Przejdź do zawartości

Operacja Źródło Pokoju

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Operacja Źródła Pokoju
wojna w Syrii
Ilustracja
Sytuacja w północno-wschodniej Syrii
Czas

9–29 października 2019

Terytorium

Rożawa/Syria

Przyczyna

inwazja turecka na Rożawę

Wynik

częściowy sukces inwazji

  • zawieszenie broni
  • międzynarodowe ustalenia odnośnie do regionu
  • wprowadzenie patroli granicznych
Strony konfliktu
 Rożawa
Syryjskie Siły Demokratyczne

 Syria

 Turcja
 Wolna Armia Syrii
Dowódcy
Mazlum Abdi Turcja Recep Erdoğan
Wolna Armia Syrii Salim Idris
Siły
40 000[2] Turcja 80 000[3]
Wolna Armia Syrii 14 000[4]
Straty
412 zabitych[5]
Syria 6 zabitych[6]
Wolna Armia Syrii 151 zabitych[7]
Położenie na mapie Syrii
Mapa konturowa Syrii, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Ziemia36°51′N 40°04′E/36,850000 40,066667

Operacja Źródło Pokoju (tur. Barış Pınarı Harekâtı), turecka inwazja na Rożawęoperacja wojskowa rozpoczęta 9 października 2019 przez Tureckie Siły Zbrojne i sprzyjającą im Wolną Armię Syryjską, toczona przeciwko Autonomicznej Administracji Północnej i Wschodniej Syrii oraz Syryjskim Siłom Demokratycznym.

Kontekst

[edytuj | edytuj kod]

W Syrii od 2011 roku trwała wojna domowa z udziałem kilku niezależnych od siebie stron[8]. Turcja od wielu lat pozostawała przeciwnikiem separatystycznych ruchów kurdyjskich, które rząd turecki uważał za terrorystyczne. Ze względu na wewnętrzny konflikt w Syrii, północno-wschodni region tego kraju, zamieszkana w dużej mierze przez Kurdów Rożawa, stała się de facto niepodległym terytorium. Za obronę i porządek na terenie Rożawy odpowiadają paramilitarne Powszechne Jednostki Ochrony (YPG) oraz Kobiece Jednostki Ochrony (YPJ). Obie te formacje składają się głównie z osób narodowości kurdyjskiej, choć rekrutują spośród osób innych narodowości i wyznań zamieszkujących Rożawę[9]. YPG i YPJ weszły w skład koalicji nazwanej Syryjskimi Siłami Demokratycznymi (SDF) i wzięły udział w walkach przeciw islamistom z ISIS.

W czasie międzynarodowej interwencji przeciwko Państwu Islamskiemu na terenie Rożawy pojawili się żołnierze amerykańscy i nawiązali kontakt z Kurdami, obiecując im gwarancję bezpieczeństwa.

W sierpniu 2019 roku prezydent Turcji, Recep Tayyip Erdoğan, zapowiedział użycie wojska przeciwko Kurdom na terenie Rożawy[10]. Na początku października 2019 roku, wobec zbliżającej się tureckiej inwazji, wojska amerykańskie opuściły obszar przygraniczny przenosząc się na pola naftowe muhafazy Dajr az-Zaur. Prezydent Donald Trump stwierdził, że utrzymywanie bazy i patroli amerykańskich na granicy turecko-syryjskiej stało się dla USA zbyt kosztowne, a strony konfliktu w tej części Syrii powinny same rozstrzygnąć sytuację[11]. 7 października w oświadczeniu z Białego Domu stwierdzono, że turecka inwazja to kwestia dni, a USA nie zamierzają jej powstrzymywać[12].

Przebieg działań

[edytuj | edytuj kod]

Turcja zgromadziła przy granicy z Syrią (Rożawą), 80 tysięcy żołnierzy[3], a także artylerię i czołgi. Turków wspierało 14 tysięcy bojówkarzy z tzw. Wolnej Armii Syryjskiej (również pod nazwą Narodowa Armia Syryjska, nie mylić z walczącymi dla rządu centralnego Siłami Zbrojnymi Syrii)[4]. Władze Rożawy ogłosiły powszechną mobilizację w ciągu trzech dni[13].

9 października 2019 o godzinie 16:00 turecki prezydent Recep Tayyip Erdoğan ogłosił początek operacji wojskowej „Źródło pokoju”, której cele określono jako likwidację kurdyjskiej autonomii w północnej Syrii i zasiedlenie jej terenów przez ponad milion syryjskich uchodźców wojennych przebywających w Turcji. Wg Erdogana miałby powstać „pas bezpieczeństwa”, oddzielający Turcję od niepożądanego sąsiedztwa uzbrojonych Kurdów. Działania zbrojne rozpoczęli Turcy atakiem na Ras al-Ajn[14].

10 października Kurdowie ogłosili, że odparli turecki atak lądowy, który nastąpił po kilku godzinach od rozpoczęcia lotniczych bombardowań i ostrzału artyleryjskiego, gdy zapadła noc. Turcja jednak twierdziła, że „wszystko idzie zgodnie z planem”, a jej żołnierze zdołali wedrzeć się na terytorium syryjskie[15]. Wojskom tureckim udało się zająć 11 wsi, po czym oddziały YPG skontrowały ten atak, lecz odbiły tylko dwie wsie[16].

12 października Ras al-Ajn zostało zaatakowane z trzech kierunków, z użyciem tureckiej artylerii, rakiet i dronów. Turcy zajęli przedmieścia i strefę przemysłową. W walkach tych wzięła udział pro-turecka Wolna Armia Syrii. Liczba uchodźców w regionie wzrosła do ponad 100 tysięcy[17]. Wśród ofiar tego dnia znalazła się m.in. kurdyjska działaczka Hewrin Chalaf[18]. Według doniesień z 13 października, w wyniku walk poległo od 45 do 104 bojowników SDF[19].

14 października Siły Zbrojne Syrii rozpoczęły przegrupowanie aby pomóc w odparciu tureckiej inwazji i wkroczyły do Tall Tamr[20], 15 października do Manbidżu[21], zaś 16 października do Ajn al-Arab[22]. Władze Rożawy zgodziły się, aby oddziały YPG były włączane do armii syryjskiej dla wspólnej walki z Turkami[23].

17 października, po wizycie delegacji amerykańskiej w Ankarze, Turcja ogłosiła pięciodniowe zawieszenie broni[24], co spotkało się z krytyką przez Kurdów jako de facto przyzwolenie na turecką okupację[25]. Porozumienie to nie było od razu respektowane, jako że 18 października trwały jeszcze walki w mieście Ras al-Ajn[26]. Tego samego dnia Czerwony Półksiężyc alarmował, że Turcy mogli użyć gazów bojowych, a do szpitala w Al-Hasace trafiło sześciu pacjentów poparzonych nieznaną substancją[27].

23 października odbyły się rozmowy turecko-rosyjskie w Soczi, na którym Rosja zgodziła się na to, by pod kontrolą turecką pozostał pas ziemi o szerokości 32 km, między miastami Ras al-Ajn i Tall Abjad, natomiast rosyjska żandarmeria wojskowa będzie czuwać nad przestrzeganiem zawieszenia broni[28]. Już następnego dnia Siły Zbrojne Syrii wraz z rosyjską żandarmerią wojskową zaczęły wspólnie patrolować pogranicze[potrzebny przypis], oddziały te były przyjaźnie przyjmowane przez ludność cywilną[29]. Doszło jednak też do incydentu, w którym pro-tureckie bojówki ostrzelały oddział syryjski[30].

27 października Syryjskie Siły Demokratyczne (SDF) wydały oświadczenie, w którym poinformowały o podporządkowaniu się międzynarodowym ustaleniom i opuszczeniu strefy granicznej[31]. Poparcie dla tej decyzji wyraził rząd w Damaszku[32]. 29 października Rosja potwierdziła, że Kurdowie wypełnili ustalenia[33].

Reakcje

[edytuj | edytuj kod]
  • Demonstracja w Berlinie przeciwników tureckiej agresji
     Syria: 10 października rząd Syrii ogłosił zamiar pomocy Kurdom w obronie[15]. Władze w Damaszku nie uznają autonomii Rożawy, jednak zgodziły się negocjować z Kurdami[potrzebny przypis]. 14 października armia syryjska podjęła działania mające na celu wyparcie wojsk tureckich z terenu Syrii/Rożawy[potrzebny przypis]. W Al-Kamiszli, Hasace i Dajr az-Zaur odbyły się demonstracje poparcia dla władz Syrii oraz sprzeciwu przeciwko polityce Turcji i USA[34].
  •  Unia Europejska: UE domagała się wstrzymania ofensywy[14].
  •  Rosja: Władimir Putin zaapelował do Erdoğana o rozwagę[potrzebny przypis]. Minister Siergiej Ławrow zaapelował o „poszanowanie jedności terytorialnej” Syrii[35]. Rzecznik prasowy Dmitrij Pieskow stwierdził, że wycofanie obcych wojsk z Syrii jest sprawą priorytetową[36].
  •  Stany Zjednoczone: Donald Trump początkowo oświadczył, że turecka operacja nie przekracza „czerwonej linii”[16], później jednak groził sankcjami przeciwko Turcji[potrzebny przypis]. 13 listopada prezydent Trump powiedział, że amerykański oddział wojskowy w Syrii jest tam już „tylko dla ropy”[37].
  •  Polska: W Warszawie i w Krakowie odbyły się manifestacje poparcia dla Rożawy i Kurdystanu[38][39].
  •  Turcja: Część Turków protestowała przeciwko inwazji, w sprawie interweniowała policja[40], aresztowanych zostało 78 osób[41].

Oskarżenie Turcji o zbrodnie wojenne

[edytuj | edytuj kod]
Dym nad Tall Abjad, po zbombardowaniu przez Turcję.

Kurdyjscy lekarze donosili o wielu pacjentach z poważnymi oparzeniami, rzekomo spowodowanymi bronią chemiczną. Oskarżyli oni Turcję o stosowanie białego fosforu do atakowania ludzi. Hamish de Bretton-Gordon, były dowódca brytyjskiego pułku chemicznego, biologicznego, radiologicznego i jądrowego, potwierdził na podstawie zdjęć użycie fosforu. Turecką armię podejrzewano też o stosowanie napalmu[42][43][44][45].

Organizacja ds. Zakazu Broni Chemicznej (OPCW) informowała 18 października, że jest świadoma sytuacji i zbiera informacje na temat zgłaszanego stosowania broni chemicznej[42][43]. Później ta organizacja oświadczyła, że nie może potwierdzić użycia napalmu lub białego fosforu[45]. Ostatecznie OPCW odmówiła wszczęcia dochodzenia w sprawie domniemanego użycia białego fosforu przez siły tureckie, argumentując, że kwestia ta wykracza poza ich zakres[46][47]. Natomiast organizacja Amnesty International oświadczyła, że zgromadziła dowody zbrodni wojennych i innych przestępstw popełnionych przez wojska tureckie i wspierane przez nie bojówki[48].

Turcja zaprzeczyła wszystkim zarzutom. Turecki minister obrony Hulusi Akar w odpowiedzi na zarzuty stwierdził, że to „terroryści” (Kurdowie) używają broni chemicznej i zrzucają winę na Tureckie Siły Zbrojne, oraz że „powszechnie wiadomo”, iż armia turecka nie posiada broni chemicznej[42][49].

Następstwa

[edytuj | edytuj kod]

Wobec wycofania się SDF ze strefy granicznej, 29 października walki turecko-kurdyjskie zostały wstrzymane. Od 1 listopada Turcy przeprowadzali wspólne patrole graniczne z żandarmerią rosyjską[50][51]. Turcy uwolnili też 18 przetrzymywanych jeńców z armii syryjskiej[52]. 2 listopada w Tall Abjad w wyniku eksplozji bomby podłożonej w samochodzie zginęło 13 osób[53]. Ministerstwo Obrony Syrii ponowiło apele do bojowników kurdyjskich o wstępowanie do armii syryjskiej[54][55]. Do 14 listopada Siły Zbrojne Syrii obsadziły granicę muhafazie Al-Hasaka do miejscowości Al-Malikijja[56].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. The Communist volunteers fighting the Turkish invasion of Syria, „Morning Star”, 30 października 2019 (ang.).
  2. Ellen Francis, Tom Perry, Syrian Kurds outgunned but vow to inflict toll on Turkish army [online], Reuters, 10 października 2019 (ang.).
  3. a b Son Güncelleme, Türk ordusu’ndan 80 bin asker ile operasyon hazirliği! [online], Parlamento Haber, 10 października 2019 (tur.).
  4. a b Turkey begins ground offensive in northeastern Syria [online], Al Jazeera English, 10 października 2019 (ang.).
  5. Karwan Faidhi Dri, 412 SDF fighters killed in Turkey's northern Syria offensive [online], Rûdaw, 1 listopada 2019 [dostęp 2019-11-10] (ang.).
  6. Turkish forces kill six Syrian soldiers in border clash [online], Ahval News, 29 października 2019 [dostęp 2019-11-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-13] (ang.).
  7. Adham Kako, 151 SNA troops martyred during Turkey’s Syria operation [online], Anadolu Agency, 7 listopada 2019 [dostęp 2019-11-10] (ang.).
  8. Osiem lat krwawego konfliktu. 10 faktów o wojnie w Syrii [online], TVN24 [dostęp 2019-10-31] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-31].
  9. About Us [online], YPG [dostęp 2019-10-31] (ang.).
  10. Turcja zapowiada uderzenie w syryjskich Kurdów, sojuszników Stanów Zjednoczonych [online], Strajk.eu, 5 sierpnia 2019.
  11. Małgorzata Kulbaczewska-Figat, Turecka inwazja przeciwko Kurdom to kwestia dni? [online], Strajk.eu, 7 października 2019.
  12. Fazel Hawramy, Trump greenlights Turkish operation in northeast Syria [online], Rûdaw, 7 października 2019 (ang.).
  13. Syryjscy Kurdowie przed tureckim najazdem: „Nie poddamy się!” [online], Strajk.eu, 9 października 2019.
  14. a b Rozpoczęła się turecka likwidacja kurdyjskiej Rożawy [online], Strajk.eu, 9 października 2019.
  15. a b Syria: Kurdowie odparli pierwszy atak lądowy Turków [online], Strajk.eu, 10 października 2019.
  16. a b Syria: gwałtowna bitwa graniczna Kurdów z Turkami [online], Strajk.eu, 11 października 2019.
  17. Rożawa: Turcy u wrót pierwszego miasta [online], Strajk.eu, 12 października 2019.
  18. Martin Chulov, Mohammed Rasool, Kurdish politician among nine civilians shot dead by pro-Turkey forces in Syria, „The Guardian”, 13 października 2019, ISSN 0261-3077 [dostęp 2019-10-14] (ang.).
  19. Tom Perry, 104 SDF fighters killed battling Turkish attack [online], Thomson Reuters Foundation News, 13 października 2019 (ang.).
  20. Gh.A. Hassoun, Syrian Army enters Tal Tamr in Hasaka countryside [online], Syrian Arab News Agency, 14 października 2019 (ang.).
  21. Жители Манбиджа приветствовали Сирийскую армию [online], Syrian Arab News Agency, 15 października 2019 (ros.).
  22. Mazen Eyon, The army enters Ayn al-Arab in Aleppo countryside [online], Syrian Arab News Agency, 16 października 2019 (ang.).
  23. Jerzy Szygiel, Turcy i Rożawa, czyli wojna NATO i porozumienie mocarstw [online], Strajk.eu, 17 października 2019.
  24. Turkey to suspend Syria offensive after US meeting [online], BBC, 18 października 2019 (ang.).
  25. Bethan McKernan, Julian Borger, Pence and Erdoğan agree on ceasefire plan but Kurds reject occupation, „The Guardian”, 17 października 2019, ISSN 0261-3077 (ang.).
  26. Rożawa: pięciodniowe zawieszenie broni na razie nie działa [online], Strajk.eu, 18 października 2019.
  27. Małgorzata Kulbaczewska-Figat, Czy Turcja użyła w Rożawie broni chemicznej? [online], Strajk.eu, 18 października 2019.
  28. Małgorzata Kulbaczewska-Figat, Koniec Rożawy? [online], Strajk.eu, 23 października 2019.
  29. Kurdowie dziękują Rosji za uratowanie od wojny [online], Strajk.eu, 24 października 2019.
  30. Syria says Turkish-led forces attacked its troops [online], AP News, 24 października 2019 (ang.).
  31. SDF begins withdrawal from Syria-Turkey border [online], Al Jazeera, 27 października 2019 (ang.).
  32. Syrian Kurdish forces say leaving Turkish border area, Damascus welcomes move, „Reuters”, 28 października 2019 (ang.).
  33. Russia says Kurdish withdrawal in northeast Syria complete, „Reuters”, 29 października 2019 (ang.).
  34. Protests in Hasaka, Qamishli and Deir Ezzor against Turkish aggression and US presence on Syrian territory [online], Syrian Arab News Agency, 13 października 2019 (ang.).
  35. H. Zain, Lavrov renews need for respecting Syria’s sovereignty and territorial integrity [online], Syrian Arab News Agency, 18 października 2019 (ang.).
  36. Ruaa Al-Jazaeri, Withdrawal of illegitimate foreign forces deployed in Syria a priority [online], Syrian Arab News Agency, 24 października 2019 (ang.).
  37. Julian Borger, Trump contradicts aides and says troops in Syria only for oil, „The Guardian”, 13 listopada 2019 (ang.).
  38. „Kurdowie mają w nas przyjaciół” – piękna manifestacja solidarności w Warszawie [online], Strajk.eu, 11 października 2019.
  39. „Kraków, Rożawa - wspólna sprawa”. Kolejny protest solidarnościowy z atakowanymi przez Turcję Kurdami w Syrii [online], Onet Wiadomości, 18 października 2019 [dostęp 2019-10-29] (pol.).
  40. Andrew Heavens, Turkish police investigate Kurdish leaders, fire water cannon at protesters [online], Reuters, 10 października 2019 (ang.).
  41. Turkish authorities launch legal action against 78 people [online], Hürriyet Daily News, 12 października 2019 (ang.).
  42. a b c Tareq Haddad, Turkey accused of war crimes after suspected white phosphorus use against civilian Kurds in Syria [online], Newsweek, 18 października 2019 [dostęp 2020-10-24] (ang.).
  43. a b Turkey faces scrutiny over alleged use of chemical weapons on children in Syria, „The Independent”, 18 października 2019 (ang.).
  44. Dan Sabbagh, Investigation into alleged use of white phosphorus in Syria, „The Guardian”, 18 października 2019, ISSN 0261-3077 (ang.).
  45. a b Kurds accuse Turkey of using napalm and white phosphorus [online], France 24, 17 października 2019 [dostęp 2020-10-24] (ang.).
  46. Anthony Loyd, Syria: U-turn over investigation into ‘white phosphorus injuries’ after Turkey’s clash with Kurds, „The Times”, 2 listopada 2019, ISSN 0140-0460 (ang.).
  47. Steve Sweeney, OPCW abandons Turkey chemical attack investigation, „Morning Star”, 3 listopada 2019 (ang.).
  48. Damning evidence of war crimes by Turkish forces and allies in Syria [online], Amnesty International, październik 2019 (ang.).
  49. Bakan Akar açıkladı! Terör örgütünün 'kimyasal silah' planı [online], Milliyet [dostęp 2020-10-24] (tur.).
  50. Turkey-Russia patrols in Syria to begin on Friday [online], Al Jazeera, 30 października 2019 (ang.).
  51. Turkey&Russia launch first patrols in northern Syria [online], Hürriyet Daily News [dostęp 2019-11-10] (ang.).
  52. Carlotta Gall, Turkey hands over 18 captured Syrian soldiers, „The New York Times”, 1 listopada 2019, ISSN 0362-4331 (ang.).
  53. Daniel Bellamy, Car bomb kills at least 13 in town on Syria's border with Turkey [online], Euronews, 2 listopada 2019 (ang.).
  54. Tom O’Connor, Syria calls for US allies to join its military as clashes threaten Russia-Turkey deal [online], Newsweek, 30 października 2019 (ang.).
  55. Ruaa Al-Jazaeri, Defense Ministry calls on Qasad members to join army in face of Turkish aggression [online], Syrian Arab News Agency, 30 października 2019 (ang.).
  56. Gh.A. Hassoun, Army completes deployment on border with Turkey [online], Syrian Arab News Agency, 14 listopada 2019 (ang.).