Raniuszek czarnołbisty
| Aegithalos glaucogularis[1] | |||
| (Gould, 1855) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
raniuszek czarnołbisty | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Raniuszek czarnołbisty[5] (Aegithalos glaucogularis) – gatunek małego ptaka z rodziny raniuszków (Aegithalidae). Występuje endemicznie w Chinach. Nie jest zagrożony wyginięciem. Wyróżnia się dwa podgatunki.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Historia
[edytuj | edytuj kod]Na posiedzeniu Londyńskiego Towarzystwa Zoologicznego 27 czerwca 1854 odczytano referat o raniuszku czarnołbistym autorstwa angielskiego przyrodnika Frederica Moore’a. Autor nazwał tego ptaka Orites (?) glaucogularis, nie będąc pewnym jego przynależności rodzajowej, zaś opisany okaz pochodził z kolekcji angielskiego ornitologa Johna Goulda[6]. Gould opisał następnie ptaka w swojej książce The Birds of Asia i zacytował pracę Moore’a. Użył epitetu gatunkowego Moore’a, ale umieścił go w rodzaju Mecistura, nadając gatunkowi binominalną nazwę Mecistura glaucogularis. Jako miejsce typowe wskazał Szanghaj[2]. Ponieważ praca Goulda ukazała się drukiem w 1855 roku przed publikacją Towarzystwa Zoologicznego, zgodnie z zasadami Międzynarodowego Kodeksu Nomenklatury Zoologicznej publikacja Goulda ma pierwszeństwo[7].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa glaucogularis łączy łacińskie glaucus „jaskrawo” i nowołacińskie gularis „-gardły”[8].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Obecnie raniuszek czarnołbisty umieszczany jest w rodzaju Aegithalos (rodzaje Orites i Mecistura nie są już uznawane)[5][9]. Dawniej takson ten bywał uznawany za podgatunek raniuszka zwyczajnego (Aegithalos caudatus), ale jego upierzenie jest odmienne i istnieją między nimi znaczne różnice genetyczne[10][11].
Rozpoznano dwa podgatunki A. glaucogularis[9][10]:
- A. g. glaucogularis (Gould, 1855) – podgatunek nominatywny
- A. g. vinaceus (J. Verreaux, 1871) – podgatunek północny/górski
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 11–13 cm, w tym ogon 5–8 cm. Masa ciała 6,5–9 g. Samice upierzeniem przypominają samce, ale zazwyczaj są od nich mniejsze i lżejsze[10].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Raniuszek czarnołbisty jest szeroko rozpowszechniony w lasach klimatu umiarkowanego Chin centralnych, wschodnich oraz części północnych i zachodnich. Rodzime siedliska tego ptaka znajdują się głównie wzdłuż środkowego/dolnego dorzecza Jangcy i Huang He, choć istnieje też niewielkie rozszerzenie zasięgu w kierunku południowo-zachodnim do prowincji Junnan wzdłuż doliny Lancang w górach Hengduan Shan. Ptak ten nie odbywa migracji[4]. Występuje do wysokości co najmniej 3050 m n.p.m.[10] Poszczególne podgatunki zamieszkują[10]:
- A. g. glaucogularis – dorzecze środkowej/dolnej Jangcy w środkowo-wschodnich Chinach – od prowincji Hubei (prawdopodobnie także nizin Syczuanu), południowych części prowincji Shaanxi i Henan na wschód do Jiangsu i północnej części prowincji Zhejiang
- A. g. vinaceus – dorzecze Żółtej Rzeki (Huang He) w północnych Chinach z rozszerzeniem zasięgu w kierunku północno-wschodnim do zachodniej części prowincji Liaoning oraz w kierunku południowo-zachodnim po środkową Gansu, wschodnią Qinghai, zachodni Syczuan i Junnan
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) raniuszek czarnołbisty klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako szeroko rozprzestrzeniony i dość pospolity. Trend liczebności populacji oceniany jest jako stabilny, choć fluktuujący[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Aegithalos glaucogularis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b John Gould: The Birds of Asia. T. 2. self, 1855, s. tabl. 69 + tekst. (ang.).
- ↑ a b c d D. Lepage: Silver-throated Tit Aegithalos glaucogularis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-05-05]. (ang.).
- ↑ a b c BirdLife International, Aegithalos glaucogularis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2023-05-04] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Aegithalidae Reichenbach, 1849-50 - raniuszki - Long-tailed tits (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-05-05].
- ↑ Frederic Moore. Descriptions of three new species of titmice. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 22 (268), s. 139–140 [140], [„1854”]. DOI: 10.1111/j.1469-7998.1854.tb07255.x. (ang.).
- ↑ Richard Howard, The Howard and Moore complete checklist of the birds of the world, 4th edition, Eastbourne 2013, ISBN 978-0-9568611-0-8, OCLC 855253357 [dostęp 2023-05-02].
- ↑ glaucogularis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-05-05] (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-05]. (ang.).
- ↑ a b c d e R.P. Geldard, S. Harrap & A.J. Spencer, Silver-throated Tit (Aegithalos glaucogularis), version 2.0, [w:] Birds of the World (red. S.M. Billerman & B.K. Keeney), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020, DOI: 10.2173/bow.lottit5.02 [dostęp 2023-05-02] (ang.).
- ↑ Martin Päckert, Jochen Martens, Yue-Hua Sun, Phylogeny of long-tailed tits and allies inferred from mitochondrial and nuclear markers (Aves: Passeriformes, Aegithalidae), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 55 (3), 2010, s. 952–967, DOI: 10.1016/j.ympev.2010.01.024 (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).