Przejdź do zawartości

Ruch świętych w dniach ostatnich

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ruch świętych w dniach ostatnich
Klasyfikacja systematyczna wyznania
Chrześcijaństwo
 └ Restoracjonizm
Joseph Smith

Ruch świętych w dniach ostatnich – grupa restoracjonistycznych denominacji chrześcijańskich, które opierają się na naukach i objawieniach założyciela – Josepha Smitha, Jr. oraz opublikowanej przez niego Księdze Mormona. Święci w dniach ostatnich uważają, że stanowią przywrócony Kościół z czasów Nowego Testamentu, wraz z autorytatywnym kapłaństwem oraz naukami głoszonymi przez Jezusa Chrystusa. Początkowo, za życia założyciela, ruch stanowił jeden Kościół, znany jako Kościół Chrystusa, Kościół Jezusa Chrystusa, lub Kościół Świętych w Dniach Ostatnich. Ostatecznie przyjęto nazwę: Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, którą do czasów współczesnych w formie niezmienionej zachowało jedynie kilka denominacji świętych, m.in. największa grupa mormonów (z Utah) oraz strangici[1]. Inne wspólnoty zachowały tę nazwę jedynie w części, lub w całości, jednak dodając do niej dodatkowy człon lub człony.

Po śmierci założyciela ruchu – Josepha Smitha, Jr. – ruch świętych w dniach ostatnich rozpadł się na szereg oddzielnych grup, z czego największa, pod przywództwem Brighama Younga wyruszyła do Utah, aby tam zorganizować obecnie największą denominację świętych – Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Ugrupowanie to zasłynęło z praktykowania wielożeństwa, ostatecznie jednak je odrzucając, z czym nie zgodzili się fundamentaliści świętych w dniach ostatnich, tworząc oddzielny ruch, z którego wkrótce wyłonił się Fundamentalistyczny Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Obecnie, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich liczy ponad 16 milionów wyznawców w większości krajów świata i wydaje najwięcej egzemplarzy Księgi Mormona. Dotychczas, jest jedyną denominacją świętych, działającą oficjalnie na terenie Polski.

Inne ugrupowania świętych, uważające się za prawowitych spadkobierców, działały w Missouri, Illinois, Michigan i Pensylwanii. Rodzina proroka Smitha, jego żona Emma i synowie, a także inni środkowozachodni święci w dniach ostatnich nie przyłączyli się jednak do żadnego z ugrupowań i nie uznali przywództwa żadnego z pretendujących do stanowiska Prezydenta Kościoła. Opierając się na odręcznym dokumencie Josepha Smitha, Jr.[2] stwierdzającym, że następcą na stanowisku Prezydenta-Proroka Kościoła ma zostać jego najstarszy syn – Josepha Smith III, poczekali aż ten dorośnie i podczas tzw. Konferencji w Amboy został on wyświęcony na Prezydenta-Proroka Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, znanego dziś jako Społeczność Chrystusa. Ugrupowanie to jest drugą pod względem wielkości denominacją świętych, posiada 250 tysięcy wiernych w 50 krajach świata.

Denominacje świętych w dniach ostatnich

[edytuj | edytuj kod]

1830–1844 (Prezydentura Josepha Smitha, Jr)

[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Zorganizowany przez Data organizacji Odłam / kontynuacja Uwagi
Kościół Chrystusa Joseph Smith Jr. 6 kwietnia 1830 brak Nazwa oryginalnego Kościoła została zmieniona na: „Kościół Świętych w Dniach Ostatnich”, a następnie na: „Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich”. Po śmierci założyciela poszczególne denominacje uznają siebie za prawowitych spadkobierców tego Kościoła.
Czysty Kościół Chrystusa Wycam Clark 1831 Odłam założonego przez Joseph Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa Kościół został rozwiązany.
Kościół Chrystusa (Paryszyci) Warren F. Parrish 1837 Odłam założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa Kościół ten powstał w Kirtland po upadku Kirtland Safety Society, banku założonego przez Josepha Smitha i Sidneya Rigdona. Gdy 12 stycznia 1838 roku musieli się oni ratować przed dysydentami Kościoła nocną ucieczką z Kirtland i schronili się w Far West w Missouri, Warren F. Parrish przejął Świątynię Kirtland, pierwszą mormońską świątynię. Do odłamu należał jeden z grupy trzech świadków Księgi Mormona – Martin Harris. Kościół został rozwiązany.
Kościół Jezusa Chrystusa, Oblubienica, Małżonka Barankowa George M. Hinkle 1840 Odłam założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa Kościół został rozwiązany.
Prawdziwy Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich William Law 1844 Odłam założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa Kościół został rozwiązany.

Spadkobiercy Ruchu po śmierci Josepha Smitha, Jr.

[edytuj | edytuj kod]

Święci „z prerii”

[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Zorganizowany przez Data organizacji Odłam / kontynuacja Stan obecny Uwagi
Kościół Jezusa Chrystusa Dzieci Syjonu Sidney Rigdon 1844 Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa Rozwiązany w 1847 Oryginalnie próbował posługiwać się nazwą „Kościół Chrystusa”. Zwany popularnie Rigdonitami.
Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (Strangici) James J. Strang 1844 Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa Kilkuset członków w Stanach Zjednoczonych i Europie Siedziba w Voree, w stanie Wisconsin.
Kościół Chrystusa Aaron Smith 1846 Odłam strangitów Kościół został rozwiązany.
Kościół Chrystusa (Whitmeryci) David Whitmer 1847 i 1871 Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa Istniejący do ok. 1925
Kościół Chrystusa (Brewsteryci) James C. Brewster i Hazen Aldrich 1848 Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa Kościół został rozwiązany. Publikował czasopismo The Olive Branch
Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (Gladdenici) Gladden Bishop 1851 Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa Rozwiązany wraz ze śmiercią Bishopa w 1865 Wielu członków przyłączyło się do Kościoła Chrystusa – Obszar Świątyni
Kościół Jezusa Chrystusa (Kutleryci) Alpheus Cutler 1853 Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa Istnieje do dziś (niewielkie grono członków w Independence, w stanie Missouri)
Kościół Jezusa Chrystusa William Bickerton 1862 Utworzony jako kontynuacja Kościoła Jezusa Chrystusa Dzieci Syjonu (Rigdonitów), przez członków uważany za ten sam kościół. 15 tysięcy członków na wszystkich kontynentach świata (trzecia co do wielkości denominacja świętych) Siedziba w Monongahela, w stanie Pensylwania. Zwany popularnie Bikertonitami (Kościół uznaje to za przezwisko).
Kościół Chrystusa – Obszar Świątyni (Hedrikici) Granville Hedrick 1863 Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa; część członków wywodzi się od Gladdenitów. Kilka tysięcy członków w kilku państwach świata. Siedziba w Independence, w stanie Missouri.
Kościół Chrystusa z Poselstwem Eliasza Otto Fetting i William Draves 1929 i 1943 Odłam Kościoła Chrystusa – Obszar Świątyni Istnieje do dziś, posiadając wiele odłamów. Siedziba w Independence, w stanie Missouri.
Przywrócony Kościół Jezusa Chrystusa Eugene O. Walton 1980 Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa (Kutlerytów) 25 członków. Siedziba w Independence, w stanie Missouri.
Zreorganizowani święci
[edytuj | edytuj kod]

Kościoły uznające Josepha Smitha III za proroka.

Nazwa Zorganizowany przez Data organizacji Odłam / kontynuacja Stan obecny Uwagi
Społeczność Chrystusa Joseph Smith III 1860 Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa Druga pod względem wielkości denominacja świętych. Posiada 250 tysięcy członków w 50 krajach świata. Siedziba w Independence, w stanie Missouri. Przed 2001 r. znany jako Zreorganizowany Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich
Gminy Przywrócenia (niezależne gminy Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich) - lata 80. XX wieku Odłam Społeczności Chrystusa 12 tysięcy członków w różnych krajach świata. Siedziba w Independence, w stanie Missouri. Ruch odłączył się od Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich po wprowadzeniu kapłaństwa kobiet i innych liberalnych reform. Uważa się za Kościół reprezentujący oryginalne nauczanie Zreorganizowanego Kościoła sprzed reform.
Ostatkowy Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich Frederick Niels Larsen 2000 Odłam Społeczności Chrystusa Obecny w wielu krajach (również w Europie i Azji) Jak wyżej + Prezydentem Kościoła może zostać tylko potomek Josepha Smitha, Jr. Siedziba w Independence, w stanie Missouri.
Przywrócony Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich Byli wyznawcy Zreorganizowanego Kościoła. 1989 Odłam Społeczności Chrystusa - Jak wyżej, jednak bez sukcesji linernej (Prezydent nie musi być potomkiem Josepha Smitha, Jr). Siedziba w Independence, w stanie Missouri.
Kościół Chrystusa David B. Clark 1985 Odłam Społeczności Chrystusa - Siedziba w Oak Grove, w stanie Missouri.

Święci „z Gór Skalistych”

[edytuj | edytuj kod]

Kościoły uznające Brighama Younga za proroka.

Nazwa Zorganizowany przez Data organizacji Odłam / kontynuacja Stan obecny Uwagi
Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największa denominacja) Brigham Young 1847 Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa Największa denominacja świętych (ok. 16 milionów członków w większości krajów świata) Siedziba w Salt Lake City, w stanie Utah.
Kościół Chrystusa Pierwocin Joseph Morris 1861 Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) Najprawdopodobniej Kościół przestał istnieć. Możliwe, że istnieje kilka osób odwołujących się do tego ruchu.
Kościół Syjonu (Godbyci) William S. Godbe 1868 Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) Kościół został rozwiązany.
Zjednoczone Bractwo Apostolskie Lorin C. Woolley lata 20. XX wieku Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) Siedziba w Bluffdale, w stanie Utah.
Kościół Chrystusa w Dniach Ostatnich Thomas R. King 1926 Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) Jedna z większych grup praktykujących poligamię. Znany również jako Kingston clan, lub Davis County Cooperative Society
Fundamentalistyczny Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich John Y. Barlow 1935 Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) Największa grupa świętych w dniach ostatnich, która praktykuje poligamię (ok. 10 tysięcy członków) Siedziba w Colorado City, w stanie Arizona.
Porządek Aarona Maurice L. Glendenning 1942 Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji)
Przywrócony Kościół Jezusa Chrystusa Antonio A. Feliz 1985 Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) Kościół został rozwiązany w 2010. Zwany również Gejowskim Kościołem Mormonów, lub Liberalnym Kościołem Mormonów
Kościół Boży Nowego Przymierza Christopher C. Warren 1986 Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji)
Prawdziwy i Żywy Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Końca James D. Harmston 1994 Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) Mała grupa praktykująca poligamię. Siedziba w Manti, w stanie Utah

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Kościół z Utah ma wyłączne prawo do posługiwania się nazwą „The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints”. Nie dotyczy to jednak nazwy, która była używana przez Kościół w czasie życia proroka Josepha Smitha – „Church of Jesus Christ of Latter Day Saints”, która bywa używana również przez inne denominacje świętych. W języku polskim nie występuje jednak różnica w tłumaczeniu tych dwóch wyrażeń, stąd nazwa „Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich” odnosi się zarówno do Kościoła z Utah, jak również innych wspólnot.
  2. César Vidal Manzanares, Prekursorzy Nowej Ery, Warszawa 1994, s. 85; Mircea Eliade, Ioan P. Couliano, Słownik religii, Warszawa 1994, s. 260; Archiwum Społeczności Chrystusa w Independence (oryginał)

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]