Przejdź do zawartości

Republika Užicka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Republika Užicka
Ужичка Републикa
Užička Republika
28 lipca – 1 grudnia 1941
Flaga
Flaga
Hymn: Hej, Sloveni
(Hej Słowianie!)
Ustrój polityczny

republika socjalistyczna

Stolica

Užice

Data powstania

28 lipca 1941

Data likwidacji

1 grudnia 1941

Populacja 
• liczba ludności


ponad 30 000

Waluta

dinar

Strefa czasowa

UTC +1

Język urzędowy

serbsko-chorwacki

Mapa opisywanego kraju
brak współrzędnych

Republika Užicka (serb.-chorw. Ужичка Републикa / Užička Republika) – krótkotrwale istniejące państwo w zachodniej części okupowanej przez Niemcy Serbii istniejące od sierpnia do grudnia 1941 roku, utworzone przez komunistyczną partyzantkę.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Maksymalny zasięg jaki obejmowały Republika Užicka (na niebiesko), oraz powstała później Republika Bihaćka (na czerwono)

Republika powstała, gdy Narodowa Armia Wyzwolenia Jugosławii zajęła region Užic (między linią Valjevo-Bajina Bašta na północy, rzeką Driną na zachodzie, rzeką Morawą Zachodnią na wschodzie i regionem Sandżaku na południu) – około 10% terytorium Jugosławii.

Partyzanci przenieśli na te tereny swój Główny Sztab. 26–27 września odbyła się narada dowódców powstań ze Słowenii, Hercegowiny, Chorwacji i Bośni. Na spotkaniu podjęto decyzję o zmianie nazwy Głównego Sztabu na Naczelny Sztab i o reorganizacji ruchu oporu, odtąd Sztab stał się kierownictwem wojskowym i politycznym partyzantki. Na obszary republiki przybyły całe rzesze uchodźców, w tym dzieci, osoby starsze i kobiety. Z mężczyzn przybyłych na ten teren po przeszkoleniu wojskowym utworzono oddziały. Wraz z uciekinierami z innych obszarów kraju, pojawiły się bandy samozwańcze zwalczane przez NOVJ. Działania band były wykorzystywane w propagandzie niemieckiej w celu dyskredytacji ruchu oporu[1].

Na wyzwolonym obszarze powołano Narodowo-Wyzwoleńcze Komitety. Otwierały one szkoły, roznosiły broń i żywność, budowały szpitale polowe i przygarniały sieroty po zabitych partyzantach. Niemcy przystąpili do kontrofensywy, na Bałkany sprowadzono dywizje z obszaru Grecji, Francji, ZSRR oraz kolaborantów – ustaszy, czetników, nediczowców i domobranów. Mimo represji siły ruchu oporu ciągle rosły, pod koniec 1941 partyzantka liczyła już 80 tysięcy żołnierzy, przeciwko którym walczyło 400 tysięcy żołnierzy państw Osi[1].

W przededniu walk, lider partyzantki, Josip Broz Tito zaproponował czetnikom pokaźne liczby broni wyprodukowane w fabryce w Užicach. Rozmowy zatrzymał atak na republikę. Z Užic ewakuowano fabryki, magazyn broni czy dokumentację sztabową. Z terenów republiki ewakuowano rannych i chorych oraz wywieziono z niej zapasy żywności i leków. Pokaźne sumy pieniężne partyzantów, 55 milionów dinarów spakowano w 103 worki, które ukryto. Broz opuścił miasto w obliczu nieuchronnej porażki broniących wojsk partyzanckich. Wraz z częścią oddziałów wycofał się do Zlatiboru. Na miejscowość szybko zaczęli nacierać Niemcy, zostali odparci, a dowódca Jugosłowian wycofał się do Čajetiny, po drodze przyjmując do oddziału ponad trzydziestu żołnierzy, którym udało się wycofać[1].

Obrona miasta nie została doceniona w mediach aliantów zachodnich, zamiast tego w radiu nadawano komunikaty o działaniach czetników działających na o wiele mniejszą skalę[1].

Tereny republiki zostały zajęte przez Serbię Nedicia. Oddziały Tito wycofały się w góry. Następną republiką utworzoną przez partyzantów była powstała jesienią 1942 roku Republika Bihaćka, zwana przez Niemców Titolandem – obszar 50 tysięcy kilometrów kwadratowych w okolicach miasta Bihać, kontrolowany przez NOVJ.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Jerzy Woydyłło Tito jakiego nie znamy, 1992, Rozdział VIII: Krwawe doświadczenia”.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]