Powiat wałbrzyski
Na mapach: 50°47′00″N 16°17′00″E/50,783333 16,283333
| powiat | |||||||||
 Starostwo Powiatowe w Wałbrzychu przy al. Wyzwolenia (2005) | |||||||||
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| TERC |
0221 | ||||||||
| Siedziba | |||||||||
| Starosta |
Leonard Górski | ||||||||
| Powierzchnia |
430,22[1] km² | ||||||||
| Populacja (31.12.2020) • liczba ludności |
| ||||||||
| • gęstość |
129,3 os./km² | ||||||||
| Tablice rejestracyjne | |||||||||
Adres urzędu: al. Wyzwolenia 2458-300 Wałbrzych | |||||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie województwa
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||||||
Powiat wałbrzyski – powiat w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim, utworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Wałbrzych.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Graniczy z powiatami:
- od północnego wschodu ze świdnickim
- od wschodu z dzierżoniowskim
- od północnego zachodu z jaworskim
- od zachodu z kamiennogórskim
- od południowego wschodu z kłodzkim
- od południa z Czechami.
Starostowie
[edytuj | edytuj kod]- Leszek Orpel (1998–2002)[4]
- Stanisław Michalik (2002)[5]
- Longin Rosiak (2003)[6]
- Marek Śpiewak (2003–2004)[7]
- Bogusław Dyszkiewicz (2003 – p.o., 2004–2006)[8]
- Augustyn Skrętkowicz (2006–2010)[6]
- Robert Ławski (2010–2012)[9]
- Józef Piksa (2013 – p.o., 2013–2014)[10]
- Jacek Cichura (2014–2018)[11]
- Krzysztof Kwiatkowski (2018–2024)[12]
- Leonard Górski (od 2024)
Rada Powiatu
[edytuj | edytuj kod]| Ugrupowanie | Kadencja 2002–2006[13] | Kadencja 2006–2010[14] | Kadencja 2010–2014[15] | Kadencja 2014–2018[16] | Kadencja 2018–2023[17] |
|---|---|---|---|---|---|
| Sojusz Lewicy Demokratycznej | 7 (SLD-UP) | 7 (LiD) | 8 | – | – |
| Polskie Stronnictwo Ludowe | 2 | – | – | 4 | – |
| Nasz Powiat | 10 | – | – | – | – |
| Prawo i Sprawiedliwość | – | 7 | 3 | 3 | 3 |
| Platforma Obywatelska | – | 7 | 11 | 8 | – |
| Obywatelskie Forum Samorządowe | – | 1 | – | – | – |
| KWW Alicji Rosiak | – | 7 | – | – | – |
| Wałbrzyska Wspólnota Samorządowa | – | – | 7 | – | – |
| Nasz Powiat | – | – | – | 2 | – |
| KWW z Poparciem Romana Szełemeja | – | – | – | – | 8 |
| KWW Ziemi Wałbrzyskiej | – | – | – | – | 6 |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Powiat utworzono 1 stycznia 1999[18]. 1 stycznia 2003 do powiatu wałbrzyskiego włączono Wałbrzych, będący do tej pory miastem na prawach powiatu[19]. Wałbrzych ponownie został wyłączony z powiatu wałbrzyskiego i stał się miastem na prawach powiatu 1 stycznia 2013[20].
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]W skład powiatu wchodzą:
- gminy miejskie: Boguszów-Gorce, Jedlina-Zdrój, Szczawno-Zdrój
- gminy miejsko-wiejskie: Głuszyca, Mieroszów
- gminy wiejskie: Czarny Bór, Stare Bogaczowice, Walim
- miasta: Boguszów-Gorce, Głuszyca, Jedlina-Zdrój, Mieroszów, Szczawno-Zdrój
Przed 1 stycznia 1999 wszystkie gminy powiatu należały do województwa wałbrzyskiego. Ponadto miasto Wałbrzych wchodziło w skład powiatu wałbrzyskiego od 1 stycznia 2003 do 31 grudnia 2012.
| Gmina | Typ | Powierzchnia (km²) |
Ludność (2006) |
Siedziba |
 Boguszów-Gorce
|
miejska | 27,0 | 16 687 | |
 Gmina Czarny Bór
|
wiejska | 66,3 | 4828 | Czarny Bór |
 Gmina Głuszyca
|
miejsko-wiejska | 61,9 | 9318 | Głuszyca |
 Jedlina-Zdrój
|
miejska | 17,5 | 5116 | |
 Gmina Mieroszów
|
miejsko-wiejska | 76,2 | 7560 | Mieroszów |
 Gmina Stare Bogaczowice
|
wiejska | 86,9 | 4108 | Stare Bogaczowice |
 Szczawno-Zdrój
|
miejska | 14,7 | 5506 | |
 Gmina Walim
|
wiejska | 78,8 | 5698 | Walim |
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 186 104 | 100 | 97 840 | 52,57 | 88 264 | 47,43 |
| Miasto | 166 154 | 89,28 | 87 648 | 47,10 | 78 506 | 42,18 |
| Wieś | 19 950 | 10,72 | 10 192 | 5,48 | 9758 | 5,24 |
- Piramida wieku mieszkańców powiatu wałbrzyskiego w 2014 roku[21].
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[22] powiat zamieszkiwało 55 611 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 55 414 osób[23].
Zabytki i atrakcje turystyczne
[edytuj | edytuj kod]Zabytki wpisane do Rejestru Zabytków:
- kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, pl. Jana Pawła II 1
- kościół polskokatolicki pw. św. Pawła Apostoła (parafialny), ul. Adama Mickiewicza 2
- kościół ewangelicki ul. Kasprzaka 13
- dom kantora kościół ewangelicki, ul. K. Marksa 2
- dom Diakonistek, ul. Kasprzaka 7
- ratusz, Pl. Odrodzenia 1
- dom cechu gwarków, ul. Główna 31
- dom mieszkalny, ul. Główna 9
- dom mieszkalny, ul. Główna 37
- zabudowa powierzchni szybu Witold (3 obiekty – nadszybie, maszynownia, hala kompresorów (Gorce))
- wieża nadszybowa szybu Józef, Kuźnice
- kaplica na cmentarzu komunalnym, ul. 1 Maja
- klasztor Sióstr Elżbietanek, ul. Wł. Jagiełły 4
- stajnie z częścią mieszkalną, ul. Kolejowa 33
- Siedziba Bractwa Strzeleckiego, ob. bud. produkcyjny ZPO Rafio, ul. 1 Maja 55
- hotel z salą koncertową, ob. bud. biurowo-prod. ZPO Rafio, ul. Kolejowa 13
- dworzec PKP, ul. Dworcowa 6
- kościół poewangelicki, ob. polskokatolicki (filialny), ul. Kościuszki (Gorce)
- dworzec PKP (Gorce)
- budynek łaźni szybu Witold (Gorce)
- hala kompresorów szybu Witold (Gorce)
- hala maszyny wyciągowej szybu Witold (Gorce)
- kościół paraf. pw. Niepokalanego Pocz. NMP (Kuźnice)
- plebania, ul. Żeromskiego 23 (Kuźnice)
- kaplica mszalna pw. NSPJ i dom mieszkalny, ul. Górnicza 31 (Kuźnice)
- willa Treutla, ob. Nadleśnictwo Wałbrzych, ul. Miła 2 (Kuźnice)
- kościół pomocniczy pw. Św. Barbary (Stary Lesieniec),
Zabytki wpisane do Rejestru Zabytków:
- zamek-ruina
- pałac, ob.szpital
- oficyna 1 w zespole pałacowym
- oficyna 2 w zespole pałacowym
- spichlerz ul. Parkowa 6
- park
- kościół fil. pw. św. Jadwigi
- zamek Wojaczów – ruina
- kościół fil. pw. M.B. Częstochowskiej
- dwór, nr 67
- park dworski
- kościół paraf. pw. Zwiastowania NMP
Zabytki wpisane do Rejestru Zabytków:
- kościół paraf. pw. Królowej Korony Pol
- kościół pomoc. pw. Wniebowzięcia NMP
- pałac, ul. Grunwaldzka 41
- gospoda „Pod Jeleniem”, ul. Grunwaldzka 44
- willa, ul. Grunwaldzka 21
- kościół fil. pw. Narodzenia NMP
- zamek Rogowiec-ruina
- dom mieszkalny, ul. Spółdzielców 2 (d. nr 66)
- dom mieszkalny (ryglowy), ul. Turystyczna 13
- kościół fil. pw. MB Śnieżnej
- dom mieszkalny, ul. Świerkowa 10
Inne zabytki:
- plebania, ul. Kłodzka 56
- willa, ul. Grunwaldzka 15
- willa, ul. Grunwaldzka 36
- willa, ul. Parkowa 7
- willa fabrykanta, ul. Parkowa 9
- willa fabrykancka, ul. Włókniarzy
- dworzec PKP
- wiata peronowa w zespole dworca
- wiadukt kolejowy, przed dworcem kolejowym
- most kolejowy, ul. Kłodzka
- bud. Browaru, ul. Kłodzka 17
- bud. warowni w zespole browaru, ul. Kłodzka 17
- dwór, ul. Wiejska 29
- remiza strażacka, ul. Świerkowa 41
Zabytki wpisane do Rejestru:
- pałac, 2 oficyny, park, ul. Zamkowa
- pałac ul. Noworudzka 15
- poczta, ul. Warszawska 6
- Dom Zdrojowy, pl. Zdrojowy 1
- zespół zieleni uzdrowiskowej
- dom mieszkalny, ul. Chojnowska 12
- willa ul. Cmentarna 1
- dom mieszkalny, ul. Jasna 4
- dom mieszkalny, ul. Jasna 8
- willa ul. Piastowska 7
- dom mieszkalny, ul. Piękna 7
- dom mieszkalny, ul. Wałbrzyska 1
- dom mieszkalny, ul. Warszawska 2
- dom mieszkalny, pl. Zdrojowy 8
- dworzec kolejowy ul. Dworcowa (Jedlinka Dolna)
- dworzec kolejowy (Kamieńsk)
- kościół paraf. pw. św. Michała Archanioła
- plebania, ul. Kościelna 10
- d.szkoła katolicka, ob. dom katechetyczny, ul. Kościelna 9
- d.szkoła ewangelicka, ob. dom mieszkalny, ul. Kościelna 6
- Dom Pastora, ob. dom mieszkalny, ul. Kościelna 8
- dwór Bractwa Strzeleckiego, ob. dom mieszkalny, ul. Strzelców 1
- dom handlowy Firmy Schmidts Wittwe & Sochne, ob. ratusz, pl. Niepodległości 1
- d. sąd. ob. szkoła, ul. Żeromskiego 30
- poczta, ul. Kopernika 9
- dom mieszkalny, pl. Niepodległości 3/4
- dom mieszkalny, pl. Niepodległości 5
- fasada domu, pl. Niepodległości 6
- dom mieszkalny, pl. Niepodległości 7
- dom mieszkalny, pl. Niepodległości 17
- dom mieszkalny, pl. Niepodległości 27
- d. tkalnia Helda, bud. adm., ob. żłobek, ul. Wolności 27
- kuźnia z wyposażeniem nr 28
- kościół fil. pw. św. Jadwigi
- cerkiew prawosławna pw. św. Michała Archanioła (parafialna), Sokołowsko
- Sanatorium „Grunwald”, ul. Słoneczna 4
- założenie parkowe
- kościół fil. pw. Wniebowzięcia NMP
- kościół poewangelicki
- karczma ob. dom mieszkalny nr 110
- stodoła nr 16
- zamek Cisy – ruina
- kościół par. pw. św. Rodziny
- wiatrak holenderski
- kościół fil. pw. M.B. Częstochowskiej
- kościół fil. pw. M.B
- kaplica św. Anny
- kościół powangelicki
- klasztor pocysterski
- kościół par. pw. Józefa Obl.
- cmentarz p.kościele par.
- dzwonnica cmentarna
- pałac
- kościół fil. pw. MB Bolesnej
- park
- zespół zabudowań zdrojowych:
- Pawilon handlowy,
- Teatr
- Klub Kuracjusza,
- Pijalnia.
- Hala spacerowa,
- Muszla koncertowa,
- Altana nad źródłem
- zespół szybu Tytus
- wieża widokowa wzgórza Giedymina
- Park Zdrojowy im. H. Wieniawskiego
- Park Szwedzki
- pawilon usługowo-handlowy – ul. Kościuszki 50
- willa – ul. Kolejowa 8
- kościół par. pw. Jakuba Apostoła
- kościół fil. pw. MB Bolesnej
- dzwonnica cmentarna
- kościół fil. pw. św. Anny
- kościół fil. pw. św. Rodziny
- kościół fil. pw. św. Joachima i Anny
- kościół poewangelicki obecnie filia Maksymiliana Kolbe (Rzeczka)
- kościół par. pw. Serca Jezusa
- kościół pw. św. Barbary
- kaplica Seylerów (przy kościele)
- kaplica Klingerba ul. 3 Maja
- kościół fil. pw. Maksymiliana Kolbe
- zamek Grodno
- kościół fil. pw. św. Krzyża
- dwór ul. Główna 13
- dworzec kolejowy
- zapora wodna na jez. Bystrzyckim
- park przy sanatorium „Poranek”
Wydarzenia kulturalne i sportowe
[edytuj | edytuj kod]- Majówka
Transport publiczny
[edytuj | edytuj kod]
Przez obszar powiatu wałbrzyskiego przebiegają czynne w ruchu towarowym i pasażerskim państwowe linie kolejowe, zarządzane przez PKP Polskie Linie Kolejowe[24]:
- nr 274 Wrocław Świebodzki – Zgorzelec (stacja kolejowa),
- nr 286 Kłodzko Główne – Wałbrzych Główny,
- nr 291 Boguszów-Gorce Wschód – Mieroszów (w ruchu pasażerskim czynna sezonowo).
Według stanu na rok 2017, przez Wałbrzych kursują wszystkie rodzaje pociągów kwalifikowanych spółki PKP Intercity: TLK, IC, EIC oraz EIP. Pociągi osobowe uruchamiają Koleje Dolnośląskie (wszystkie na linii nr 286 i większość na linii nr 274) oraz Przewozy Regionalne.
Liniami nr 274, 286 i 291 kursują pociągi towarowe z kruszywem wydobywanym w Górach Sowich i Górach Kamiennych[25].
Do gmin położonych wokół Wałbrzycha dociera komunikacja miejska, organizowana w imieniu gmin przez Zarząd Dróg, Komunikacji i Utrzymania Miasta w Wałbrzychu[26].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tylko w okresie od 1 stycznia 2003 do 31 grudnia 2012 kiedy Wałbrzych wchodził w skład powiatu.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2012 r. (stan w dniu 1 stycznia 2012).
- ↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
- ↑ Artut Szałkowski, Problemy z trzecią tablicą rejestracyjną [online], 28 stycznia 2016 [dostęp 2024-04-22].
- ↑ Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 69.
- ↑ Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 66.
- ↑ a b Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 76.
- ↑ Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 80.
- ↑ Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 52.
- ↑ Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 65.
- ↑ Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 71.
- ↑ Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 48.
- ↑ Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 63.
- ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].
- ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].
- ↑ Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo dolnośląskie – Powiat wałbrzyski. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].
- ↑ Rada Powiatu Wałbrzyskiego – oficjalne wyniki wyborów. [dostęp 2018-10-25].
- ↑ Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-25].
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów (Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie połączenia miasta na prawach powiatu Wałbrzych z powiatem wałbrzyskim oraz ustalenia granic niektórych powiatów (Dz.U. z 2002 r. nr 93, poz. 821).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 lipca 2012 r. w sprawie przywrócenia miastu Wałbrzych statusu miasta na prawach powiatu oraz ustalenia granic powiatu wałbrzyskiego (Dz.U. z 2012 r. poz. 853).
- ↑ Powiat wałbrzyski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
- ↑ GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 r., 30 czerwca 2020.
- ↑ PKP Polskie Linie Kolejowe S.A: Mapa linii kolejowych w Polsce zarządzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. oraz innych zarządców. plk-sa.pl, 2015-12-09. [dostęp 2016-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-02)]. (pol.).
- ↑ Uchwała nr XXX/494/08 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 30 września 2008 r. w sprawie apelu do Rady Ministrów oraz Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej o zabezpieczenie środków w budżecie państwa na rok 2009 na dodatkowe zadania z dziedziny infrastruktury kolejowej. Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego – Uchwały Sejmiku. [dostęp 2013-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-02)].
- ↑ ZDKiUM Wałbrzych: Schemat komunikacji miejskiej Wałbrzych – sierpień 2018, dostęp: 2018-11-17.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Rafał Rudka, Joanna Gryboś-Chechelska, Tomasz Smaś: Słownik biograficzny współczesnych starostów. T. 1: Starostowie województwa dolnośląskiego. Warszawa: Związek Powiatów Polskich, 2022, s. 36. ISBN 978-83-62251-80-3 wersja elektroniczna. [dostęp 2023-11-21].
