Mantykora

Mantykora

Ilustracja przedstawiająca mantykorę, pochodząca z pracy The History of four-footed beasts and serpents autorstwa Edwarda Topsella wydanej w 1607 roku
Inne imiona	Mantikora

Stalle kanoników w kołobrzeskiej bazylice z wyobrażeniami smoków i mantykor

Mantykora lub Mantikora – legendarny, mityczny potwór podobny do Sfinksa oraz chimery. Wyobrażana jest jako lew z głową człowieka, skrzydłami smoka lub nietoperza oraz ogonem skorpiona. Według legend ogon mantykory zawierać miał silną truciznę, która zabijała w kilka chwil. Atakowała nim z ukrycia i pożerała zabitych ludzi w całości.

Pochodzenie

Mantykora pochodzi z Persji, gdzie jej nazwa (Martyaxwar) oznaczała „jedzący ludzi” (martya – „człowiek” oraz xwar – „jeść”). Nazwa stworzenia do języka polskiego została zapożyczona z łaciny (mantichora) – z kolei to słowo zostało zapożyczone z greckiego mantikhoras – błędnego tłumaczenia z perskiego. Persowie wymyślili to stworzenie, aby nastraszyć kupców próbujących użyć ich starego szlaku handlowego.

Opisy antyczne

Mantykora opisywana była przez Pliniusza Starszego i Arystotelesa jako stworzenie z twarzą i uszami człowieka, szarymi oczami i czerwonym tułowiem, ogonem na podobieństwo żądła skorpiona i lwimi łapami; miała rozmiar lwa, trzy rzędy zębów i apetyt na ludzkie mięso.

Wyobrażenia na ziemiach polskich

Na Pomorzu wyobrażenie mantykor można zobaczyć na stallach kanoników bazyliki katedralnej w Kołobrzegu oraz w strefie kapitelowej portalu północnego kościoła Zmartwychwstania Pańskiego w Drawsku Pomorskim. Mantykora została przedstawiona również w XVII wieku w pracach przyrodoznawcy i pisarza Joannesa Jonstonusa (Jana Jonstona).

Mantykora w książce polskiego przyrodnika Jana Jonstona (1678)

Mantykora w popkulturze

Postać mantykory pojawia się w grach komputerowych, takich jak serie: Age of Wonders, Disciples, Heroes of Might and Magic Age of Mythology i w seriach książek, gier i filmów o Wiedźminie, Harrym Potterze oraz Percym Jacksonie. Stwór pojawia się także w grze Lara Croft: Relic Run jako główny przeciwnik w ruinach babilońskich. Nawiązanie do mitycznej mantykory (ang. manticore) pojawia się także w książkach z cyklu Honor Harrington autorstwa Davida Webera – w uniwersum tym istnieje Gwiezdne Królestwo Manticore wraz z należącą do niego jego stołeczną planetą Manticore. Królestwo wykorzystuje również postać mantykory jako swoje godło. Legendarnego potwora możemy spotkać w ostatniej części Wojen Duszków. Postać mantykory można także ujrzeć w serialach: Spadkobiercy tytanów, My Little Pony: Przyjaźń to magia oraz w Scooby Doo i Brygada Detektywów oraz w horrorze Mantykora: Legendarny potwór. Mantykora była również herbem sir Amory’ego Lorcha, jednego z bohaterów Pieśni lodu i ognia George’a R.R. Martina. Występuje też w grze Age of Mythology. O Mantykorze jest 5 część suity Tarkus Emerson Lake & Palmer.