Pani Dalloway

Pani Dalloway

Mrs Dalloway

Strona tytułowa pierwszego wydania
Autor	Virginia Woolf
Tematyka	obyczajowa
Typ utworu	powieść
Data powstania	1922–1924
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Londyn
Język	angielski
Data wydania	1925
Wydawca	Hogarth Press
poprzednia Pokój Jakuba następna Do latarni morskiej

Pani Dalloway (ang. Mrs Dalloway) – powieść Virginii Woolf wydana w 1925 roku w Londynie w wydawnictwie Hogarth Press; dzieło na język polski przełożyła Krystyna Tarnowska (1961) oraz Magda Heydel (2023).

Geneza

Inspiracje zastosowanego stylu pisarskiego można upatrywać w ówczesnych nurtach sztuki, w tym w estetyce filmowej. Początkowo dzieło miało nosić tytuł Godziny . Virginia Woolf rozpoczęła prace nad powieścią w 1922 roku. Była wówczas po lekturze Ziemi jałowej T.S. Eliota i Ulissesa J. Joyce’a – powieść jest postrzegana jako odpowiedź na Ulissesa, fabuła obu utworów rozgrywa się w jeden dzień w jednym mieście, z kolei do poematu Eliota zbliża ją wielogłosowość oraz to samo miejsce akcji, Londyn. Utworem o podobnej fabule jest opowiadanie Garden Party autorstwa Katherine Mansfield, której pisarstwo podziwiała Virginia Woolf. Opowiadanie opisuje całodzienne przygotowania do letniego przyjęcia, pomiędzy które przedostaje się nagła wiadomość o czyjejś śmierci. W swoim dzienniku w czerwcu 1923 roku autorka zanotowała o pisanej: Chcę oddać życie i śmierć, zdrowie i szaleństwo; chcę poddać krytyce system społeczny i pokazać, jak działa w swych najsilniejszych przejawach. Powieść została ukończona 17 października 1924 roku.

Fabuła

Akcja powieści rozgrywa się w ciągu jednego dnia, w środę w połowie czerwca 1923 roku w Londynie, które jest tłem, a zarazem bohaterem opisywanych wydarzeń. Główna bohaterka powieści, tytułowa Clarissa Dalloway to kobieta z wyższych sfer w wieku 52 lat, żona konserwatywnego parlamentarzysty, która mieszka w dzielnicy Westminster. Drugi kluczowy bohater to Sempitus Smith, którego Clarissa Dalloway nigdy nie poznaje osobiście. Cechy jego szaleństwa autorka zaczerpnęła z własnych przeżyć. Pani Dalloway chodzi rano po Londynie, przygotowując się do wieczornego przyjęcia, które wydaje. Ładny dzień przywodzi jej na myśl młodość spędzoną na wsi w Bourton. Zastanawia się m.in. czy dobrze wybrała męża: został nim solidny Richard Dalloway, polityk, a nie tajemniczy i wymagający Peter Walsh, wspomina także młodzieńcze zauroczenie Sally Seton. Akurat tego poranka Peter składa jej wizytę po powrocie z Indii. Septimus Warren Smith, weteran I wojny światowej, który cierpi na zespół stresu pourazowego (shell shock), spędza dzień w parku ze swoją włoską żoną Lucrezią, i tam obserwuje ich Peter Walsh. Septimus ma częste halucynacje, głównie dotyczące serdecznego przyjaciela Evansa, poległego na wojnie. Kilka godzin później dostaje skierowanie do szpitala psychiatrycznego, ale popełnia samobójstwo, wyskakując z okna. Przyjęcie Clarissy jako kulminacja może rozczarować czytelnika. Pojawia się tam większość postaci, które spotkała w ciągu dnia, a także osoby z jej przeszłości, w tym Peter Walsh i Sally Seton. Przyszedł także premier i poważana lady Bruton. Podczas przyjęcia zachodzi najważniejsze wydarzenie wieczoru – Clarissa dowiaduje się o samobójstwie Septimusa, o czym myśli słowami: Śmierć to akt oporu i staje się to dla niej doświadczeniem formacyjnym.

Narracja

Narracja jest dość tradycyjna, z wykorzystaniem techniki strumienia świadomości. Powieść zawiera sporo surrealistycznych wizji chorego psychicznie Septimusa, ale i Clarissy, która przebyła niedawno ciężką nienazwaną chorobę. Przedstawiony plastycznie powojenny Londyn widziany oczami mieszkańców jest w tle wielkim bohaterem książki ze swoimi ulicami, pomnikami, publicznymi parkami, samochodami, pierwszymi autobusami, tłumami, wspomnieniami o poległych na wojnie. Wielka Brytania to wciąż jeszcze kolonialna potęga, wielu ludzi podróżuje do Indii, a Clarissa przebywała przez pewien czas w Konstantynopolu. Łatwy jest dostęp londyńczyków np. do bananów. Ton jest przeważnie radosny, lekki i dowcipny, postacie przemierzają miasto, które odżywa, kwitnie w ten piękny, słoneczny dzień zwyczajnie cieszą się życiem. Ukazane są wyższe sfery – polityk rządzącej Partii Konserwatywnej, zamożny lekarz, arystokratki, jednak wielu jest pomniejszych bohaterów, czasem po prostu przypadkowych przechodniów. Septimus pracuje jako urzędnik w biurze handlu nieruchomościami. Obiektywny upływ czasu wyznacza odgłos bicia Big Bena, jednak czas bohaterów biegnie własnym torem. Pani Dalloway nie pracuje zawodowo, ma wiele spraw, ale związanych z jej zamożnym gospodarstwem domowym, znajomymi. Dopiero jej córka Elżbieta pragnie zostać lekarką lub farmerką, pod wpływem nauk mentorki nielubianej przez matkę. Powieść wyrafinowana językowo, z interesującymi metaforami i porównaniami, często dotyczącymi morza, gór, życia na wsi, choć akcja dzieje się w wielkim mieście. Liczne są też przenośnie muzyczne. Sporo jest długich wieloczłonowych zdań.

Interpretacja

Magda Heydel, tłumaczka dzieła, określa je jako nowoczesną powieścią o kobietach. Kluczowe toposy poruszone w powieści to: życie i śmierć, zdrowie i szaleństwo, a także starzenie się.

Bibliografia

• MagdaM. Heydel MagdaM., Ta chwila w czerwcu. Posłowie do ''Pani Dalloway'', [w:] VirginiaV. Woolf, Pani Dalloway, Łódź: Wydawnictwo Officyna, 2023, ISBN 978-83-66511-85-9 .