Przejdź do zawartości

Gaudija wisznuizm

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Świątynia w Tirupathi
Tilaka Gaudija wisznuitów

Gaudijawisznuizm (wisznuizm bengalski, wisznuizm gaudija) – hinduistyczny nurt religijny, zapoczątkowany przez Ćajtanję Mahaprabhu (1486–1534). Gaudijawisznuizm definiuje siebie jako religię monoteistyczną, ponieważ czci jednego Boga w określonych inkarnacjach WisznuKryszny i nie pochwala oddawania czci innym bóstwom.

Ten ruch religijny należy do tradycji wywodzącej się z Brahma-Madhva-Gaudija sampradaji – sukcesji mistrzów duchowych (guru), która rozpoczęła się od półboga Brahmy. Opiera się głównie na Bhagawadgicie i Bhagawatapuranie oraz innych Puranach i Upaniszadach, takich jak Iśopaniszada. Głównymi pismami teologicznymi są Pańczaratra, która opisuje rytuał, Satsandarbha Sanatany Goswamina opisująca hermeneutykę, Bhaktirasamrytasindhu Rupy Goswamina, która skupia się na przedstawieniu mistycyzmu i metafizyki oraz Śmaranga-manga-laikadaśa pismo poświęcone medytacji wisznuickiej[1]. Wisznuizm gaudija koncentruje się na dewocyjnym i ekstatycznym kulcie (zwanym bhakti) bóstw Radha i Kryszna i ich wielu boskich awatarów jako najwyższych postaci Boga szczegółowo przedstawionym w oryginalnym dziele pt. Gitagowinda autorstwa Dźajadewy Goswamina.

Kult polega głównie na intonowaniu (tzw. kirtan) Mahamantry (powtarzaniu świętych imion: Hare, Kryszna i Rama) oraz mantry Gajatri.

Pojęcia filozoficzne

[edytuj | edytuj kod]

Niepojmowalna jedność i różność

[edytuj | edytuj kod]

Szczególną cechą gaudija wisznuizmu, przyjętą przez Ćajtanję Mahaprabhu, jest aczintjabhedabhedatattwa, czyli „niepojęta jedność i różność”. Ta koncepcja jednoczy dwa skrajne kierunki hinduizmu: monizm (jedność duszy i Boga) oraz dualizm (rozdzielność duszy i Boga). Dusza (dźiwa) co do jakości jest tożsama z Bogiem, jednak Bóg posiada bezgraniczną moc i chwałę, podczas gdy dusza jest zaledwie drobną cząstką boskiej potęgi oraz posiada swój ontologiczny indywidualny byt i wolną wolę.

Żywe istoty

[edytuj | edytuj kod]

Wszystkie żywe istoty nie są tożsame z ciałem, które obecnie posiadają. W przeciwieństwie do ciała, które jest niestałe (powstaje, starzeje się, umiera i zmienia z kolejnymi inkarnacjami), dusza nie ma początku i końca, jest wieczna, niezniszczalna i niezmienna[2]. Jako wieczne dusze wszystkie żywe istoty przemieszczają się z jednej formy życia do innej, na Ziemi i innych planetach, zgodnie z prawem karmy i samsary.

Najwyższa Osoba Boga

[edytuj | edytuj kod]

Kryszna opisany jest jako wieczna, wszystkowiedząca, wszechobecna, wszechpotężna i wszechatrakcyjna Najwyższa Osoba Boga. Jest on Ojcem wszelkiego życia i Energią, podtrzymującą życie we wszechświecie. Jest także źródłem wszystkich inkarnacji Boga (krsnas tu bhagavan svayam)[3] Bóg może mieć różne formy i imiona, lecz imię Kryszna jest „najpełniejszym” imieniem, ponieważ oznacza: Ten, który jest wszechatrakcyjny, co obejmuje wszystkie aspekty Boga, takie jak: wszechmocny, najbardziej miłosierny i najbardziej kochający. Różne imiona Boga, pochodzące z innych religii, np. Allah i Jahwe także są akceptowane, jako imiona tej samej Najwyższej Osoby Boga.

Formy kultu

[edytuj | edytuj kod]

Oddawanie czci Bogu nazywane jest bhakti lub bhaktijoga. Składa się z dwóch najważniejszych elementów: waidhi bhakti, czyli praktykowania przepisów i wskazań rytualnych oraz z raganuga bhakti, uważanego za wyższy i bardziej spontaniczny poziom duchowy, polegający na bezinteresownym pragnieniu podobania się Bogu. Oba elementy bazują w dużym stopniu na intonowaniu imion Kryszny.

Historia ruchu

[edytuj | edytuj kod]

Przez ponad trzysta lat od śmierci Śri Ćajtanji Mahaprabhu gaudija wisznuizm ewoluował do formy znanej współcześnie. Początkowo nauki Ćajtanji szerzyli na terenie Bengalu jego uczniowie Nitjananda, Adwajta Aćarja i inni. Ćajtanja polecił wybrać spośród swoich uczniów tzw. Sześciu Goswamich z Vrindavanu (Rupa Goswami, Sanatana Goswami, Gopala Bhatta Goswami, Raghunatha Bhatta Goswami, Raghunatha dasa Goswami i Dżiwa Goswami – siostrzeniec braci: Rupy i Santany), którzy mieli spisać tradycję bhakti. Ta teologia podkreślała związek wyznawcy z Boską Parą- Kryszna/Radha i uznawała Ćajtanję za wcielenie tej Boskiej Pary.

Kolejnym pokoleniem teologów bhakti byli uczniowie dźiwy: Narottama, Sriniwasa i Śjamananda, którzy koncentrowali się na umocnieniu i propagowaniu nauk mistrza na obszarze Bengalu i Orisy.

W XVII w. Wiszwanat Czakrawarti Thakur sprecyzował zasady raganuga-bhakti w dziełach takich jak Raga-wartma-ćandrika. Jego uczeń Baladewa Widjabhuszan napisał słynny komentarz Gowinda Bhaszja na temat Wedantasutry.

W XVIII w. działało wielu wybitnych teologów ruchu z których najważniejsi to: Siddha Dźajakriszna Das Babadźi z Kamjawanu i Siddha Krisznadas Babadźi z Gowardanu- znany mistrz wewnętrznego praktykowania raga-bhadźan.

Festiwale

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy festiwal wyznawców gaudija wisznuizmu, zwany Kheturi, pod kierownictwem Dźahnawy Thakurani, żony Nitjanandy, był pierwszym zjazdem przywódców różnych odmian ruchu i okazją do wymiany poglądów. Od tego czasu powstała tradycja organizowania festiwali, co sprzyjało jedności ruchu przy jednoczesnym zachowaniu jego różnorodności. Podczas tych zjazdów wykształciła się odrębna doktryna gaudija wisznuizmu.

Załamanie i odrodzenie

[edytuj | edytuj kod]

XVII i XVIII wiek zapoczątkowały upadek ruchu i zmniejszenie jego popularności w Indiach. Odrodzenie przyniósł dopiero XX wiek, przede wszystkim dzięki działalności Bhaktiwinody Thakura, który był urzędnikiem brytyjskiego rządu w Indiach. Jego syn- Śrila Bhaktisiddhanta Sarasvati Thakura kontynuował działalność ojca, zakładając 64 ośrodki gaudija wisznuizmu w Indiach i innych krajach. Jego najważniejsi uczniowie utworzyli własne ośrodki (matha) po śmierci mistrza w 1936.

Obecnie głównymi kierunkami ruchu są:

Od końca XX wieku za wzorem założyciela ruchu Hare Kryszna, wszystkie te kierunki założyły ośrodki za granicą i obecnie aktywnie propagują gaudija wisznuizm na całym świecie.

Różnice między doktryną gaudija i innymi kierunkami wisznuizmu

[edytuj | edytuj kod]

Chociaż podstawowa doktryna jest identyczna dla wszystkich kierunków, to istnieją różnice. W gaudija wisznuizmie:

  • Kryszna jest uznawany za pierwotną i najwyższą formę Boga (krsnas tu bhagavan svayam), i źródło inkarnacji Wisznu, a nie za jeden z awatarów Wisznu.
  • Radha jest żeńską energią (śakti) Kryszny i źródłem wszystkich innych śakti, w tym Lakszmi i Durgi.
  • Śri Ćajtanja Mahaprabhu jest ostatnią inkarnacją Kryszny w okresie Kalijugi. Kolejna inkarnacja – Kalkin przyjdzie w końcowym okresie juga sandhja.

Najwybitniejsi współcześni działacze ruchu

[edytuj | edytuj kod]

Organizacje

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. „Droga do doskonałości w tradycji Ćaitanji” Robert Czyżykowski, wyd. Nomos.
  2. Bhagavad-gita Taka Jaką Jest 2.20.
  3. Bhagavata Purana 1.3.28.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]