Przejdź do zawartości

Sporek

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sporek
Ilustracja
Sporek polny
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

goździkowate

Rodzaj

sporek

Nazwa systematyczna
Spergula L.
Sp. Pl. 440. 1753
Typ nomenklatoryczny

Spergula arvensis L.[3]

Sporek wiosenny w czasie owocowania

Sporek (Spergula L.) – rodzaj roślin jednorocznych z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Należy do niego 12 gatunków[4]. Występują one w Europie, zachodniej i północnej Azji oraz w rejonie Himalajów, w północnej i równikowej Afryce, w południowej części Ameryki Południowej[4]. Obszarem największego zróżnicowania jest rejon Morza Śródziemnego[5]. Jako rośliny introdukowane sporki rosną na pozostałych obszarach obu kontynentów amerykańskich, w południowej Afryce, we wschodniej Azji[4]. W Polsce rodzime są dwa gatunki – sporek pięciopręcikowy (S. pentandra) i wiosenny (S. morisonii) oraz jeden zadomowiony antropofitsporek polny (S. arvensis)[6].

Znaczenie użytkowe mają uprawne odmiany sporka polnego (S. arvensis) uprawiane (zwłaszcza dawniej) na paszę i jako nawóz zielony[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Rośliny jednoroczne i rzadko byliny o łodydze podnoszącej się lub pokładającej się. Pojedynczej lub rozgałęzionej, zwykle u nasady[5][8].
Liście
Naprzeciwległe, lecz wyglądają na okółkowe za sprawą wyrastających z węzłów krótkich bocznych odgałęzień pędu podobnych do liści. Liście równoległe lub nitkowate, jednożyłkowe, czasem sukulentowate[5][8].
Kwiaty
Zebrane w luźnych, szczytowych wierzchotkach. U nasady szypułek kwiatowych drobne, łuskowate przysadki. Kwiaty 5-krotne, zwykle obupłciowe, czasem tylko słupkowe z powodu redukcji pręcików. Hypancjum dyskowate lub kubeczkowate. Działki kielicha okazałe, srebrzyste, eliptyczne do jajowatych o długości od 2,5 do 5 mm, na brzegu błoniaste. Płatki korony białe, całobrzegie. Pręcików 5 lub 10. Słupków 5, nitkowatych, z równowąskim, zbiegającym po szyjce słupka znamieniu. Zalążnia jednokomorowa z licznymi zalążkami[5][8].
Owoce
Jajowate torebki otwierające się 5 klapami. Szypuły podczas owocowania nierzadko zwieszone. Wewnątrz torebek 5–25 ciemnych, kulistawych lub soczewkowatych nasion otoczonych błoniastym skrzydełkiem[5][8].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna

Rodzaj zaliczany jest do plemienia Sperguleae w obrębie rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Najbliżej spokrewniony jest z rodzajami: muchotrzew Spergularia i Rhodalsine[9]. W niektórych ujęciach włączany jest w pojedynkę do plemienia Sperguleae[2] lub plemię nie jest wyróżniane i wówczas rodzaj klasyfikowany jest do plemienia Polycarpeae[10].

Wykaz gatunków[4]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-12] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
  4. a b c d e Spergula Dill. ex L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-03-01].
  5. a b c d e Lu Dequan; Michael G. Gilbert: Spergula Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-04-11].
  6. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 170, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 872, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. a b c d Lu Dequan; Michael G. Gilbert: Spergula Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-04-11].
  9. Danica T. Harbaugh, Molly Nepokroeff, Richard K. Rabeler, John McNeill, Elizabeth A. Zimmer, Warren L. Wagner. A new lineage-based tribal classification of the family Caryophyllaceae. „Int. J. Plant Sci.”. 171, 2, s. 185–198, 2010. (ang.). 
  10. Genus Spergula L., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-03-01].