Przejdź do zawartości

Smenchkare

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Smenchkare
ilustracja
władca starożytnego Egiptu
Dane biograficzne
Dynastia

XVIII dynastia

Żona

Meritaton

Smenchkare (także: Semenchkare, Semenechkare lub Smenkare) – faraon starożytnego Egiptu z XVIII dynastii, z okresu Nowego Państwa.

Nie wiadomo jest jego dokładne pochodzenie oraz stopień pokrewieństwa z innymi członkami rodziny królewskiej. Był mężem Meritaton, najstarszej córki faraona Echnatona, z którym prawdopodobnie współrządził.

Pochodzenie i rodzina

[edytuj | edytuj kod]

Ponieważ okres amarneński, w czasie którego Smenchkare panował, został skazany na zapomnienie przez jego następców, niewiele o nim można powiedzieć z pewnością. Istnieje wiele hipotez o jego pochodzeniu i roli, którą odgrywał[1]. Przyjmuje się, że był członkiem egipskiej rodziny królewskiej, bratem albo synem faraona Echnatona. Jeśli był jego bratem, to matką Smechkare prawdopodobnie była Wielka Małżonka Królewska i główna żona faraona Amenhotepa III, Teje, albo księżniczka Sitamon[2]. Istnieje też hipoteza mówiąca, że Smenchkare był synem starszego brata Echnatona, księcia Totmesa, i nieznanej z imienia kobiety, możliwe że jednej z jego sióstr[3].

Z pewnością wiadomo, że Smenchkare ożenił się ze starszą córką Echnatona, Meritaton, której nadano tytuł Wielkiej Małżonki Królewskiej[2]. Inskrypcje wspominają również o Królewskiej Córce, Meritaton-Taszerit (egipsk. Meritaton Młodsza), która prawdopodobnie była ich dzieckiem[4][5].

Zmarł prawdopodobnie w wieku 18 lub 19 lat.

Datowanie i charakter rządów Smenchkare

[edytuj | edytuj kod]

Okres panowania

[edytuj | edytuj kod]

Z wyżej wymienionych przyczyn brakuje jasnych źródeł opisujących charakter rządów Smenchkare.

Problem, na który rok (albo lata) należy datować okres rządów Smenchkare i jakie jest jego miejsce w porządku faraonów amarneńskich po Echnatonie również nie został jeszcze rozwiązany. Istnieje kilka hipotez, które starają się to wyjaśnić. Aidan Dodson uważa, że Smenchkare nigdy nie sprawował rządów samodzielnych, a był tylko współrządcą Echnatona przez około rok ok. 1340 r. p.n.e. (13. Rok Królewski Echnatona). James Peter Allen uznaje Smenchkare za następcę kobiety-faraona Neferneferuaton. Marc Gabolde zaś uważa go za następcę Echnatona, a jego małżonkę Meritaton utożsamia z Neferneferuaton, która zaczęła panować samodzielnie jako faraon po śmierci męża.

Istnieje również hipoteza mówiąca, że po śmierci Echnatona na tron wstąpiła Nefertiti, przyjmując imię Neferneferuaton, z którym to imieniem również niekiedy utożsamiany jest Semenechkare. Po jej śmierci miał on sprawować samodzielną władzę przez około rok lub dwa lata.

Najprawdopodobniej Smenchkare zmarł w ciągu pierwszego roku swojego panowania. Świadczą o tym etykiety z wina: pierwsza, pochodząca z „domu Smenchkare”, wymienia I Rok Królewski[6]. Druga, też datowana na I Rok Królewski, podaje imię Smenchkare i określa go jako zmarłego[7][8].

Niektórzy egiptolodzy przypuszczają jendak, że jego rządy mogły trwać 2 bądź 3 lata[9]. Opierają się na dowodach archeologicznych: kilka innych etykiet z wina znalezionych w Amarnie, na których nie ma imienia faraona, ale jest oznaczony rok panowania 2 albo 3[10]. Mogą one jednak oznaczać lata panowania innych faraonów amarneńskich i niekoniecznie stanowią dowód na długość rządów Smenchkare[11].

Koregencja z Echnatonem

[edytuj | edytuj kod]

Zgodnie z hipotezą Aidana Dodsona, Smenchkare nigdy nie był samodzielnym faraonem, a tylko współrządcą Echnatona, i zmarł jeszcze za czasów jego rządów[12]. Imię Smenchkare bez kartuszy królewskich ukazuje się tylko na zabytkach z okresu panowania Echnatona[13], a w kartuszach tylko na tzw. wazie kulistej z grobowca Tutanchamona, obok kartuszy samego Tutanchamona[14].

Smenchkare następcą Neferneferuaton

[edytuj | edytuj kod]

Według hipotezy Jamesa Allena sukcesja wyglądała inaczej: po śmierci Echnatona władzę miała objąć córka zmarłej w 13. bądź 14. roku jego rządów Nefertiti, Neferneferuaton-Taszerit, która ogłosiła się faraonem pod imieniem Neferneferuaton[15]. Jej rządy miały trwać około dwóch albo trzech lat, a po jej śmierci tron przejął Smenchkare i panował około pięciu lub sześciu lat[16].

Hipotezę tę jednak podważyła odkryta w 2012 roku w kamieniołomie w Dajr Abu Hinnis inskrypcja hieroglificzna datowana na 16. rok rządów Echnatona, według której Nefertiti wciąż wtedy żyła i nadal była Wielką Małżonką Królewską[17].

Sala Smenchkare

[edytuj | edytuj kod]

Jednym z nielicznych zabytków i artefaktów, które świadczą cokolwiek o rządach Smenchkare, jest wielka Sala Smenchkare (nazywana też Salą Koronacyjną)[18], wybudowana obok Głównego Królewskiego Pałacu w Amarnie w 15. roku panowania Echnatona. Prawdopodobnie była ona poświęcona jakiemuś ważnemu wydarzeniu związanemu z rządami Smenchkare.

Tytulatura

[edytuj | edytuj kod]
Królewski Protokół
prenomen lub imię tronowe:
M23
X1
L2
X1
raanxxprZ2
trl.: Anch-cheperu-Re (Ꜥnḫ-ḫprw-rꜤ)[19]
tłum.: Życie-jest-przejawem-Re[potrzebny przypis]
nomen lub imię rodowe:
G39N5
raz
mnx kA
D45xpr
Z2
trl.: Smench-Ka-Re Dżeser-Cheperu (smnḫ-kꜢ-rꜤ ḏsr-ḫprw)[19]
tłum.: Żywotna-jest-dusza-Re Święte-przejawy-Re[potrzebny przypis]
G39N5
rasmnxkAD45xprZ3
trl.: Smench-Ka-Re Dżeser-Cheperu (smnḫ-kꜢ-rꜤ ḏsr-ḫprw)[19]
tłum.: Żywotna-jest-dusza-Re Święte-przejawy-Re[potrzebny przypis]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Aidan Dodson, Amarna Sunset: Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egyptian Counter-Reformation, 2009, s. 30, ISBN 978-977-416-304-3.
  2. a b Ronald T. Ridley, Akhenaten: A Historian’s View, 2019, s. 337, 345, ISBN 978-977-416-793-5.
  3. Tawfik Thomas Hegenbarth Reichardt, New Evidence for Tutankhamun’s Parents, 2019, s. 179–195.
  4. J. Tyldesley, Chronicle of the Queens of Egypt, 2006, s. 136–137.
  5. Cyril Aldred, Akhenaten: King of Egypt, 1991.
  6. J. D. S. Pendlebury, The City of Akhenaten, część III, tom II, pl 86, 1951.
  7. J. D. S. Pendlebury, The City of Akhenaten, część III, pl lxxxvi i xcvii, 1951.
  8. J. Allen, The Amarna Succession, s. 5, 2006.
  9. Miller, J. (2007) s. 275, to wit: Krauss, R. 1997:247; 2007 i Hornung, E. 2006:207.
  10. Zwykle na etykietach wina w Starożytnym Egipcie umieszczane były imię faraona, za rządów panowania którego te wino zostało wyprodukowane, oraz rok, liczony od początku jego rządów.
  11. J. Miller, (2007) s. 275.
  12. Dodson A. 2006, s. 27–29.
  13. Duhig, Corinne. „The remains of Pharaoh Akhenaten are not yet identified: comments on 'Biological age of the skeletonized mummy from Tomb KV55 at Thebes (Egypt)' by Eugen Strouhal” in Anthropologie: International Journal of the Science of Man Vol 48 Issue 2 (2010), pp 113–115.
  14. Allen, J. 2006 s, 2.
  15. James P. Allen, „The Amarna Succession” in Causing His Name to Live: Studies in Egyptian Epigraphy and History in Memory of William J. Murnane, red. P. Brand and L. Cooper. Culture and History of the Ancient Near East 37. Leiden: E. J. Brill Academic Publishers, 2006.
  16. James P. Allen, „The Amarna Succession” in Causing His Name to Live: Studies in Egyptian Epigraphy and History in Memory of William J. Murnane, red. P. Brand and L. Cooper. Culture and History of the Ancient Near East 37. Leiden: E. J. Brill Academic Publishers, 2006.
  17. Meyvis, Ludo. „New light on the life of Nefertiti”. nieuws.kuleuven.be. Retrieved 18 August 2019.
  18. Coronation Hall - Amarna [online], wikimapia.org [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  19. a b c Za: Peter Lundström, Smenkhkara in hieroglyphics [online], Pharaoh.se [dostęp 2023-12-18] (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Cyril Aldred: Akhenten: King of Egypt, Londyn: Wydawnictwo Thames & Hudson, 1991, ISBN 0-500-27621-8.
  • Aidan Dodson: Amarna Sunset: Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egyptian Counter-Reformation. Kair: The American University in Cairo Press, 2009, ISBN 978-977-416-304-3.
  • Aidan Dodson, Dylan Hilton: The Complete Royal Families of Ancient Egypt (First paperback ed.). Londyn: Thames & Hudson, 2004, ISBN 978-977-424-957-0.
  • Jared Miller: Amarna Age Chronology and the Identity of Nibhururiya [w] Altorientalische Forschungen 34. Berlin: De Gruyter, 2007, OCLC 836822737.
  • Ronald T. Ridley: Akhenaten: A Historian’s View. Kair: The American University in Cairo Press, 2019, ISBN 978-977-416-793-5.
  • Thomas Schneiner: Leksykon Faraonów. Warszawa Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 292. ISBN 83-01-13479-8.
  • Tarek Tawfik, Susanna Thomas, Ina Hegenbarth-Reichardt: „New Evidence for Tutankhamun’s Parents: Revelations from the Grand Egyptian Museum” [w] Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Abteilung Kairo. 74: 179–195, Kair: Wydawnictwo MDAIK, 2019
  • Joyce Tyldesly: Chronicle of the Queens of Egypt, Londyn: Wydawnictwo Thames & Hudson, 2006, ISBN UOM:39015066864474.