Prozopagnozja
Prozopagnozja (z gr. πρόσωπον prósōpon = „twarz” + ἀγνωσία agnōsía = „niewiedza”) – zaburzenie percepcji wzrokowej, polegające na upośledzeniu zdolności rozpoznawania twarzy znajomych lub widzianych już osób, a w niektórych przypadkach także ich wyrazu emocjonalnego, przy niezaburzonej percepcji wzrokowej innych obiektów. Zaburzenie to jest jednym z rodzajów agnozji.
Jako pierwszy terminu „prozopagnozja” użył w 1947 niemiecki neurolog Joachim Bodamer[1].
Prozopagnozję należy odróżnić od agnozji twarzy, w której osoby z zaburzeniem nie odróżniają twarzy od innych bodźców percepcyjnych.
Przyczyny i objawy
[edytuj | edytuj kod]Zaburzenie to może mieć postać nabytą, gdy pojawia się w wyniku uszkodzenia mózgu, lub wrodzoną, która przynajmniej w niektórych przypadkach ma podłoże genetyczne i dziedziczona jest autosomalnie dominująco. Może występować u 2,5% populacji[2].
Do prozopagnozji nabytej prowadzą zazwyczaj obustronne lub prawostronne uszkodzenia w obszarze skroniowo-potylicznym kory mózgowej, szczególnie w obszarze zakrętu wrzecionowatego[3], czyli części płata skroniowego mózgu (tzw. obszar 37), choć zróżnicowanie uszkodzeń wśród pacjentów jest duże[4].
Osoby cierpiące na prozopagnozję nie mają generalnie kłopotów ze wzrokiem ani z zapamiętywaniem faktów. W szczególności nie jest u nich zaburzona pamięć semantyczna dotycząca znajomych osób i potrafią rozpoznawać ludzi na podstawie informacji z innych źródeł niż twarz, np. poprzez ich głos[5]. Zwykle rozróżniają też poszczególne części twarzy, ale ich kształt i położenie u wszystkich ludzi wydaje się im jednakowe.
W literaturze i filmach
[edytuj | edytuj kod]Kilka przypadków prozopagnozji – w tym własne dolegliwości tego typu – opisał Oliver Sacks, profesor neurologii na Uniwersytecie Columbia i autor licznych publikacji popularnonaukowych, m.in. książki The Man Who Mistook His Wife for a Hat (polskie wydanie: Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem) czy The Mind's Eye (polskie wydanie: Oko umysłu)[5]. W filmie Vinci jeden z bohaterów cierpiał na tę przypadłość, nie rozpoznając nawet własnych dzieci, natomiast film Twarze w tłumie z 2011 roku opowiada historię kobiety cierpiącej na to zaburzenie. W serialu O mnie się nie martw[6] jeden z bohaterów sezonu 6. „szekspirolog”, dawny znajomy pani Irenki przyznaje się do prozopagnozji. Perypetie z tym związane są jednym z wątków przez kilka odcinków.
W powieści młodzieżowej Podtrzymując Wszechświat[7] jeden z głównych bohaterów, nastolatek Jack, cierpi na prozopagnozję. Przypadłość ta pojawia się także u głównej bohaterki thrillera psychologicznego Randka, autorstwa Louise Jensen[8].
Znane osoby z prozopagnozją
[edytuj | edytuj kod]- Brad Pitt[9]
- Wiktoria Bernadotte, księżniczka koronna (następczyni tronu) Szwecji[10][11][12]
- Michał Kołodziejczak[13]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Bodamer J. Die Prosop-Agnosie: Die Agnosie des Physiognomieerkennens. Arch Psychiat Nervenkr 179, 6-53 (1947)
- ↑ T. Grüter, M. Grüter, CC. Carbon. Neural and genetic foundations of face recognition and prosopagnosia. „J Neuropsychol”. 2 (Pt 1), s. 79-97, Mar 2008. PMID: 19334306.
- ↑ G. McCarthy, A. Puce, JC. Gore, T. Allison. Face-specific processing in the human fusiform gyrus. „J Cogn Neurosci”. 9 (5), s. 605-610, 1997. DOI: 10.1162/jocn.1997.9.5.605. PMID: 23965119.
- ↑ J.J. Barton. Structure and function in acquired prosopagnosia: lessons from a series of 10 patients with brain damage. „J Neuropsychol”. 2 (Pt 1), s. 197-225, Mar 2008. PMID: 19334311.
- ↑ a b Oliver Sacks, Ślepota twarzy, w: Oko umysłu, Zysk i S-ka, 2011, s. 101–131, ISBN 978-83-7506-738-5 (ang.The Mind’s Eye, 2010).
- ↑ O mnie się nie martw. [dostęp 2017-05-05].
- ↑ Jennifer Niven, Podtrzymując Wszechświat, Wyd.: Bukowy Las, ISBN 978-83-8074-071-6, Wrzesień 2017
- ↑ Louise Jensen, Randka, wyd. Burda, ISBN 978-83-8053-448-3, Warszawa 2018.
- ↑ Pomylił żonę z kapeluszem. [dostęp 2020-08-17].
- ↑ Princess Victoria's face confession [online], www.femalefirst.co.uk [dostęp 2023-05-01] (ang.).
- ↑ Photos: The faces of those who don't recognize faces [online], CNN, 23 maja 2013 [dostęp 2023-05-01] (ang.).
- ↑ Crown Princess Victoria – a mirror of the Swedish nation | The Art of Living [online], web.archive.org, 14 maja 2017 [dostęp 2023-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-14].
- ↑ Michał Kołodziejczak cierpi na prozopagnozję. Mówi, jakie są objawy [online], WP abcZdrowie [dostęp 2023-09-17] (pol.).
