Liściouch

Liściouch
	Phyllotis
	Waterhouse, 1837
	; Liściouch Darwina (P. darwini)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	bawełniaki
Plemię	Phyllotini
Rodzaj	liściouch
	Typ nomenklatoryczny
	Mus darwini Waterhouse, 1837
Synonimy
	Phillotis: Miranda-Ribeiro, 1914; Paralomys O. Thomas, 1926;
	Phillotis: Miranda-Ribeiro, 1914; Paralomys O. Thomas, 1926;
Gatunki
	23 gatunki – zobacz opis w tekście
	23 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Liściouch^[4], nadbrzeżnik^[4] (Phyllotis) – rodzaj ssaków z podrodziny bawełniaków (Sigmodontinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej^[5]^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 77–151 mm, długość ogona 60–158 mm, długość ucha 14–31 mm, długość tylnej stopy 18–33 mm; masa ciała 15,5–110 g^[6]^[8].

Systematyka

Rodzaj (w randze podrodzaju w obrębie Mus) zdefiniował w 1837 roku angielski przyrodnik George Robert Waterhouse w artykule poświęconym opisowi nowych gatunków na podstawie ich uzębienia, opublikowanym na łamach Proceedings of the Zoological Society of London^[1]. Waterhouse wymienił trzy gatunki – Mus (Phyllotis) griseo-flavus Waterhouse, 1837, Mus (Phyllotis) darwinii Waterhouse, 1837 i Mus (Phyllotis) xanthopygus Waterhouse, 1837 – z których gatunkiem typowym jest Mus (Phyllotis) darwinii Waterhouse, 1837.

Etymologia

Phyllotis (Phillotis): gr. φυλλον phullon ‘liść’; -ωτις ōtis ‘-uchy’, od ους ous, ωτος ōtos ‘ucho’^[9].
Paralomys: gr. παραλος paralos ‘nadmorski, przybrzeżny’^[10]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[11]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Phyllotis gerbillus O. Thomas, 1900.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[12]^[8]^[5]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[4]	Podgatunki^[6]^[5]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[6]^[5]^[8]	Podstawowe wymiary^[6]^[8]^[b]	Status IUCN^[13]
Phyllotis haggardi	O. Thomas, 1898	liściouch ekwadorski	gatunek monotypowy	Ekwador (zachodnie i wschodnie zbocza Andów; dokładne granice zasięgu nieznane)	DC: 9,9–11,5 cm DO: 7,2–8,9 cm MC: 29–30 g	LC
Phyllotis andium	O. Thomas, 1912	liściouch andyjski	gatunek monotypowy	zachodnie i wschodnie zbocza Andów od środkowego Ekwadoru do środkowego Peru	DC: około 10,7 cm DO: 10,1–13,6 cm MC: 22–55 g	LC
Phyllotis gerbillus	O. Thomas, 1900	nadbrzeżnik pustynny	gatunek monotypowy	Peru (pustynia Sechura)	DC: 7,7–9,6 cm DO: 6,2–9 cm MC: około 15,5 g	LC
Phyllotis amicus	O. Thomas, 1900	liściouch przyjacielski	3 podgatunki	Peru (wybrzeże i zachodnie podnóże Andów od Piura na południe do Arequipa	DC: 8–8,5 cm DO: 10–10,5 cm MC: 18–28 g	LC
Phyllotis stenops	Osgood, 1914		gatunek monotypowy	Peru (znany tylko ze wschodniego obszaru rzeki Marañón (Amazonas))	DC: około 10,6 cm DO: 12,4–13,4 cm MC: brak danych	NE
Phyllotis pearsoni	Pacheco, Rengifo & Vivas, 2017		gatunek monotypowy	Peru (od południowej Cajamarki do północnego Ancash)	DC: 11,3–13,4 cm DO: 9,2–12,2 cm MC: 41–68 g	NE
Phyllotis occidens	Rengifo & Pacheco, 2015		gatunek monotypowy	Peru (od Ancash na południe do Limy)	DC: około 10,6 cm DO: 11,5–12,5 cm MC: 28–38 g	NE
Phyllotis definitus	Osgood, 1915	liściouch leśny	gatunek monotypowy	Peru (ograniczony do Kordyliery Czarnej (Ancash))	DC: około 12,2 cm DO: 10,1–13,6 cm MC: 50–89 g	EN
Phyllotis limatus	O. Thomas, 1912	liściouch pacyficzny	gatunek monotypowy	środkowo-zachodnie Peru na południe do północnego Chile	DC: około 11,2 cm DO: około 12,8 cm MC: 40–60 g	LC
Phyllotis vaccarum	O. Thomas, 1912		gatunek monotypowy	obie strony Andów w Chile (Atakama na południe do Talki) i Argentyna (Catamarca na południe do Neuquén)	DC: 4–12,2 cm DO: 8–15,2 cm MC: 27–29 g	NE
Phyllotis caprinus	O.P. Pearson, 1958	liściouch zwrotnikowy	gatunek monotypowy	górne zbocza wschodnich Andów w południowej Boliwii i północno-zachodniej Argentynie	DC: 10,2–14 cm DO: 11,6–15,1 cm MC: brak danych	LC
Phyllotis xanthopygus	(Waterhouse, 1837)	liściouch żółtozady	4 podgatunki	dwie rozłączone populacje: jedna po obu stronach Andów w środkowym i południowym Peru, Boliwii. zachodnie zbocza w północnym Chile, wschodnie zbocza w Argentynie; druga od północno-zachodniej Patagonii na południe do Cieśniny Magellana i Andy na wschód do wybrzeży Chile i Argentyny	DC: 9–14,3 cm DO: 8–14,1 cm MC: 30–92 g	LC
Phyllotis camiari	Teta, Jayat, Steppan, A.A. Ojeda, Ortiz, Novillo, Lanzone & R.A. Ojeda, 2022		gatunek monotypowy	Argentyna (znany tylko z kilku obszarów w Córdobie i San Luis)	DC: 10–11,5 cm DO: 11,1–14,4 cm MC: 36–46 g	NE
Phyllotis bonariensis	Crespo, 1964	liściouch skalny	gatunek monotypowy	Argentyna (znany tylko z Sierra de La Ventana, południowo-zachodnie Buenos Aires)	DC: 12,7–15,1 cm DO: 11–14,7 cm MC: 62–110 g	NT
Phyllotis pehuenche	Jayat, Teta, A.A. Ojeda, Steppan, Osland, Ortiz, Novillo, Lanzone & R.A. Ojeda, 2021		gatunek monotypowy	Argentyna (Andy w południowo-zachodniej Mendozie i zachodnim Neuquén	DC: 9,5–14 cm DO: 6–14 cm MC: 30–92 g	NE
Phyllotis darwini	(Waterhouse, 1837)	liściouch Darwina	3 podgatunki	Chile (od Atakamy na południe do Biobío)	DC: 10,7–14 cm DO: 10,5–14,5 cm MC: 42–53 g	LC
Phyllotis magister	O. Thomas, 1912	liściouch duży	gatunek monotypowy	Andy w zachodnio-środkowym Peru na południe do północnego Chile	DC: 10,8–14,5 cm DO: około 15,8 cm MC: 50–90 g	LC
Phyllotis osgoodi	Mann, 1945	liściouch górski	gatunek monotypowy	Chile (znany tylko z miejsca typowego w wokół Parinacoty (Arica y Parinacota))	DC: 8,4–13,5 cm DO: 8–11 cm MC: 19–80 g	DD
Phyllotis osilae	J.A. Allen, 1901	liściouch stokowy	gatunek monotypowy	Andy w południowym Peru i zachodniej oraz środkowej Boliwii	DC: około 11,2 cm DO: około 12,3 cm MC: około 57 g	LC
Phyllotis tucumanus	O. Thomas, 1912		gatunek monotypowy	południowa Boliwia i północno-zachodnia Argentyna; granice zasięgu niejasne	DC: 9,5–12,9 cm DO: 10–13,2 cm MC: 42–52 g	NE
Phyllotis nogolaris	O. Thomas, 1921		gatunek monotypowy	Argentyna (Jujuy i prawdopodobnie Salta)	DC: 11,8–13,7 cm DO: 13–14,9 cm MC: 43–82 g	NE
Phyllotis alisosiensis	Ferro, J.J. Martinez & Barquez, 2010	liściouch argentyński	gatunek monotypowy	Argentyna (znany tylko z dwóch obszarów w Sierra del Aconquija (Tucumán)	DC: 12,4–14,4 cm DO: 12,1–13,9 cm MC: 35–70 g	DD
Phyllotis anitae	Jayat, D’Elía, Pardiñas & Namen, 2007	liściouch samotny	gatunek monotypowy	Argentyna (znany tylko z miejsca typowego na południe od Hualinchay w Tucumán)	DC: 8,2–12,3 cm DO: 9,4–12,4 cm MC: 20–50 g	DD

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, EN – gatunek zagrożony, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Phyllotis Waterhouse, 1837.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b G.R. Waterhouse. Hitherto undescribed, and drawings were exhibited by him illustrative of the modifications observable in their dentition. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 5 (1), s. 28, 1837. (ang.).
↑ A. de Miranda Ribeiro: Mammíferos. Cebidæ, Hapalidæ; Vespertilionidæ, Emballonuridæ, Phyllostomatidæ; Felidæ, Mustelidæ, Canidæ, Procyonidæ; Tapyridæ; Suidæ, Cervidæ; Sciuridæ, Muridæ, Octodontidæ, Coenduidæ, Dasyproctidæ, Caviidæ e Leporidæ; Platanistidæ; Bradypodidæ, Myrmecophagidæ, Dasypodidæ; Didelphyidæ. Rio de Janeiro: Commissão de Linhas Telegraphicas Estrategicas de Matto-Grosso ao Amazonas, 1914, s. 45. (hiszp.).
↑ O. Thomas. The Godman-Thomas Expedition to Peru.—I. On mammals collected by Mr. R. W. Hendee near Lake Junin. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 17, s. 315, 1826. DOI: 10.1080/00222932608633417. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 253. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 434–436. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 523–528. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Phyllotis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 277–279. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 536, 1904. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 183.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 160.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-21]. (ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-21]. (ang.).

Bibliografia

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[2] Niepoprawna późniejsza pisownia Phyllotis Waterhouse, 1837.

[14] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Waterhouse-1] G.R. Waterhouse. Hitherto undescribed, and drawings were exhibited by him illustrative of the modifications observable in their dentition. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 5 (1), s. 28, 1837. (ang.).

[rib-3] A. de Miranda Ribeiro: Mammíferos. Cebidæ, Hapalidæ; Vespertilionidæ, Emballonuridæ, Phyllostomatidæ; Felidæ, Mustelidæ, Canidæ, Procyonidæ; Tapyridæ; Suidæ, Cervidæ; Sciuridæ, Muridæ, Octodontidæ, Coenduidæ, Dasyproctidæ, Caviidæ e Leporidæ; Platanistidæ; Bradypodidæ, Myrmecophagidæ, Dasypodidæ; Didelphyidæ. Rio de Janeiro: Commissão de Linhas Telegraphicas Estrategicas de Matto-Grosso ao Amazonas, 1914, s. 45. (hiszp.).

[Thomas-4] O. Thomas. The Godman-Thomas Expedition to Peru.—I. On mammals collected by Mr. R. W. Hendee near Lake Junin. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 17, s. 315, 1826. DOI: 10.1080/00222932608633417. (ang.).

[miiz-5] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 253. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[icmw-6] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 434–436. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[hmw-7] U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 523–528. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Phyllotis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-03].

[amw-9] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 277–279. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 536, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=223_183]-11] Jaeger 1959 ↓, s. 183.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=200_160]-12] Jaeger 1959 ↓, s. 160.

[mdd-13] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-21]. (ang.).

[15] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-21]. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[b]

[13]