Hadżar
.jpg)
Hadżar, Al-Hadżar al-Aswad (arab. الحجر الأسود, Al-Ḥajar al-Aswad, tłum. czarny kamień[1]) – kamień wbudowany w południowo-wschodni narożnik świątyni Al-Kaba w Mekce, największa świętość muzułmanów i cel pielgrzymek (tzw. hadżdżu) wyznawców islamu.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Hadżar to współcześnie kilka fragmentów skały złożonych razem i oprawionych w srebrną ramę[a], wbudowanych na wysokości 1,5 metra w południowo-wschodni narożnik świątyni Al-Kaba w Mekce[2][3][4].
Pochodzenie kamienia nie jest znane – z uwagi na znaczenie religijne hadżaru nie przeprowadzano naukowej analizy[2]. Na przestrzeni ostatnich stuleci powstało wiele teorii na temat proweniencji obiektu – spekulowano, że jest to meteoryt, bazalt, agat lub szkło impaktowe powstałe wskutek uderzenia meteorytu w Wabar na pustyni Ar-Rab al-Chali[2].
Oryginalna wielkość kamienia nie jest znana[3]. Powierzchnia kamienia eksponowana w srebrnej ramie ma wymiary 20×16 cm[b][5]. Największy z fragmentów ma mieć wielkość daktyla[5]. Pierwotną wielkość kamienia szacowano na przynajmniej 25 × 20 × 20 cm[5].
Kamień ma nieregularny, owalny kształt z wypolerowaną wskutek dotykania przez miliony pielgrzymów powierzchnią[3]. Barwa hadżaru opisywana jest jako brązowawa czerń lub głęboki czerwonawy brąz[2], a także jako czerniawy brąz czy czerwonawa czerń[5]. Niektóre opisy wspominają o białych lub żółtych punkcikach przypominających kryształki[2]. Wnętrze kamienia opisywane jest jako szare lub „białe jak mleko”[5].
Ponadto kamień ma nie tonąć, lecz utrzymywać się na powierzchni wody, co pozwoliło na jego identyfikację dwadzieścia lat po rabunku w 930 roku[2][5]. Według Elsebeth Thomsen (1980), ani meteoryt żelazny czy kamienny, ani bazalt czy agat nie utrzymują się na powierzchni wody[5]. Meteoryt żelazny nie rozpadłby się na kawałki[5]. Stąd Thomsen zaproponowała teorię, że „czarny kamień” może być szkłem powstałym wskutek uderzenia meteorytu w Wabar, które mogło zostać przyniesione do Mekki przez karawanę[5]. Alex Bevan (2002) przytacza wyniki nowszych badań kraterów w Wabar, według których ich wiek szacowany jest jedynie na 450 lat, co wykluczałoby Wabar jako miejsce pochodzenia kamienia[2].
Współcześnie przyjmuje się, że „czarny kamień” jest najprawdopodobniej impaktytem – fragmentem gruntu przeobrażonym w wyniku zderzenia meteorytu z ziemią[1][3].
Tradycja islamska
[edytuj | edytuj kod]
Hadis Mahometa mówi, że kamień pochodzi z nieba[4].
Według jednej z tradycji islamskich kamień miał Adam, który wzniósł pierwszą Al-Kabę na ziemi[4][5]. Po zakończeniu budowy Allah zesłał mu z raju namiot z czerwonego hiacyntu oraz biały hiacynt, który służył Adamowi jako krzesło, zaś później stał się czarnym kamieniem[5]. Adam umieścił kamień w Al-Kabie, gdzie pozostawał aż do zniszczenia świątyni przez potop[c][5]. Bóg powierzył odbudowę Al-Kaby Abrahamowi w pobliżu studni Zamzam[6]. Abraham wraz z synem Izmaelem wznieśli Al-Kabę około 2130 roku p.n.e.[6] Wówczas pojawił się archanioł Gabriel, który przyniósł Abrahamowi czarny kamień[4][7][5][6], a ten umieścił go we wschodnim narożniku Al-Kaby[6]. Według innej tradycji islamskiej to Abraham był pierwszym budowniczym Al-Kaby[5].
Jeszcze inna tradycja muzułmańska mówi, że to Kurajszyci podjęli decyzję o rozbudowie Al-Kaby (lub jej odbudowie po potopie)[3]. Czterech wodzów nie mogło zgodzić się, który z nich miał dostąpić zaszczytu przeniesienia czarnego kamienia[3]. Uzgodnili, że poproszą o rozstrzygnięcie pierwszą osobę przechodzącą przez bramę sanktuarium[3][8]. Okazał się nią Mahomet, który zdjął płaszcz i położył na nim kamień, a każdego z wodzów poprosił o schwycenie płaszcza i wspólne przeniesienie kamienia[3][8]. Następnie Mahomet własnoręcznie umieścił kamień na wyznaczonym miejscu[8].
Pierwotnie kamień miał być nieskalanie białym i zmienił barwę na czarną pod wpływem wchłaniania grzechów i zmazywania win składających mu hołd pielgrzymów[1][5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Al-Kaba istniała przynajmniej od roku 200 n.e. i służyła jako miejsce kultu bogów pogańskich[5]. Wiadomo również, że „czarny kamień” był przedmiotem kultu w czasach przedislamskich[3]. Zapisy historyczne wzmiankują wiele kamieni czczonych w regionie, m.in. kamień w Nadżranie czy biały kamień w Tabali koło Mekki[3]. Arabowie w czasach przedislamskich muskali kamień w celu uzyskania błogosławieństwa bóstw[3]. Odcinek pomiędzy czarnym kamieniem a drzwiami Al-Kaby był miejscem składania obietnic, zawierania przymierzy i zanoszenia próśb nazywanym al-multazam[3].
Kult kamienia był kontynuowany po przybyciu Mahometa, który miał stwierdzić, że kamień pochodzi z raju[3]. Prorok miał również zaczynać i kończyć swój tawaf przy kamieniu[3]. Tradycja ta jest kontynuowana przez muzułmanów do dziś[3].
Podczas oblężenia Mekki w 623 roku Al-Kaba spłonęła po trafieniu płonącą strzałą, a kamień pod wpływem gorąca miał rozpaść się na trzy większe części i kilka mniejszych fragmentów[3]. W 930 roku został zrabowany przez karmatów i był przez 20 lat ukrywany w Bahrajnie[1]. W 951 roku został zwrócony – wrzucony do meczetu w Al-Kufie[4].
Kamień został ponownie uszkodzony około 1050 roku, kiedy to kalif z Egiptu wysłał najemnika, by zniszczyć obiekt[5].
W 1626 roku podczas powodzi, która nawiedziła Mekkę, zawaliły się trzy ściany Al-Kaby i mogło dojść do kolejnego uszkodzenia kamienia[5].
Praktyki religijne
[edytuj | edytuj kod]Czarny kamień jest największą świętością muzułmanów i celem pielgrzymek (tzw. hadżdżu) milionów wyznawców islamu[1].
Podczas tawafu – siedmiokrotnego okrążania Al-Kaby w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara – pielgrzymi dotykają, całują lub pozdrawiają kamień poprzez uniesienie prawej ręki w jego kierunku w celu uzyskania boskiego błogosławieństwa[4].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Thomsen (1980) i Bevan (2002) podają, że jest to osiem fragmentów. Przekazują również, że według arabskiego historyka Al-Kurdiego, piszącego w 1875 roku, 50 lat wcześniej kamień składał się z piętnastu fragmentów. Część tych fragmentów została albo przesłonięta srebrną ramą albo zgubiona.
- ↑ Glassé (2003) podaje, że wyeksponowana powierzchnia ma wymiary 38 × 28 cm.
- ↑ Glassé (2003) podaje, że kamień miał być ukryty w górach.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e czarny kamień, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-07-30].
- ↑ a b c d e f g Alex Bevan, John De Laeter, John Robert De Laeter: Meteorites: A Journey Through Space and Time. UNSW Press, 2002, s. 14–15. ISBN 978-0-86840-490-5. [dostęp 2017-07-31]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Cenap Çakmak: Islam: A Worldwide Encyclopedia. ABC-CLIO, 2017, s. 262–263. ISBN 978-1-61069-217-5. [dostęp 2017-07-31]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Cyril Glassé, Huston Smith: The New Encyclopedia of Islam. Rowman Altamira, 2003, s. 91–92. ISBN 978-0-7591-0190-6. [dostęp 2017-07-31]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Thomsen, E. New Light on the Origin of the Holy Black Stone of the Ka’ba. „Meteoritics”. 1, s. 87–91, 03/1980. 15. (ang.).
- ↑ a b c d Cenap Çakmak: Islam: A Worldwide Encyclopedia. ABC-CLIO, 2017, s. 987. ISBN 978-1-61069-217-5. [dostęp 2017-07-31]. (ang.).
- ↑ Tajemnice Wszechświata. Jak odkrywaliśmy kosmos. Paul Murdin. Warszawa: Albatros, 2010, s. 85. ISBN 978-83-7659-067-7. (pol.).
- ↑ a b c Muhammad Mustafa Al-A’zami: he History of The Qur’anic Text: From Revelation to Compilation: A Comparative Study with the Old and New Testaments. UK Islamic Academy, 2003, s. 24. ISBN 978-1-872531-65-6. [dostęp 2017-07-31]. (ang.).