Sowniki

Sowniki
	Aegothelidae
	Bonaparte, 1853
	; Przedstawiciel rodziny – sownik wąsaty (A. crinifrons)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	sownikowe
Rodzina	sowniki
	Typ nomenklatoryczny
	Rodzina: Aegotheles Vigors & Horsfield, 1827; Rodzaj: Caprimulgus novaehollandiae Latham, 1790 (= Caprimulgus cristatus Shaw, 1790)
Synonimy
	Rodziny: Aegothelinæ Bonaparte, 1853; Rodzaju: Euaegotheles Mathews, 1918; Megaegotheles Scarlett, 1968;
	Rodziny: Aegothelinæ Bonaparte, 1853; Rodzaju: Euaegotheles Mathews, 1918; Megaegotheles Scarlett, 1968;
Rodzaje i gatunki
	Aegotheles Vigors & Horsfield, 1827; 10 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Aegotheles Vigors & Horsfield, 1827; 10 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sowniki^[5], zmierzchniki^[6] (Aegothelidae) – monotypowa rodzina ptaków z rzędu sownikowych (Aegotheliformes).

Zasięg występowania

Rodzina obejmuje gatunki występujące w większości na Nowej Gwinei, ale można je również spotkać na Molukach, Nowej Kaledonii i w Australii^[7]^[8].

Charakterystyka

Długość ciała 18–30 cm; masa ciała 29–167 g^[7]. Są to małe ptaki owadożerne prowadzące nocny tryb życia. Sowniki mają maskujące, miękkie upierzenie oraz małe dzioby z szeroką paszczą otoczoną wianuszkiem wyspecjalizowanych piór. Ich nogi są małe i słabe, a ogon jest długi i zaokrąglony.

Systematyka

Rodzaj zdefiniowała w 1827 roku para brytyjskich zoologów (Irlandczyk Nicholas Aylward Vigors i Anglik Thomas Horsfield) w artykule poświęconym australijskim ptakom z kolekcji Towarzystwa Linneuszowskiego opublikowanym w czasopiśmie Transactions of the Linnean Society of London^[4]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) sownik australijski (A. cristatus).

Etymologia

Aegotheles: gr. αιγοθηλας aigothēlas ‘lelek’, od αιξ aix, αιγος aigos ‘koza’; θηλαζω thēlazō ‘karmić’^[9].
Euaegotheles: gr. ευ eu ‘dobry, ładny’; rodzaj Aegotheles Vigors & Horsfield, 1826 (sownik)^[10]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Batrachostomus psilopterus G.R. Gray, 1861 (= Batrachostomus crinifrons Bonaparte, 1850).
Megaegotheles: gr. μεγας megas ‘wielki’; rodzaj Aegotheles Vigors & Horsfield, 1827 (sownik)^[11]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Megaegotheles novaezealandiae Scarlett, 1968.

Podział systematyczny

Do rodziny należy jeden rodzaj z następującymi występującymi współcześnie gatunkami^[5]:

Aegotheles savesi E.L. Layard & E.L.C. Layard, 1881 – sownik nowokaledoński
Aegotheles insignis Salvadori, 1876 – sownik ozdobny
Aegotheles tatei Rand, 1941 – sownik pręgosterny
Aegotheles crinifrons (Bonaparte, 1850) – sownik wąsaty
Aegotheles cristatus (Shaw, 1790) – sownik australijski
Aegotheles affinis Salvadori, 1876 – sownik prążkowany
Aegotheles bennettii Salvadori & D’Albertis, 1875 – sownik jarzębaty
Aegotheles wallacii G.R. Gray, 1859 – sownik plamisty
Aegotheles albertisi P.L. Sclater, 1874 – sownik górski

Opisano również gatunek wymarły z Nowej Zelandii^[3]:

Aegotheles novaezealandiae (Scarlett, 1968)

Kladogram

Kladogram Aegotheles na podstawie Taxonomy in Flux Checklist^[12]:

A. savesi

	A. insignis

	A. tatei

A. crinifrons

A. cristatus

	A. bennettii

	A. affinis

A. salvadorii

A. wallacii

	A. albertisi

	A. archboldi

Uwagi

↑ Pisownia oryginalna, takson zdefiniowany w randze podrodziny.

Przypisy

↑ ^a ^b Ch.-L. Bonaparte. Classification omithologique par series. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 37, s. 645, 1853. (fr.).
↑ G.M. Mathews: The Birds of Australia. Cz. 7. London: H.F. & G. Witherby, 1918–1919, s. 52. (ang.).
↑ ^a ^b R.J. Scarlett. An owlet-nightjar from New Zealand. „Notornis”. 15, s. 254, 1968. (ang.).
↑ ^a ^b N.A. Vigors & T. Horsfield. A Description of the Australian Birds in the Collection of the Linnean Society; with an Attempt at arranging them according to their natural Affinities. „Transactions of the Linnean Society of London”. 15 (1), s. 194, 1826. (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Aegothelidae Bonaparte, 1853 – sowniki - Owlet-Nightjars (wersja: 2023-12-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-03-02].
↑ P. Busse (red.), Z. Czarnecki, A. Dyrcz, M. Gromadzki, R. Hołyński, A. Kowalska-Dyrcz, J. Machalska, S. Manikowski & B. Olech: Ptaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 373, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
↑ ^a ^b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Owlet-nightjars (Aegothelidae) version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.aegoth1.01 [dostęp 2024-03-02] (ang.), Aegotheles.
↑ Owlet-nightjars (Aegothelidae). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-21)]. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Aegotheles [dostęp 2022-01-04] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Euaegotheles [dostęp 2022-01-04] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Megaegotheles [dostęp 2022-01-04] .
↑ J. Boyd III: Aegothelidae: Owlet-nightjars. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-15]. (ang.).

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[2] Pisownia oryginalna, takson zdefiniowany w randze podrodziny.

[bon-1] Ch.-L. Bonaparte. Classification omithologique par series. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 37, s. 645, 1853. (fr.).

[Mathews-3] G.M. Mathews: The Birds of Australia. Cz. 7. London: H.F. & G. Witherby, 1918–1919, s. 52. (ang.).

[Scarlett-4] R.J. Scarlett. An owlet-nightjar from New Zealand. „Notornis”. 15, s. 254, 1968. (ang.).

[Vigors&Horsfield-5] N.A. Vigors & T. Horsfield. A Description of the Australian Birds in the Collection of the Linnean Society; with an Attempt at arranging them according to their natural Affinities. „Transactions of the Linnean Society of London”. 15 (1), s. 194, 1826. (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-6] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Aegothelidae Bonaparte, 1853 – sowniki - Owlet-Nightjars (wersja: 2023-12-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-03-02].

[Busse&inni-7] P. Busse (red.), Z. Czarnecki, A. Dyrcz, M. Gromadzki, R. Hołyński, A. Kowalska-Dyrcz, J. Machalska, S. Manikowski & B. Olech: Ptaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 373, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.

[botw-8] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Owlet-nightjars (Aegothelidae) version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.aegoth1.01 [dostęp 2024-03-02] (ang.), Aegotheles.

[ibc-9] Owlet-nightjars (Aegothelidae). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-21)]. (ang.).

[10] The Key to Scientific Names ↓, Aegotheles [dostęp 2022-01-04] .

[11] The Key to Scientific Names ↓, Euaegotheles [dostęp 2022-01-04] .

[12] The Key to Scientific Names ↓, Megaegotheles [dostęp 2022-01-04] .

[tif-13] J. Boyd III: Aegothelidae: Owlet-nightjars. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-15]. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]