Przejdź do zawartości

Piet Mondrian

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Piet Mondrian
Ilustracja
Piet Mondrian (1922)
Imię i nazwisko

Pieter Cornelis Mondriaan

Data i miejsce urodzenia

7 marca 1872
Amersfoort, Holandia

Data i miejsce śmierci

1 lutego 1944
Nowy Jork, Stany Zjednoczone

Narodowość

holenderska

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

neoplastycyzm

Muzeum artysty

Mondriaanhuis

Ważne dzieła
  • Kwitnąca jabłoń
  • Kompozycja w czerwieni, żółci i błękicie
  • New York City I
  • Broadway Boogie Woogie
Faksymile
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Dom przy Kortegracht 11 w Amersfoort, miejsce narodzin Mondriana, obecnie muzeum Mondriaan Huis
Mondrian z rodzeństwem, od lewej do prawej: Carel (1880–1956), Pieter Cornelius (Piet), Johanna Christina (1870–1939), Willem Frederik (1874–1945) i Louis (1877–1943), autor nieznany, 1890 rok

Piet Mondrian, właśc. Pieter Cornelis Mondriaan[1] (ur. 7 marca 1872 w Amersfoort, Holandia, zm. 1 lutego 1944 w Nowym Jorku, Stany Zjednoczone) – holenderski malarz, współzałożyciel grupy artystycznej De Stijl (1917), uważany, obok Kandinskiego i Malewicza, za jednego z prekursorów abstrakcjonizmu.

Twórca neoplastycyzmu – jednego z najwcześniejszych kierunków postulujących w malarstwie abstrakcję geometryczną, charakteryzującego się użyciem linii pionowych i poziomych, które nachodząc na siebie, dzieliły płaszczyzny na kwadraty i prostokąty, oraz stosowaniem trzech barw podstawowych (żółtej, niebieskiej i czerwonej) i trzech tzw. nie-kolorów (czerni, bieli i szarości). Wywarł wpływ na rozwój abstrakcji w malarstwie i na architekturę XX w.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Piet Mondrian urodził się 7 marca 1872 roku w Amersfoort jako Pieter Cornelis Mondriaan – drugie z pięciorga dzieci Pietera Cornelisa Mondriaana (1839–1915), dyrektora szkoły podstawowej i Johanny Christiny de Kok (1839–1909)[2][1]. W 1880 roku rodzina Mondriaanów przeprowadziła się do Winterswijk, niedaleko granicy niemieckiej, gdzie ojciec podjął pracę nauczyciela rysunku[2]. Matka Mondriana często chorowała i najstarsza siostra Christina, już w wieku ośmiu lat, musiała zajmować się domem. Ojciec, zagorzały kalwinista, często wyjeżdżał służbowo w ramach działalności kościelnej.

Od roku 1886 Mondrian uczył się rysunku u ojca oraz wuja, Fritza Mondriaana (ucznia Willema Marisa (1844–1910)), który był już uznanym pejzażystą Szkoły Haskiej[3]. Zgodnie z wolą ojca, Piet Mondrian miał również zostać nauczycielem rysunku[3]. Nabył prawa do wykonywania tego zawodu i podjął pracę nauczyciela w szkole podstawowej, lecz nie czuł się do tego powołany. Dzięki wsparciu finansowemu przyjaciela rodziny[1], w 1892 roku wstąpił na Akademię Sztuk Pięknych w Amsterdamie (hol. Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten), gdzie naukę ukończył w 1897 roku[2]. W 1893 roku jego prace zostały po raz pierwszy wystawione na wystawie w Utrechcie[3].

W działalności artystycznej Mondriaana można wyróżnić cztery charakterystyczne okresy[2].

Holandia (1890–1904)

[edytuj | edytuj kod]

Prace z tego okresu to głównie pejzaże, przedstawiające rodzime krajobrazy, wiatraki, rzeki i pola, w stylu impresjonizmu holenderskiego. Są to obrazy realistyczne, w których widać wpływ ówczesnych nurtów malarskich, takich jak pointylizmu i fowizmu.

W latach 1890–1904 Mondrian utrzymywał się, wykonując rysunki do podręczników szkolnych, rysunki naukowe dla bakteriologa Reindera Pietersa van Calcara (1872–1957) oraz kopie obrazów dla Rijksmuseum[2].

Holandia (1908–1911)

[edytuj | edytuj kod]

W 1908 roku Mondriaan namalował obraz Bosch: Las w pobliżu Oele (nid. Bosch: Bos bij Oele), gdzie przedstawił las ze zdeformowanymi drzewami, używając kolorów fioletowego, żółtego, pomarańczowego i czerwono-brązowego – widać tu wpływ norweskiego ekspresjonisty Edvarda Muncha (1863–1944)[2][3]. Zerwał tym samym z tradycyjnym malarstwem holenderskim[3].

W tym samym roku Mondriaan poznał postimpresjonistę Jana Sluytersa (1881–1957) i symbolistę Jana Tooropa (1858–1928), przedstawiciela luminizmu[3] i za ich sprawą zetknął się z nowym podejściem do koloru i światła[2]. W 1908 roku, podczas pobytu w Domburgu, zaczął pracować nad obrazem Wieczór; Czerwone drzewo (nid. Avond: De rode boom), kontrastując czerwone drzewo z niebieskim tłem[4]. W 1909 roku luministyczne prace Mondriana zostały wystawione na dużej wystawie grupowej w amsterdamskim Stedelijk Museum, a sam artysta został uznany za czołowego przedstawiciela holenderskiej awangardy[3].

W tym samym roku Mondrian wstąpił do amsterdamskiego Towarzystwa Teozoficznego, którego członkowie wierzyli w harmonijny kosmos, gdzie duch jednoczy się z materią[3]. Idee te zaczęły przenikać do sztuki Mondriana[3].

W 1910 roku namalował obrazy Latarnia morska w Westcapelle (nid. Vuurtoren van Westcapelle) i Młyn; Czerwony młyn (nid. Molen; De rode molen), używając jaskrawych, ostrych barw[2].

W latach 1910–1911 stworzył tryptyk Ewolucja (nid. Evolutie) przedstawiający trzy postacie kobiece: postaci ludzkie i obiekty architektoniczne wyglądają tu zaskakująco podobnie – Mondrian skupił się bardziej na formach i rytmach wizualnych niż na naturze[3]. Według jednej z interpretacji żeńskie postacie uosabiają różne etapy rozwoju człowieka: od niższego, fizycznego do wyższego, duchowego, a trójkątne sutki i pępki kobiet po lewej i prawej stronie to znaki duchowej i ziemskiej orientacji[5]. Kobieta w środkowej części tryptyku patrząca z szeroko otwartymi oczami przypomina przedstawienia „nagiej prawdy”[5]. Według innej interpretacji postać kobiety to nawiązanie do tradycji greckiej, w której kobietom przypisywano zdolność komunikowania się z boskością[6].

Ewolucja, 1910–1911, Kunstmuseum, Haga

W 1910 roku Mondriaan współtworzył amsterdamski Moderne Kunstkring (tłum. „Koło Sztuki Nowoczesnej”)[2]. W tym samym roku jego prace luministyczne wzbudziły zainteresowanie podczas wystawy w Amsterdamie[3].

Paryż (1911–1914)

[edytuj | edytuj kod]

W 1911 roku Mondrian przeniósł się do Paryża[a] i zamieszkał w tym samym domu w dzielnicy Montparnasse, gdzie swoje pracownie mieli Conrad Kickert (1882–1965) i Lodewijk Schelfhout (1881–1943)[2]. Zmienił nazwisko z „Mondriaan” na „Mondrian”, zrywając w ten sposób z holenderską przeszłością i integrując się z paryską awangardą[8].

W obrazach z tego okresu widoczne są wpływy kubistów Pabla Picassa[2] i Georges'a Braque'a[3]. Na przełomie 1911 i 1912 roku namalował dwie wersje Martwej natury ze słoikiem imbiru (nid. Stilleven met gemberpot) – w pierwszej wersji przedmioty to rozpoznawalne obiekty z życia codziennego, w drugiej – to struktury prawie abstrakcyjne[3].

Jego obrazy drzew i fasad powstawały przy zastowaniu palety kolorów kubistów – ochry, brązu i szarości, tak by nie przeszkadzać formie, coraz bardziej redukowanej[3]. W 1912 roku stworzył serię studium drzewa – drzewa były stopniowo redukowane do szkieletów: pierwotnej formy pnia i pionowych i poziomych gałęzi[2].

  • Martwa natura ze słoikiem imbiru I, 1911–1912, Muzeum Guggenheima, Nowy Jork
    Martwa natura ze słoikiem imbiru I, 1911–1912, Muzeum Guggenheima, Nowy Jork
  • Martwa natura ze słoikiem imbiru II, 1911–1912, Muzeum Guggenheima, Nowy Jork
    Martwa natura ze słoikiem imbiru II, 1911–1912, Muzeum Guggenheima, Nowy Jork
  • Szare drzewo, 1911, Kunstmuseum, Haga
    Szare drzewo, 1911, Kunstmuseum, Haga
  • Kwitnąca jabłoń, 1912, Kunstmuseum, Haga
    Kwitnąca jabłoń, 1912, Kunstmuseum, Haga

Z czasem zaczął stosować kubistyczny schemat kompozycji, wykorzystując podziały geometryczne i skupiając kompozycje w centrum obrazu, a pozostawiając wolne rogi płótna[3]. Kompozycje z tego okresu miały charakterystyczny owalny kształt[3]. Wyszedł poza kubizm analityczny, rozbierający obiekty na ich części składowe, ewoluując od 1913 roku w stronę czystej abstrakcji[3].

  • Kompozycja nr IV, 1914, Kunstmuseum, Haga
    Kompozycja nr IV, 1914, Kunstmuseum, Haga
  • Tableau III, 1914, Stedelijk Museum, Amsterdam
    Tableau III, 1914, Stedelijk Museum, Amsterdam
  • Kompozycja nr 10, 1915, Kröller-Müller Museum, Otterlo
    Kompozycja nr 10, 1915, Kröller-Müller Museum, Otterlo
  • Kompozycja w kolorze B, 1917, Kröller-Müller Museum, Otterlo
    Kompozycja w kolorze B, 1917, Kröller-Müller Museum, Otterlo

Holandia (1914–1915)

[edytuj | edytuj kod]

W 1914 roku Mondrian wrócił do Holandii, by odwiedzić chorego ojca[2]. Z powodu wybuchu I wojny światowej pozostał tam aż do 1919 roku[2]. Zamieszkał w Laren, gdzie poznał teozofa M.H.J. Schoenmaekersa (1875–1944)[3]. W tym czasie odnowił także kontakt z Tooropem[2]. Zafascynowany wydmami, morzem i niebem Mondriaan starał się zredukować je do najbardziej podstawowych form, linii poziomych i pionowych[2].

Holandia (1915–1919), Paryż (1919–1938), Londyn (1938–1940) i Nowy Jork (1940–1944)

[edytuj | edytuj kod]

Mondriaan zaprzyjaźnił się z kolekcjonerem sztuki Salem Slijperem (1884–1971), który zebrał ponad 200 prac Mondriana z okresu przed 1914 rokiem[2]. Zafascynowany był mistycznymi ideami teozofa M.H.J. Schoenmaekersa[2], którego później uważał za szarlatana[9]. Prace Schoenmaekersa na temat symboliki linii i matematycznej konstrukcji kosmosu miały wpływ na postrzeganie i tworzenie sztuki przez Mondriana[3].

W 1917 roku wraz z Theo van Doesburgiem (1883–1931) założył w Lejdzie ugrupowanie artystyczne De Stijl[10][b] Grupa skupiała się wokół czasopisma wydawanego przez van Doesburga w latach 1917–1931[12], w którym jej członkowie publikowali i którego tytuł De Stijl stał się formalną nazwą grupy[10][c][d].

Na łamach De Stijl Mondrian opublikował w 1917 roku serię artykułów, w których wyłożył swoje poglądy na sztukę, definiując neoplastycyzm (nid. De Nieuwe Beelding – pol. „tworzenie nowego obrazu”[9])[2].

Mondrian konsekwentnie stosował stworzony przez siebie styl, coraz bardziej go upraszczając[2]. Jego pierwsze neoplastyczne kompozycje składały się z prostokątów wypełnionych podstawowymi kolorami, bez linii, na białym tle[3]. W 1918 roku wprowadził linie – łączył kolorowe płaszczyzny ze sobą i z tłem przy pomocy licznych poziomych i pionowych czarnych linii[3]. W latach 1918–1919 stworzył serię kompozycji romboidalnych, podzielonych na kwadraty, wyróżnione czarnymi liniami różnej grubości[3]. W 1919 roku powstały również dwie wersje kompozycji warcabowej – jedna w jasnych a druga w ciemnych kolorach[3]. Tytuły jego prac – kompozycje – zaczęły odzwierciedlać przejście w stronę abstrakcji[3]. W 1919 roku Mondrian wrócił do Paryża[3]. W 1920 roku wydał broszurę Le Néo-plasticisme[3].

Od 1921 roku zaczął tworzyć kompozycje z dużych prostokątów i kwadratów, o silnie zaznaczonym na czarno konturze, których jednobarwne pola wypełniały kolory czerwony, żółty i niebieski[2]. W 1921 roku powstała Kompozycja w czerwieni, żółci i błękicie[14].

  • Kompozycja w czerwieni, żółci, błękicie i czerni, 1921, Kunstmuseum, Haga
    Kompozycja w czerwieni, żółci, błękicie i czerni, 1921, Kunstmuseum, Haga
  • Tableau I, 1921, Kunstmuseum, Haga
    Tableau I, 1921, Kunstmuseum, Haga
  • Kompozycja z czerwonym, żółtym, niebieskim, czarnym i szarym, 1921, Kunstmuseum, Haga
    Kompozycja z czerwonym, żółtym, niebieskim, czarnym i szarym, 1921, Kunstmuseum, Haga
  • Kompozycja nr III z czerwonym, niebieskim, żółtym i czarnym, 1929, kolekcja prywatna
    Kompozycja nr III z czerwonym, niebieskim, żółtym i czarnym, 1929, kolekcja prywatna

W 1923 roku Mondrian zaprzyjaźnił się z belgijskim malarzem Michelem Seuphorem (1901–1999), który stał się jego powiernikiem i biografem[2].

W 1924 roku Mondrian odszedł z De Stijl i zerwał z van Doesburgiem. Bezpośrednim powodem miało być wprowadzenie przez van Doesburga linii ukośnych (van Doesburg stworzył nowy kierunek – elementaryzm) i odejście od kąta prostego[6].

Od 1930 roku należał do międzynarodowej grupy abstrakcjonistów Cercle et Carré, a od roku 1931 do grupy Abstraction-Création[14].

W 1932 roku przyjaciele Mondriana zorganizowali mu w Amsterdamie wystawę retrospektywną z okazji jego 50. urodzin[3].

Londyn (1938–1940) i Nowy Jork (1940–1944)

[edytuj | edytuj kod]

We wrześniu 1938 roku, w obliczu narastającej groźby wybuchu wojny Mondrian przeniósł się do Londynu, gdzie zaprzyjaźnił się z brytyjskim abstrakcjonistą Benem Nicholsonem (1894–1982) i rzeźbiarką Barbarą Hepworth (1903–1975)[2]. Nicholson przekonał Mondriana do wydania jego pierwszego eseju w języku angielskim – Plastic Art and Pure Plastic Art (pol. „Sztuka plastyczna i czysta sztuka plastyczna”)[3].

Po bombardowaniu Londynu w 1940 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie został przyjęty w Nowym Jorku m.in. przez amerykańskiego abstrakcjonistę Harry'ego Holtzmana (1912–1987), którego poznał w 1934 roku[3], Peggy Guggenheim (1898–1979) i Jamesa Johnsona Sweeneya (1900–1986)[3]. Pod wpływem pulsującego życiem miasta i muzyki amerykańskiej odszedł od czarnych linii, zastępując je najpierw kolorowymi pasami, a później liniami składającymi się z kolorowych kwadracików[3]. Jednymi z jego ostatnich dzieł były New York City I (1941) i Broadway Boogie Woogie (1942), które trafiły na wystawę autorską w 1943–1944[3]. W 1942 roku zaczął obraz Victory Boogie Woogie, którego nie udało mu się ukończyć[3].

Zmarł na zapalenie płuc 1 lutego 1944 roku[2] i został pochowany na cmentarzu Cypress Hills na nowojorskim Brooklynie[15].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Mondrian uznawany jest, obok Kandinskiego (1866–1944) i Malewicza (1879–1935), za jednego z prekursorów abstrakcjonizmu[14]. Sam uważał, że sztuka powinna być odnaturalizowana, czysto abstrakcyjna, pozbawiona relacji z rzeczywistością[9]. Jego prace zapowiadały rozwój sztuki abstrakcyjnej w latach 40. i 50. XX wieku[3].

Mondrian początkowo malował w duchu holenderskiego naturalizmu i symbolizmu, następnie w jego obrazach widać wpływy fowizmu i impresjonizmu[14]. Później zainteresował się kubizmem i stopniowo eliminował przypadkowość koloru i formy, redukując obiekty do abstrakcyjno-geometrycznego schematu[14]. W końcu zaczął tworzyć zrównoważone kompozycje, złożone z układów pionów i poziomów, podporządkowanych regularnej siatce geometrycznych podziałów[14]. W procesie uproszczania podziałów i ograniczania ilości pól malował kompozycje o dużych, pustych polach, ograniczonych czarnymi liniami i niewielkimi, kolorowymi polami[14]. Następnie tworzył obrazy z dwoma prostopadłymi liniami; później pionową linię przecinały dwie poziome, dalej ograniczył kolorystykę do trzech barw podstawowych – najpierw na szarym, a później na białym tle[14]. W ostatnim okresie twórczości czarne linie zastąpił liniami składającymi się z kolorowych kwadracików[14].

Kolekcja sukienek koktajlowych La robe Mondrian, Yves Saint Laurent, 1965

Jego prace mialy wpływ na architektów takich jak Jacobus Johannes Pieter Oud (1890–1963) i Gerrit Rietveld (1888–1964) oraz na malarzy, m.in. na Friedricha Vordemberge-Gildewarta (1899–1962) i Césara Domelę (1900–1992)[2]. Pod wpływem Mondriana tworzył polski konstruktywista Henryk Stażewski (1894–1988)[14].

Mondrian inspirował również projektantów mody, m.in. Anne Klein (sukienki, 1961), Sally Victor (kapelusz, 1962) i Yves Saint Laurenta, który w 1965 roku zaprojektował kolekcję sukienek koktajlowych La robe Mondrian[16]. Dzieła malarza zainspirowały również projektanta Christiana Louboutina – autora modelu butów Mondriana powstałego w ramach kolekcji z 2007 roku[17].

Prace Mondriana znajdują się przede wszystkim w zbiorach Kunstmuseum w Hadze, Kröller-Müller Museum w Otterlo, Stedelijk Museum w Amsterdamie i Museum of Modern Art w Nowym Jorku[2].

Wybrane prace

[edytuj | edytuj kod]
  • 1907 – Czerwone chmury (nid. De rode wolk), olej na tekturze, 64 × 75 cm, Kunstmuseum, Haga[18]
  • 1907 – Drzewa nad Gein: wschodzący księżyc (nid. Bomen aan het Gein: opkomende maan), olej na płótnie, 79 × 92,5 cm, Kunstmuseum, Haga[19]
  • 1907–1908 – Młyn Oostzijdse wieczorem (nid. Oostzijdse molen bij avond), olej na płótnie, 67,5 × 117,5 cm, Kunstmuseum, Haga[20]
  • 1908 – Bosch: Las w pobliżu Oele (nid. Bosch: Bos bij Oele), olej na płótnie, 128 × 158 cm, Kunstmuseum, Haga[21]
  • 1908 – Młyn; Młyn w słońcu (nid. Molen; Molen bij zonlicht), olej na płótnie, 114 × 87 cm, Kunstmuseum, Haga[22]
  • 1908–1910 – Wieczór; Czerwone drzewo (nid. Avond: De rode boom), olej na płótnie, 70 × 99 cm, Kunstmuseum, Haga[4]
  • 1910 – Wydmy w Domburgu (nid. Duinen bij Domburg), olej na płótnie, 65,5 × 96 cm, Kunstmuseum, Haga[23]
  • 1911 – Szare drzewo (nid. De grijze boom), 1911, olej na płótnie, 79,7 × 109,1 cm, Kunstmuseum, Haga[7]
  • 1911 – Ewolucja (nid. Evolutie), olej na płótnie, tryptyk, panel środkowy: 183 × 87,5 cm, panele boczne: 178 × 85 cm, Kunstmuseum, Haga[5]
  • 1911 – Wieża zelandzkiego kościoła (nid. Zeeuwsche kerktoren), olej na płótnie, 114 × 75 cm, Kunstmuseum, Haga[24]
  • 1911 – Młyn; Czerwony młyn (nid. Molen; De rode molen), olej na płótnie, 150 × 86 cm, Kunstmuseum, Haga[25]
  • 1911–1913 – Kwitnąca jabłoń, olej na płótnie, 78 × 106 cm, Kunstmuseum, Haga
  • 1914 – Kompozycja w owalu z kolorowymi obszarami (nid. Compositie in ovaal met kleurvlakken 2), olej na płótnie, 113 × 84,5 cm, Kunstmuseum, Haga[26]
  • 1917 – Kompozycja nr 3 z kolorowymi płaszczyznami (nid. Compositie No. 3 met kleurvlakjes), olej na płótnie, 48 × 61 cm, Kunstmuseum, Haga[27]
  • 1919 – Kompozycja rastrowa 9: kompozycja warcabowa z jasnymi kolorami(nid. Rastercompositie 9: Dambord heldere kleuren), olej na płótnie, 86 × 106 cm, Kunstmuseum, Haga[28]
  • 1921 – Tableau I, olej na płótnie, 103 × 100 cm, Kunstmuseum, Haga[29]
  • 1921 – Kompozycja z czerwonym, czarnym, żółtym, niebieskim i szarym (nid. Compositie met rood, zwart, geel, blauw en grijs), olej na płótnie, 80 × 50 cm, Kunstmuseum, Haga[30]
  • 1921 – Kompozycja z dużym czerwonym polem, żółtym, czarnym, szarym i niebieskim (nid. Compositie met groot rood vlak, geel, zwart, grijs en blauw.), olej na płótnie, 59,5 × 59,5 cm, Kunstmuseum, Haga[31]
  • 1933 – Kompozycja z żótymi liniami (nid. Compositie met gele lijnen), olej na płótnie, 80,2 × 79,9 cm, Kunstmuseum, Haga[32]
  • 1937 – Kompozycja linii i koloru: III (fr. Composition de lignes et couleur: III), olej na płótnie, 80 × 77 cm, Kunstmuseum, Haga[33]
  • 1937–1942 – Kompozycja z żółtym, niebieskim i czerwonym, olej na płótnie, 72,7 × 69,2 cm, Tate Liverpool, Liverpool[34]
  • 1941 – New York City I, olej i papier na płótnie, 120 × 115,2 cm, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf[35]
  • 1943 – Broadway Boogie Woogie, olej na płótnie, 127 × 127 cm, Museum of Modern Art, Nowy Jork[36]
  • 1942–1944 – Victory Boogie Woogie, olej, taśma, papier, węgiel i ołówek na płótnie, 178,4 × 178,4 cm, Kunstmuseum, Haga[37]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Nazwano po nim dwa języki programowania: Piet (ezoteryczny)[38] i Mondrian (skryptowy)[39].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Inne źródła podają, że przeprowadził się w styczniu 1912 roku[7].
  2. ↑ Encyklopedia Britannica podaje, że założycielami grupy byli również Bart van der Leck (1876–1958) i Vilmos Huszár (1884–1960)[3]. Natomiast Bois (1993) uznaje za założycieli wszystkich artystów, którzy w listopadzie 1918 roku podpisali manifest ruchu – byli to: Mondrian, van Doesburg, Vilmos Huszár (1884–1960), Jan Wils (1891–1972), Robert van ’t Hoff (1887–1979), Georges Vantongerloo (1886–1965) i Antony Kok (1882–1969)[11].
  3. ↑ Nazwa De Stijl pochodzi rzekomo od tytułu publikacji niemieckiego architekta Gottfrieda Sempera (1803–1879) Der Stil in den technischen und tektonischen Künsten oder Praktische Ästhetik wydanej w latach 1860–1863[13].
  4. ↑ Ostatnie wydanie De Stijl ukazało się w 1932 roku po śmierci van Doesburga[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Rembert 2018 ↓.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Biografisch Woordenboek van Nederland ↓.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai Encyclopædia Britannica ↓.
  4. ↑ a b Kunstmuseum – Avond (Evening): The red Tree ↓.
  5. ↑ a b c Kunstmuseum – Evolution ↓.
  6. ↑ a b Buszko 1993 ↓.
  7. ↑ a b Kunstmuseum – The grey tree ↓.
  8. ↑ Bank 2004 ↓, s. 211.
  9. ↑ a b c Chilvers 2004 ↓, s. 497–498.
  10. ↑ a b Encyklopedia PWN – De Stijl ↓.
  11. ↑ a b Bois 1993 ↓, s. 101–102.
  12. ↑ Curl 2015 ↓, s. 742.
  13. ↑ a b c d e f g h i j Encyklopedia PWN – Mondrian Piet ↓.
  14. ↑ Duer 2010 ↓, s. 74.
  15. ↑ Cutler 2015 ↓, s. 156.
  16. ↑ The Mondrian Revolution [online], Musée Yves Saint Laurent Paris [dostęp 2024-02-08] (ang.).
  17. ↑ Kunstmuseum – The red cloud ↓.
  18. ↑ Kunstmuseum – Trees on the Gein: moonrise ↓.
  19. ↑ Kunstmuseum – Oostzijdse Mill in the Evening ↓.
  20. ↑ Kunstmuseum – Bosch (Woods); Woods near Oele ↓.
  21. ↑ Kunstmuseum – Molen (Mill); Mill in sunlight ↓.
  22. ↑ Kunstmuseum – Dunes at Domburg ↓.
  23. ↑ Kunstmuseum – Zeeuws(ch)e kerktoren ↓.
  24. ↑ Kunstmuseum – Molen (Mill); The red mill ↓.
  25. ↑ Kunstmuseum – Composition in Oval with Color Planes 2 ↓.
  26. ↑ Kunstmuseum – Composition no.3 with color planes ↓.
  27. ↑ Kunstmuseum – Composition with grid 9: checkerboard composition with bright colors ↓.
  28. ↑ Kunstmuseum – Tableau I ↓.
  29. ↑ Kunstmuseum – Composition with red, black, yellow, blue and gray ↓.
  30. ↑ Kunstmuseum – Composition with large red plane, yellow, black, gray and blue ↓.
  31. ↑ Kunstmuseum – Lozenge composition with yellow lines ↓.
  32. ↑ Kunstmuseum – Composition de lignes et couleur: III ↓.
  33. ↑ Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen ↓.
  34. ↑ MOMA – Broadway Boogie Woogie ↓.
  35. ↑ Kunstmuseum – Victory Boogie Woogie ↓.
  36. ↑ DM's Esoteric Programming Languages - Piet [online], www.dangermouse.net [dostęp 2023-02-20].
  37. ↑ Erik Meijer, Nigel Perry, Arjan van Yzendoorn, Scripting .NET Using Mondrian, Jørgen Lindskov Knudsen (red.), t. 2072, Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 2001, s. 150–164, DOI: 10.1007/3-540-45337-7_9, ISBN 978-3-540-42206-8 [dostęp 2023-02-20] (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piet_Mondrian&oldid=75646434”