtem.

Akt III, scena 2 Diecimila aani al nostro IImperatore (Dziesięć tysięcy lat naszemu cesarzowi)

Po wyznaniu Turandot, że poznała imię nieznajomego – Miłość, tłum wyśpiewuje radość w monumentalnym chórze opartym na motywach arii Nessun dorma!

Bibliografia

• Józef Kański: Przewodnik operowy. Kraków: PWM, 1968. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Streszczenie libretta [online], Operomania [dostęp 2009-03-13] [zarchiwizowane z adresu 2012-01-07]  (pol.).