Kodeks Atlantycki
Kodeks Atlantycki (Codex Atlanticus[1]) – największy zbiór notatek Leonarda da Vinci, który powstał w latach 1478–1518. Kodeks znajduje się w Bibliotece Ambrozjańskiej w Mediolanie[2]. Uchodzi za najsłynniejszy zbiór notatek Leonarda[3].
Notatki wchodzące w skład Kodeksu Atlantyckiego ułożono w dwanaście tomów[2]. Kodeks zawiera informacje z różnych dziedzin nauki, m.in.: hydrologii[4], inżynierii[5], malarstwa[6], anatomii[7], matematyki, astronomii, filozofii[8], mechaniki, geografii, fizyki, botaniki, chemii[9], a także bajki[10], listy, opisy fikcyjnych wypraw[11], przemyślenia[12] i projekty odzieży[13].
W Kodeksie znalazły się studia na temat zmian figur geometrycznych zbudowanych z linii krzywych. Powstały one pod koniec życia Leonarda. Większość ze studiów zawiera tytuł De ludo geometrico (Rozrywki geometryczne)[14]. W Kodeksie znajduje się również m.in. rysunek skrzydła maszyny latającej[15] oraz notatka Leonarda o zapytanie francuskiego mistrza rysunku tuszem Jeana Perréala o metody wykorzystywania welinu. Zapis ten był używany podczas ustalania autorstwa rysunku La Bella Principessa[16].
Spośród maszyn zaprojektowanych przez Leonarda i umieszczonych w Kodeksie Atlantyckim znajdują się również projekty katapult[17], rysunki dźwigów i wyciągów Filippa Brunelleschiego[18] oraz projekty urządzeń służących do uwalniania ludzi z więzienia[19]. Projekty dźwigów i wyciągów wiążą się z operacją umieszczenia dwutomowej kuli z miedzi na katedrze Santa Maria del Fiore we Florencji[20].
W Kodeksie znalazły się również notatki prywatne Leonarda. Z około 1505 roku pochodzi zapis Quando io faci domeneddio putto voi mi metteste in prigione, ora s’io lo grande voi mi farete pegio (Kiedy wykonałem Chrystusa-dziecko, wtrąciliście mnie do więzienia, gdybym więc teraz ukazał Go dorosłego, postąpicie ze mną jeszcze gorzej). Enigmatyczny zapis może odwoływać się do oskarżenia Leonarda o utrzymywanie kontaktów homoseksualnych z Jacopo Saltarellim, który zdaniem Smiraglii Scognamiglia korzystał z usług Saltarellego jako modela[21]. Na innej ze stron znalazł się rysunek dwóch penisów. Jeden z nich jest podpisany jako Salai. Narysowany przypuszczalnie przez uczniów Leonarda rysunek jest kpiną z relacji artysty z Giacomo Caprottim, uczniem i kochankiem Leonarda[22].
Na mocy testamentu po śmierci Leonarda notatki odziedziczył jego uczeń Francesco Melzi. Zbiór trzymał w wilii w Vaprio D’Adda pod Mediolanem do swojej śmierci w 1570 roku[8]. Pod koniec XVI wieku potomkowie Melziego sprzedali zbiór rzeźbiarzowi i bibliofilowi Pompeo Leoniemu[8][23]. Porządkując notatki Leoni kierował się nie precyzyjnymi kryteriami, a estetyką. Po śmierci Leoniego kodeks kupił markiz Galeazzo Arconati. W 1637 roku zdecydował się przekazać Kodeks Bibliotece Ambrozjańskiej w Mediolanie. Po zdobyciu Mediolanu przez Napoleona Bonaparte w 1796 roku zbiór przeniesiono do Luwru. Po 1815 roku Kodeks wrócił do Mediolanu[8]. W latach 1962–1970 notatki ułożono w nowym porządku, w 12 masywnych tomów[24]. W 1968 przeprowadzono renowację zbioru[8]. Zachowano oryginalną kolejność kart wprowadzoną przez Leoniego[8].
Pierwotnie Kodeks liczył 401 kart dużego formatu o wymiarach 645 × 435 mm. Zbiór liczył 401 kart[24]. Obecna wersja kodeksu zawiera 2238 stron[23] zawierających 1750 rysunków[25]. Różnica w liczbie wynikała z dołączania na przestrzeni lat mniejszych kart. Podczas prac porządkowych w latach 60. XX wieku mniejsze karty oddzielono[24].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Laurenza 2019 ↓, s. 95.
- ↑ a b Isaacson 2019 ↓, s. 729.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 19.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 466.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 378.
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 381.
- ↑ Leonardo da Vinci: rysunek anatomiczny, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-11-04].
- ↑ a b c d e f Codex Atlanticus. leonardo-ambrosiana.it. [dostęp 2023-11-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-06)]. (ang.).
- ↑ Debolini 2006 ↓, s. 41.
- ↑ Bastek 2019 ↓, s. 53.
- ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 140.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 63.
- ↑ Molenda 2019 ↓, s. 83.
- ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 588.
- ↑ Kemp 2020 ↓, s. 275.
- ↑ Kemp 2020 ↓, s. 167.
- ↑ Wichrowski 2019 ↓, s. 103.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 113–114.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 141.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 113.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 139.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 134.
- ↑ a b Isaacson 2019 ↓, s. 172.
- ↑ a b c Nicholl 2006 ↓, s. 592.
- ↑ Sobczak 2019 ↓, s. 46.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Grażyna Bastek. „Chcę stworzyć dzieła chwalebne”. Byłby zdziwiony, że przeszedł do historii jako malarz. „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”. 3, 2019.
- Francesca Debolini: Klasycy sztuki. Da Vinci. Warszawa: 2006. ISBN 83-60529-03-5.
- Walter Isaacson: Leonardo da Vinci. Kraków: Insignis Media, 2019. ISBN 978-83-66071-41-4.
- Martin Kemp: Mój Leonardo. Pięćdziesiąt lat rozsądku i szaleństwa w świecie sztuki i poza jego granicami. Warszawa: Arkady, 2020. ISBN 978-83-213-5113-1.
- Domenico Laurenza: Maszyny Leonarda. Niezwykłe wynalazki i tajemnice rękopisów Leonarda da Vinci. Mario Taddei, Edoardo Zanon (red.). Kielce: Jedność, 2019. ISBN 978-83-7971-908-2.
- Maria Molenda. „Ubiór dziełem sztuki”. Stroje elity projektowali artyści. „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”. 3, 2019.
- Charles Nicholl: Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni. Warszawa: WAB, 2006.
- Jerzy J. Sobczak. Wizjonerskie machiny. Pomysły Leonarda zrealizowane po 500 latach.. „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”. 3, 2019.
- Antonina Vallentin: Leonardo da Vinci. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.
- Marcin Wichrowski. „Inżynier na wojnie”. Wojskowe pomysły Leonarda. „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”. 3, 2019.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
| Kodeksy | |
|---|---|
| Manuskrypty | |
| Traktaty |
