PZL.46 Sum

PZL.46 Sum
	; PZL.46/II Sum
	Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	Państwowe Zakłady Lotnicze
Typ	lekki samolot bombowo-rozpoznawczy
Konstrukcja	całkowicie metalowa, półskorupowa ze stałym podwoziem
Załoga	3 (pilot, obserwator-dowódca/strzelec, strzelec)
	Historia
Data oblotu	sierpień 1938
	Dane techniczne
Napęd	1 × 9-cylindrowy silnik gwiazdowy Bristol Pegasus XXB
Moc	920 KM (676 kW)
	Wymiary
Rozpiętość	14,60 m
Długość	10,50 m
Wysokość	3,30 m
Powierzchnia nośna	31,5 m²
	Masa
Własna	1995 kg
Startowa	3350 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	425 km/h
Prędkość wznoszenia	6 m/s
Pułap	7700 m
Zasięg	1300 km
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	przewidywane; 4 karabiny maszynowy FK wz. 36 kal. 7,92 mm; 2 karabiny maszynowy PWU wz. 37 kal. 7,92 mm (ruchome); 600 kg bomb pod kadłubem i skrzydłami
	Użytkownicy
	Polska
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

PZL.46 Sum – prototyp polskiego lekkiego bombowca i samolotu rozpoznawczego projektu zespołu pod kierunkiem inżyniera Stanisława Praussa, opracowany i oblatany przez Jerzego Widawskiego w Państwowych Zakładach Lotniczych w 1938 roku.

Historia

W 1937 roku dowództwo polskiego lotnictwa, korzystając z doświadczeń, jakich dostarczył doświadczalny samolot PZL.23 Karaś i PZL.42, zwróciła się do Państwowych Zakładów Lotniczych o opracowanie nowego samolotu. Samolot ten otrzymał nazwę PZL.46 Sum. Do zespołu konstruktorów, pracujących pod kierunkiem inż. Stanisława Praussa, weszli między innymi inżynierowie: Tadeusz Sołtyk, Kazimierz Głębicki i Jan Staszek. Wysuwaną gondolę podkadłubową opracował J. Lewczuk.

Od swojego poprzednika, samolotu PZL.42, PZL.46 Sum odróżniał się: dopracowanym profilem aerodynamicznym i mocniejszym silnikiem, wciąganą gondolą bombardiersko-strzelecką (tzw. kołyską), zasuwaną osłoną stanowiska tylnego strzelca. Miał mieć również chowane podwozie, lecz później zrezygnowano z tej koncepcji. Zmiany te dały doskonały rezultat w postaci wzrostu prędkości o 30% przy zastosowaniu silnika o mocy większej jedynie o 30%.

Tak opracowany samolot znalazł się w centrum zainteresowania lotnictwa polskiego, które zamówiło cztery prototypy, jeden do prób statycznych i trzy do prób w locie. Do prac przy ich budowie przystąpiono na początku 1938 roku. W lipcu 1938 roku zbudowano pierwszy prototyp do prób statycznych. Pierwszy prototyp do prób w locie był gotowy w sierpniu 1938 roku i został oznaczony jako PZL.46/I. Był on wyposażony w silnik gwiazdowy Bristol Pegasus XXB o mocy 918 KM (676 kW). Prototyp ten oblatano pod koniec sierpnia 1938 roku przez pilota fabrycznego Jerzego Widawskiego na lotnisku Okęcie w Warszawie, samolot ten po próbach w locie został zaprezentowany na Paryskim Salonie Lotniczym w okresie od 25 listopada do 11 grudnia 1938 roku.

Po usunięciu zauważonych w pierwszym prototypie usterek i wprowadzeniu niezbędnych zmian, na początku marca 1939 roku dokonano oblotu drugiego prototypu oznaczonego jako PZL.46/II Sum. Próby w locie wykazały, że jest to w pełni udana konstrukcja i ma dobre osiągi. Postanowiono więc, że samolot nadaje się do produkcji seryjnej. Po oblocie dwóch pierwszych prototypów, w lecie 1939 roku przystąpiono do produkcji trzeciego prototypu oznaczonego PZL.46/III Sum z jeszcze mocniejszym silnikiem gwiazdowym Gnôme-Rhône 14N21 o mocy 1030 KM (758 kW). Samolotu nie udało się jednak dokończyć w związku z wybuchem wojny. Jeszcze pod koniec 1938 roku po oblocie pierwszego prototypu wytwórnia PZL otrzymała od Dowództwa Lotnictwa zamówienie na 160 sztuk samolotów PZL.46 Sum, które 28 marca 1939 roku zwiększono do 300 sztuk dla polskiego lotnictwa wojskowego, a wzorcem miał być samolot PZL.46/II. Także Bułgaria rozważała zamówienie na 12 samolotów PZL.46 Sum, lecz tu wzorcem miał być prototyp PZL.46/III. Latem 1939 r. prace nad wykonywanym w PZL zamówieniem przerwano, dając pierwszeństwo produkcji samolotów myśliwskich. Fakt ten oraz wybuch II wojny światowej spowodowały, że nie zdołano ukończyć ani jednego seryjnego samolotu. Wykonane już części w dniach 2 - 3 września 1939 roku ukryto w warsztacie samochodowym na Czerniakowie w Warszawie. Reszta części i pierwszy prototyp PZL.46/I zostały zniszczone w czasie nalotów na wytwórnię we wrześniu 1939 roku.

Zbudowano tylko dwa samoloty prototypowe PZL.46 Sum.

Użycie w lotnictwie polskim

Samolot nie znalazł się na wyposażeniu lotnictwa polskiego, gdyż nie rozpoczęto jego produkcji seryjnej. Natomiast 5 września 1939 roku pil. inż. Stanisław Riess wystartował na samolocie PZL.46/II Sum i udał się w kierunku Lwowa. Po naprawieniu na lotnisku Wielick na Wołyniu usterzenia pionowego samolotu, 17 września 1939 roku przeleciał on do Bukaresztu, gdzie został internowany. Pod pretekstem odprowadzenia samolotu na lotnisko fabryczne rumuńskiej wytwórni lotniczej IAR w Braszowie, 26 września 1939 roku pil. inż. Stanisław Riess wraz z mjr. piechoty E. Galinatem oraz strzelcami pokładowymi: kpr. W. Urbanowiczem i kpr. W. Hadziewiczem wykonali lot z Rumunii do oblężonej Warszawy, gdzie wylądowali ok. godz. 18.00 na lotnisku mokotowskim^[1]. Samolot podczas lądowania wjechał w lej po bombie i uszkodził sobie podwozie. Głównym celem lotu było dostarczenie przez mjr. Galinata rozkazów od marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, w tym podpisanego in blanco rozkazu o mianowaniu dowódcy polskiego podziemia. 27 września 1939 roku samolot PZL.46 Sum został naprawiony i z tą samą załogą lotniczą (mjr. Galinata zastąpił kpr. pil. I. Radzimiński) wystartował z Warszawy i odleciał do Kowna, gdzie dotarł po 1,5 godziny lotu. Później załoga przedostała się do Wielkiej Brytanii. Pozostawiony na Litwie samolot został włączony do lotnictwa radzieckiego, a następnie został przejęty przez wojska niemieckie i jako samolot niezidentyfikowany został zezłomowany.

Ewakuowany Sum był uzbrojony.

Opis konstrukcji

Samolot PZL.46/II Sum był prototypem trzymiejscowego samolotu rozpoznawczo-bombowego, dolnopłatem o konstrukcji metalowej, duraluminiowej. Podwozie klasyczne trójkołowe, stałe. Nowatorskim rozwiązaniem była wciągana w kadłub kołyska bombardiera/strzelca i zasuwana osłona stanowiska tylnego strzelca pokładowego. Planowane uzbrojenie miało stanowić 6 karabinów maszynowych (2 w skrzydłach, 2 w kadłubie i 2 strzelców pokładowych). Przewidywano również chowanie uzbrojenia strzeleckiego we wnęki w kadłubie. Samolot napędzany był przez 9-cylindrowy silnik gwiazdowy Bristol Pegasus XXB o mocy 676 kW (918 KM). Śmigło trójłopatowe, metalowe.

Wersje

PZL.46/I – lekki bombowiec, pierwszy prototyp.
PZL.46/II – lekki bombowiec, drugi prototyp (wzór wersji seryjnej).
PZL.46/III – lekki bombowiec, trzeci prototyp (wzór wersji eksportowej przeznaczonej dla Bułgarii) – nie został wykończony.

Przypisy

↑ Andrzej Morgała: Polskie samoloty wojskowe 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1976, s. 35.

Bibliografia

Andrzej Zasieczny: Broń Wojska Polskiego 1939-1945 Lotnictwo Marynarka Wojenna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2006, s. 12. ISBN 83-7020-334-5.

[1] Andrzej Morgała: Polskie samoloty wojskowe 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1976, s. 35.

[:1-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br ^bs ^bt ^bu ^bv ^bw ^bx ^by ^bz ^ca ^cb ^cc ^cd ^ce ^cf ^cg ^ch ^ci ^cj ^ck ^cl ^cm ^cn ^co ^cp ^cq ^cr ^cs ^ct ^cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie

[1]

[A]

PZL przed 1939 r.	PZL-SPAD S.61 PZL Wibault 7 PZL P.1 PZL Ł.2 PZL.3 PZL.4 PZL.5 PZL P.6 PZL P.7 PZL.8 PZL P.8 PZL.9 PZL P.9 PZL P.10 PZL P.11 PZL.12 PZL.13 PZL.15 PZL.16 PZL.17 PZL.18 PZL.19 PZL.22 PZL.23 Karaś PZL P.24 PZL.26 PZL.27 PZL.30 Żubr PZL.37 Łoś PZL.38 Wilk PZL.39 PZL.42 PZL.43 PZL.44 Wicher PZL.45 Sokół PZL.46 Sum PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.50 Jastrząb PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania
PZL Warszawa-Okęcie	CSS-13 LWD Junak Jak-12 PZL MD-12 PZL-101 Gawron PZL-102 Kos PZL-104 Wilga PZL-105 Flaming PZL-105 Pelikan PZL-106 Kruk PZL-110 Koliber PZL-111 Koliber-235 PZL-126 Mrówka PZL-130 Orlik PZL-230 Skorpion
WSK-Mielec	CSS-10 LWD Szpak TS-8 Bies An-2 Lim-1 Lim-2 Lim-5 Lim-6 TS-11 Iskra TS-16 Grot PZL M-2 PZL M-4 Tarpan PZL M-14 PZL M-15 (Belphegor) PZL M-17 PZL M18 Dromader PZL M19 PZL M28 Skytruck PZL M28B Bryza PZL M-20 Mewa PZL M-21 Dromader Mini PZL M-24 Dromader Super PZL M-25 Dromader Mikro PZL M26 Iskierka PZL I-22 Iryda PZL M-99 Orkan
PZL-Świdnik	PZL SM-1 PZL SM-2 PZL SM-4 Łątka PZL Mi-2 PZL W-3 Sokół PZL Kania PZL SW-4 PZL IS-2 PZL I-23
Szybowce zakładów PZL	PZL M-3 Pliszka PZL-103 PZL M-8 Pelikan PZL KR-03 Puchatek PW-5 Smyk PW-6

Myśliwskie	Albatros D.II^[A] Albatros D.III^[A] Albatros D.III (Oef)^[A] Albatros D.V^[A] Ansaldo A.1 Balilla^[A] Ansaldo SVA.5^[A] Blériot-SPAD S.51^[A] Blériot-SPAD S.61^[A] Bristol F.2 Fighter^[A] Fokker D.VII^[A] Fokker D.VIII^[A] Halberstadt C.V^[A] Halberstadt CL.II^[A] Halberstadt CL.IV^[A] Hannover CL.II^[A] Hannover CL.V^[A] Martinsyde F.4^[A] Nieuport 16^[A] Nieuport 17^[A] Nieuport 23^[A] Nieuport 24^[A] Nieuport 27^[A] Pfalz D.XII^[A] PWS-A^[A] PWS-10 PZL P.7 PZL P.11 RAF S.E.5^[A] Sopwith Camel^[A] Sopwith Dolphin^[A] SPAD S.VII^[A] SPAD S.XIII^[A] Wibault 70^[A]
Bombowe	Airco DH.9^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] Farman F-68 Goliath^[A] Fokker F.VII^[A] Friedrichshafen G.III^[A] Gotha G.IV^[A] PZL.23 Karaś PZL.37 Łoś Rumpler C.I^[A] LWS-6 Żubr
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe (towarzyszące)	AEG C.IV^[A] Albatros B.II^[A] Albatros C.I^[A] Albatros C.III^[A] Albatros C.V^[A] Albatros C.VII^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Albatros C.XV^[A] Anatra Anasal^[A] Ansaldo A.300^[A] Ansaldo SVA-9^[A] Aviatik C.III^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] De Havilland DH.60 Moth^[A] DFW C.V^[A] Hannover CL.II^[A] Hansa-Brandenburg C.I^[A] Lloyd C.II^[A] Lloyd C.IV^[A] Lloyd C.V^[A] Lublin R.X Lublin R.XIII LWS-3 Mewa LVG B.I^[A] LVG C.II^[A] LVG C.V^[A] LVG C.VI^[A] Oeffag C.I^[A] Oeffag C.II^[A] Potez XV^[A] Potez XXV^[A] Potez XXVII^[A] PWS-5 PZL Ł.2 Rumpler C.I^[A] Rumpler C.VII^[A] Rumpler C.VIII^[A] RWD-14 Czapla Salmson 2^[A]
Szkolne	Albatros B.I^[A] Albatros B.II^[A] LVG B.I^[A] Bartel BM-4 Bartel BM-5 Hansa-Brandenburg B.I^[A] Caudron G.III^[A] Hanriot H.19^[A] Hanriot H.28 Morane-Saulnier MS.35^[A] PWS-12 PWS-16 PWS-18 PWS-26 Rumpler C.VIII^[A] RWD-8 Lublin R.VIII Lublin R-XIV RWD-17
Szturmowe	Albatros J.I^[A]
Transportowe i sanitarne	Lublin R.XVI LWS-2
Wodnosamoloty	CANT Z.506^[A] CAMS-30^[A] Friedrichshafen FF.33^[A] Friedrichshafen FF.49^[A] Latham 43^[A] LeO H.13^[A] LeO H.135B3^[A] Lublin R.VIII Lublin R.XIII Lübeck-Travemünde F4^[A] Macchi M.9^[A] Schreck FBA-17H^[A]
Balony i sterowce	Parseval-Sigsfeld^[A] Caquot typ R^[A] WBS-Caquot DB^[A] WBS-Caquot N-NN^[A] WBS model 39 WBS Jumping WBS E2 Zodiac VZ-11 Lech^[A] Gwiazda Polski
Samoloty prototypowe	Bartel BM-2 Bartel BM-3 Bartel BM-6 CWL WZ-X Lublin R-XX Nikol A-2 PWS-1 PWS-6 PWS-11 PWS-15 PWS-19 PWS-33 Wyżeł PWS-35 Ogar PWS-40 Junak PZL P.1 PZL P.6 PZL P.8 PZL.12 PZL.38 Wilk PZL.42 PZL.46 Sum PZL.50 Jastrząb
Projekty	Bartel BM-1 CWL WZ-VIII CWL WZ-IX Pteranodon PWS-2 PWS-3bis PWS-20ter/hydro PWS-22 PWS-40 PWS-42 PZL.3 PZL.8 PZL.9 PZL.15 PZL.18 PZL P.28 PZL.39 PZL.45 Sokół PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania PZL Łosoś RWD-22 RWD-25 WBS LOPP (sterowiec)
Produkowane na eksport	PZL P.24 PZL.43