Napoleon Cybulski

Napoleon Cybulski

Data i miejsce urodzenia	14 września 1854 Krzywonosy
Data i miejsce śmierci	26 kwietnia 1919 Kraków

{{Biogram infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = Nieznane pola: "imię przy narodzeniu" oraz "podpis".

Napoleon Nikodem Cybulski (ur. 14 września 1854 w Krzywonosach, zm. 26 kwietnia 1919 w Krakowie) – polski fizjolog, odkrywca adrenaliny, jeden z twórców endokrynologii, a także pionier elektroencefalografii oraz publicysta.

Życiorys

Urodził się 14 września 1854 w Krzywonosach, gmina Kobylnik, jako syn Józefa Napoleona herbu Prawdzic i Marcjanny z Hutorowiczów. Ukończył gimnazjum w Mińsku, a następnie studiował medycynę w Akademii Wojskowo-Medycznej w Petersburgu. Dyplom lekarza otrzymał w 1880 roku cum eximia laude. W latach 1877-1885 pracował w Akademii Wojskowo-Medycznej jako asystent w Katedrze Fizjologii u Iwana Tarchanowa. W 1885 otrzymał stopień doktora medycyny na podstawie pracy Issledowanija nad skorustiu dwiżenija krowi posridstwom fotogiemotachomietra (Badania nad prędkością ruchu krwi za pomocą fotohemotachometru). W tym samym roku przeprowadził się do Krakowa i podjął pracę jako kierownik Katedry Fizjologii w Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1887-88 i 1895-96 pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego, 1904-05 rektora, a 1905-09 prorektora uczelni.

Był założycielem krakowskiej szkoły fizjologicznej, od 1887 członkiem korespondentem, a od 31 października 1891 członkiem czynnym Akademii Umiejętności.

Uważany jest za twórcę krakowskiej szkoły fizjologicznej. Pionier polskiej elektroencefalografii i endokrynologii. W 1895 wraz z Władysławem Szymonowiczem odkrył hormonalne oddziaływanie rdzenia nadnerczy i wyizolował adrenalinę. Jako jeden z pierwszych w 1890 otrzymał zapis EEG kory mózgowej. Wprowadził do medycyny termin nadnerczyna dla związków biologicznie czynnych wydzielanych z rdzeni nadnerczy do krwi. Wraz z Adolfem Beckiem przeprowadził pionierskie w skali światowej badania fal elektroencefalograficznych. Jako jeden z pierwszych na świecie zarejestrował i opisał szybkość linearnego przepływu krwi w tętnicy szyjnej i udowej. Zainicjował w Polsce badania nad hipnotyzmem. Za pomocą skonstruowanego przez Cybulskiego fotohemotachometru Andrzej Klisiecki przeprowadził w latach 30. i 40. głośne badania nad zmianami ciśnienia tętniczego krwi w zależności od faz akcji skurczowej serca. Autor około 100 prac naukowych.

Wśród jego uczniów można wymienić tak wybitnych uczonych jak: Adolf Beck, Władysław Szymonowicz, Leon Wachholz, Aleksander Rosner, Stanisław Maziarski i wielu innych.

Niektóre tezy zawarte w książce Cybulskiego O hypnotyzmie ze stanowiska fizyjologicznego pozwalają zaliczać go do prekursorów koncepcji nieświadomości wyprzedzających idee Freuda.

Oprócz medycyny interesował się również zagadnieniami społecznymi, publikując na ten temat książki i artykuły m.in: Czy państwo i społeczeństwo mają obowiązek popierać naukę? (1895), W sprawie organizacyi gospodarstw włościańskich (1896), Nauka wobec wojny (1918). Był zdecydowanym zwolennikiem dopuszczenia kobiet do studiów medycznych. Wraz z Odo Bujwidem założył w 1891 pierwsze w Krakowie gimnazjum żeńskie.

Zmarł w swym gabinecie w Zakładzie Fizjologii UJ w wyniku udaru mózgu. Odznaczony został pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.

Wybrane prace

• O metodach badania fizyologicznego (1885)
• Nowy przyrzad do badania prędkości ruchu krwi (totohaemotachometr) i jego zastosowanie (1886)
• O hypnotyzmie ze stanowiska fizyjologicznego (1887)
• Nowy manometr do oznaczania parcia w żyłach za pomocą fotografii (1888)
• O ucisku mózgu (1890)
• Dalsze zjawiska nad zjawiskami elektrycznymi w korze mózgowej małpy i psa (1891)
• Nowa modyfikacja kalorymetru (1894)
• O funkcji nadnercza (1895)
• Próba nowej teroyi zjawisk elektrycznych w tkankach zwierzęcych (1898)
• Kilka słów w sprawie jadów w jelicie prawidłowem (1907)
• Wpływ błon i przegród na siły elektromotoryczne (1909)
• Fizyologia człowieka (1915)
• O termodynamice mięśniowej (1916)
• Elektryczność zwierzęca

Bibliografia

• Biogramy uczonych polskich, Część VI: Nauki medyczne zeszyt 1: A-Ł (pod redakcją Andrzeja Śródki), Ossolineum, Wrocław 1990
• Słownik biologów polskich (pod redakcją Stanisława Feliksiaka), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987 s. 106-107

Linki zewnętrzne

• Forum Akademickie: Beata Machnik - Adrenalina Napoleona