Przejdź do zawartości

Herman Lieberman

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Herman Lieberman
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

3 stycznia 1870
Drohobycz, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

21 października 1941
Londyn, Wielka Brytania

Minister sprawiedliwości
Okres

od 3 września 1941
do 20 października 1941

Przynależność polityczna

Polska Partia Socjalistyczna

Poprzednik

Marian Seyda

Następca

Karol Popiel (p.o.)

Odznaczenia
Order Orła Białego (1921–1990) Krzyż Walecznych (1920–1941)
Podczas procesu brzeskiego na ławie oskarżonych z Wincentym Witosem i Stanisławem Dubois

Herman Lieberman (ur. 3 stycznia 1870 w Drohobyczu, zm. 21 października 1941 w Londynie) – polski adwokat, działacz socjalistyczny, jeden z przywódców i poseł Polskiej Partii Socjalistycznej, publicysta.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Jego ojciec Józef był przedsiębiorcą naftowym i kierownikiem w kopalni. W dzieciństwie posługiwał się imieniem Hersz. Po nauce w gimnazjach w Borysławiu i Stryju, w 1888 rozpoczął studia prawnicze w Wiedniu, skąd wkrótce wyjechał do Zurychu, a następnie do Paryża. W 1893 powrócił do Galicji. Częstą zmianę miejsca pobytu wymuszało zaangażowanie w ruch socjalistyczny i prześladowania z tym związane. Przerwane studia kontynuował w Krakowie, gdzie na Uniwersytecie Jagiellońskim otrzymał w 1894 tytuł doktora praw. W tym roku ożenił się również z Gustawą (z domu Brings).

Był jednym z faktycznych przywódców pierwszego strajku w Rzeszowie w maju 1896 roku[1].

Jako prawnik pracował w Rzeszowie i Przemyślu, prowadząc jednocześnie działalność polityczną i społeczną, za którą kilkakrotnie był sądzony.

Od 1901 do 1919 był członkiem Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej (PPSD), później jednym z przywódców Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1907 i 1911 dwukrotnie wybierany do Izby Posłów Reichsratu Przedlitawii w Wiedniu. Zasłynął jako znakomity mówca.

W 1911 zainicjował budowę Domu Robotniczego w Przemyślu. Następnie został jego dyrektorem.

W czasie I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich. Przydzielony do 1 pułku Legionów i do III Brygady[2]. Walczył jako szeregowiec, a z czasem jako porucznik. Za walki pod Kostiuchnówką nad Styrem został odznaczony Krzyżem Walecznych. Był jednym z sześciu obrońców w procesie legionistów w Marmaros-Sziget od czerwca do września 1918[3].

W listopadzie 1918 wszedł do Rady Robotniczo-Żołnierskiej w Przemyślu, dążąc m.in. do przywrócenia spokoju między Polakami i Ukraińcami.

W styczniu 1919 został posłem na Sejm Ustawodawczy, w którym brał udział w przygotowaniu i uchwaleniu konstytucji marcowej. W latach 1920–1939 był członkiem Rady Naczelnej PPS, w latach 1931–1934 wiceprzewodniczącym Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS. Prowadził kancelarię adwokacką, występował w procesach politycznych; m.in. doprowadził do uniewinnienia robotników krakowskich, oskarżonych w związku z krwawymi zajściami w 1923 roku.

Po przewrocie majowym z 1926 stał się przeciwnikiem sanacji. Występował przeciw nadużyciom władzy, m.in. zgłosił wniosek o postawienie ministra skarbu Gabriela Czechowicza przed Trybunałem Stanu za finansowanie akcji wyborczej BBWR. 9 września 1930 aresztowany i bestialsko pobity, a następnie wraz z grupą posłów opozycyjnych osadzony w twierdzy w Brześciu i skazany w tzw. procesie brzeskim. Zmuszony opuścić kraj udał się do Francji. Pomagał walczącej Republice Hiszpańskiej oraz brygadom międzynarodowym, w tym rannym ochotnikom z XIII Brygady im. Jarosława Dąbrowskiego.

14 maja 1939 opublikował w tygodniku „Świat i Polska” artykuł pt. „On ne parle pas ainsi de la Pologne!” („Tak się nie mówi o Polsce!”), będący odpowiedzią na tekst Marcela Déat „Dlaczego musimy umierać za Gdańsk?” z 4 maja 1939.

Po wybuchu II wojny światowej był bliskim współpracownikiem generała Władysława Sikorskiego. Został jednym z trzech wiceprezesów Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej, emigracyjnego parlamentu polskiego, utworzonego w Paryżu. Od 3 września do 20 października 1941 był ministrem sprawiedliwości w trzecim rządzie Władysława Sikorskiego.

Symboliczny grób Hermana Liebermana na nowym cmentarzu żydowskim w Przemyślu

Pośmiertnie, postanowieniem z 21 października 1941 został przez prezydenta RP Władysława Raczkiewicza odznaczony Orderem Orła Białego[4][5].

Był zdecydowanym przeciwnikiem żydowskich ugrupowań narodowych, opowiadał się konsekwentnie za asymilacją Żydów.

Pochowany został na cmentarzu Highgate w Londynie (Highgate East, Sq. 84, gr. 50563)[6]. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu żydowskim w Przemyślu.

W 1996 ukazały się jego Pamiętniki.

Miejsce pochówku Hermana Liebermana w Londynie

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W filmie Śmierć prezydenta (1977) w reżyserii Jerzego Kawalerowicza w rolę Hermana Liebermana wcielił się aktor Kazimierz Iwor.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Szymon Jakubowski, Rzeszowskie ślady ministra Hermana Liebermana, „Podkarpacka Historia”, 20 października 2022 [dostęp 2023-07-28].
  2. Marek Gałęzowski, Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich. Z przedmową Richarda Pipesa. Warszawa 2010, s. 455.
  3. Po procesie w Marmarosz Sziget. „Nowości Illustrowane”. Nr 43, s. 4, 22 listopada 1918. 
  4. Dz.U.R.P. z 1941 r. Nr 7. s. 52.
  5. Krzysztof Filipow: Order Orła Białego. Wyd. Białystok 1995. s. 51.
  6. Opracowanie stanu zachowania grobów rządowych w Wielkiej Brytanii [online], Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego [dostęp 2023-04-18] (pol.).

Bibliografia, literatura

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]